Дулат Бабатайұлының Еспембет поэмасы

Ирбаева Назым Мақсатқызы
Шығыс Қазақстан облысы, Семей қаласындағы № 42 жанында интернаты бар жалпы орта білім беретін мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Ирбаева Назым Мақсатқызы
Шығыс Қазақстан облысы, Семей қаласындағы
№42 жанында интернаты бар жалпы орта білім беретін
мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Дулат Бабатайұлының <<Еспембет>> поэмасы.
Сабақтың мақсаты: а) Д. Бабатайұлының эпикалық шығармасы - <<Еспембет>> поэмасының мазмұнын, тақырыбын, идеясын ұғындырыу, батырлар жырымен үндестігін таныту, әдеби-теориялық талдау жасау;
ә) шығарманы талдай отырып, өз ойларын еркін айтуға жағдай жасау, шығармашылыққа, ізденімпаздыққа баулу;
б) еліне, жеріне деген патриоттық сезімін ояту, ұлттық құндылықтарымызды бағалай білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дамыта оқыту
Сабақтың әдісі: баяндау, түсіндіру, сұрақ-жауап т.б.
Пәнаралық байланыс: тарих, ауыз әдебиеті.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақтамен жұмыс, оқулық, Д.Бабатайұлының шығармалары.
Сабақтың барысы:
1.Психологиялық даярлықты қамтамасыз ету.
2. Үй тапсырмасын пысықтау:
1. Д.Бабатайұлының өміржолына қысқаша шолу.
2. М. Әуезовтің Дулат, Шортанбай сынды ақындарды <<Зар заман ақындары>> деп бағалағаны белгілі. Неге?
3.Дулат өлеңдерін қандай тақырыптарға топтастыруға болады?
4. Дулат ақынның <<Кеудеме қайғы толған соң, тұнық жырмен жуынам...>> деп жырлау себебі неде?
3. Жаңа сабақ.
1. Поэманың басталуы қандай оқиғаға құрылған?
2. Еспембеттің <<Ер туған жеріне, ит тойған жеріне>> деген қағиданы ұстану себебі неде?
3. Нағашы атасы жиенінің тілегіне қалай қарады?
4. Ел- жұрты қалай қарсы алды? Себебі неде деп ойлайсыңдар?
5. Еспембет кімнің асына барды?
6. Қазақ батырлары қайда, не үшін аттанды?
7. Ұрыста Еспембет қалай танылды?
Бөлімдік жоспар:
І бөлім <<Жігіттің жақсы болмағы - нағашыдан ...>>
ІІ бөлім <<Ер туған жеріне...>>
ІІІ бөлім <<Елге қорған ер туса...>> немесе <<Ер ел үшін туады>>
Композициялық жоспар:
Композициялық жоспар

Суреттеу тәсілдері
Поэманың тілі
Поэмадағы салт-дәстүрлер

1.Пролог

2. Еспембеттің нағашы жұртында тәрбиеленуі

3. Туған елге оралсам деген арманы.

4. Атасынан бата алып, Ақбөртемен еліне оралуы.

5. Қалмаққа қарсы соғысқа аттануы.
6. Қалмақ батырымен жекпе-жекке шығуы.
7. Елінің олжаға кенеліп, Еспембеттің елге танылуы.

Деталь

Баяндау

Монолог

Диалог
Баяндау

Баяндау
Суреттеу
Суреттеу
Баяндау

Баяндау

Жетімдіктің арқаны - метафора

Өрттен шыққан ұшқындай- теңеу

Толқынды топ - метафора
Қан құмар қылыш - эпитет

Бұйдалы тайлақ секілді - күрделі теңеу
Қаны толды ұртына-әсірелеу

Қанға сусап - әсірелеу

Нағашы мен жиен
(туыстық ұғым жайлы)

Ас беру

Сауын айту

Енші бөліп беру

Үйлендіру,
қалыңдық әпру

Бата беру

Кейіпкер бейнесін ашу:
Парасатты, алдына мақсат қоя білушілік, тектілік, ақылды, алып күш иесі, ержүрек, басқаларға үлгі, ұлтының патриоты, адал, ел қамқоры, ақжүрек, дүниеге қызықпайды, жомарт, кең пейіл, адал, сезімтал т.б.
Сабақты қорыту.
<<Еспембет>> поэмасы Өзара үндестік Батырлар жыры
1.Жазба әдебиет

2. Әке-шешесіз жетім өсуі.

3. Сүйген жары айтылмайды.

4. Туған елінен, жерінен жырақта өсіп ер жеткен

5. Жыраулар поэзиясы

Ұлттық психология

Батырлықты дәріптеу

Қазақ-қалмақ соғысы

Ат - ер қанаты

Елін, жерін жаудан қорғауды мақсат ету т.б.

1.Ауыз әдебиеті үлгісі

2.Әке-шешесінің ерке балалары

3. Батырдың қасынан табылатын сүйген жарының болуы
4. Туған елінің топырағында аунап-қунап өскен

5. Түркі тектес халықтарға ортақ туынды

Поэманың идеясын таныту:
Ақын Дулат Бабатайұлы:
Еспембеттей ер қайда?
Еспембеттей ер туса,
Ер күтетін ел қайда? - дей отырып, елін, жерін қорғайтын Еспембеттей ер туса деген өз идеясын жұртқа жеткізуді мақсат тұтқан.
Үйге тапсырма.
І. Ойтолғау жазу:
1- қатар <<Жігіттің жақсы болмағы - нағашыдан... >>
2- қатар <<Ер туған жеріне...>>
3- қатар <<Елге қорған ер туса...>> немесе <<Ер ел үшін туады>>
ІІ. Поэмадағы тұрақты сөз тіркестеріне картотека теру.
Оқушы білімін бағалау.