8-сынып: М. Жұмабаевтың Түркістан өлеңінің идеясы мен көркемдік-құрылымдық талдауы

1. «Түркістан» өлеңінің мазмұнына талдау жасату. А . Тұран елі, жері туралы сипаттама. Ә. Тұраннан шыққан атақты адамдар жайында пікірлер.
2. Поэмадағы түрік пен түркі сөздерінің мағынасын ашу.

Түрік-ұлт. Түркі-туыстас туысқан халықтар атауы.

1. Өлең тіліне талдау жасау.

Эпитет : ер түрік, асыл қан, салқын жас, ерке бұлақ, түрік көк жал, ауыр ой.

Теңеу: отты желдей, қалың өрттей, теңіздей терең, найжағайдай өте шыққан.

Метафора: аппақ шаш-қар, түрі-от.

Аллитерация: Тұранның елі шексіз, шөлі қандай,

Тұранның кемері жоқ көлі қандай?

Тұранның дария аталған өзендері

Тасыса, шөлді басқан селі қандай!

Метонимия: Шыңғыстың қол бастаған екі көзі-Жолбарыс Сұпытай мен көкжал Жебе

Мақалдармен үндесетін сөздер:

Шыңғыстан Шағатай, Үкітай, Жошы, Төле-

Атаға тартып туған бәрі-бөрі.

Атадан ұл туса игі,

Ата жолын қуса игі.

3. Өлең құрылысына талдау

24. шумақ, 4 тармақтан, 2 бунақты, 11 буынды, қара өлең ұйқасы.

Поэманы оқи отырып талдау, жоспар құру, әр шумаққа ат қою

1 шумақ: «Түркістан екі дүние бесігі ғой»

2- шумақ: «Тұран-ер түрік мекені»

3, 4, 5, 6-шумақ: «Тұран табиғаты»

6, 7-шумақ: «Тұранның өзен-көлдері»

8-шумақ «Тұран таулары»

9-шумақ: Қазықұрт қасиетті тау болмаса, Топанда Нұқ кемесі тоқтар қалай?

10-шумақ: Сиқырлы сырға толы Тұран жері

11-шумақ: Тұранға құмар болған елдің бәрі.

12-шумақ: Ақынның мақтаныш сезімі

13, 14-шумақ: Хандары-ардақты азаматтары (Шыңғыс, Шыңғыстан-Шағатай, Үгедей, Жошы, Төле)

15-шумақ: Тарағайдан тараған Темір(Қолбасшы Ақсақ Темір. ХІVғ. 1395 ж. )

16, 17, 18-шумақ Данышпандары-Ұлықбек, Ибн-Сина, Фараби.

19-шумақ Тұран-қара шаңырақ. Қара шаңыраққа түсініктеме беру.

10, 21, 22-шумақ Хандары. Хандар ұстаған жол

24-шумақ Бабаң бейті-кие, құт.

1. «Тұранның ерлеріне ер жеткен бе?
2. «Хандар-халық қалаулысы»
3. «Қожа Ахмет баба-қасиетті тұлға» ойтолғау, шығарма жазу