Қазақ қызы - инабатты ару қыз

<<Ата дәстүр - асыл қазына>>

<<Тұрмысына қарап, мәдениетін білемін,
мәдениетіне қарап, халқын түсінемін>>
Шоқан Уәлиханов.

Қазақ халқы - салт - дәстүрге өте бай халық. Ал салт - дәстүрге бай болу елдің мәдениетті әрі тәрбиелі екенін айғақтайды. Жалпы салт - дәстүр деген не, соған тоқталып өтейік. Салт - дәстүр - ел өмірімен біте қайнасып кеткен рухани және мәдени азық. Біздің халқымыз өз ұрпақтарын қасиетті салт - дәстүрмен, өнегелі әдет - ғұрыппен, ырым - тыйыммен тәрбиелеп, ұлағатты ұл мен инабатты қызды теріс жолға түсірмей тәрбиелей білген. Халқымыздың барлық әдет-ғұрпы, дәстүрі отбасынан басталады деп жатамыз. Біз балаларды қалай патриоттыққа тәрбиелей аламыз дейміз. Қай бала патриот болсын әз наурызды өз жаңа жылын асыға күтпесе. Орыстардың жаңа жылында аспанға түрлі - түрлі от шашулар шашып ат шапанын сүйретіп алыстан аяз ата келеді. Ал әз наурызда да Қыдыр атамыз келеді. Қыдыр ата жақсылық жасаушы ырыс, құт, несібе жасау, бақыт сыйлаушы қарт. Әр балаға Қыдыр ата келіп арман - тілектеріңді орындайды десек бала арманын айтып Қыдыр атаны сағынып күтеді және наурызды да асыға күтіп отырады. Отбасында ата - ана, мектепте ұстаз, көпшілік ортада ақсақалдар жастарға салт - дәстүрлерін үйретіп, айтып отырса, ұтарымыз көп болар еді. Оқушылардың бойына қазақтың салт - дәстүріне деген қызығушылықты қалыптастырып, қазақ халқының салт - дәстүрі мен әдет - ғұрпының тәрбиелік мәнін ұғындырып, олардың бойына адамгершілік, имандылық қасиеттерін қалыптастыра алдым деп ойлаймын.
Мәселен, 22 Наурыз <<Ұлыстың Ұлы>> күніне арналған гимназияда аға тәлімгер Арай Сержановнаның және <<Жас Ұлан>> өзін-өзі басқару ұйымының ұйымдастыруымен <<Гимназия аруы-2017>> 9-10 сынып қыздарының арасында байқау өтті. Бұл сайысқа гимназия оқушылары ерекше мұқияттықпен қарады. Себебі қазіргі таңда салт-дастүрімізді, салт- санамызды, ырым мен тыйымдарды,т.б.жандандыру мақсатта ұйымдастырылып отыр. Яғни мақсаты:
+ Арулардың қазақ қызына тән ибалық , нәзіктік, инабаттылық қасиеттерін байқау;
+ Арулардың өнеріне баға беру:
+ Ұлттық құндылығымызды салт-дәстүрімізді жастар арасында насихаттау;
Сайыс жалпы 5 кезеңнен тұрды:
І. <<Мен - қазақ қызымын>> таныстыру сайысы
ІІ. Бейнефильм сайысы
ІІІ. <<Өнерлі өрге жүзер>> сайысы
ІҮ. <<Халқы мықтының - салты мықты>> сайысы:
1). Сайыстың шарттары: салт- дәстүр және арнайы дайындалған сұрақтарға жауап беру қажет.
Ү. <<Қыздарға әсемдік жарасады>> сайысы.
+ 1) Киім үлгісін көрсету;
+ 2) Шаш өру үлгісін көрсету
Байқау кезеңінің бір бөлігінде <<Халқы мықтының - салты мықты>> атты дәстүрге арналды. Осы кезең арқылы қазіргі оқушылардың яғни келешек біздің жас ұрпақтардың асыл қазынамыз салт-дәстүр ұмыт қалмағаны туралы білімін тексеру және оларға қосымша мәлімет беру. Қатысушыларды арнайы әділқазылар алқасы бағалады.
Сіздерге <<Халқы мықтының - салты мықты>> сайысының сұрақтарын ұсынсам деймін, себебі бұл сұрақ арқылы көптеген оқушылар, ата- аналар, қонақтар мұндайда салт- сана бар екен ғой, осындай ұғым береді екен -ау деп, таңырқап қалғандары да болды.
Олар: <<Қонақтардың қарыз-парыздары, қонақтарды қарсы алу рәсімі, дастарханға отыру мәдениеті>>; <<Ет асату дағдысы, төрт сияқты бір жолда асуды шектеу ырымы, түзде азықтану салты>>; <<Қонақтарға мал сою, қонақасы беру салты, түстік беру>>; << Тұсау кесу>>; <<Құрмет және аяушылық тәрбиесі>>; <<Қонаққа бас тарту, балаларға көз, тіл, таңдай беру>>; <<Баланың ата ана алдындағы қарыз - парызы>>; <<Өзін-өзі тегеп, тектеп отырғанға тәрбиелеу>>; <<Қыздарды құрметтеу және аналарды аялау>>; <<Дастархан тәрбиесі>>; <<Сыпайы және көркем сөйлеу мәдениеті>>; <<Аман-сәлем тәрбиесі>>; <<Көрген астан бермеуді - көргенсіздік>> санау, дәм тұзды қадірлеу салты, аруақты үйлерден дәм тарту>> салтының түсініктері сұралды. Сайысқа 9 қатысушы қатысты. Әрине, қазақ қыздарына тән қасиеттері, инабатты, көркіне ақылы сай қыздарымыз салт-дәстүрге байланысты қойылған сұрақтардың барлығынада жауап берді, толық жауап болмағндарға әділқазылар алқасы сұрақтың мәнін ашып, толықтыра түсіндірді.
Сөйте келе, сайыстың жеңімпазы 10 <<Б>> сынып оқушысы Тұрсынғалиева Аружан аруымыз өзінінің қазақ қызына тән қылығыменен, инабаттылығыменен, бала кезінен қазақтың салт-cанасы, салт- дәстүрімен, ырымдарымен тәрбиеленіп келгенін дәлелдеп, бәрінен де оза түсті.
Мұнымен не айтықым келеді, яғни әр нәрсенің бастауы болады. Араға сан жылдарды сала келе, қоғам алмасып, адамдардың санасы өзгерген тұста, кейбір нәрселер де өзінің ізін жасырып қалатын сияқты. Сол себепті де, келешек жас ұрпақтың санасына, бойына ата-дәстүріміздің тарихын сіңдіру, жадына қалдыру, сақтап қалу ол- яғни сіз бен біздің парызымыз.

Семей қаласы.,
№37 гимназия
аға тәлімгер және
тарих пәні мұғалімі
А.С.Шакарова

Келісемін: Бекітемін:
гимназия директорының тәрбие гимназия директоры
жұмысы жөніндегі орынбасары _______Ж.Д.Стамбеков
_______Ш.А.Турсумбаева

<<Гимназия аруы-2017>> гимназияішілік байқауының
ЕРЕЖЕСІ
Мақсаты:
+ Арулардың қазақ қызына тән ибалық , нәзіктік, инабаттылық қасиеттерін байқау;
+ Арулардың өнеріне баға беру:
+ Ұлттық құндылығымызды жастар арасында насихаттау;
Байқауға қатысатындар: Гимназиямыздың жоғарғы сынып оқушылары (9-10 сынып).
Ұйымдастырушылар:
+ <<Жас Ұлан>> өзін-өзі басқару ұйымы;
+ Аға тәлімгер А.С.Шакарова
Конкурстар:
+ Байқауға тіркеу уақыты: 01.03.2017ж. сағат: 13.00
+ Өтетін орны: гимназия жиын залы
І. <<Мен - қазақ қызымын>> таныстыру сайысы (3 минут)
Сайыс шарты: қатысушы еркіне қарай өзін-өзі таныстыр. (көркем сөз, өлең, көрініс)
ІІ. Бейнефильм сайысы:
1) Сайыстың шарттары: бір күндік өмірін бейнефильмде көрсету.
Ескерту: Бейнефильмді ұйымдастырушыларға алдын-ала тапсыру қажет. (316 каб.тәлімгер)
ІІІ. <<Өнерлі өрге жүзер>> сайысы (3 минут).
Сайыс шарты: қыз сыны байқауына қатысатын арулардың дарыны мен ұштасқан өнерлерін көрсету. Қабілеті , дарыны мен икемділігіне байланысты барлық қатысушылар алдын-ала дайындаған <<Қара жорға>> биіне флешмоб билеу келетін, өнерлерін ортаға салу.
1) Қара жорға флешмоб;
2) Үй жұмысы: ою-өрнек оюып келу.
ІҮ. <<Білгенге маржан>> сайысы:
1). Сайыстың шарттары: салт- дәстүр және арнайы дайындалған сұрақтарға жауап беру қажет.
Ү. <<Қыздарға әсемдік жарасады>> сайысы.
Сайыстың міндеті:
1). Сайысқа қатысушы қыздар ұлттық киім үлгілерін қазіргі заманға сай шеберлікпен танытып, қиялының ұшқырлығын көрсету.
2). Қыздарды сәндік үлгілерін сахнада көрсету өнеріне машықтандыру.
Сайыстың шарты:
1) Киім үлгісін көрсету;
2) Шаш өру үлгісін көрсету
Сайысқа жарнаақы: 300 теңге. Барлық қатысушыларға арнайы сертификаттар мен сыйлық беріледі.

1-Жүргізуші : Ассалаумағалейкум қазақ елі. Гимназиямыздағы биылғы жылдың басты жаңалығына айналып отырған Гимназия аруы-2017 байқауы.
2-Жүргізуші :Олай болса керекмет шоудың кәуіргі болайық. Сіздермен бірге 9-10 сынып оқушылары және 9 үміткер.
1-Жүргізуші: Иә иә деші маған
2- Жүргізуші:Иә Иә Нұрсултан
1- Жүргізуші:Мен сені есіме алам
2-Жүргізуші:Маған керек бір сұлтан
1-Жүргізуші:Қазағымның қыздарымен бақыттымын мен бірге
2-Жүргізуші:Сол қыздардың біреуімен жүргізейік кел бірге.
1-Жүргізуші:Асалаумағалейкум қазақ елі, көктемнің жылы лебі отанымызға береке бірлік, татулық пен тыныштық, табыс пен молшылық алып келсін.
2-Жүргізуші:Бүгінгі әдемі кеште сіздермен бірге болатын, осы байқаудан өзіме қыз таппай қоймаймын дейтін Нұрсултан Ерутулеков.
1-Жүргізуші: қойсаңшы Еркежан бұндай ақпарат саған қайдан келіп түскен, олай болса менде сені таныстырайын. Гимназиямыздың Ұланбасы және тұрақты жүргізушісі Бейсембаева Еркежан.
2-Жүргізуші: Нұрсултан сен мүлдем үндемей тұрған кезде мына жерде шешімді туғаға емес, иманға қабылдайтын әділқазылар алқасымен танысайық.
1-Жүргізуші: Директордың тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары Шынар Ахатқызы
2-Жүргізуші: Сыр мен сымбат клубының жетекшісі Салима Оразкеновна
1-Жүргізуші: Технология пәнінің мұғалімі Жанат Ариновна
2-Жүргізуші: Тарих пәнінің мұғалімі Еңлік Егіспековна
1-Жүргізуші: Гимназия психологы Мейіржан Жанарбекұлы
2-Жүргізуші: сайыстың шарттарымен таныстырсақ:
І. <<Мен - қазақ қызымын>> таныстыру сайысы (3 минут)
ІІ. Бейнефильм сайысы:
ІІІ. <<Өнерлі өрге жүзер>> сайысы (3 минут).
1) Қара жорға флешмоб;
2) Үй жұмысы: ою-өрнек оюып келу.
ІҮ. <<Білгенге маржан>> сайысы:
Ү. <<Қыздарға әсемдік жарасады>> сайысы.
1) Киім үлгісін көрсету;
2) Шаш өру үлгісін көрсету
1-Жүргізуші: Еркежан менде бір мүмкіндік болса сол тәжді озіңе ақ табыстар ем.
2-Жүргізуші: көр рахмет Нұрсұлтан, бірақ сен қазір бұл ойыңнан айнып қаласың,
1 - жүргізуші:
Қос бұрымы аш беліне төгілген,
Келбеті бар кермаралдай керілген.
Қазақ қызы - инабатты ару қыз
Ақ жүзінен аппақ сәуле төгілген.
2 - жүргізуші:
Тіл байланып қалатындай көргенде,
Сұлулықты соған ғана берген бе!
Кімде болса бас иеді мойындап,
Қарсы алдына қазақ қызы келгенде - дей келе бүгінгі байқауға қатысушыларға сәттілік тілей отырып қошеметпен ортамызға шақырайық.
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
1-Жүргізуші: Иә , бүгін жылына бір келетін, тағатсыздана күткен Гимназия аруы-2017 байқауының кім болады екен?
2-Жүргізуші: Нұрсултан Не болды тәжді киіп үйге қайта берейінбе?
Жүргізуші: Еркежан мына жақта бағана қыздар шықтыда ойға батып кетіппін, негізі өз өзіме бағынбай тұрмын да артық сөйлеп қойдым ба деп ойлап отырмын.
Жүргізуші: сынға түсетін бұрымдылар да төрешілер де белгілі болды.
Жүргізуші:Тұнып тұрған сұлулықтың әлемі.- дей отырып байқауымыздың бірінші бөлімі <<Мен қазақ қызымын>> таныстыру бойынша және арттарындағы бейнерөликке де мән беріп бағалап, аруларымызды өзін - өзі таныстыруына рұқсат етейік. Қарсы алыңыздар.
№ 1 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 2 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 3 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 4 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 5 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 6 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 7 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 8 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
№ 9 аруымыз_________________________________________ Қарсы алыңыздар
2 - жүргізуші
ІІІ бөлім: <<Өнерлі өрге жүзер>> сайысы
Аруларымыз өз өнерлерін көрсетеді
Өнері өрге жүзер талаптының
Таланты талмай ұшар қанаттының
Әлди әуен әлемі өнер аты
Шарпып өтсін лебімен қанатының*- деп сайыскерлердің өнерін тамашалауға шақырамыз.
1 - жүргізуші << Үй тапсырмасы>>
Бұл бөлімде қазақтың ұлттық ою өрнектерін әр - түрлі қағаздан ойып бетке жабыстырады.
1 - жүргізуші Сырмақ ойып, текемет, киіз басқан
Өнерлі шеберлер бар даңқы асқан
Шеше көрген тон пішер дегені рас
Аруларым шебер қолға араласқан - дегендей аруларымыздың іскерлігі, икемділігі сынға түседі.
Ән: ___________________________
1 - жүргізуші
IV бөлім <<Білгенге маржан>> Бұл бөлімде аруларымызға сұрақ қою арқылы сұрақтарға жауап береді.
Білім құйған бойына
Қанын өмір жайына
Салт дәстүрдің әр сөзін
Сақтап жүрген ойына - деп сайыскерлерді ортаға шақырамыз.
Ән: ___________________________
2 - жүргізуші V бөлім: <<Сән үлгісі>> <<Қыздарға әсемдік жарасады>> Бұл бөлімде байқауға қатысушы бүгінгі заманға сай тігілген кешкі сән киім үлгісін көрсетеді. Қатысушының шаш үлгісіне де ерекше мән беріледі.
1 - жүргізуші
Қазақ қызы - тамсандырған талайды,
Тоғжан болып ғашық қылған Абайды.
Қазақ қызы күлкісі күн, тілі бал,
Ай секілді асқақ ару арайлы - деп сән үлгісін көрсетуге аруларымызды ортаға шақырамыз.
2 - жүргізуші: Ү кезеңнің ІІ бөлімі Шаш өру үлгісі. Қатысушылар өздері ұзын шашты қызға шаш өрімінің түрін көрсетеді. (3 минут).
1 - жүргізуші
Нәзік жандар қашанда ел еркесі
Отбасының отанның берекесі
О, қош жарқырап ортамызға
Жұпар кеуде адамның мерекесі - дей келе апа қарындастарымызға мерекелік сәлем жолдаймыз.
Ән:-------
2 - жүргізуші:
Халқымыздың ежелгі үрдісі бар
Адастырмас оң жолдан үлгісі бар
Үлкен сыйлау ұққанға соның бәрін
Зердерлі ол, зейінді келіп сынар - дей келе қазылар алқасының қорытындысын тыңдайық.
1 - жүргізуші
Сұлулықтың дүниеде барын қарап
Аққайың да ұрлана таңырқамақ
Пай - пай шіркін! Қыздардың құдіреті - ай
Ес еркінді әкеткен барымталап.
Құрметті көрермендер! Бүгінгі Гимназия аруы-2017 байқауы. байқауы өз мәресіне жетті. Әрқашанда құшақтарыңыз гүлге, көңілдеріңіз шаттыққа толы болсын - дей отырып бүгінгі кешімізді аяқтаймыз.

<<Гимназия аруы-2017>> гимназияішілік байқауының бағалау парағы
Ең жоғарғы ұпай: 5 ұпай
Әділқазылар алқасы:
Төраға: Турсумбаева Ш.А.
Баянова Е.Е.
Таласбаева С.О.
Жырғаланова Ж.А.
Амангелді М.Ж.
№
Мазмұны
9 А
Жумабекова Айдана
9 Ә
Төлегенова Айдана
9 Б
Мухамеджанова Адель
9 В
Елекбаева Амина
9 Г
Ашимханова Зере
10 А
Жангазина Айгерім
10 Ә
Мукашева бақыт
10 Б
Турсынгалиева Аружан
10 В
Казбекова Акерке
ЖАЛПЫ ҰПАЙ
1
<<Мен - қазақ қызымын>> таныстыру сайысы

2
Бейнефильм сайысы:

3
<<Өнерлі өрге жүзер>> сайысы:
1) Қара жорға флешмоб;

2) Үй жұмысы: ою-өрнек оюып келу.

4
<<Білгенге маржан>> сайысы:

5
Қыздарға әсемдік жарасады>> сайысы.
1) Киім үлгісін көрсету;

2) Шаш өру үлгісін көрсету

БАС ЖҮЛДЕ: І ОРЫН: І ОРЫН:
ІІ ОРЫН: ІІ ОРЫН: ІІ ОРЫН:
ІІІ ОРЫН: ІІІ ОРЫН: ІІІ ОРЫН:
Төреші:_______________________________________________________
16.03.2017ж.

<<Білгенге маржан>> сайыстың сұрақтары:

№
Сынып
Сұрақ
Жауап
3
І-нөмір. Казбекова Акерке
10 <<В>>

Қонақтардың қарыз-парыздары, қонақтарды қарсы алу рәсімі, дастарханға отыру мәдениеті.
Адам баласы алдында талай ұлы парыздар бар. Соның бірі - жақсылық жасауға ұмтылу. Кейде өмірде жасаған жақсылығым кері қайтпады деп налитын жандар да кездеседі.
Қазақтың қонақжай да дарқан халық екенін елімізге келіп, дәм-тұзымызды татқан кез келген ұлт өкілі біледі. Қонақ күту, оны құрметтеу - қазақ даласында ежелден келе жатқан моральдық-этикалық қалып, қазақ тұрмысының айнымас шарты. Қонақжайлылық, қонаққа шақыру - өзіңдегі несібе, ризықпен бөлісу, қолыңнан келген құрметті, бақытты қайтарымсыз сыйлау. Бұл іс екі жақтың арасындағы татулықты нығайтады. Қазақ <<қонақпен бірге құт келеді>>, - деп сенген. Біздің ата-бабаларымыз қонаққа шақыруды да, оларды күтуді де, өздері қонаққа баруды да әрі жақсы көрген, әрі қызық, қуаныш санаған. Бар сақтағанын қонағының аузына тосып үйреткен аталарымыз: <<Қонақты сөзбен тойдыра алмайсың>> деп, бекер айтпаған болар.
3
2 нөмір: Турсынгалиева Аружан 10 <<Б>>
Ет асату дағдысы, төрт сияқты бір жолда асуды шектеу ырымы, түзде азықтану салты.
Қазақ сыйлы қонағына ет асады.
Бас табақ, Аяқ табақ, Сый табақ ,Құда табақ ,Құдағи табақ ,Күйеу табақ ,Келін табақ, Жеңге табақ ,Жезде табақ, Беташар, Бала Құрдас табақ ,Қос табақ ,Тіл ашар табақ, Төре табақ, Кежім табақ,Бас ұсыну,Құлақ ұсыну, .Көз ұсыну, Тіл ұсыну, Таңдай ұсыну
3
3 нөмір: Жангазина Айгерим
10 А
Қонақтарға мал сою, қонақасы беру салты, түстік беру
<<Бермейсің қонақ келсе қонақасы>> (Ел аузынан). Халқымыздың тарихи, әлеуметтік, тұрмыстық жағдайларындағы ерекше қымбат дәстүрі -- қонақжайлық. Үйіне келген қонақты құрметпен қарсы алып, мал сойып қонақасы беру -- жомарттықтың, елдіктің үлкен белгісі. Қазақ семіз қойын, басқа да жылы, жұмсақ тағамдарын қонаққа әдейі сақтап <<қонақ келеді>> деп күтініп отырған. <<Құдайым би қылмасаң да би түсетін үй қыл>> деп тілек тілеген қазақ үйіне қонақ түскенді мәртебе, бақыт санаған. Қонақ та кез келген үйге түспей, қонақжай, дастарханы мол, таза, көргенді ұл-қызы бар үйге түсетін болған. Қазақтың әр үйі өзінде <<қонақтың ырыздығы>> бар деген ұғым қалыптасқан. Халық дәстүрінде қонақ шақырмау, қонақты үйге түсірмеу үлкен айып болып саналады. Қонақты арнайы қонақ, құдайы қонақ деп бөледі. Қыдырма қонақ деген де бар. Бірақ ол сыйлы қонақ емес.
4
4- номер жумабекова Айдана
9 А
Тұсау кесу:
Бала бесіктен белі шығып, еңбектенуден өткен соң, аяғын қаз-қаз баса бастайды. Өз аяғымен туған жерінің топырағын басып, із түсіріп, өз көзімен алдына қарап, таң-тамаша болады. Бұл кішкентай бөбектің ең алғашқы талпынысы, өзі жасаған тіршілігі. Осындайда дана қазақ баланың келешегіне ақ жол тілеп,<<балам тез жүріп кетсін>> деген ниетпен <<тұсаукесер>> тойын жасайды.

Құрмет және аяушылық тәрбиесі:
Халқымызда <<Үлкенге - құрмет, кішіге - ізет>> деген мақал бар. Бұның өзі өсіп келе жатқан әрбір жас ұрпақты имандылыққа, мейірім-қайырымдылыққа тәрбиелеу. Адам бойында жақсы - жаман қасиеттер болады екен. Біздің халқымызда үлкенді құрметтеп , кішіге қамқор болуға бала кезден көп көңіл бөлінеді. Ол ананың сүтінен, үлкеннің ақылынан, ұстаздың үйреткенінен, кез келген адамның кісілігінен білінеді.
Мәселен: жасы үлкенге иіліп сәлем беру, алдын кесіп өтпеу, алдынан барып есік ашу, үйге бұрын кірмеу, дастарханға бұрын қол созбау, үлкеннің сөзін бөлмеу, сөз жарыстырмау- жастарымыз үшін бұлжымас заң болатын. Сені өмірге әкелген, мәпелеген, өсірген сенің анаң мен әкең. Ең алдымен соларды сыйла.

5- номер Мукашева Бакыт
10 <<Ә>>

Қонаққа бас тарту,
балаларға көз, тіл, таңдай беру

қазақта бас ұсынудың өзіндік жолы бар. Бас табаққа бас тартылып, оны ең сыйлы қонаққа (әдетте қарияға) береді. Қария бата-тілегін айтып, алдыменен оң езуінен кесіп өзі ауыз тиеді. Онан соң оң құлағын кесіп, үйдің ең кіші баласына не жасы кісі адамға ұсынады. Айнала отырған адамдарға бастан бір-бір жапырақтан кесіп ауыз тигізеді де, қалғанын үй иесіне береді.
Тіл ашар табақ - баланың ең алғаш былдырлап тілі шыға бастағанда, әке-шешесі қойын сойып, мол дастархан жаяды. Ауылдың үлкендерін шақырады. Арнайы сойылған қойдың жамбас, кәрі жілік, жауырын, белдеме, арқа, сүбе қабырға, қара қабырға, тоқ ішек, қарын-сұрындары салынған табаққа ең үстіне қойдың басы мен тіл-жағын қойып тартады.
6
6- номер Кабдулкумарова
9 <<В>>
Баланың ата ана алдындағы қарыз - парызы:
Қазақ салтында: ата-ана балаларын оқытып, сүндеттеп, үйлендіріп қойған соң, перзенттері алдындағы қарыз-парыздарын толық өтеген есептеледі. Одан кейін ата-ананы бағу қарызы баланың мойнына түседі. Бұл кезде баласы мейлі ата-анасымен бірге, мейлі бөлек тұрсын, үнемі ата-ананың хал-жайын сұрап амандығын біліп тұруы ; тапсырған істерін орындап, бағып-қағуға жауапты болуы шарт. Сондай-ақ келелі істерде ақыл-кеңес сұрап, түрлі пікір-көзқарастарына құрмет етіп, сүйіп тыңдайтын әңгімелерін көбірек айтып, сүйіп жейтін тағамдарын көбірек жасап беруі ; зекіп, ұрсып Рухани соққы бермеуі ; беттен алып сақалына жармаспауы ; ауырып-сырқап қалса емдетіп, күтімге алуы ; көз жұмса өз қолымен жерлеп, нәзір-құзырын беріп, шырақ жағып, құран оқытып тұруы керек.Алайда, ата-аналарда бала-шағасын бағып-қағу қарызынан құтылғанымен, қара тұяғынан хал кеткенше ұрпақтарына ақыл-кеңес беру, дұрыс жол нұсқау, жақсылыққа бастап, жамандықтан шектеу міндеті болады

Өзін-өзі тегеп, тектеп отырғанға тәрбиелеу:
- адамның өзінің оң қасиеттерін жетілдіру және теріс қасиеттерін жою жөніндегі саналы және мақсатты іс-әрекеті. Өзін-өзі тәрбиелеу басты шарты - өзі туралы шын білімнің, дұрыс өзін-өзі бағалаудың, өзін-өзі түсінудің, анық ұғынатын мақсаттардың, мұраттардың, тұлғалық мән мағыналардың болуы.[[][1]]
7
7 - номер Толегенова Адия
9 <<Ә>>
Қыздарды құрметтеу және аналарды аялау:
Халқымыз <<Қызға қырық үйден тыю, қала берсе қара күңнен тыю>> деген мақалға қаншама философиялық ой сыйғызған.. Қыз баланы құрметтеу, олардың алдында дөрекі сөйлемей, ізетті болу-халқымыздың игі дәстүрлерінің бірі. <<Қыз>> ең қасиетті сөз. Қасиетті болатыны бүкіл адамзат қыздан тарайды: қыз келін болады, келін анаға айналады, ал ана әже деген зор дәрежеге жетеді.Осы үшеуі арқылы ұрпақ өсіріп, ұлт қатарын көбейтеді.

Дастархан тәрбиесі:
Дастархан басында жиналғандар да қалай болса, солай отыра қалыспайды. Жасына, сый-құрметіне қарай әркімнің отыратын жері болады. Кішкентай нәрестелер, бүлдіршін бала ата-аналарының қасында отырады, өйткені, олар дербес, өз беттерімен тамақты ішіп-жеп, ас құйылған ыдыстарға иелік жасай алмайды. Ал, ер жеткен балалар ата-аналарынан, басқа да үлкендерден төмен орын алуға тиіс. Бірақ, бойжеткен қыз есік жаққа отырмайды. Ал, қонақ болса, үй иесінен жасының үлкен не кішілігіне қарамай төрде отырады. <<Мейман атаңнан да үлкен>> деген сөз содан шықса керек.
8
8-номер Мухамеджанова Адель 9 <<Б>>
Сыпайы және көркем сөйлеу мәдениеті:
Сөйлеу мәдениеті дегенге тек сыпайы сөйлеу деген ұғым қалыптаспауы керек. Сыпайылықтың да жөні, жосығы бар. Сыпайылылықты бүгінде тым қарабайыр түсіну де қоғамдық пікірде нық орнықты. Ынжықтық, өз ойын кесіп айта алмаушылық, кібіртіктеу, орынсыз ұялу, дер кезінде сөйлей білмеу секілді қасиеттер сыпайылықпен бірге қоныс теппейді. Сыпайылықтың ауылы биік өред

Аман-сәлем тәрбиесі:
Халқымыздың жас ұрпакты инабаттылыққа, әдептілікке үйрететін тәлімі мен рәсімдері көп. Солардың бірі-сәлемдесу рәсімі. "Болар, елдің баласын сәнімен емес, сәлемінен таны"-
деген қариялар. Амандасу әр халықтың мәдениетінің алғашқы беташары. Халық сәлемдесуге ежелден-ақ ерекше мән берген. Тәрбиені амандасу, жөн сұраудан бастаған. Адам үшін әрбір күн амандасудун басталуға тиіс.
Осындай ізгі шара біртіндеп амандасу сиақты тамаша әдетке, одан бірте-бірте мінез-құлық нормасына айналған.
Қазақхалқында амандасуға айрықша мән беріледі. әдетте кіші-үлкенге, аттылы жаяуға бұрын амандасады.
Қол беріп амандасу - шынайы ізгі ниетті білдіреді. Имандылыққағидасы бойынша қол беріп амандасқанда бетті бөтен жаққа бұрып немесе теріс қарап амандасуға болмайды. Амандасушылар бір-бірінің көзіне тура қарап, шын пейілмен, жылы жүзбен амандасқандары жөн. Тіріс қарап амандасу менсінбегендіктің белгісі
әйел адамның немесе қыз баланың қол беруі міндетті емес.
Төс қағыстырып амандасу - ер жігіттердің, батырлардың шынай достығын, кездесуге қуанышын білдіреді.
Көзден сүйіп амандасу - әжелер немесе аналар өте жақсы көретін немерелерін қатты сағынғанда көзінен сүйіп амандасады.
Искеп амандасу - қариялар, ақсақалдар кішкентай бөбектерді искеп амандасады.
Маңдайынан сүйіп амандасу - үлкен адамдар кішкентай бөбектерді балалардың, жеткіншектердің маңдайынан сүйіп амандасады.
Көпшілік отырған жерге келген кісі арқайсысына емес,
жұрттың бәріне ортақ бір ғана сәлем береді.
Дастархан басында отырғандардың бәріне ортақ бір ғана сәлем береді.
9
9- номер Ашимханова Зере 9 <<Г>>
<<Көрген астан бермеуді - көргенсіздік>> санау, дәм тұзды қадірлеу салты, аруақты үйлерден дәм тарту салты.
Қазақ халқы асты жоғары бағалап, <<Ас - адамның арқауы>>-деп, қадірлей білген. <<Ас тұрған жерде, ауру тұрмайды>>, <<Астан үлкен емессің>>, <<Ақты төкпе>>, <<Нанды шашпа>>, <<Ақ құйып шығару>> деген мақал-мәтелдер мен ырым, тыйым сөздер осының дәлелі. Қазақтың дастарқаны қашанда ет, сүт, ұн, дәнді-дақылдардан жасалған тағамдарға бай. Әрине, олардың әрқайсысы адам ағзасы үшін пайдалы. Шынында, қазақ халқы асты құрметтеудің жолын, оны әзірлеудің көзін, ретін таба білген. Қазақ халқында дастарқан мәдениеті жақсы сақталып, дастарқан басында асқа байланысты мақал-мәтелдер мен ас қайыру батасы айтылып отырған. <<Таңертеңгi асты қалдырма, түскі асқа телмірме, кешкi асты бақпа>> - деп келетін тұрақты сөз тіркестері қазақы ортадағы дәстүрлі наным-сенімге негізделген ас қабылдаудың күнделікті тәртібін бейнелейді. Рас, жүйелі тамақтанбау және ағзаға сіңімді тағам пайдаланбау адам денсаулығына үлкен әсерін тигізеді. Меніңше, қазақ халқының тамақтану ережесі туралы көптеген ұлағатты сөздері медицинада дәлелденген.

№37 гимназия директоры
Ж.Д.Стамбековке

директордың тәрбие жұмысы
жөніндегі орынбасары
Ш.А.Турсумбаевадан

ӨТІНІШ

15.03-17.03.2017 күні аралығында 9-10 сыныптар арасында Наурыз мерекесіне байланысты өтетін <<Гимназия аруы-2017>> сайыстың шартына сәйкес жүлделі орындарды марапаттау мақсатында 13 мақтау қағазына қаражат бөлуіңізді сұраймын.

Директордың тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары: Ш.А.Турсумбаева
Директордың тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары: Г.А. Досжанова
Гимназия аға тәлімгері: А.С.Шакарова

Күні: 13.03.2017ж.

<<Семей қаласының №37 гимназиясы>> КММ
<<Гимназия аруы-2017>> гимназияішілік байқауына көрермен ретінде қатысатын ата-аналар коммитетінің тізімі

№
Ата - ана
Сыныбы
1
Конакбаева С.А.
9 <<А>>
2
Смагулова Д
9 <<Ә>>
3
Сарқыт Н.
9 <<Ә>>
4
Оразалина С.
9 <<Б>>
5
Жамелова А.
9 <<В>>
6
Елекбаева Г.
9 <<В>>
7
Икембаева Г.
9 <<Г>>
8
Ахметова Ш.
9 <<Г>>
9
Шарипова К.
10 <<А>>
10
Ибраева Г.
10 <<А>>
11
-----------
10 <<Ә>>
12
Байгалиева Д.
10 <<Б>>
13
Жакупова М.М.
10 <<В>>
14
Айтказина А.Е.
10 <<В>>