Денелердің жүзу шарттары

Қарағанды облысы
Саран қаласы
№7 орта мектеп-интернатының
Физика пәні мұғалімі
Жұматаева Тілеукен

Тақырыбы: Денелерлің жүзу шарттары
Мақсаты:
А)Денелердің жүзу шарттары түсіну, дененің және сұйықтың тығыздығына байланысты болатынын түсіндіру, тәжірбие қою дағдыларын, іскерліктерін қалыптастыру.
Ә)Оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру және жамыту.
Б)Оқушылардың топ боп жұмыс атқаруын, ойларын тұжырымдап, шапшаң, жинақы айтуын, әр топтың бірін-бірі сыйлауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас.
Сабақтың типі: Топтық
Көрнекілігі: Тығыздықтар кестесі, суреттер, кесте (керосин, бензин, глицерин), әрбір оқушыда суы бар ыдыс динамометрлер, дененлер, жүк жиынтығы, кіші альминий, мұз, тығын, метел кестесі, табақша, картоп, тұзды су, карточкалар, пластилин шарик, топ жазылған плакат.
Жоспары:
I.Ұйымдастыру кезеңі
II. Эксперимент арқылы уй тапсырмасын сұрау
III.Жаңа тақырыпты т.сіндіру
IV.Үйге тапсырма беру
Сабақтың барысы:I.Тақтада жазылып тұрған бойынша, әрбіреуіміз эксперимент орындайық (әрбір оқушы алдында динамомерт, денелер, суы бар ыдыс).
I-топ.1.Берілген дененің ауадағы салмағын тап:P1
2.Осы дененің судағы салмағын тап:P2
3.Өлшемнің нәтижелерін салыстыр да қорытынды жаса (Дененің судағы салмағы дененің ауадғы салмағынан кіші P2II-топ. Неліктен судағы дененің салмағы ауадағы дененің салмағынан кіші? (Сұйық ішіндегі денеге тік жоғары бағытталған Архимед күші әсер етеді).
III-топ. Архимед күшін кім айтады: (Сұйыққа батырылған денеге оның сұйыққа батқан бөлігі көлеміндегі сұйықтың тең ығыстырушы күш әрекет етеді).
II.Кейбір денелер сұйық бетінде қалқып жүрсе,екіншісі батып кетеді,ал үшіншісі жүзіп жүре алады.Неге?Неге шеге суға батады ал үлкен кеме жүжеді?Айналамызда қызықтар өте көп.Қане соған жауап беруге тырысайық.
Бір денелердің неліктен суға батып кететінін,ал екіншісінің неліктен су бетінде қалқып жүретінін,ал үшіншісінің неліктен сұйық ішінде жүжіп жүретінін анықтайық.Сұйық ішіндегі денеге екі күш-тік төмен бағытталған ауйрлық күші және тік жоғары бағытталған Архимед күші әрекет етеді.
Үш топқа тапсырма беріледі.
I-топқа суы бар ыдыс, тығын, пластилиннен жасалған қайық.
Сұйық ішінде жүзіп жүрген дене үшін Fa=FA немесе pg gVg= pe gVы.с.Дене сұық ішінде болса Vы.с.= Vg=> pg= pe болады. Сонда, егер дене сұйыққа толық кіріп және оның ішінде жузіп жүрсе, онда дене материялының тығыздығы сұйық тығыздығына тең болғаны. Содан біз мынады қортындыға келдік. Егер денеге әрекет етуші ауырлық күші мен архимед күші тең болса, онда дене сұйықтың кез келген жерінде тепе-теңдік қалпын сақтай алады.
II- топқа шеге, суы бар ыдыс, пластилиннан жасалған шарик. Бізде Fa=FA яғни pg gVg= pggVg немесе pg= pc . Дененің тығыздығы сұйықтың тығыздығынан артық болса , онда сұйыққа батады.
III-топқа картоп, тұзды су. Бізде Fa=FA яғни pg gVg= pс Vб.б .Су ішінде картоптың біраз бөлігі батып, сұйық бетінде жүзіп жүреді (Vб.б дененің суға батқан бөлігі) pg Vg= pс Vб.б. Сонда дене сұйық бетінде
Сонда дене суық бетінде жүзіп жүрсе, дененің сұйыққа батқан бөлігінің көлемі сұйық пен дене материалы тығыздықтарының ара қатынасына байланысты болады.
Қорытынды: Егер ауырлық күші Архимед күшінен кем болса, онда дене сұйық бетіне көтеріледі.
Дене материалдарының тығыздығы сұйық тығыздығына жақын болса, дененің көбірек бөлігі сұйық ішінде болады.
Рмуз═900кг∕м3; рсу═1000кг∕м3;
мұздың оннан тоғыз бөлігісу ішінде болады.
Сонымен,

Fa дене батады дене жүзеді дене сұйық бетіне қалқып шығады.
тепе-теңдікте
Тәжірибе: Суға кезекпен болат шеге, кіші алюминий, фарфор роликті тастаймыз. Қайсысы батады, қайсысы жүзеді? Қорытындыны кестеге жазамыз.

Судың тығыздығы
Р, кг∕м3
Дененің тығыздығы
Р, кг∕м3
Батады немесе жүзеді
1000
7800(болат)
2300 (фарфор)
2700 (алюминий)

Қорытынды: Сұйықтықтың тығыздығы дененің тығыздығынан кіші, сондықтан дене батады. Екі көлемі бірдей шарик алайық, біреуі парафин, екіншісі тығын, суға тастаймыз. рn═900кг∕м3; рТ═240кг∕м3; қайсысы қалқиды, қайсысы жүзеді? (дененің тығыздығына байланысты) (парафин жүзеді, тығын қалқиды. )
Сонымен, рg>рс-дене батады.
рg═рс-дене батады.
рg<рс-дене қалқып шығады.
I - топқа: Логикалық есептер.
Тығыздықтар кестесін ашып, қандай металдар сынапта жүзе алады, қандайлары батып кетеді, соны анықтандар.
(Алюминий, шойын, мырыш, қалайы, болат, темір, жез, мыс, күміс, қорғасында-жүзеді, алтын, платина, осмий- батады.)
Үйге: §56, 30-жаттығу.
Бағалау.