Теміржол мамандарын даярлауда химияны оқытудың интерактивті әдістері

Демеубаева Асем Көбейсинқызы

Теміржол мамандарын даярлауда химияны оқытудың интерактивті әдістері

13. 00. 08 - Кәсіптік білім беру теориясы мен әдістемесі

Жоспары:

Кіріспе.

2. Кәсіптік білім беруде химияны оқыту арқылы бәсекеге қабілетті мамандар даярлау.

3. Қорытынды.

Тиімді ізденістер нәтижеге жеткізеді.

«Білім беру реформасы табысының басты өлшемі - тиісті білім мен білік алған еліміздің кез- келген азаматы елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады. »

Н. Ә. Назарбаев.

Жаңарған Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы басты мақсаттарының бірі ретінде әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына ену бағыттары адамды жоғары маңызды құндылық деп танып, қоғамның дамуының өзегі болып табылатын болашақ мамандарды кәсіби даярлау сапасын жетілдіруді басты бағдар тұтады.

Тұғырлы білімдері мен кәсіби біліктерін оңтайлы сабақтастыра отырып, кәсіби міндеттерін шығармашылықпен шеше білетін жаңа тұрпатты маман даярлау үрдісін студенттердің дербес іс- әрекетінсіз елестету және оны жүзеге асыру мүмкін емес. Сондықтан кәсіптік білім саласында студенттерді кәсіби даярлау үрдісін жаңаша сипатта қарастырып, олардың шығармашылық дербестік сапаларын дамыту негізінде меңгерген білімдері мен білік, дағдыларын өзгермелі өмір жағдайында, болашақ кәсіби іс-әрекетінде шығармашылықпен қолдана білуге үйрету маңызды міндет.

Көрсетілген мәселенің өзекті тұстары Қазақстан Республикасы-2030 жылдарға дейін стратегиялық дамуын жүзеге асыру бағдарламасы мазмұнында, «Білім туралы» Заңында, Қазақстан Республикасы «Білім» бағдарламасында, Қазақстанда білім беруді дамытудың 2015-жылдарға дейінгі мемлекеттік бағдарлама талаптарымен үндеседі.

Қай елдің болсын өсіп өркендеуі, әлемдік ортада алдыңғы шептен орын алуы оның ұлттық білім беру жүйесінің қалыптасуына, даму бағытына, қазіргі таңдағы оқытудың дидактикалық жаңа сипаты - жаңа оқыту технологияларын, оқу ақпараттарын ұтымды қолдану, шығармашылық оқыту түрлерін кеңінен пайдалануға байланысты.

Қазіргі заманғы жоғары мектеп дидактикасы студенттердің кәсіби құзыретті, ойлау белсенділігі жоғары, ізденімпаз, дербес, шығармашыл болып қалыптасуын әдіснамалық тұрғыда, қазіргі қоғам талаптарына сәйкес жаңаша негіздеуді қажет етеді.

Қазіргі кезеңдегі елімізідің күннен - күнге гүлденіп дамуы, жаңа саяси - экономикалық өрлеу, болашақ дамуға бағдарланған өзгермелі өмір жағдайлары адамнан ақыл - ой белсенділігін, өзекті мәселелерді шығармашылықпен шешу, оны оңтайлы пайдалануды талап етеді. Сондықтан болашақ мамандарды кәсіби даярлауда көрсетілген міндеттерді шешудің басты тұғыры ретінде оқушыларды құзыреттілікке икемдеудің маңызы зор.

Құзыреттілік бірінші орынға білімгердің ақпаратты сауаттылығын емес, оның мәселені дұрыс шеше білу қасиетін қояды. Егер болашақ маманның құзыреттілігінің қалыптасуын кәсіби білім беру жүйесінің аумағында қарастырсақ, онда білім, білік, дағды мүмкіншілігі, яғни бір сөзбен қызметке маманның қаншалықты дайын екендігі туралы айтуға болады. Кәсіби құзыреттілік деп маманның жеке бас сапалары мен оның психологиялық - педогогикалық және теориялық білімінің, кәсіби білітілігі мен дағдысының, тәжірибесінің бір арнада тоғысуы деуге болады.

Оқытудың әдістерін таңдау көпдеген факторлармен білімберудің маңызды мақсаттарымен, оқу курсының ерекшеліктерімен, сабақтың мақсатымен, оқушылардың мүмкіндігімен, қолда бар оқу құралдары және уақытпен, мұғалімді мойындауымен, олар пайдаланатын дидактикалық жүйенің ерекшеліктерімен анықталады. Оқыту әдістері оқыту процесінде маңызды қызметтер атқарады. Әдістердің көмегімен оқытылатын материалдардың тиісті мазмұнымен оқушыларға берілуі, оқушылардың интеллектуалды дамуы және қажетті жеке қасиеттерін қалыптастыру. Сонымен қатар әдістер оқу процесінің қалыпты қызметінеқажетті жағдай жасаушы.

Біздің ел дамудың демокртаиялық жолын таңдауына байланысты, бүгінгі таңда қоғамды шешім қабылдауға маңызы арта түсті. Осы бағытта оқушылардың белсенділігін арттыруға мүмкіндік беретін әдістемелік тәсілдер интерактивті деп аталып жүр. Бұл әдістерді қолдану сырттай өте жеңіл көрінгенімен, өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары да бар.

Интерактив - ағылшынның «өзара әрекет» деген сөзі. Демек, интерактивті оқыту әдістері тұлға аралық қарым - қатынасқа негізделе отырып, «жеке тұлғаны дамытуға бағытталатын» қазіргі білім беру талаптарын қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады.

Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтаумен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оқыту қажетті ақпарттарды игеруге уақытты көбірек бөлуді, бағалауда жаңа, күрделі өлшемдерді қолдануды қажет етеді және оқушылрдың танымдық іс - әрекетін басқаруда тәжірибесі аз мұғалімдерге көпдеген қиындықтар туғызады.

Интерактивті әдістің тағы бір ерекшелігі оқушылардың белсенділігі мұғалімнің белсенділігімен сәйкестігінде сонымен қатар оқушы мен мұғалімнің тұрақты өзара іс әрекетінде. Интерактивті әдістерді қолдануда қушыларды сапалы дайындықпен қамтамассыз ету оқупроцесінің нәтижелігіне тікелей байланысты. Басты тапсырма оқушыларға берілген білімнің бағасында емес ол тапсырманы орындаудағы іс - әрекетінде. Интерактивті әдістерді сабақ барысында қолданудың басты құрылымы мынада: сабақ басталысымен оқушыларғабелгілі бір тақырыпты беру және осы тақырыптың әрі қарай дамуына септігін тигізетін іс - әрекеттерді уақытылы жинақтай білу. Осындай интерактивті оқыту әдістерін қолдану арқылы химия пәнін оқушыларға жете меңгертуді сонымен қатар мамандықтарын меңгеруде осыбілімдерін кеңінен қолдануына жете мән беріп келемін.

Осы бағытта бірінші қолға алған жұмысым «Локоматив машинистінің көмекшісі» тобына арнап тақырыптық - перспективалық жоспар дайындадым. Жұмыс барысында алдыма қойған мақсаттарым:

Оқушыны химия пәні арқылы мамандыққа баулу.
Оқушының білім - білік дағдыларын қалыптастыру.
Білім алуға деген ынтасын арттыру.
Оқушының белсенділігі мен іскерлігін арттырып, шығармашылыққа баулу.
Химиялық тілді, теориялық білімді практикамен ұштастыру.
Мамандығына байланысты химиялық үрдісті түсіндіре алатынжеке тұлға қалыптастыру.

Осы мақсаттарымды жүзеге асыру үшін атқарған іс - тәжірибемді ұсынғым келеді. «Локамативмашинистінің көмекшісі» мамандарын дайындауда «Металдар» тақырыбына ерекше мәнберіп оған 10 сағат бөлдім. «Металдардыңфизикалық қасиеттері»тарауының бірінші «Металдар» тақырыбында үй тарсырмасын сұрауда төмендегі кестені пайдаландым.

Концептуалды кесте

Металдардың электрондық құрылысы

Физикалық қасиеттері

Химиялық қасиеттері

Алынуы

Металдардың электрондық құрылысы: Металдардың сыртқы энергетикалық деңгейлерінде электрондар саны аз, атом радиусы үлкен, сондықтан сыртқы деңгейдегі электрондар ядроға нашар тартылады. Ал бейметалдармен электрондарын жеңіл беріп, оң зарядты иондар түзеді.

Физикалық қасиеттері: Металдық жылтырының болуы. Электр тоғын және жылуды жақсы өткізеді. Созылғыш, тапталғыш. Қатты күйде кездеседі. Сұйығы сынап. Тығыздығы, балқу температурасы әртүрлі.

Химиялық қасиеттері:

Жай заттармен әрекеттеседі. Мысалы:

2Na + Cl ₂ →2NaCl

Сумен әрекеттеседі:

Mg + H ₂ O→ Mg O+ H ₂

Қышқыл ертінділерімен

2AL + 6HCl→2 ALCl ₃ +3H ₂

Тұз ертінділерімен

Ni + CuSO ₄ → NiSO ₄ + Cu әрекеттеседі

Алынуы:

Металлотермия әдісі Fe ₂ O ₃ + 3CO→

Fe + 3CO ₂

Аллюминотермия әдісі

Cr ₂ O ₃ + 2AL→2Cr + AL ₂ O ₃

Сутектермия әдісі:

WO ₃ +3H ₂ →

W + 3H ₂ O

Электролиз әдісі:

2NaCl → 2Na + Cl ₂

Бірнеше мәрте зертханалық жұмыстар жүргіздім соның ішінде төмендегі кесте №1 зертхана жұмысының нәтижесінде толтырылды. Бұл жұмыстың қорытыындысы арқылы тепловоз аккумуляторларының құрылысын және поршендардың құрылысын білуге мүмкіндік берді.

№

Тәжірибе

Не жасалды?

Не байқадыңыз?

Қорытынды

№: 1

Тәжірибе: Темір мен мыс сульфатының әрекеттесуі

Не жасалды?: Темір шегені мыс сульфатына батырдық

Не байқадыңыз?: Темір шеге мыспен қапталды.

Қорытынды:

Fe + CuSO ₄ →

Fe SO ₄ + Cu

Жаңа сабақты бекітуге жиі қолданып тұратын кестеге тоқталйын, бұл кесте мамандықтың қыр сырын тереңірек ұғынуға мүмкіндік береді деп ойлаймын.

№

Сұрақтары

Жауаптары

№: 1

Сұрақтары: Қандай металл тепловоз аккумуляторында каррозиядан сақтау үшін қаптауға қолданылады?

Жауаптары: Стронций, радий

№: 2

Сұрақтары: Болат неліктен тімір жол саласында аз қолданылады?

Жауаптары: Себебі құрамындағы көміртектің үлесіне байланысты морт сынғыш

№: 3

Сұрақтары: Автомобиль, кеме, тепловоз жасауда қолданылатын жеңіл әрі берік металл

Жауаптары: Титан

№: 4

Сұрақтары: Тепловоздың ток жүйесінде кеңінен қолданылатын металл

Жауаптары: Мыс, алюминий

№: 5

Сұрақтары: Тепловоз дөңгелекреінде қолданылатын алюминийдің құймасы?

Жауаптары: Дюралюмин

№: 6

Сұрақтары: Мырыш тепловоздың қай бөлігінде қолданылады?

Жауаптары: Басқару пультттерінде

Өз тәжірибемде төмендегідей салыстыру арқылы жүргізілетін «Альтернативтік тестті» жиі қолданамын. Бұл тестке уақыт аз кетеді сонымен қатар химиялық тілді дамытуға әсерін тигізеді. Ортақ сұрақтар оқылады оқушылар тек «+» деген таңба қою арқылы жауап береді. Тексеруде қиындық туындатпайды. Оқушы үшін де, мұғалім үшін де ең жеңіл тест түрі.