Менің тәжірибемде көп кездесетін басты қиыншылық әдебиет сабақтарында

Қарағанды қаласы «№100 ЖББОМ» қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі
Адреисова Г.Т. жаңаша технологияларды кіріктіріп өткізген сабақтарының
есебі

Кейінгі жылдары Білім саласына енгізілген жаңа бағдарлама ұстаздар
қауымына жаңа міндеттер артып отыр. Жаңаша әдіс – тәсілдермен білім берудің
негізгі көздеп отырған мақсаты осы жоспарлап отырған жаңаша оқыту арқылы
білім сапасын арттыру. Сонымен қатар тағы бір мақсаты сабақта оқушылар
арасында ынтымақтастықты орната отырып, бірлескен іс – әрекеттерге тарту.
Олардың пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып, оқытуда сыни тұрғыдан
ойлауға дағдыландыру, өздігінен ізденіс жасауға баулу, айтайын деген ойын
ауызша да жазбаша да жинақтап айта білуге, сөйлеу мәдениетін дамытуға
дағдаландыру. Осының бәрін жүзеге асыру ұстаздардан іс – әрекеттерді жаңаша
тұрғыдан ұйымдастыруды талап етіп отыр.

Сондықтан мен болатын әрбір сабағыма ерекше дайындаламын. Әсіресе,
бастауыш сыныптарға ерекше дайындық керек, себебі үйде ата - аналарымен
дайындалғанда түсінікті болу үшін көрнекілік құралдарын, таратпа
материалдарды міндетті түрде көп дайындау керек. Сабаққа дайындалғанда
өткен сабақтарымды талдай отырып жоспар құрамын.

Сабақ жоспарларын құрғанда сабақтарыма әрбір модульді кіргізуге
тырысамын. Жоспар құрып отырғанда өткен сабақ қорытындыларына, модулдерге
міндетті түрде жеке- жеке назар аударамын. Мен барлық сабақтарымда да,
«Сыни тұрғыдан ойлау», «Диалог», «Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау»,
«Ақпараттық коммуникативтік технология» модулдерін міндетті түрде
кіріктіріп отырдым.
Осы модульдердің ішіндегі «Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау»
модулін ерекше айтқым келіп отыр.
Өзін – өзі бғалау, сыныптастарын бағалау маңызды рөл атқарады, себебі
ол ынталандыру деңгейін көтереді, оқушыларға өз тілінде сөйлеуге мүмкіндік
береді, сынды қабылдауға ықпал етеді, өзіне және мұғаліммен пікірталасқа
түсінуіне сенімділігін арттырады, сондай –ақ мұғалімдерге үдерістен
шектелуіне және жай ғана бақылауына мүмкіндік береді.» демекші, дәстүрлі
сабақтарда өзімнің ғана бағалауыма үйреніп қалған оқушыларға, әрине,
алғашқы жылдары өздерін, топтарды бағалау қиынға соқты. Дегенмен бара -
бара бұл әдіс тәсілдерге үйрене бастады. Оқушылар критерийлерге қарап
отырып өздеріне әділ бағаларын қоя біледі.
Өткен оқу жылында топтар, оқушылар арасында ол менің бағамды
төмендеткен мен де төмен баға қоямын деген сөздер естіліп отыратын, осы оқу
жылында қыркүйек айы бойы байқағаным бағаны дұрыс қойып, өздері талдағанда
әділ де нақты сөйлейтін болды.
Сабақ барысында сыныптағы психологиялық ахуалға да ерекше мән беріп
отырамын, нәтижесінде оқушыларымның өздерін еркін ұстап, ойларын дұрыс
қатесіне қарамай ашық айтатынын байқадым. Психологиялық ахуал – сабақтың
табысқа жетуіне себеп болады. Сондықтан мен бірінші сабақтың басынан
ынтымақтасмтық атмосферасын құрып аламын, одан соң да әр тапсырманы
орындағанда да мадақтау, смайлдар көрсету сияқты ынталандырудың түрлі
тәсілдерін жасап отырамын.

Сондай -ақ сапалы білім алып, сабақты түсініп, соңынан жақсы қорытынды
шығарып отыруларының бір себебі, ақпараттық коммуникативтік технологияны
дәстүрлі сабақтардағы қолданғанымыздағыға қарағанда басқаша қолдануымыздан
да болады деп айтар едім.

Дәстүрлі сабақтарда интерактивті тақтаға сабаққа қажетті
материалдарды өзім дайындап, оқушылар берілген тапсырмалармен флипчартта
жұмыс істейтін. Қыркүйек айынан бастап кей сыныптарда сабақта интерактивті
тақтада барлық ақпараттарды оқушылар өздері дайындап отырды. Интерактивті
тақтада олар слайдтар бойынша тұсаукесер дайындады, флипчартта басқа
топтарға тапсырмалар дайындады. Сонымен қатар, тақтадан басқа ноутбук, ұялы
телефон, смартфондарды пайдаланды. Әрине, мұнда барлық тапсырмаларды
өздері дайындайтын болғандықтан көп ізденіп, көп ақпарат алуға тырысады.
Тіпті сабақтары біткен соң келесі сабақтың тақырыбын сұрап алып, алдын –
ала дайындалатын болды. Олардың бұл талпыныстарының, білуге құштарлық
сезімі ұлғаюының өзі де білімдерін жетілдіруге үлкен себеп болады.

Сонымен қатар қыркүйек айы бойынша байқағаным диалог арқылы оқытудың
нәтижесі, оқушылардың бір – бірімен дұрыс диалогқа түсе білуінен,
мұғалімнің сұрақтарына, басқа оқушылардың сұрақтарына қате айтып қоямын
деп қорықпай еркін жауап берулерінен, бір – бірінің сөзін бөлмей тыңдап,
жауап бере алатындығынан көрініптұр. Барлық сыныптарды сабақтарымда диалог
арқылы оқыту тәсіліне оқушының мұғаліммен, оқушының оқушымен диалогін
кіргізіп отырдым. «Отбасы» модулі барлық сыныптарда кездеседі. Осы
модульге байланысты сабақтарымда диалог өте тартымды өтті деп айта аламын.
Менің оларға берген тапсырмаларымда әр топқа деңгейлікті, стратегияларды
қолданып отырдым. Оқушылар таныс тақырып болғандықтан тапсырмаларды
қиналмай орындап отырды.
- Суретте не байқауға болады?;

- Әсем табиғаттан қай жер екенін байқаймыз?;

- Кімнің отбасы осындай табиғатта дем алады?;

- Отбасында қандай тәрбие аласың?;

деген сұрақтарды құрастырды. Осы сұрақтарын келесі топқа жауап беруге
ұсынды. Олар жауап берген соң, екі топ сұрақ жауаптарын оқып, жақсы диалог
құрды.
Топқа бөлініп жұмыс жасау оқушыларға өте ұнайды. Себебі үлгерімі орта,
өзіне , біліміне сенімсіз,тұйық оқушылар топтың басқа мүшелерімен
әңгімелесіп, пікірлерін тыңдау арқылы диалогке түсе отырып, өздерінің
білмейтіндерін үйренеді. Бұл жаңа бағдарламаның әдіс-тәсілдерінің
тиімділігі - сыныпта барлық оқушының өз ойын өзгелермен бөлісе алуы.
Сұрақты талқылау, өзара пікір алмасу кезінде оқушылар бір-бірінен
үйренетіндері де көп байқады. Әр оқушының өзіндік пікірі қалыптасты,
үнсіз оқушылар ашыла бастады. Топпен жұмыс жасаудың тағы бір жақсы жағы
дәстүрлі сабақтағыдай емес бір де бір оқушы назардан тыс қалмайды, барлық
оқушы бірдей өз деңгейлері бойынша жұмыс жасайды. Талқылау кезінде өз
дағдыларын көрсете алатын деңгейге жетті.
Оқушылардың өзгергенінін байқағаным олар өзін – өзі реттей алатын
болды, уақытты үнемдей алатын болды. Оның бірден – бір дәлелі әр топтың
жұмысқа дайындығын көрсету үшін шапалақпен белгі беру әдісіннің жылдам
естілетіні. Бұл әдіс оларға қатты ұнады. Өткен оқу жылдарында кей сыныптар
уақыттан асып кетсе де жұмыстарын аяқтай алмай тағы уақыт сұрап отыратын
енді өздері уақытқа қарап тапсырмаларын жылдам аяқтауға тырысып отырады.
Уақыт бітпей кей топтар шапалақ ұрып тапсырманы орындап болғандарын
білдіріп отырады. Шапалақ оқушылардың ынтасын, зейінін жинақтауға
көмектеседі. Алғашқы жылдары шапалақ дыбысы әркелкі болды, бірақ қыркүйек
айы бойына жаңадан қосылған сыныптар да үйреніп қалды. Кей сабақтарда қай
топ бірінші шапалақ ұрады соған байланысты да бағалып отырдым. Шапалақ
арқылы оқушылар ынталанып отырады. Сабақ барысында енгізіліп отырған әрбір
стратегиялар оқушының ойлану, түсіну, әрекет ету барысына оң ықпалын
тигізгенін оқушыларымның да, өзімнің де, ата – аналарымның да көзіміз
жетті.
Бастауыш сыныптарда өзін – өзі реттеу қиындыққа соқты, алғашқы
кездерде үнемі ескертпе жасап отырдым, кейіннен оларға түрлі шарттар
қоятын болдым одан кейін бірте – бірте қалыптаса бастады.
Тағы бір кездескен қиыншылықтар жаңадан келген оқушылардың сабақта
жұмыс жасай алмауы болды. Топпен жұмыс жасағанда да жеке тапсырмалар
орындағанда да үнсіз оқушының кейіпінде, сабаққа еш қызықпай отырды. Бұндай
оқушыларға арнайы тапсырмалар беріп ортаға шығарып, жауаптарын тыңдап, жиі
мадақтап отырдым. Оқушылар бағалағанда да бұл оқушыларға басында көтермелеп
баға қойып отырды, келе – келе өздері де үйрене бастады.
Айдың аяғына қарай жаңадан келген оқушылардан сауалнама алдым.
Сауалнамада оқушылар өздерінің сабақтардан алған әсерлерін жазды. Олар
топтық жұмыстың ұнағанын, әр сабақтарды тапсырма түрлерін ауыстырып
отырғанның жақсылығын, бүкіл сабақ бойы өздері жұмыс жасап, бір – бірімен
тығыз байланыста болып отырғандары жақсы әсер қалдырғанын жазған.
Менің тәжірибемде көп кездесетін басты қиыншылық әдебиет сабақтарында.
Тапсырмалар көлемді берілетін уақыт аптасына 1 сағат болғандықтан оларға
қазақша ойланып, тарсырманы уақытымен орындау ауыр тиеді. Осы
қиыншылықтарды жою жолын әлі де қарастырудамын.
Елбасы өзінің «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Жолдауында
«Дүниешаруашылық байланыстары жүйесіне белсене кіріккен осы заманғы белді
мемлекеттердің барлығы дерлік бәрін де «парасатты экономиканың» жолына
тіккен еді» деп атап көрсетті. Бұл дегеніміз – білім беру білімнің қайнар
көзі ретінде аса маңызды басымдық әрі қоғамды дамытудың негізі болып
отырғанын көрсетеді. Сондықтан бүкіл қазақстандықтардың толыққанды білім
алуға қол жетімділігін қамтамасыз ету өзекті мәселеге айналып отыр. Мұндай
мәселенің шешімін табу бүкіл ел аумағындағы білім беру қызметінің құқықтық
негізін жасауды қажет етеді.