Шартты және шартсыз рефлекс

Сабақтың тақырыбы:
Мінез-құлықтың рефлекторлық табиғыты: шартсыз және шартты рефлекстер. Шартты рефлекстердің сөнуі.
Мұғалімнің аты-жөні:
Күні:
СЫНЫП: 7

Қатысқан оқушылар саны: 18

Қатыспаған оқушылар саны: 0
Сабақ негізделген оқу мақсаттары
7.1.7.6 - мінез-құлықтың рефлекторлықтабиғатынтүсіндіру
Сабақ нәтижесі:

Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Оқулықта берілген және қосымша тапсырмаларды орындайды. Жазба жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді.
Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен жұмыс жасайды.
Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:
Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды.Тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.
Бағалау
критерийі
Сұраққа жауап береді, жауаптарын дәлелдейді. Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.
Тілдік құзіреттілік

Шартты және шартсыз рефлекстер, шартты тітіркендіргіш, шартсыз тітіркендіргіш.

Ресурстар
Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар және әртүрлі заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер.
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия.
Пәнаралық байланыс
Музыка, қазақ тілі.
Алдыңғы оқу
Зертханалық жұмыс <<Тізе рефлексі>>.
Сабақтың жоспары
Жоспарланғануақыт
Сабақ барысы :
Бағалау түрлері
Басталуы
5 минут
Ұйымдастыру кезеңі 2 минут
Топтарға бөлу.
Гүл суреттері бойынша бөліну.
Оқушыларға сурет қиындыларын беремін. Сурет қиындыларын құрастырғанда раушан, тұңғиық, түймедақ гүлдерінің суреттері шығуы керек.

Психологиялық ахуал қалыптастыру: 3 минут
<<Жіптік құбыр>> тренинг
Оқушыларға түзу қағаз беріледі. Оны екіге бүктейміз. Арасын сваркалап жалғағанда ұзын құбыр шығу керек. Шарикті жіберемін. Шарик құбыр бойымен жылжыйды..

1-топ:
Раушан
2-топ:Тұңғиық
3-топ:Түймедақ

<<Жіптік құбыр>> тренинг, қағаздар, шарик.
Жаңа білім
10 минут

Білу және түсіну
Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.
Рефлекстерді жіктеу. Рефлекстерді әртүрлі топтарға бөлуге болады. ОЖЖ жүйке орталығының орны бойынша барлық рефлексті ми және жұлын рефлекстері бөледі.
Рефлекс жасайтын рецепторларға байланысты оларды көру, есту, дәм сезу, иіс сезу, тері рефлекстері деп бөледі.
Рефлексті мүшелер жүйесі бойынша да бөледі. Олар тамақ (сілекей мен асқазан сөлін бөлу, жұту, құсу т.б.), тыныс алу (дем алу, жөтелу, түшкіру), қимыл (тізе рефлексі, ыстық затқа тигенде қолды тартып алу), жүрек-қан тамырлары болып бөлінеді. Ең маңыздысы шартты және шартсыз өте маңызды.Шартты және шартсыз рефлекс. Біз ең қарапайым рефлекстерді қарастырайық. Айтылған рефлекстердің барлығы шартсыз рефлекс. Шартсыз рефлекс деп бір түрдің барлығында бірдей, туа біткен рефлекстерді айтады. Шартсыз рефлекс ағзаға өмір тәжірибесі жоқ кезде тірі қалуға мүмкіндік береді. Мысалы, жаңа туған сәби сору рефлексіне ие. Бет, ерін, иек терісіне жанасқанда сәби рефлексті түрде анасын емуге ұмтылады. Мұндай рефлекс барлық сүтқоректілерге тән. Шартсыз рефлекс ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын (гомео- стаз) автоматты түрде сақтауға бағытталған. Яғни олар қанның қысымы
мен химиялық құрамын, дене температурасын тұрақтандырады.
Шартсыз рефлекс орталығы жұлында (тізе рефлексі, бөлу рефлексі), мида (дем алу - сопақша ми, термореттелу - аралық ми) орналасуы мүмкін. Барлық шартсыз рефлекстер мінез-құлықтың генетикалық тұрғыда негізі қаланған бағдарламасы. Олар тірі қалуға көмектеседі, бірақ қоршаған ортаның өзгеретін жағдайларына бейімделуге көмектеспейді. Өзгеретін жағдайларға шартты рефлекстер көмектеседі.
<<Қар кесегі>> әдісі
(Қозғалуға және араласуға ыңғайлы болу үшін үлкен кеңістік қажет. Немесе оқушылар парталардың айналасына топтар құрып, тиісінше орындықтарды қозғалта алады.
Жаттығудың сипаттамасы:
Біріншіден, оқушылар жеке жауап берулері керек. Кейін жұп ақылдасып, олардың екі жауабын бір жауап етіп үйлестіреді. Кейін жұптар басқа жұптармен бірігіп, үдерісті қайталайды. Осылайша төрт,бес,алты жауап бір жауап болып біріктіріледі.)
Ортақ сүрақтар:
1. Рефлекстерді жіктеу тәсілдері туралы айтыңдар.
2. Шартты және шартсыз рефлекстер дегеніміз не?

Оқулық.
<<Қар кесегі>> әдісі.
Ортасы
10 минут

Қолдану
Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.
Шартты рефлекстер - жүре пайда болады, олар өмір бойы пайда болады және бір түр дарада бірдей емес. Шартты рефлекстер қалыптасу үшін міндетті түрде шартты тітіркендіргіш пен шартсыз тітіркендіргіш үйлесімі қажет.
Итте шартты рефлекстердің түзілуін И.П. Павлов зерттеді. Ол жарықты қосып немесе қоңырауды басып және сол уақытта итке тамақ берген. Ол дыбыс (қоңырау) немесе көру (жарық) сигналдың біреуін қолданған. Бұл тәжірибеде шартсыз тітіркендіргіш тамақ болған. Тамақты көргенде, иісін сезгенде, дәмін көргенде жануарда сілекей бөлінген. Шартсыз тамаққа сілекей бөлу рефлексінің орталығы сопақша мида болған. Жұмысшы мүше сілекей безі болған. Шартты тітіркендіргіш жарық немесе қоңырау болды. Шартты және шартсыз тітіркендіргіш үйлесімін бірнеше рет қайталаған соң итте тамақ болмаса да жарыққа және қоңырауға сілекей бөліне бастаған. Демек, итте жарыққа немесе қоңырауға шартты сілекей бөлу рефлексі пайда болды. Шартты рефлекстердің маңызы зор. Олар жануарларға мінез- құлық генетикалық бағдарламасын түзетуге және қоршаған ортаның өзгермелі жағдайына бейімделуге көмектеседі. Ағзада шартты рефлекс- тер неғұрлым оңай қалыптасса, қоршаған орта жағдайы өзгерген кезде тірі қалу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.
Шартты рефлекстер шартсыз бекітілмесе ол ұзақ уақытқа сақтала бермейді. Шартты рефлекс біртіндеп жойылып кетпеу үшін оны шарт- сыз тітіркендіргішпен бекітіп отыру керек.
Шартты және шартсыз рефлекстің салыстырмалы сипаттамасы кестеде берілген.
Талдау
<<Ыстық орындық>> орындық әдісі
(Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады.
Жаттығудың сипаттамасы:
Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады.

Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер

<<Ыстық орындық>> орындық әдісі, сұрақтар, орындық.

Сергіту сәті
2 минут
<<Қаражорға>> биі
Оқушылар би билеп сергіп қалады.
Аяқталуы
Сабақты бекіту
10 минут
Синтез
1. Шартты рефлекстерге тән ерекшеліктерді атап, мысал келтіріңдер.
2. Неліктен шартты рефлекстер бекітпесе, жойылып кетеді?
3. Шартты және шартсыз рефлекстердің белгілерін талдаңдар. Қандай ұқсастығы мен айырмашылығы бар?
4. <<Рефлекс түрлері>> деген сызба сызыңдар. Оларды жіктеңдер.
5. Егер кірпішті қалай қалағанын көрсең, сен де кірпішті қалай алатын едің?

1. Шартты және шартсыз рефлекстердің ағзаның тіршілік етуіндегі рөлін бағалаңдар.
2. Шартты рефлекстердің адамның әдеттерінің қалыптасуындағы, үй жа- нуарларын үйретудегі рөлін сипаттаңдар.

<<Ойлан - жұптас - бөліс>> әдісі

Бағалау

5 минут

Кері байланыс
3 минут
Бағалау парақшасы Дұрыс жауапқа 5 балл.

Оқушының аты-жөні
<<Қар кесегі>> әдісі
<<Ыстық орындық>> орындық әдісі
<<Ойлан - жұптас - бөліс>> әдісі
<<Шеңбердегі доп>> әдісі
Балл

<<Сабақтағы проблемалар>> кестесі

Қиындықтар
Себебі
Шешімі

Бағалау парақшасы

Сабақтағы проблемаларкестесі

Қосымша ақпарат

Саралау - Сіз қосымша
Көмеккөрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз
қабілеті жоғары
оқушыларға тапсырманы
күрделендіруді қалай
жоспарлайсыз?
Бағалау - Оқушылардың
Үйренгенін тексеруді
Қалай жоспарлайсыз?
Пəнаралық байланыс
Қауіпсіздік жəне еңбекті
Қорғау ережелері
АКТ-мен байланыс
Құндылықтардағы
байланыс
Рефлексия
Сабақ / оқу
мақсаттары
шынайыма?
Бүгін оқушылар
не білді?
Сыныптағыахуал
Қандай болды?
Мен жоспарлаған
Саралау шаралары
тиімді болды ма?
Мен берілген
Уақыт ішінде
үлгердімбе? Мен
өз жоспарыма
қандай түзетулер
енгіздім жəне
неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.
Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес
Келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды
Жетілдіруге көмектесетін не білдім?