8-сынып қазақ тілі мен әдебиеті сабақ жоспары: Айтыс - қазақтың төл өнері

8. 1. 2. 1 - тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, детальді ақпараттарды анықтау;

8. 1. 5. 1 - тірек сөздер, автор көзқарасы мен көңіл күйі арқылы негізгі ойды анықтау.

Айтыстың түрлерін білу;

Импровизация күрлелеілігін талдау;

Біржан және Сары айтысын тыңдау жәнесұрақтарға жауап беру;

Өзге оқушылардың жұмысын бағалау

Мәтіннің негізгімазмұнын түсінеді;

Оқушы мақсатына жетті, егер:

«Айтыс»толық сипатын анықтап береді

Айтыстың түрлерін анықтайды.

Музыкада ойнайтын ақындарды біледі.

Өз жұмысын және басқа оқушылардың жұмыстарын бағалалау.

;

Тірек сөздерді тәжірибеде қолданады;

Тірек сөздер : киелі өнер, алтын ғасыр, ақындар легі, бабадан қалған аманат, аға буын, өз даралығы, өзге жұртқа таныту, төл мәдениет, ұлт мәртебесімен парапар

Мәтін талдауда керекті сөз тіркестері:меніңше, салыстыратын болсақ, өзге ұлттарда, көрсетілген, мағынасына қарай, білдіреді, қолданылады.

Диолог хаттар үшін пайдаланылатын сөз тіркестерінің сериясы

айтыс, қыз бен жігіт айтысы;

-күй- төкпе, шертпе;

-стиль, жанр, лад, интонация, музыкалық көркемдеуші құралдар;

-импровизация, өңдеу, композиция;

-интерпретация;

-екпін, ырғақ;

-сүйемелдеу, ансамбль

• Біз Біржан мен Сараның айтысын таңдадық, себебі ол…. (айтыстың стильін, жанрын, орындаушылық әдісін) анықтауға көмектеседі.

• Біз халық әуенін компьютерлік бағдарламада импровизацияладық, ол бізге . . . ( тілдік дағдыны) дамытуға көмектесті.

• Біз күй тарихын зерттедік, ол күйдің . . . (шертпе, төкпе) әдістерін білуге көмектеседі.

Оқушылар берілген суреттер арқылы сабақтың тақырыбын болжайды.

• Суретте не бейнеленген?
• Суреттердің бүгінгі сабақ тақырыбымен байланысы қандай?

Оқушыларға сабақтың тақырыбы, мақсаты, бағалау критерийлері таныстырылады (бағалау критерийлері оқушылармен бірге талқыланады) .

Айтыс өнері - қазақтың ауызекі әдеби - музыкалық өнерінің көлемді және аса құнды салалардың бірі. Суырып салма ақындық өнерінің желісі болып табылады. Айтыста халықтың әдет - ғұрпы, салт - дәстүрі, дүниетанымы, эстетикалық рухани және әлеуметтік көзқарасы, қалыптасу байқалады. Айтыс атауы - айтысу деген сөзден шыққан. Ол өлең сөзбен жарысу, сайысу, дауласу, тартысу, сынасу, мағынасында қолданылады. Айтысу қара сөзбен де, күй тарту арқылы да, суырып салма өлеңмен де болуы мүмкін.
Айтыс өнерінің бірнеше түрлері бар .
Ең ежелгі, көне түрі «Бәдік» айтысы. Белгісі бір аурудан малды емдеу үшін, айтылатын арбау өлең.
Жар - жар»айтысы - қыз бен жігіттің үйлену тойы кезінде орындалады.
«Ақындар» айтысы - атақты белгілі ақындар арасындағы айтыс.
«Қыз бен жігіт » айтысы көбінесе ойын - тойларда айтылады

Тірек сөздермен жұмыс : киелі өнер, алтын ғасыр, ақындар легі, бабадан қалған аманат, аға буын, өз даралығы, өзге жұртқа таныту, төл мәдениет, ұлт мәртебесімен парапар (оқушылармен бірлесе отырып сөздердің мағынасы ашылады, мағынасы жақын сөздер табылады, сөйлемдер құрастыру арқылы тіркестердің қолданылуына назар аударылады) .

.

Сұрақтарға жауап бере отырып кластер құр

1 топ

Айтыс деген не ? Айтыс түрі?

2 топ

Импровизатор ақыны?

Тыңдалымалды тапсырма.

Тақырып бойынша сұрақ-жауап жұмысы жүргізіледі.

• Айтыс туралы не білесіз?
• Айтысқа кімдер қатысады?
• Оларға қандай талаптар қойылады?
• Қазіргі таңда айтыс өткізіле ме?

Тыңдалым мәтіні тыңдалады.

Тыңдалым бойынша тапсырма:

1. Мәтінді тыңдай отырып, оқушылар берілген тірек

сөздердің мәтін ішінде қолданылуына назар аударады, өз болжамдарымен салыстырады.

2. Мәтіннен