Атыс жүргізу

Мергендік винтовкадан ату тәсілдері
Жоспар жоспары
1. Сабақтың тақырыбы: Мергендік винтовкадан ату тәсілдері
2. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: Оқушыларды мергендік винтовкадан ату тәсілдерімен таныстыру
б) тәрбиелік: Оқушыларды мергендік винтовкадан ату кезінде ұқыптты болуға тәрбиелеу.
3. Оқу сұратары: Мергендік винтовкадан атыс жүргізу үшін орын таңдау. Жергілікті жерде жылжу тәсілдері. Жатып және тұрып ату үшін орынға орналасу. Винтовканы оқтау тәртібі.
4. Уақыты: 80 мин
а) Кіріспе бөлім - 10 мин. Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.
б) Негізгі бөлім - 60 мин
Мергендік винтовкадан ату жергілікті жер ерекшелігі мен қарсыластың атысына байланысты жату, отырып, тізерлеп және түрегеп тұрып ату жағдайларында жүргізілуі мүмкін. Ұрыс жағдайларында мерген ату орнын командир пәрмендері бойынша немесе өз бетімен иеленіп,жабдықтайды. Ол үшін ең жақсы бағдарлау мен атқылауды қамтамасыз ететін, қарсыластың атысы мен бақылауынан мергеннің тасалануына мүмкіндік беретін, ату тісілдерін орындауға және қарсыласты бір рет атқанда жоюға ыңғайлы орынды таңдау керек. Елді мекендерде ату үшін орын ретінде ғимараттар терезесі, шатыр, құрылыс іргетасы және т.б. қолданылуы мүмкін.
Атыс жүргізу үшін айрықша көрінетін жергілікті жекеленген нысандарға жақын орынды,сондай ақ қырат жоталарды таңдауға болмайды.
Атыс орнын иемдену үшін, мысалы: <<Мерген. ,атыс орны ана жерде - ұрысқа!>> пәрмені беріледі. Бұл пәрмен бойынша мерген жергілікті жер жағдайын ескере отырып, көрсетілген орынды иемденіп, атысқа дайындалады. Шұғыл атыс жүргізу үшін винтовкаға оптикалық көздеуішті қоса алып жүреді.
Атыс орнын ауыстыру үшін, мысалы, мынадай пәрмен берілуі мүмкін: <<Мерген, ана жаққа жүгіріп бар - алға !>> Мерген орнын ауыстыру кезінде ату үшін жаңа орынға жылжу жолын, аялдау үшін жолдың тасаланған учаскелерін, егер пәрменде көресетілмесе , жылжу тәсілдерін де белгілеп алады. Қозғалар алдында винтовка тежегішке қойылады.
Жергілікті жер ерекшелігі мен тасалардың кездесуіне байланысты мерген жүгіре отырып, шапшаң қимылмен,ара - тұра жер бауырлай жылжиды. Мұндай кезде винтовканы ыңғайына қарай бір немесе екі қолмен ұстауға болады. Жер бауырлай жылжу кезінде винтовканы оң қолмен үстіңгі жазықша бекітілген баудан немесе ұңғы жабуынан ұстайды.
Ұрыс кезіндегі атыс міндетін дұрыс орныдау үшін мерген винтовкадан атудың тәсілдерін жетік білуі, атыстың барлық тәсілдерін ұрыс алаңына бақылау жасауды тоқтатпай дәлдә шапшаң орындай білуі керек.
Әрбір мерген атыс тәсілдерін орындаудың жалпы ережелерін басашылыққа ала отырып, өзінің жеке ерекшеліктерін ескеріп, атысты нәтижелі жүргізу үшін басын, денесін, қол мен аяғын оңтайлы, тұрақты және бір жаққа қоюы керек.
Мергендік винтовкадан ату: атысқа дайындықтан, атыс жүргізу мен атысты тоқтатудан тұрады.
Атысқа ыңғайлану. Мерген атысқа пәрмен бойынша немесе өз бетімен ыңғайланады. Жаттығу сабақтарында атысқа ыңғайлану үшін пәрмендер бөліп-бөліп берілуі мүмкін, мысалы: <<Атыс шебіне - адым - бас!>>, содан соң: <<Оқта!>> Егер қажет болса, <<Оқта!>> пәрменінің алдында ату үшін тәсіл көрсетіледі.
Атысқа ыңғайланып атыс жүргізу жағдайы анықтау мен винтовканы оқтаудан тұрады. Сонымен қатар мерген атыс жүргізу үшін ыңғайлы жағдай таңдау кезінде оптикалық көздеуіштің қапшығын шешіп, оны оптикалық көздеуіш пен оқжатарға арналған сөмкеге салады. Сандай ақ обьективтік резина қапшығын ашып, оны батарейкаға арналған корпусқа кигізеді;қолайсыз ауа райында және алдынан күн сәулесі түсіп тұрғанда бленданы алға жылжытады.
Жатып атуға орналасу кезінде оң қолды бау бойымен біраз жоғары созамыз да, винтовканы иықтан түсіре, оны сол қолмен ұңғы жабуынан ұстап, содан соң оң қолмен винтовканы ұңғы жағымен алға қаратып ұстаймыз;мұнымен бір мезгілде оң аяқпен алға жәіне біраз оң жаққа қарай толық адым жасалады. Алға қарай еңкейе, сол аяқпен тізерлейміз де сол қолды жерге, саусақтарды оңға қаратып қоямыз.
Содан соң сол аяқ жамбасымен сол қол білегіне алма кезек тіреліп, оң жақ бұйірге жату керек, аяқтың ұштарын сыртқа қарай созып, етбетімен тез жата қалу керек;винтовканы сол қол алақанымен ұңғы жабуынан ұстау керек.
Тізерлеп атуға орналасу үшін винтовканы ауыз жағымен алға қаратып, оң қолмен ұңғы жабуынан ұстап, оң аяқты артқа жіберіп, тізерлей өкшеге отыру қажет. Мұндай жағдайда оң аяқ жіліншігін - тік ұстап, жамбасы- тік бұрыш жасауы керек. Винтовканы ұңғы жабуымен сол қолға ауыстырылып, нысанаға қарата бағыттау керек.
Отырып ату жағдайында винтовканың ұңғы жағын алға қаратып, ұңғы жабуынан ұстап оң қолға алу керек. Сонымен бір мезгілде сорл қолға тіреле нысана бағытына қаравй бір қырымен өкшемен жерді тіреп немесе аяқты айқастыра молдас құрып, жерге отырады; сол қолды сол аяқтың чанына қоямыз және сол қолмен винтовканың ұңғы жабуынан ұстаймыз.
Тұрып атуға орналасу үшін нысана бағытына қарай бір қырындап оң жаққа бұрыламаыз да, сол аяқты иық кеңдігіне мөлшерлеп жылжытып қоюымыз керек. Мерген өзіне ыңғайлылық тудыру үшін дене салмағын екі аяққа бірдей түсіру қажет. Винтовканы иықтан түсіреміз де, оны сол қолмен ұңғы жабуынан ұстап, ұңғы жағымен алға, нысанаға қаратамыз.
Тұрып ату үшін винтовканы оқтау:
- винтовкаға патрондармен жабдықталған оқжатарды біріктіру;
-винтовканы тежегіштен алу;
- бекірпе жақтауын қайта оқтау үшін сабынан ұстап тұрып, артқа ақрай соңына дейін жіберіп,оны қайта босату;
Егер атыс дереу басталмаса немесе: <<Ат>> пәрмені берілмесе ,онда винтовканы тежегішке қою керек .
в) Қорытынды бөлім - 10 мин.
Сабақты талдау, үздік жауаптарды бөліп көрсету және бағалау, негізгі қателіктер, үйге тапсырма.

Атысты жүргізу
Жоспар жоспары
1. Сабақтың тақырыбы: Атысты жүргізу
2. Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушылар атыс жүргізу кезіндегі көздеуішті қою, шүріппені ағыту білімдерін жетілдіру
б). Тәрбиелік: Оқушылар атыс жүргізу кезінде ұқыптты, білікті, епті болуға тәрбиелеу
3. Оқу сұрақтары: Атыс жүргізу: көздеуішті қою, винтовканың дүмін қалыпқа келтіру, көздеу тәсілдері, ұрыстық қайырмадағы шүріппені ағыту.
4. Уақыты: 80 мин.
а) Кіріспе бөлім - 10 мин.Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.
б) Негізгі бөлім - 60 мин.
Атыс жүргізу
Винтовкадан атыс пәрмен бойынша немесе алға қойылған міндеттер мен жағдайға орай өз бетінше жүргізіледі.
Атыс жүргізуге берілетін пәрмендер: мергеннің аты-жөні, нысана, көздеуіш, бүйірлік түзеткіші мен көздеу нүктесі атап айтылады: <<Мерген Әлімов, пулемет бойынша - бес, солға - бір, нысанаға - ат!>>
Көздеуіш, бүйірлік түзеткіші мен көздеу нүктесі мергенге атап көрсетілмеуі де мүмкін, мысалы: <<Мерген Мұратов, атыс ойығы бойынша - ат!>> Бұл кезде мерген өз бетінше анықталған қондырғылар бойынша атыс жүргізеді.
Атыс жүргізуге: көздеуішті қою, бүйірлік түзеткішті енгізу, дүмді, көздеуішті қалыпқа келтіріп, ұрыстық қайырмадағы шүріппені ағыту кіреді.
Көздеуішті қою мен оптикалық көздеуіштің бүйірлік түзеткішін енгізу үшін винтовканы өзіне, (бұрама шкаласының бөлінісін жақсырақ көру үшін) жақындатады: жоғарғы бұраманы айналдыра отырып, көздеуіштің қажет бөлінісін көрсеткішке қарсы қарсы; бүйірлік бұраманы айналдыра отырып, көрсеткішке қарсы бүйірлік түзеткіш шкаласының талап етілген бөлінісіне қояды [13].
Бүйірлік түзеткішті енгізерде: оңға бұру үшін ортаңғы нүктеге қою кезінде қара санды шкаланы, оны солға бұру үшін қызыл санды шкаланы қолданады.
Ашық көздеуішті қою кезінде винтовканы өзіне жақындатып, басбармақ және сұқ саусақпен қамыт ілгешегін қысып, оны көздеуіш тақтайшасы бойымен алға, оның алдыңғы шеті көздеуіш тақтайшасының керекті бөлінісіне жеткенше жылжытады.
Винтовканы қою үшін оны тежегіштен ағытып тастау керек (егер ол тежегішке қойылса), ол үшін сол қолмен ұңғы жабуынан немесе оқжатардан, ал оң қолмен дүмді ұстап, нысананы көз алдынан жоғалтпай, винтовканың дүмін артқы иыққа толық тіреу керек; басты алға иіп, мойынға көп күш түсірмей, оң бетті дүм жағына тигізу қажет; оң қолдың сұқ саусағын шүріппеге салу қажет.
Шынтақты қою төмендегідей жүргізіледі:
Жатып ату, оқпанадан ату, тізерлеп және тұрып ату кезінде шынтақ ыңғайлы жағдайда иық кеңдігіне мөлшерлеп, жерге қойылады;
Тізерлеп оқпанадан тыс ату кезінде сол қол шынтағы сол аяқ тізесінің етті жеріне немесе одан біраз жылжытылып қойылады. Ал оң қол шынтағы иық биіктігіне мөлшерлеп қойылады;
Тұрып оқпанадан тыс ату кезінде оң қол шынтағы иық биіктігіне мөлшерлеп көтеру керек;
Отырып ату кезінде екі қол шынтақтары тізеге тіреліп немесе мергенге ыңғайлы болса, тізеден төмен түсіре қойып атуға болады.
Егер винтовканы нық ұстап тұру үшін атыс кезінде бау қолданылатын болса, бауды сол қол саусақтарының астына үшін оң көзді көздеуіштің оптикалық осінің бойымен көз қалқанында ұстау керек, ал сол көзді қысуға болады; шынтақты ауыстыра отырып, егер қажет болса, дене мен аяқты көздеу нүктесіндегі тор бұрышының ұшына келтіру керек, дәл осы сәтте, оң қолдың сұқ саусағының алғашқы буынымен ағытқыш ілмекті түзету шкаласына көлденең орналасу және мерген көздеуіш маңындағының бәрін көруі қажет.
Егер мергеннің көзі оптикалық осьтен жоғары не төмен жаққа ауысқан болса, көз бағытталған көздеуіштің көру алаңында ай тәрізді көлеңке пайда болады. Ай тәрізді көлеңке болған жағдайда оқ көлеңкеге қарсы жаққа ауытқиды.
Ашық көздеуіштің көмегімен көздеу кезінде сол көзді қысып, оң көзбен көздеуіш тақтайшасының ойығы арқылы қарауылдың төбесіне қарай отырып, қарауыл көздеуіш ойығының ортасында, ал оның ұшы көздеуіш тақтайшасындағы белгілердің үстіңгі шетімен бірдей болатындай етіп келтіру қажет, яғни <<тегіс қарауылға>> алу керек; <<тегіс қарауылды>> көздеуіш нүктесіне келтіріп, онымен бір мезгілде ағытқыш шүріппені басу керек.
Шүріппені ағыту үшін демді ішке тартып, мерген елеусіз ұрыстық қайырмадан шүріппе шығып кеткенше, яғни атыс болмайынша, ағытқыш шүріппені жайлап баса беруі керек
Егер көздеу кезінде тор бұрышы <<тегіс қарауыл>> көздеу нүктесінен едәуір ауытқыған болса немесе көз алдында ай тәрізді көлеңке пайда болса, онда ағытқыш шүріппені басуды тоқтатпастан, көздеуді нақтылай түсіп, атыс болмайынша, ағытқыш шүріппеге түсетін қысымды күшейте түсу қажет.
Шүріппені ағыту кезінде тор бұрышының (тегіс қарауылдыңгіс қарауылдың) жеңіл тербелісіне мән бермеу керек. Тор бұрышы көздеу нүктесіне дәл келген сәтте шүріппені басып қалуға ұмтылу, әдетте, шүріппені қозғап жіберіп, атыстың дәл болмауына әкеп соғады. Егер мерген, шүріппені басқанда, дем алмау мүмкіндігін сезсе, онда ол шүріппені басуды күшейтпестен де, бәсеңдетпестен де, дем алуды қалпына келтіріп, содан кейін демді шығармастан, көздеуін нақтылап алып, шүріппені басуды жалғастырғаны жөн.
в) Қорытынды бөлім - 10 мин.
Сабақты талдау, үздік жауаптарды бөліп көрсету және бағалау, негізгі қателіктер, үйге тапсырма.