Абайдың жасы

Сабақтың тақырыбы: Мұхтар Әуезов «Ақын қонақтар».
Сабақтың мақсаты: Логикалық ойлау қабілетін, өмірге деген көзқарасын
дамыту, шығармашылық белсенділіктерін шыңдау; Мәнерлеп оқу, көркем
мәтінімен жұмыс істеуді дамыту.
Тәрбиелік мақсат: Өнер адамына, еліне, тарихына, табиғатына, тілге деген
сезімін ояту; ұлттық дәстүрлерді қадірлеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Оқытудың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, мәтінмен жұмыс.
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, тарих, математика, саз өнерімен.
Сабақтың көрнекілігі: М. Әуезов суреті, М. Әуезов жайлы естеліктер,
бүктемелер, суреттер, «Абай елі» энциклопедиясы, «Абай өлеңдер жинағы».
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Сабақтың мақсатын түсіндіру.
-Балалар, біздер М. Әуезовтың «Абай жолы» романынан «Ақын қонақтар»
әңгімесін өттік. Бүгін соләңгіменің жалғасын өтудеміз. Біз Абай ауылына
жетуіміз керек. Ол үшін алдымызда қыраттар, жазықтар бар. Солардан сүрінбей
өтсек, Абай еліне жетеміз. Абай еліне жетуде бізге жүктің ауырын көтерер
нарларымыз көмектесер. Нардың жүгін жеңілдету-біздің қолымызда. Ал, ендеше
көш керуені сапарға шықты.
Үй тапсырмасы сұралады.
Сұрақтарға жауап алу, бұл 1-кедергі:
1-сұрақ. «Ақын қонақтар» әңгімесі кімнің шығармасынан алынған үзінді?
2-сұрақ. «М. Әуезов жайлы не білеміз?
3-сұрақ. М. Әуезовтыі әлемге әйгілі шығармасы?
4-сұрақ. «Ақын қонақтар» әңгімесінде жас Абайдың кескін-келбетін жазушы
қалай суреттеген?
5-сұрақ. Абайдың қарт әжесі Зере, өз анасы Ұлжан қандай абзал қасиеттерімен
көрінеді?
3. Жаңа сабаққа кіріспе.
«М. Әуезов –ақын. Ол өзінің елінің далалары мен тауларын, адамдарын
үлкен эпик ақынша асқан суреткерлікпен бейнеледі. Әуезовтей кісі жырлаған
халық шынымен бақытты ғой» Бержерон (француз жазушы) «өз басым өзге елге
сапарға шығып, өзге жұрттың табалдырығын аттай қалсам, әрқашан қасиет
тұтып, өзіммен бірге ала жүретін екі түрлі ұлттық асылым бар: бірі-«манас»,
бірі-Мұхар Әуезовтың «Абай жолы»....Шыңғыс айтматов.
«Қазақстан үшін Әуезов-екінші Абай. Николай Погодин.
Естеліктер оқып шығу.
-міне, балалар туған халқын сақан суреткерлікпенжырлаған Мұқтар Әуезов
дүниеге қазақ деген халық бар екенін және Абай деген ұлы адамы бар екенін,
елін, жерін таныстырды. Осындай Ұлылары бар ел, біздер шынында бақыттымыз.
4.1. Жаңа сабақ.
«Ақын қонықтар» әңгімесін үлгідегі жоспар бойынша баяндау, бұл біздің 2-
кедергіміз:
а) Аналар әңгімесі.
ә) Ақын қонақтар.
б) Тілек-бата.
в) Ақындарға ризалық.
2.Кітаппен жұмыс.
3.Шығармашылық жұмыс.
4.Математикалық талдау.
5.Пошплот
6.Сабақты қорытындылау.

Әңгіменің үлгісі бойынша, шығармадағы кейіпкерлерге мінездеме, олардың іс-
әрекетіне сипаттау.
-Балалар, біз 2-кедергіден де сүрінбей өттік.
Енді, 3-кедергі ол кітаппен жұмыс.
1) Барлас ақынның алғашқы жырлағаы қай жыр, оны Абай қандай сезіммен
қабылдады?
2) Мәтін дегеніміз не?
3) «Құтты қонақ» деп қандай қонақты айтамыз?
Қонақтың түрлерін ата.
1. Құтты қонақ. Қыдырып келіп, сол үйге жақсылық, қуаныш ала келген
қонақ.
2. сыйлы қонақ: арнайы шақырылған, құрметті қонақ.
3. Құдайы қонақ: аяқ-астынан келген қонақ. (жолаушы десек те болады).
4. Ауыл-үйдің қонағы: көршілердің күнделікті, қыдырма қонақ.
4) Не үшін Барлас Абайға домбырысын бата-тілек түрінде берді? Мәтіннен
тауып оқу?
5) «Кісі болар баланың кісіменен ісі бар» деген нақылдың осы әңгімеге
қандай қатысы бар?
6) Жас Абай сияқты өздерін қандай ертегі, жырларды тыңдадыңдар,
оқыдыңдар?
7) Портрет дегеніміз не? Абай мен Барлас ақынның портретін жазыңдар.
Абай.
Барлас ақын:
8) «... Кейде шырқаған, кейде қалқып баяулаған, кейде лекітіп соқтырып
ескектете желген ән». Осындай үн, бояуға, қимылға толы әнді салған
кім?
9) Абай әнінен осындай үн естіле ме? Қай әнінен?
«Желсіз түнде жарық ай» әні баяу орындалады.
-Балалар, біздер бұл кедергіден де сүрінбей өттік.
Шығармашылық жұмыс.
-Балалар, алдарыңдағы суретке Барлас ақын өзінің бата-тілегін айтып,
домбырасын Абайға сыйға тартып тұр.
Енді, балалар мына жұмбаққа қараңдар.
Қос қазақ әр буыны үнін қосқан.
Он адам жолдас болып еңбек етсе,
Аралап он екі үйге қонақ болған
Шешуі (Домбыры).
Біз жұмбақты шештік, ал ендеше осы «домбыра» деген сөзде неше дауысты,
неше дауыссыз дыбыс бар екен? Кім шешеді?
Математикалық тәсілмен шешу керек.
Үлгі: Домбыры.
О-дыбыс, - дауысты дыбыс, -дауыссыз дыбыс.

О= +
70=3 +4
1. а) 3=O+ы+а (тілдің қатынасына қарай)
O
Б) 3 =O+a (жақтың қатынасына қарай)
ы
В) 3 = O
ы+а «ерін мен езу қатынасына қарай)
2. 4 = О қатаң + д+б (дауыссыз дыбыстардың түрлері)
р+м

-Балалар, біздер ең бір қиын асудан өттік деп ойлаймын. Біздер енді нң
соңғы асуымыз қалды, енді осыдан сүрінбей өтсек деймін.

6.Полиглот.
Әңгімеден сөйлемдер алынады, ішінен бір сөз қалдырылып кетеді.
1. Абайдың жасы... келген еді.
2.
3.
4.
5.
Ал балалар біздер Абай еліне де келіп қалыппыз. Абай елі,
энциклопедиясынан (Абай тұрған үй, ауылы, қыстауын көрсету). «Міне Абай
тереңінен шөміштеп қане іштім» ждеген екен. Ал, біз Ұлы ғұлама тереңіне
бас қойғанымызбен тек қана сол тереңнен дәм татық қой деп ойлаймын. Сол
себептен оқудан, білуден, ұмытылушылықтан, ізденуден жалықпайық.
«Асыл сөзді іздесең,
Абайды оқы, ерінбе»: -деп С. Торайғыров жырлағандай, Абай-қазақ жырының
тәңірі, қарасөзінің пайғамбары ған емес, қазақ ұлтының көсемі. Сондықтан
Абайды оқымаған, сөзін көңіліне тоқымаған, тым құрыса бір ауыз өлеңін
жатқа білмейтін оқушы болмауы керек.
«білімдіден шыққан сөз нұрын, сырын көруге.
Талаптыға болсын кез, көкірегінде болсын көз» Абай.
Қазақ әдебиетінің ХІХ-ғасырдағы асқар белі-Абай,
ХХ ғасырдағы заңғар білігі-Әуезов.
7.Сөзімнің соңын еліміздің Президенті Нұрсұлтан назарбаев ағамыздың
сөзімен аяқтағым келеді.
«Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын
танытамыз. Абай әр қашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс». Н. Назарбаев

Үйде, балалар Абай өлеңдерін жаттап, өлең қарасөздерін оқып келу.