Қаныққан көмірсутектер Қанықпаған көмірсутектер

М.Жұмабаев атындағы
№15 көп салалы мектеп-гимназия

Топтық сайыс сабағы

Түркістан қаласы

Сабақтың тақырыбы: § 11. Этилен қатарындағы көмірсутектердің құрылысы
мен номенклатурасы.
Сабақтың түрі: Топтық сайыс сабағы.
Пән аралық байланыс: физика, математика.
Сабақтың көрнекілігі: Кодоскоп, этилен және этан
молекуласы
құрылысының схемасы.
Сабақтың мақсаты: A)Білім беру: Оқушыларға органикалық заттардың,
оның ішінде қанықпаған
көмірсутектердің этилен мысалы негізінде
құрылысын талдап түсіндіру.
Б)Дамыту: Қанықпаған көмірсутектердің
номенклатурасын талдап, жаттығулар,
есептеулер жүргізу;
B)Тәрбиелік: Этилен көмірсутектерінің
экологиялық маңызын түсіндіру;
Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушыларды сабаққа дайындау, сәлемдесу, жоқ оқушыларды белгілеп, кітап-
дәптерлерін реттеу, сынып топтарынан лидерлер сайлау.
б) Үй тапсырмасын сұрау.
А) Топтастыру.
Қоршаған орта тірі табиғат:
Органикалық дүние

Органикалық заттар

С; О; Н; N; Р
Көмірсутектер Көмірсулар
С ; Н; С;Н;О;

Көмірсутектер

Б) Венн диаграммасы
Қаныққан көмірсутектер Қанықпаған көмірсутектер
Ұқсастығы

В) Сұрақ қою.
А және В тобы өздері дайындаған сұрақтарын бір-біріне қойып, жауап береді.
в) Жаңа сабақ
Жоспары:

Этилен көмірсутектерінің құрылысы.
Номенклатурасы.
Мәтіні:
1. Этилен көмірсутектерінің жалпы формуласы CnH2n болғандықтан қаныққан
көмірсутектерге қарағанда 2 суттегі атомы кем. Соған байланысты зат атына
жалғанған. «ан» жалғауы «илен» немесе «ен» жалғауына айналады және зат
құрамындағы көміртегі араларында қос байланыс пайда болады. Қос байланыс 1σ
және 1π байланыс, ал сутегі мен көміртегі аралық байланыстың барлығы σ
байланыс.
Электрондар арасындағы байланыс бұрышы 120° тең.
Кодоскоптан қаныққан көмірсутектермен қанықпаған көмірсутектердің
молекула құрылысын салыстыра отырып түсіндіру.
Қанықпаған көмірсутектер де қаныққан көмірсутектер де табиғи газ
құрамында кездеседі. Табиғи газ отын ретінде пайдаланылатындықтан қоршаған
ортаны ластамайды, түтін, қож бөлмейді, жұмыс күшін артық қажет етпейді,
тасымалдау ісі жеңіл болады.
2. Қанықпаған көмірсутектер номенклатурасындағы заңдылықтар қаныққан
көмірсутектер номенклатурасындағы заңдылықтарға ұқсайды, тек қана нөмірлеу
ережесі басқаша.
Мысалы: қаныққан көмірсутек. С6Н3 – С5Н2 – С4Н2- С3Н2 – С2Н- С1Н3

СН3
нөмірлеу радикал жақын жақтан орындалады: 2, 4 диметил гексан.
Г) Болжау
А тобынан ой ортаға салынады да В тобының ойымен толықтырылады.
1. Нөмірлеу қай жақтан басталуы мүмкін?
2. Радикалдары бола ма?
3. Этилен көмірсутектеріне радикал жалғаса ма?
4. Қос байланыстың бар екенін қалай көрсетуге болады?
Мысалы:
С2Н5
а) С1Н3-С2Н=С3-С4Н2 – С5-С6Н3
СН3 СН3
3,5 диметил 5 этил гексилен - 2

С2Н5

б) С6Н3 – С5Н- С4Н – С3Н- С2Н = С1Н2

СН3 СН = СН2
5 метил 3 этил 4 винил гексилен - 1.
Нөмірлеу - қос байланыс жақын жақтан басталады, радикалдар алдын айтылып
зат аталады да соңына қос байланыс орналасқан көміртегі көмірі қойылады.
Д) Талдау. Кітаптағы тақырып соңындағы жаттығуларды орындату.
№ 1 есеп
С2Н4
М(С2Н4)= 12*2+1*4 = 28 г/моль.
Д(ауа) = 29 г/моль
Д ауа = М(С2Н4)/М(Н2) = 28 г/моль/ 29 г/моль =0,9

Дауа= ?

№ 2 есеп
С2Н4 М(С2Н4) = 12*2+1 *4 =28 г/моль.
М(Н2) = 2 г/моль.
Дн2 = ? Дн2 = М (С2Н4)= 28 г/моль / 2 г/моль = 14

Г) Сабақты бекіту.
Е) Еркін жазу: Не түсіндіңіз? Не түсінбей қалдыңыз? Өз бетіңізше
не үйренуіңіз керек?
Д)Үйге: §11 оқу.
Е) Бағалау: Топ мүшелерінің багалауын негізге ала отырып жүргізіледі.

-----------------------

С

«ан»

радикал

қос байланс

С

табиғи газ

СпН2п

SP2

Н

1090,28′

гибридтену

жану реак

гибридтену

Н

газ

қанықпаған

Номенкла-тура

қаныққан

изомерия

σ

изомерия

газ

номенклатура

π

сұйытылған

σ

изомерия

радикал

π

«илен»

СпН2п,
1200 , SР2
«илен»,π-байланыс,
қос байланыс,
-СН3 радикал,
-СН2 = СН2

СпН2п + 2,
1090 281 , SР3
«ан», π -байланыс
дара байланыс,
-СН3 радикал,
-С2Н5 радикал,

Изомерия,
Номенкла-
тура,
газ,
С; Н
Гибридтену,
Радикал,
Жану.

СпН2п +2

SP3