Тұлпар тобының балалары

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛЫҚ ШАҚ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫ

«ЗЕРЕК БАЛА» МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ КІШІ ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ОҚЫТУ
БАҒДАРЛАМАСЫНА
«ЖЫЛ БОЙҒЫ МЕРЕКЕЛЕР»
(3 жастан 5 жасқа дейін)

____________________________________________________________________________
____

Сценарийлер жинағы

Астана
2013
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
«Мектепке дейінгі балалық шақ» республикалық орталығы базасында әзірленген

Пікір берушілер:
А. И. Омарбекова, педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент
Г. Б. Құлжанова, Р. Б. Қабылова, Астана қ. № 63 «Әсем-Ай»
балабақшасының әдіскерлері

«Зерек бала» мектепке дейінгі кіші жастағы балаларды тәрбиелеу мен
оқыту бағдарламасына «Жыл бойғы мерекелер» (3 жастан 5 жасқа дейін):
сценарийлер жинағы. – Астана, 2013. − 34 б.

Әдістемелік құрал мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешілері мен музыка
жетекшілеріне мектеп жасына дейінгі кіші жастағы (3-5 жас) балалармен
мерекелерді ұйымдастыруға және өткізуге арналған. Әдістемелік және
практикалық материал мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешілері мен музыка
жетекшілеріне арналған.

«Мектепке дейінгі балалық шақ»
республикалық орталығы, 2013

КІРІСПЕ

Баланың музыкалық даму үдерісі жалпы педагогикалық үдерістен біршама
оқшау жүреді. Бұл балаларды музыкалық дамыту міндеті арнайы педагогпен
(музыка жетекшісі) арнайы бөлмеде (музыка залы) атқарылуымен байланысты.
Мұндай ұйымдастырудың артықшылықтары айқын. Алайда, бұл тәжірибеде баланың
музыкалық дамытудың мақсатты үдерісі музыкалық ойындар мен сабақтар үшін
арнайы бөлменің табалдырығын аттаған кезде аяқталуына алып келеді.
Сондықтан балалардың музыкалық дамыту және тәрбиелеу үдерісін жаңарту
және жаңғырту келешегі біртұтас педагогикалық үдеріс логикасында оның орын
алу заңдылықтарын қарастырумен байланысты.
Педагогикалық үдеріс дегеніміз не?
Заманауи педагогикалық ғылымда педагогикалық үдерістің мәнін ұғынудың
әртүрлі көзқарастар бар. Жалпы мағынада, педагогикалық үдеріс –
білім беру, тәрбиелеу, оқытудың алға қойылған мақсаттарына қол
жеткізуге бағытталған балалар мен педагогтардың белгілі бір білім беру
үдерісі мен уақыт шеңберінде дамитын арнайы ұйымдастырылған өзара әрекеті.
1. Жағдайды талдау, педагогикалық міндеттерді айқындау, шешім
нұсқаларын жобалау және іске асырудың оңтайлы шарттарын таңдау
кезеңдері.
2. Педагогикалық үдеріс субъектілерінің өзара әрекеті мен іс-әрекетін
ұйымдастыруын қарастыратын міндеттерді шешу жоспарын іс жүзінде
жүзеге асыру кезеңі.
3. Алға қойылған міндеттерді шешу нәтижелерін талдау кезеңі.
Мектепке дейінгі кіші жастағы балаларға көңілі жабырқаңқы адам қандай
сезімде болатындығын ұзағынан түсіндіруге болады, алайда минорлы музыканы
қосқанда, балалар бірінші тактіден бастап мұңаю жағдайын түсіне бастайды.
Музыка адам сезімін, эмоциясын, уайымдау, құштарлық әлемін меңгере бастауға
көмектеседі.
Классикалық музыканы меңгеру. Соңғы зерттеулерге сәйкес классикалық
музыка ағзаның физиологиялық үдерістеріне жақсы әсер етеді, есте сақтау,
назар, көз алдына елестетуді дамытуға, тұлғаның рухани және ішкі жан-
дүниесін дамытуға себін тигізеді. Классикалық шығармалардың ырғақты суреті
жүрек-тамыр жүйесіне, яғни барлық ағзаға оң әсер етеді.
Мектепке дейінгі кіші жастағы балалар үшін музыка сабағының мазмұны
әртүрлі және толыққанды болуы тиіс: тек қана ән айтып, хоровод жүргізу ғана
емес, аспаптарда ойнау, саусақ ойындары, сурет салу. Танымал классикалық
музыканы тыңдау, қарапайым музыкалық сауаттылықтың негіздерін меңгеру және
т.б.
Тәрбиелеу – өсіп келе жатқан кішкентай баланың тұлғасына қамқорлық
жасау. Н.Ф.Голованова пікірінше, тәрбиелеу – балалардың белгілі бір
құндылық қарым-қатынасын қалыптастыру, тәрбие – бұл баланы ақиқатқа,
еркіндікке, рух әсемділігіне «тарту».

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

Құралды заңнамалық-нормативтік қамтамасыз ету
Осы құралдың құқықтық негізі Бала құқықтары туралы Конвенция және бала
құқықтарының Декларациясы, ҚР Конституциясы, 2007 жылғы 27 шілдеден
Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» Заңы, Мемлекет Басшысының
2012 жылғы 14 желтоқсандағы «Қазақстан – 2050» Стратегиясы – қалыптасқан
мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Қазақстан халқына Жолдауы, Қазақстан
Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты (2012
ж.), Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы, Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен
және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған
«Балапан» бағдарламасы, 2011 жылғы 30 желтоқсандағы Санитарлық-
эпидемиологиялық ережелер мен нормалар болып табылады.
Мақсаты: мектепке дейінгі ұйымдардың музыка жетекшілеріне «Зерек бала»
(3 жастан 5 жасқа дейін) мектепке дейінгі кіші жастағы балаларды тәрбиелеу
мен оқыту бағдарламасына «Жыл бойғы мерекелер» сценарийлер құруына
әдістемелік көмек көрсету.
Міндеттері:
- Мектепке дейінгі ұйымдардың музыка жетекшілерінің педагогикалық
үдерісті ұйымдастырудың озық тәжірибелерді игеру.
- Кіші және орта жастағы балаларды би және музыкаға оқытуда мектепке
дейін ұйымдардың музыка жетекшілерінің іс-әрекетін жоспарлау және
ұйымдастырудың заманауи әдістері мен нысандарын жалпылау және
жүйелендіру.
- «Зерек бала» (3 жастан 5 жасқа дейін) мектепке дейінгі кіші
жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту бағдарламасына «Жыл бойғы
мерекелер» сценарийлерін іріктеу және жүйелендіру.
Құрал құрылымы:
1. Кіріспе (өзектілігі, негіздемесі, дайындау қажеттілігі);
2. Негізгі бөлім:
- Мектепке дейінгі ұйымдардың музыка жетекшілерінің педагогикалық
үдерісті ұйымдастыру және олардың ерекшеліктері;
- Кіші және орта жастағы балаларды би және музыкаға оқытуда мектепке
дейін ұйымдардың музыка жетекшілерінің іс-әрекетін жоспарлау және
ұйымдастырудың заманауи әдістері мен нысандары.
- «Зерек бала» (3 жастан 5 жасқа дейін) мектепке дейінгі кіші және
орта жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту бағдарламасына
сценарийлер дайындау.

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДАРДЫҢ МУЗЫКА ЖЕТЕКШІЛЕРІНІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
ҮДЕРІСТІ ҰЙЫМДАСТЫРУЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Баланың жан-жақты дамуының маңызды міндеттерінің бірі музыкалық
мәдениетін тәрбиелеу болып табылады. Оның негіздері балалық кезден
қалыптасады. Осыған орай, балабақшада музыкаға ерекше мән беріледі. Балалар
музыка сабағында, дербес музыкалық іс-әрекет кезінде, мерекелер мен ойын-
сауық кезінде әуен естиді.
Музыкалық тәрбиелеу мазмұны балалардың қабылдау, қызығушылық, әуенге
деген сүйіспеншілік, әуенге деген эмоционалдық ықыластылықты тәрбиелейді,
олардың музыкалық іс-әрекеттерге қатыстыру баланың жалпы музыкалық, сондай-
ақ шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.
Музыканы қабылдау адамнан назар, есте сақтау, дамыған ойлау, әртүрлі
білімді қажет ететін күрделі үдеріс. Сондықтан баланы өнердің бір түрі
ретінде музыка ерекшеліктерін айыра білуге, музыкалық мәнерлігінің (қарқын,
динамика) құралдарына назар аударуына, жанр бойынша музыкалық шығармаларды
айыра алуға үйрету қажет.
Осы мақсатта баланың дамуына кешенді әсер ететін, көру, есту және
қозғалыс белсендігін тудыратын музыкалық-дидактикалық құралдар
пайдаланылады.
Барлық құралдар үш топқа бөлінеді:
- музыканың сипаттамасы (көңілді, мұңды), музыкалық жанрлар (ән, би,
марш) туралы балаларға мәлімет беру болып табылатын құралдар: «Күн
және бұлт», «Әуенді таңда».
- музыка мазмұны, музыкалық бейне туралы түсінік беретін құралдар:
«Ертегіні тап», «Суретті таңда».
- балалардың музыкалық мәнерлілік құралдары туралы түсінікті
қалыптастыратын құралдар: «Әуенді үй», «Бауырсақ кімді
кездестірді?».
Тәжірибе көрсеткендей, құралдарды жүйелі қолдану балалардың музыкаға,
тапсырмаларға белсенді қызығушылығын тудырады және музыкалық шығармаларды
жылдам меңгеруге көмектеседі.
Музыкалық–дидактикалық құралдар мектеп жасына дейінгі балалардың
музыканы жылдам қабылдауына себін тигізеді, оларды музыкалық өнердің
негіздеріне түсінікті нысанда тартуға мүмкіндік береді. Л.Н.Комиссарова
пікірінше, бұл «балалардың музыкалық мәдениетін дамытудың маңызды
аспектісі» болып табылады.
Балалардың балабақшадағы дербес іс-әрекетінің түрлері әртүрлі. Олардың
ішіне музыкалық іс-әрекеті де жатады. Сабақтан тыс уақытта балалар ән
айтатын ойындар ұйымдастырады, өз бетімен музыкалық аспаптарда ойнайды,
театрлық көріністер ұйымдастырады. Балалардың дербес музыкалық іс-
әрекеттерін дамытудың маңызды құралдарының бірі музыкалық – дидактикалық
ойындар және құралдар болып табылады.
Музыкалық–дидактикалық ойындар және құралдардың негізгі мақсаты
балалардың музыкалық қабілеттерін қалыптастыру; түсінікті ойын нысанында
балаларға дыбыстардың жоғарылығы бойынша арақатынасын ажырата алуға
көмектесу; олардың ырғақ сезімін дамытуға, тембр және динамикалық естуін
дамыту; музыка сабақтарында алған білімін қолдана отырып, дербес іс-
әрекеттерге итермелеу.
Музыкалық–дидактикалық ойындар және құралдар жаңа әсерлер алуға
мүмкіндік береді, олардың дербестілігін, бастамашылығын, қабылдау
қабілеттілігін, музыкалық дыбыстардың негізгі ерекшеліктерін ажырата алуын
дамытады.
Музыкалық–дидактикалық ойындар және құралдардың педагогикалық құндылығы
алған білімін өмірлік тәжірибеде қолдану мүмкіндігі балаға беруі болып
табылады.
Дидактикалық материалдар негізінде балалардың музыкалық қабылдауын
дамыту міндеттері, ойын іс-әрекеті балаға оған қызықты нысанда музыканың
кейбір ерекшеліктерін тыңдауға, ажырат алуға, салыстыруға, содан кейін осы
музыкаға сәйкес әрекет етуге көмектеседі.
Музыкалық – дидактикалық ойындар қарапайым және түсінікті, қызықты және
тартымды болуы тиіс. Тек сол жағдайда ғана олар балалардың ән айту, тыңдау,
ойнау, билеу ықыласын оята алады.
Балалар ойын үдерісінде арнайы музыкалық білім алумен қатар, тұлғаны
қалыптастыру үшін қажетті мінез-құлық, бірінші кезекте, серіктестік,
жауапкершілік сезімі қалыптасады.
4-5 жастағы балалардың музыкалық сенсорлық қабілеттіліктерінің дамуын
практикалық зерттеу.
Музыкалық сабақтар балалардың музыкалық – эстетикалық тәрбиелеудің
жалпы міндеттерін ескеруімен құрылады және алдын ала белгіленген жоспар
бойынша жүргізіледі. Сабақтың мазмұны мен құрылымы вариативті және қызықты
болуы тиіс, балаларға музыкалық шығармаларды қабылдауға, музыкалық
сауаттылықтың қарапайым негіздерін түсінуге көмектесетін әртүрлі тәсілдерді
қолдану қажет.
Музыкалық – дидактикалық ойындар және құралдарды сабақта қолдану
сабақтың мазмұнын байыта түседі және сабақты қызықты өткізуге мүмкіндік
береді.
Ойын барысында балалар ән салу және музыкалық – ырғақты қозғалыстарды
дамыту бойынша және әуен тыңдау саласында бағдарламалардың талаптарын
жылдам меңгереді. Сабақта жүргізілетін ойындар музыкалық іс-әрекеттің жеке
бір түрі ретінде және ол үйретуші сипатта болады.
Музыкалық–дидактикалық ойындар және құралдарды ән айту үдерісінде
пайдалану. Ән салу дағдыларын дамыту балабақшадағы балалардың музыкалық
тәрбиелеу міндеттерінің бірі болып табылады.
Ертеңгіліктерде және ойын-сауықтарда, ән кештерінде және қуыршақ театр
спектакльдерінде ән ойнайды, ол көптеген ойын, би, хоровод кезінде
айтылады. Бала ойнағанда өзінің қарапайым әуенін салады.
Ән айту үдерісінде өткізілетін музыкалық – дидактикалық ойындар
балаларға мәнерлік айтуға, музыкалық фраза арасында дем алуды, демді
фразаның соңына дейін ұстап тұруға үйренуге көмектеседі.
Мәселен, таза интонациямен айту үшін көп жағдайда қандай да бір әнді
мәнерлі айтуға көмектесетін «музыкалық телефон» ойынын пайдаланады.
Таныс әндерді бекіту үшін «Сиқырлы зырылдауық» ойынын пайдалануға
болады: балалар әнді басталуынан, қайырмасынан, музыкалық фраза барлығымен
немесе жеке айтылуы бойынша, фортепианода, музыкалық аспаптарда ойнауынан
тани бастайды.
Кез келген әнді орындау кезінде балалар мелодияның шығу әсемдігін
сезуге көмектесетін динамикалық әсерін дұрыс беруін үйретеді. Бос уақытта
ән айтумен байланысты музыкалық-дидактикалық ойындарды жүргізуге болады,
мәселен, «Музыкалық дүкен». Қандай да бір ән туралы түсінігін сурет арқылы
көрсетеді. Олардың мазмұнын балаларға ұнаған әндер, музыкалық шығармалар,
аспаптар құрайды.
Балалардың есту, ырғақ қабілеттілігін дамытуда ән айту және қосылып ән
салу маңызды рөл атқарады. Оларды музыкалық-дидактикалық ойындар ретінде
өткізуге болады. Олар өз алдына балаларға таныс әндерінен алынған жеңіл
музыкалық фразаларды білдіреді.
Балаларға мелодияның қозғалысын анықтауға мүмкіндік беретін ойындар
ұнайды: «музыкалық баспалдақ» және ноталар қойылатын фланелеграф, балалар
дыбысты жоғарылығы бойынша мелодияны дұрыс қоюға үйренеді.
Музыканы тыңдау үдерісінде музыкалық-дидактикалық ойындар мен
құралдарды пайдалану. Музыканы тыңдау үдерісінде инструменталды, әртүрлі
вокалды шығармашылықпен танысады, белгілі бір сезімдерге беріледі. Бала
музыкалық шығарманы дұрыс түсіну үшін, музыкалық бейнені құрастыра алу үшін
музыкалық-дидактикалық ойындарды пайдаланылады. Музыкалық-дидактикалық
ойындарды қолдану балаларға бір шығарманы жалықтырмайтын нысанда бірнеше
рет естуге мүмкіндік береді. Мәселен, «Ғажайып қап»: ойыншықтар балалармен
бірге қозғай алады, сөйлей алады, ал осының барлығы материалды жақсы
қабылдауға, түсінуге және есте сақтауға себін тигізеді. «Орманда», «Қажетті
суретті тап», «Музыкалық сандықша» ойындары арқылы өткен материалдарды,
әртүрлі музыкалық аспаптар туралы білімдерін бекітеді, биді тануға және
ажыра алуға үйретеді.
Балалардың музыкалық дамуы мен тәрбиесіне халық әндері үлкен әсер
етеді. Олар қарапайым, мәнерлі және әр жастағым балалар үшін түсінікті.
Балалар олардың кейбіреуін металлофон, кселофонда ойнауға ұмтылады. Бұл
әндер көптеген музыкалық-дидактикалық ойындардың мазмұнын байыта алады.
Музыкалық қабылдау және ән айтуын дамытудағы бағдарламалық талаптарды
іске асыруға бағытталған кіші және орта жастағы балалармен жүйелі жұмыс
жасау нәтижесінде балалар ересек топқа өту кезінде әртүрлі дауыстарды
жоғарылығы бойынша интонацияға келтіре алады, қатты және ақырын музыканы
ажырата алады, қарапайым ырғақты суретті шапалақтау, қимыл қозғалыс,
металлофонда ойнауымен бере алады, музыкалық аспаптарды тембр бойынша тани
алатын болады.
Барлығы табиғатынан музыкаға бейім болып келеді. Оны әрбір ересек адам
білуі және жадынан шығармауы тиіс, себебі оның баласы ары қарай дамуы оған
байланысты. Балалық әуені – жақсы тәрбиелеуші және өмір бойына сенімді дос.
Баланың музыкалық қабілеттіліктерінің ерте пайда болуы баланың музыкалық
дамуын барынша ертерек бастау қажеттілігін білдіреді. Баланың шығармашылық,
музыкалық қабілеттіліктерін, зерделілігін қалыптастыру мүмкіндігін өткізіп
алған уақыттың орнын толтыруға болмайды.
Музыкалық-дидактикалық ойындар мен құралдарды пайдалануын қарастыратын
практикалық жұмыстарды жүргізу балалардың музыкалық-сенсорлық
қабілеттіліктерінің, әсіресе, ырғақ сезімінің дамуына көмектеседі.

КІШІ ЖӘНЕ ОРТА ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ БИ ЖӘНЕ МУЗЫКАНЫ ТЫҢДАУҒА ОҚЫТУДА
МУЗЫКА ЖЕТЕКШІЛЕРІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТІН ЖОСПАРЛАУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ЗАМАНАУИ
ӘДІСТЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ

Барлық балалар музыканы тыңдауды, ән айтуды, әнге билегенді ұнатады.
Баланың сүйікті әнін, музыкалық іс-әрекеттің түрін ерекшелеу бір қарағанда
мүмкін емес болып көрінеді. Дегенмен де, баланың жеке табиғатын бақылау
үдерісінде педагог тәрбиеленуші үшін іс-әрекеттің қай түрі барынша
тартымды, сүйікті және қызықты екендігін байқай алады.
Тыңдау балалардың музыкалық іс-әрекетінің түрі ретінде.
Музыканы тыңдау – музыкалық-көркемдік іс-әрекеттің кеңінен таралған
түрі.
Музыкалық шығарманы тыңдау үдерісінде оның музыкалық-көркемдік
қабылдауы жүзеге асырылады. Мектеп жасына дейінгі бала музыканы қалай
тыңдайды? Мектеп жасына дейінгі балалар музыкалық шығармаларды толыққанды
көркем қабылдай алады? Ересек адам мен баланың музыкалық қабылдауы
ерекшеленеді ме? Осы сұрақтарға жауап берейік.
Сонымен, ересек пен баланың музыкалық қабылдауында қандай жалпы және
ерекше белгілер бар?
Музыкалық қабылдау, ең алдымен, арнайы тыңдау үдерісінде дамиды.
Музыканы арнайы тыңдау, музыкалық тәжірибенің жинақталуы музыкалық талғам,
музыкалық мәдениетті, сондай-ақ адамның музыкаға деген махаббатын
қалыптастырады.
Е. В. Назайскинский пікірінше, бір-бірінен ерекшеленетін екі үдеріс
бар: музыканы қабылдау және музыкалық қабылдау. «Музыкалық қабылдау өнер
ретінде, шынайылықты көрсету ерекше нысаны ретінде, эстетикалық көркемдік
феномен ретінде музыканың мәнін түсінуге бағытталған қабылдау болып
табылады». Музыканы қабылдау – есту органына әсер ететін және естілетін
нәрсе».
Музыкалық қабылдау көркемдік қабылдаудың бір түрі ретінде – танымда
көркем шығармалықты жай ғана көрсету емес, шығарма авторымен қабылдаушының
серіктестігінің күрделі үдерісі. Шығарма авторының қызметінен көркемдік
қабылдауының ерекшелігі «кері бағытта – нәтижені қабылдаудан (шығармадан)
шығармаға салынған идеяға қарай жылжиды». Қабылдау өнімі «автор ойластырған
идея және бейнемен сәйкес келетін және сәйкес келмейтін «екінші ретті»
бейне және мәнге айналады.
Мектеп жасына дейінгі бала – тыңдаушы: мінез-құлық сипаттамасы.
Өзіңізді балалық шақ кезіңізде немесе өз тәрбиеленушілеріңіздің балалық
шағын есіңізге түсіріңіз. Музыкалық іс-әрекеттің әртүрлі түрлеріне сіздің
немесе сіздің балаларыңыздың қатысуы бірдей болды ма, әлде бір іс-әрекет
барынша тартымды болды ма: музыканы тыңдау немесе ән айту, билеу, музыкалық
аспаптарда ойнау? Немесе шығарма жазу?
Мұндай талғамдылықтың мәні неде? Неліктен бір балаларға ән тыңдау,
басқа балаларға ән айту ұнайды?
Ең алдымен, талғамдылық баланың белгілі бір психотипімен, оның
психологиялық ерекшеліктерімен байланысты.
Баланың бірегей табиғатын сүйікті музыкалық іс-әрекет – тыңдау арқылы
ашып көрейік. Барлық жіктеу секілді мектеп жасына дейінгі бала –
тыңдаушының мінез-құлқының сипаттамасын құрудың шартты сипаты бар.
Бала-тыңдаушы қандай психологиялық ерекшеліктермен ерекшеленеді?
Бала-тыңдаушы – бұл, бірінші кезекте, тыңдағанды және естуді
(түсінетін, уайыммен бөлісу) жақсы көретін бала. Тыңдау аясына тек музыка
ғана емес, әдебиет, театрландырылған іс-әрекет, ойын, әңгімелесу кіреді.
Бұл бала – әсер алушы, әсер, эмоцияны жинақтаушы. Мұндай бала зерек болып
келеді. «Ол өте алғыр бала, өте сезімтал», - дейді анасы. Немесе: «Ол өте
сондай әсерленгіш, өткен аптада театрға бардық, ол әлі күнге дейін әсерде
жүр, Шерткіш пен тышқан патшасын» ұмыта алмайды, үнемі музыканы есіне
түсіреді ... бір нәрсені қайта-қайта сала береді».
1. Неліктен музыканы тыңдау іс-әрекетін мектепке дейінгі жаста басым
бағыт деп аталады?
2. Мектепке дейінгі жаста музыкалық қабылдаудың толыққандығын
анықтайтын факторларын атаңыз.
3. Балалардың тыңдау іс-әрекетінде шығармашылықтың мәні неде?
4. Бала-тыңдаушының мінез-құлықтарын атаңыз.
5. Педагог музыканы тыңдайтын бала музыкалық тұрғыда дамитындығына ата-
аналарды қалай көндіре алады?
Ырғақты қозғалыс үдерісінде музыкалық-дидактикалық ойындар мен
құралдарды қолдану.
Балалардың музыкалық іс-әрекеттің бірі ырғақты қозғалыс болып табылады.

Қозғалудың жүйелі сабақ барысында балалардың музыкалық-есту қабылдауы
дамиды. Балаларға қозғалыстарды нақты орындау үшін үнемі музыканы тыңдауы
керек.
Музыкалық-дидактикалық ойындарда балалар еліктейтін ойыншықтар
қолданылады. Қозғалыстарды жаттаудың ойын нысаны ырғақты суретті дұрыс
орындауға көмектеседі. Хоровод, биді жаттау кезінде дыбыс шығаратын
ойыншықтарды және музыкалық аспаптарды қолданған жөн.
Егер би қозғалыстарының элементтеріне оқыту музыкалық-дидактикалық
ойындарды шығармашылық тапсырмаларды орындаумен үйлестірген кезде
балалардың музыкалық-ырғақты іс-әрекеті барынша табысты өтеді.
Тәрбиешінің бала ойынындағы рөлі маңызды: балаға бағыт береді, ойынға
қатысушылардың өзара қарым-қатынасын бақылайды. А.С.Макаренко: «мен педагог
ретінде олармен ойнауым қажет. Егер мен тек үйрету, талап ететін болсам,
оларға кедергі боламын, пайдалы боламын, бірақ жақын болмаймын. Мен кішкене
ойнауым керек, мен өзімнің әріптестерімнен соны талап етемін» деп жазған.
Тәрбиеші музыкалық-дидактикалық ойынға белсенді қатысқанда, оның толық
қатысушысы болған кезде музыкалық-дидактикалық ойындарға оқытудың
нәтижелілігі көрінеді. Ойын барлық балаларды, соның ішінде белсенділігі
төмен балаларды да өзіне тартуға, жақындатуға көмектесетін іс-әрекеттің
нысаны.
Музыкалық ойындарды ұйымдастыра отырып, балаларға барынша дербестілік
беру қажет. Тәжірибе көрсеткендей, балаларға неғұрлым сенімділік
білдірсеңіз, олар соғұрлым берілген тапсырманы бар ықыласпен және
адалдықпен қарайтын болады.
Музыкалық-дидактикалық ойындар құралдарға қарағанда белгілі біл
ережелердің, ойын іс-әрекеттері немесе сюжеті болады.
Музыкалық-дидактикалық құралдар көру көрнекілігін (жылжымалы
элементтері бар суреттер, үлестірме қағаз) білдіреді.
Музыкалық дыбыстардың ерекшеліктерін ажыра алу (жоғарылығы, динамикасы,
тембр) музыкалық-сенсорлық қабілеттіліктер негізінде болады.
Музыкалық-сенсорлық қабілеттіліктердің дамуы балалардың есту назарын
белсендіру, музыка тілінің алғашқы бағдарын жинақтау құралдары болып
табылады.
Ойындар мен құралдардың әртүрлі жіктемесі болады. Мәселен,
Н.А.Ветлугина музыкалық-сенсорлық қабілеттіліктерді дамыту үшін ойындарды
үстел үсті, қимылды және топтық деп бөледі.
Кейде ойындар мен құралдар музыкалық іс-әрекет түрлерінің негізінде
бөлінеді.
Л.Н. Комиссарова музыкалық қабылдауды дамыту үшін музыкалық-
дидактикалық құралдарды үш топқа бөледі. Музыка түрін, бейнешілдігін және
музыкалық мәнерлілігін ажыра алу үшін бөлінеді.
Музыкалық сезімді дамыту үшін ойындар мен құралдар таныс әуенді тануға,
музыка сипаттамасын айқындауға, жанрларды ажыратуға көмектеседі. Бұл жерде
ойын мен құралдардың түрлері қолданылуы мүмкін. Лото түріндегі үстел үсті
ойындары, мұнда әуеннің сәйкес суретін бекітеді, қимыл ойындарын, сюжетті
және сюжетті емес ойындар қолданады, балалар жанрлардың ауысуымен, музыка
сипаттамасымен кейіпкерлердің қимылдарымен келістіреді.
Жоғары дыбысты қимылдарды ажырату және қайталаумен байланысты музыкалық-
есту қабілеттіліктерін дамыту үшін ойындар мен құралдар.
Балаларға әуенді дауыспен немесе музыкалық аспапта жаңғыртуды қамтитын
ойындар ұнайды.
Музыкалық-есту қабілеттіліктерін белсендіру үшін музыкалық-дидактикалық
құралдар, үстел үсті және топтық ойындар қолданылады.
Әртүрлі құралдардың көмегімен жоғарылығы бойынша дыбыстарды модельдеу
есту, көру және балалардың қимылдарын біріктіре отырып, музыкалық-есту
қабілеттіліктерін дамытуға мүмкіндік береді.
Ырғақ сезімін, музыкалық ырғақтың эмоционалдық мәнерлілігін сезіну
және оны дәл қайталау қабілеттіліктерін дамыту шапалақтау, музыкалық
аспаптарда, қимыл-қозғалыс көмегімен әуенді ырғақпен қайталаумен байланысты
музыкалық-дидактикалық ойындар мен құралдар қолданылады.
Ырғақ пен музыка сипаттамасын қимыл-қозғалыс арқылы жеткізу үшін
ойынның барлық түрлері қолданылады.
Сонымен, музыкалық-дидактикалық ойындар мен құралдар музыкалық
тәрбиелеудің әртүрлі әдістерін үйлестіреді. Бейнелік, ойын нысаны, әртүрлі
жаттығуларды қолдану балалардың іс-әрекетке деген қызығушылығын арттыруға
мүмкіндік береді.
Балалардың музыкалық қабілеттіліктерін дамыту педагогтың үнемі
назарында болуы тиіс, әртүрлі әдістер мен құралдармен, соның ішінде
музыкалық-дидактикалық құралдардың көмегімен жүзеге асырылуы тиіс.

ЗЕРЕК БАЛА» (3 ЖАСТАН 5 ЖАСҚА ДЕЙІН) МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ КІШІ ЖӘНЕ ОРТА
ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СЦЕНАРИЙЛЕР ДАЙЫНДАУ

Тарату механизмдері: алдын-ала жоспарлау, мерекенің шығу тарихымен
алдын-ала танысу, сценариймен жұмыс, мерекеге дайындық бойынша балалармен
және ата-аналармен дара жұмыс, мерекені өткізу.

«Күн мен бұлт қонаққа келеді»
ертеңгілік сценарийі

(Балалар ән ырғағымен залға кіріп, шеңбер бойынша тұрады).

Жүргізуші:
Береке бақ дарыған,
Жомарт көңіл, жарқын жүз.
Сары алтынға малынған,
Жетті міне, алтын күз!
– Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгін біздің зал қандай әдемі, қаншама
түрлі–түсті жапырақтарға толы. Балалар, бүгін бізде қандай мейрам?

Балалар: Күз мейрамы!
1-бала:
Алтын, сары, қызыл, көк,
Алуан – алуан жапырақ.
Күзгі бақта күлімдеп,
Көз тартады атырап.
2-бала:
Көк майсалы көрікті,
Алқаптағы көп егін.
Бұл күндері киіпті
Сары жібек көйлегін.
3-бала:
Ой, балалар, балалар,
Қонырқай күз болыпты
Құлап жапырақ солыпты.
4-бала:
Ой, балалар, балалар,
Ел егінін орыпты
Қамбалары толыпты.

Ән: «Күз»
(Балалар отырады, тарсылдаған жаңбырдың дауысы естіледі)

Жүргізуші: Ой, балалар! Естіп тұрсыңдар ма?
Жаңбыр жауайын деп тұр. (жаңбырдың даусымен залға бұлт кіреді)

Бұлт: Сәлеметсіңдер ме, балалар!
Балалар: Сәлеметсіз бе!

Бұлт:
Күзгі көк бұлт мен болам
Көтеріліп теңізден,
Аспанға биік барамын
Қаласам қазір сендерге
Жаңбыр болып жауамын.
(Балаларға жаңбыр шашады).

Жүргізуші:
Жаңбыр, жаумай тоқтай тұр,
Дабылыңды соқпай тұр.
Саяғынды түгендеп,
Үйіріңді соқпай тұр!
– Біз сен жайлы ән білеміз және осы әнді
саған сыйлаймыз.

Ән: «Жаңбыр»

Бұлт: Рахмет, балалар! Қандай әдемі ән!
Сендер жаңбырдан қорықпайсыңдар ма?

Балалар: Жоқ! (жүргізуші білдірмей
қолшатырды алады)
Бұлт: Аяқтарыңды сулаймыз деп
қорықпайсыңдар ма?
Балалар: Жоқ!
Бұлт: Қалай сендер барлықтарың
батылсыңдар?
Жүргізуші: Міне, біз қандай батылмыз!
(қолшатырды жазып, балаларды астына
тығылуғы шакырады)
Бұлт: Сеңдердің ойнағыларын келеді ғой, мен
сендерді тез ұстап аламын.

Ойын: «Қолшатыр» немесе «Жаңбырдан қорықпаймыз»

Жүргізуші балалармен:
Жаңбыр, жаңбыр, жау, жаңбыр!
Жаңбыр келіп жауады
Тамшылары тамады.

(Әннің ырғағымен балалар жүгіріп ойнайды, Бұлт орындықта отырып
ұйықтайды. Бұлт балалардың даусынан оянып, оларға су шашады, сол кезде
балалар қолшатырдың астына тығылады. Екі – үш рет ойнағаннан кейін
орыңдарына отырады).
Бұлт: Балалар, сендер барлығын жылдам және
шапшаң екенсіңдер, мен сендерді ұстап
алмадым.
Жүргізуші: Бұлт, сенімен өте көңілді. Балалар сенімен ойнады, күлді,
бірақ бізге әлі де біреу жетіспейтін сияқты. Бізде Күн жоқ екен. Қане,
балалар, бәріміз мейрамымыззға Күнді қонаққа шақырыйық (балалар орындарына
отырып, қолдарың шапалақтап, аяқтарың тыпырлатып, Күнді шақырады).
Күн келеді.
Күн: Сәлеметсіңдер ме, балалар! Сендер мені шақырдыңдар ма, достарым?
Балалар: Иә!
Күн:
Мен жарқырап төбеде
Нұрын төгіп тұрамын.
Шуақ шашып бәріне
Бала жанын ұғамын.
Бұлт:
Күн, күн, тоқтай тұр!
Сөзімен менің құлақ тұр.
Ішім толы суға,
Сусыз өмір бола ма?
– Ендеше мен бәріне керекпін, мен мықтымын!
Күн: Жоқ, мен мықтымын!
(Бұлт пен Күн дауласып, аяқтарын топылдайды)
Жүргізуші: Тынышталыңдар, дауласпандар!
Балалар, Күн мен Бұлтты татуластыру үшін Күзді қонаққа шақырайық.
Қолымызға жапырактарды алып билесек, Күз бізді байқап, өзі де келіп қалар.

Би: «Күзгі жапырақтар»

Күз келеді.
Күз: Сәлеметсіңдер ме, балалар!
Ырысқа толы қоймалар,
Сабан тойы тойланар.
Берекелі күз болам,
Байлыққа мұртың майланар.
– Сендер мені шақырдыңдар ма?

Жүргізуші: Сәлеметсің бе, Алтын Күз! Сені шақырған біздің балалар.
Алтын күз, сен бізге көмектесші. Бұлт пен Күн екеуі кім мықты, кім бірінші
деп дауласып тұр.
Күз: Олар неге олай дауласады? Қане, балалар, Күн мен Бұлтты
татуластырайық. Ол үшін ойын ойнайық.

Ойын: «Тамшылар мен жапырақтар»
(Кілем үстінде тамшылар мен жапырақтар шашылып жатады. 2– 4 бала шығып,
бірінші себетке тамшыларды, екінші себетке жапырақтарды жинайды.)
Күз:
Жарайсыңдар, балалар!
Күн мен Бұлт тату болса
Бәрі де көңілді.
Орманда да әр жерден
Саңырауқұлақтар көрінді.

Би: «Саңырауқұлақтар»

Жүргізуші:
Күн мен су бар жерде
Бау–бақша да гүлденер.
Ортаға шық, балалар,
Кім көп теріп үлгерер...

Ән: «Бізде үлкен бақша бар...»
(Ән айтылып жатқанда Күн мен Бұлт себеттегі тамшылар мен жапырақтарды
алмалар мен алмұрттарға айырбастап қояды).
Күз: Біздің достарымыз Күн мен Бұлт қайда кеткен?
Бұлт: Алтын күз, қарашы, біздің жапырақтарымыз бен тамшыларымыз
сиқырлы екен!
Күн: Олар тәтті алмаларға мен алмұрттарға айналып кетіпті.
(Бұлт пен Күн себеттегі алмаларды балаларға көрсетеді)
Күз: Ендеше ешқашанда дауласпаңдар, дос болыңдар!
Барлық кейіпкерлер (Күн, Бұлт, Күз): Ал, балалар, сау болыңдар!
Балалар: Сау болыңыздар!
Жүргізуші: Балалар, міне біздің мейрамымыз да аяқталды.
Бірақ Күз бізбен әлі қоштаспайды. Біз далаға серуенге шыққанда онымен
кездесеміз.

Берекелі бақ – дәулет
Арта түссін тойланып.
Сау болайық бәріміз,
Келгенше Күз айналып!
(Балалар ән ырғағымен залдан шығады)

«Күз қызығы»
Күз мерекесіне арналған ертеңгілік сценарийі

Әуен арқылы балалар қолдарына жапырақтар ұстап залға кіреді.
Жүргізуші:
Береке бақ дарыған,
Жомарт көңіл, жарқын жүз.
Сары алтынға малынған,
Жетті міне, алтын күз!
Бүгін біздің зал қандай әдемі, түрлі–түсті жапырақтарға толы. Балалар,
бүгін бізде қандай мейрам?
Балалар: Күз мейрамы!
Күздің құрметіне «Күзгі жапырақтар» биін билеп берейік!

«Күзгі жапырақтар» биі
Би біткен соң залға Әлия- қыз жылап келеді.
Әлия: Әже, әже, әжеме барам! А-а-а!
Жүргізуші: Сен кімсің? Неге жылайсын?
Әлия: Менің атым Әлия! Мен сүйікті, өзім жақсы көретін әжемді
сағындым!
Жаз бойы әжемен бірге ойнадым, ол маған көп қызықты ертегі
айтатын. А-а-а! (жылай бастайды) Әжеме барамын!
Жүргізуші: Тоқта, тоқта, жылама! Балалар, Әлияға көмектесу керек!
Әлия, біз саған әжеңе баруға көмектесейік.
Әлия: Ол ауылда турады, ауылы алыс, оған тек поезбен жетуге
болады.
Жүргізуші: Жақсы, онда, балалар, поеззға отырайық та, Әлиямен бірге
сүйікті әжесінің ауылына барайық.
Бәрі поезға отырғандай болады. «Поез» біраз жүріп, токтайды.
Жүргізуші: Балалар, қараңдар, қандай әдемі айнала, ағаштар сары көйлек
киіп, жерді алтындатты.
Алдынан Қүз ханшайымы шығады.
Күз: Сәлеметсіңдер ме, балалар! Сендермен кездескеніме өте
қуаныштымын. Қайда жол тарттындар?
Жүргізуші: Біз балалармен Әлия әжесінің ауылына бара жатырмыз.
Сені, Күз, біз де көруге куаныштымыз! Балалар Сіз туралы тақпақтар, ән
де көп біледі.
Балалардың тақпақтары
Келді күз, келді күз,
Бүгін мейрам, алақай!
Көңілді әніміз
Шырқайық біз бәріміз.
Как красиво в нашем зале,
Всех на праздник мы позвали.
Будем в гости Осень ждать,
С нею петь, плясать, играть.
Мы - листочки, мы - листочки,
Мы – осенние листочки.
Мы на веточках сидели,
Ветер дунул – полетели.
Алтын, сары, қызыл, көк
Алуан-алуан жапырақ.
Күзгі бақта күлімдеп
Көз тартады атырап.

Каждый листик золотой –
Маленькое солнышко.
Соберу в корзину я,
Положу на донышко.

Ән «Жапырақтар»
Күз: Қандай ақылды балалар! Ал, ойынды унатасындар ма?
Жүргізуші: Әрине, ойынды балалар жақсы көреді, ойынға олар әркез
дайын.
Күз: Олай болса, маған мына әдемі әр түсті жапырақтарды жинауға
көмектесіңдер.

Ойын « Күзгі жапырақтар»
Балалар жапырақтарды әр түсіне қарай жинайды. Күзге бір шоғын береді.
Әлия: Қандай әдемі жапырақтар! Бұларды мен сүйікті әжеме сыйға берсем
бе екем? Әжем қатты қуанып калуші еді.
Күз: Олай болса, Әлия, әжеңе тез барып қайтайық.
Жүргізуші.: Жолымыз көңілді болу үшін «Осень к нам пришла » әнін
орындайық!
Барлығы тағы поезға отырып, жол жүреді.
Күз: Міне, балалар, біз Әлия әженің ауылына келдік.
Әлия: Әже, әже, сәлеметсің бе! (алдынан әжесі шығады)
Әже: Сәлеметсің бе. балапаным! Сәлеметсіңдер ме, балалар! Мен мұнда
жалғыз тұрған жоқпын, менімен бірге көп достарым бар. Қәне, шақырайық,
оларды қарсы алайық.
«Әженің балапандары» биі

Жүргізуші: Ал, біздің кішкентай балапандардың Сізге (әжеге қарап
айту) жыр–шашуы бар.
«Балапан» әні

Балалардың тақпақтары
Көк майсалы көрікті,
Алқаптағы көп егін.
Бұл күндері киіпті
Сары жібек көйлегін.
Праздник осенью в лесу,
И светло, и весело!
Вот какие украшенья
Осень здесь развесила!
Ой, алақай, тамаша!
Ветер с листьями играет,
Листья с веток обрывает.
Листья желтые летят
Прямо под ноги ребят!

Күз: Қымбатты Әже! Сіздің иығыңызда қандай керемет әдемі орамал!
Бұл орамал, мен ойлаймын, жәй орамал емес. Мен бұл
ғажайып орамалмен балаларға ойын сыйлағым келіп тұр.

«Сиқырлы орамал» ойыны
Балалар көңілді музыкамен залда жүреді, музыка біткенде, отырып
қолдарымен көздерін жұмады. Күз бір баланы орамалмен жабады.
Күз: Бір, екі, үш!
Орамалды көтереміз
Кім бар астында көреміз!
Көзіңді аш, атыңды айт, кім орамалдың астында қалды?
Ойын үш рет ойнатылады, соңғы ретте Күз орамалмен алма толған себетті
жабады.
Жүргізуші: Барлдық бала осында! Орамалдың астында кім қалды?
Күз: Орамалды көтереміз, астында не бар көреміз!
Бұл не, балалар? Бұл менің сендерге арналған
сыйлықтарым!
Әже: Мен де балапандарыма сыйлық бергім келіп тұр!
Әлия, кұлыным, көмектес маған (бауырсақ алып шығады).
Жүргізуші: Сіздерге үлкен рахмет, ал бізге балабақшаға қайту керек.
Күз, Әже: Сау болыныздар!

«Көңілді алақандар» әні
Балалар бақшаға оралады.
Жүргізуші: Балалар, бүгінгі саяхат сендерге ұнады ма? Ал Күздің және
Әженің сыйлықтары ше? Тобымызға барып, олардың дәмін көрейік!
Бірақ Күз бізбен әлі қоштаспайды. Біз далаға серуенге шыққанда онымен
кездесеміз.
Берекелі бақ– дәулет,
Арта түссін тойланып.
Сау болайық бәріміз,
Келгенше күз айналып!
(Балалар ән ырғағымен залдан шығады)

Жасыл шырша жанында

Ортаңғы топ

Залдың іші әсем безендірілген. Балалар көңілді әуенмен залға кіреді.
Тәрбиеші: Жаңа жылдың таңы неткен арайлы,
Ақ мамыққа бөлеп алды маңайды.
Жаңа жылмен құттықтаймын деген үн,
Қанаттана кең алқапқа тарайды.

Құттықтау сөз: Құрметті қонақтар, балалар! Жаңа жыл бәрімізге мол
бақыт, зор денсаулық, жаңа табыс, тек қана жақсылық әкелсін,
1-бала: Ескі жылмен қоштасып,
Шығарып сап келеміз.
Жаңа жылмен достасып,
Алға басып келеміз.
2-бала: Жаңа жылды қарсы алып,
Би билейміз ән салып.
Бала бақша ішінде,
Қуанамыз баршамыз.
3- бала: Жасыл желек жамылған,
Асыл моншақ тағынған.
Міне сұлу шыршамыз,
Көптен күтіп сағынған.
4-бала: Шамдары самсаған,
Шыршамыз тұр жараса,
Басында әсем жұлдызы,
Көз тоймайды қараса.
5-бала: Тамаша, тамаша,
Қандай қызық тамаша.
Аяз Ата ортада,
Қуанады балаша.
6- бала: Жаңа-жыл! Жаңа жыл!
Жаңа жылда-жаңа жыр.
Жасыл шырша жанында,
Билеп барлық бала жүр.

Тәрбиеші: Шырша жырын барлығымыз қосылып әнге салайық.
Ән: «Шырша жыры» (қолдарымен бір-бірімен тізбектеліп, шеңберге тұрады)
Шыршаның артынан қояндар секіріп шығады.
1- Қоян: Ау, жараңдар, ал қараңдар!
Жауып тұр қар себелеп.
Көкке толды, жерге қонды,
Сансыз аппақ көбелек.

2- Қоян: Тым алыстан, Марстан,
Келеді Аяз атамыз.
Жылды тойлап, билеп, ойнап,
Көп қызыққа батамыз.

Секіріп билеп жүргенде алдынан аю шығады, қояндар қорқып тұрып.
Қояндар: Амансың ба? Аю паң !
Аю: Жаңа жылдың алдында,
Тойды еске алдымда,
Ұйқымды ашып сегідім,
Ұйықтамаймын мен бүгін.
Жылды қарсы алайық,
Би билеп ән салайық!
Қояндар: Жаңа жылда,
Жан салайық ойынға!
(Қояндар аю қол ұстасып би билейді. Сол кезде майысып түлкі кіреді)
Түлкі: Қоянжанға бір сәлем!
Аю панға бір сәлем!
Аю, қоян: Аман ба, түлкі кел, мұнда!
Түлкі: Достарым жаңа жыл келді,
Сыйлығын ол ала келді.
Аю паң, қоянжаным Аяз Ата адасып кетіпті, көмекке шақырып жатыр.
Сендер оң жақтан, мен сол жақтан барайын - деп шыршаны бір айналып шығып
кетеді.
Тәрбиеші: Балалар Аяз Ата адасып кетіпті. Қане дауыстап шақырайық.
Балалар: Аяз Ата ! Аяз Ата!
(Аяз Атаның орнына Түлкі кіреді де шыршаны айналып, қонақтардың алдына
келіп, шыршаны көріп қалады.)
Түлкі: Пай-пай! Шыршаның кереметін-ай. Оларды жақсы алдадым ғой. Тамаша
болды. Мына шыршаны үйге алып кетсем бе екен! (Осы кезде төменге еңкейіп
шыршаны тырмалай бастайды, түйірімен алып кетемін деп сөйлей бастайды.)
Тәрбиеші: Түлкіжан тоқтай тұр! Не істеп жатырсың?
Түлкі: Қазір қасекені алып келемін өзіміз жаңа жылды тойлайтын
боламыз.( Ешкімнің сөзіне мән бермей жұла бастайды.)
Тәрбиеші: “Жаңа жыл” мейрамын тойлап жатырмыз. Тимеңіз шыршамызға
(түлкі сөзіне мән бермей былай дейді).
Түлкі: Туу! (маңдайдағы терін сүртіп, тұрып) Мына шыршаның тамырының
терең отырғызылғаны-ай жұлынбайды ғой сол кезде жылтыраған кілтті көріп
қалады да) Мынау қандай қызық кілт өзі, осы бағанада жылтыраған сандық
көріп едім соның кілті шығар. Соның ішінде тәттілер, дәмділер ақшада бар
шығар. Шыршаға теймей ақ қояын осы кілтпен барып ашайын тамағына тойып,
ақшасына байып қалайын- деп кетіп бара жатқанда бір жылтыр таяқ түсіп
қалады.
Тәрбиеші: Бұл не екен өзі? ( Тәрбиеші оны алып қояды)
Қане тойды жалғастырайық. Аяз Ата кешікті ғой.
Мүмкін адасып кеткен шығар әнімізді шырқап Аяз Атамызды шақырайық.
Ән: “Аяз Ата” ( жаңа жылда барлық үйге Аяз Ата келеді) Орындарынан
тұрып шеңберге тұрады.
( Есіктің сыртынан дауыстар естіліп , іле шала Аяз Ата мен ақшақар
кіреді. Аяз Ата Ақшақарды қолынан жетектеп кіргізеді. Ол кіргісі келмейді.)
Аяз ата: Қане балалармен амандасайық!
Аяулы аналарға! Құрметті әкелерге!
Ардақты ұл-қыздарға,
Бүлдіршін балаларға,
Сәлем бердік!
Қандай жарқын жүздерің,
Қандай әсем жырларың,
Асулармен алысқан,
Асу желмен жарысқан,
Аталарың сендерге,
Шаршап келді алыстан.
Балалар: Амандасады.
Аяз ата: Рахмет, рахмет балаларым! Киімдерің қандай әдемі, шырша да
әсем безендірілген. Бәрі де әсем сұлуланып кетіпті.
Тақпақтар:
Тәрбиеші: Шырша шамын жағайық!
Ақшақар: Қойыңыз Аяз Ата! Сіз таяғыңызбен қатырып тастайсыз
Тәрбиеші: Ақшақар көңілін түспесін оданда балалармен шаңғы жарысын
ойнайық.

Ойын: “Шаңғы жарысы”

Тәрбиеші: Ақшақар сиқырлы таяғың қандай еді?
Ақшақар: Менің таяғым әдемі, жылтыр. Сендер оны көрмедіңдер ме?
Тәрбиеші: Жаңа мұнда қу түлкі келіп еді, қалтасынан бір жылтыр зат
түсіп қалды, сол емес пе екен. Қане қоян жаным, аю балаларым көмектесіңдер,
тауып беріңдерші.( Балалар іздейді таба алмайды. Сөйтіп, тұрғанда әндетіп
Жылқы шығады.)
Жылқы: Ләй –лә- лә ләй (2-рет).

Аяз Ата: Жылқы жылым қош келдің!

Жылқы: Жылдың әнін бастайын,
Аяз Ата кеп қалды.

Ән: “ Жылқының әні”
Тәрбиеші: Жылқы жылым қош келдің! Жылқыдан көмек сұрайын. Сен бізге
сиқырлы таяқты тауып берші.
Жылқы: Қазір тауып көрейік. (Жылқы шығып кетеді)

Би: “ Су толқыны”

Жылқы: Міне, сиқырлы таяғыңыз.
Аяз ата: Жарайсың, Жылқы жаным! (бетінен сүйеді.)
Қане, балалар, шырша шамын жағайық! Сиқырлы сөзімізді айтайық.
Қуант бізді, таңырқат,
Шамдарыңды жарқырат.
Жылқы жылым қош келдің,
Береке байлық әкелсін
Ескі жылым есірке,
Жаңа жылым жарылқа!
(Балалар қосылып шамын жағады.)
Тәрбиеші: Балалар, қанекей, Аяз Атамыз бен бірге шыршамызды ән –биге
бөлейік.
Би: «Жаңа жыл» ортақ би (орындарына отырады)

Тәрбиеші: Сен де көңілдендің, сенің сіңілдерің де күтіп қалды.

Ән: «Ақшақарлар әні»

Ақшақар: Менің ұлпа қарларым маған ұшып келіңдер.
(Ақшақарлар шеңберге тұра қалады Ақшақар би билейді)
Жаңа Жылқы жылымен көңілді өтсін тойымыз.
Тәрбиеші: Ойын ойнап, ән салмай өсер бала болар ма!
Ойын: «Кім жылдам?»

Аяз Ата: Менен де жылдам екенсіңдер. Ойындарың қандай қызықты!

Тәрбиеші: Жаңа жылда, жылма жылда
Аяз Ата келеді.

Ән: «Жаңа-жыл»

Тәрбиеші: Аяз Ата, сіз біздің балаларға сыйлық әкелдіңіз бе?
Аяз ата: Әрине, барлық сыйлық сандықтың ішінде болатын. Ақшақар қызым
сандықтың кілті қайда? ( Ақшақар иығымен білмеймін деген ишараны жасайды.)
Тәрбиеші: Қандай кілтті сұрап тұрсыз? Бағанағы шыршадағы ілініп тұрған
кілт пе?
Аяз Ата: Ия, сол кілт.
Тәрбиеші: Аяз Ата, ол кілтті қу Түлкі алып кетті. Ол біздің шыршамызды
да алып кеткісі келді.
Аяз Ата: Қап, әттеген-ай! Біз Ақшақар екеуміз түлкіні іздеп келейік.
(Осы кезде залға түлкі кіреді)
Түлкі: А-а бәлем! Таптым, сандық мұнда тұр екен. (Оны ашайын деп
жатқанда, еріксіз бір күш оны артқа қарай итереді.)
Аяз Ата: Қу түлкі мұнда жүр. Қане кілтті маған бер. Балалар сыйлықтарын
күтіп қалды.
Түлкі: Ой- ой, тағы не дейді. Сыйлық өзіме керек.
Аяз Ата: Ах! Бәлем! Олай болса өзіңнен көр. Мен сені қаттырып тастайын.
“Қане таяғым түлкіні қатырып таста!” (Түлкі орнында қатып қалады.)
Түлкі: Әй! Аяз шал! Керегі жоқ. Қалпыма келтір, ой не істесем екен.
Аяз Ата: Бересің бе сандықтың кілтін.
Түлкі: Жоқ бермеймін.
Аяз Ата: Ендеше, солай тұр. Мен кеттім.
Түлкі: Жо-оқ, Аяз Ата, кетпеші беремін кілтіңді, бірақта менің
тілегімді орындасын. Жұмбақтарымды шешсін.
Қыста ғана болады,
Ұстасаң қолын тоңады.
(Қар)
Терезеге қонады,
Әсем ою салады.
(Қырау)
Тікен-тікен тік пісте,
Қысы-жазы бір түсте.
(Шырша)
Жарайсыңдар, балалар! Жұмбақты жақсы шештіңдер. ( Кілтті Аяз Атаға
апарып береді.)
Аяз Ата: Қулықты қою керек. Онымен жақсылыққа бармайсың! (Кілтпен
сандықты ашады) Барлықтарын өнерлі, білімді екенсіңдер. Алыс сапардан
шаршап келгенде, шаршағанымдыда ұмытып кетіппін. Киімдерің қандай әдемі.
Біздің сылығымызға риза болыңдар. Өсе беріңдер, өркендей беріңдер! Келесі
кездескенше қош-сауболыңдар!
Тәрбиеші: Құрметті қонақтар! Жаңа жыл бақыт, байлық, береке әкелсін.
Осымен ертеңгілігіміз аяқталды. Сау болыңыздар!

8 – наурызға арналған ертеңгілік

Ортаңғы топ

Әсем безендірілген залға әдемі киінген балалар музыка ырғағымен кіріп
жарты шеңбер құрады.

Тәрбиеші: Жыл басы наурыз мереке.
Ақ нұрға әлем боянды,
Аналар тойы береке
Тіршілік жаңа оянды.
Ақ сүт беріп өсірген,
«Ботам» деген дауысы
Кетпес ешбір есімнен.
Құрметті асыл аналар, ақ жаулықты әжелер, біздің кішкентай бүлдіршіндер
сіздерді 8-нурыз аналар мерекесімен құттықтап, зор денсаулық, ұзақ өмір
тілей отырып өздерінің тақпақтарын, әндерін, билерін сыйға тартады. Біздің
балалардың тілектерін қабыл алыңыздар.

Ән: Б.Қыдырбекова «Мерекеңмен, анашым!» хор

Бала: Мейірімді сымбатты,
Қадірменді қымбатты,
Ең жақын жан балаға,
Кім десеңдер ол-АНА.

Әжелерді ардақтап,

Қуантатын келді күн,

Мейрамымен құттықтап,

Ән салайық біз бүгін.

Ана біздің күніміз

Ананың біз гүліміз,

Анамыздан тарайды,

Біздің ана тіліміз.

Ең қымбатты өмірде,

Ана екенін біліңіз,

Ана жанын түсініп,

Ойнаңызда күліңіз.

Сегізінші наурызда,

Біз балалар бар қызға

Кәде сыйлық береміз:

Бірге қызық көреміз.

Мерекені қарсы алып,

Би билейміз, ән салып

Тәрбиеші: Құтты болсын ақ анам,

Сегізінші Наурызың!

Қасымда бол әрқашан

Жансын жарық жұлдызың,

Тілейді бақыт бір саған

Әлпештеген ұл-қызың!

Ән: Н. Тілендиев «Құттықтаймын, мама!»

Би: «Cыйлық биі» ( Балалардың орындауында)

(Қолдарына гүл ұстап шыққан ұлдар гүлдерін әдемі құмыраға салып би
билейді билеп болған соң гүлдерін аналарына береді.)

Балалар: Ана біздің күніміз,

Ананың біз гүліміз.

Ұландарды қуантып,

Ұзақ өмір сүріңіз!

Тәрбиеші: Аналардың анасы әжелерге арнаған немерелеріңіздің сыйын қабыл
алыңыздар.

Әжем менің ақ әжем,

Аппақ әжем, пәк әжем,

Басқалардай емессіз,

Сүйкімдісіз ақ әжем.

Әже маған базардан,

Алма сатып әкелді.

Ең үлкенін дәмдісін,

Маған таңдап әперді.

Еркелетсе «Күнім» дейді,

Ұрысқаны білінбейді,

Маңдайымнан иіскеп мені,

«Құлыншағым», «Күнім» дейді

Ән: А. Еспенбетова. « Әжетайым» хор

Осы сәтте есік қағылып, көңілді әуенмен залға Карлсон жүгіріп келеді.

Карлсон: Достарға сәлем! Мені таныдыңдар ма? Мен Карлсонмын ғой! Ең
ақылды, ең көңілді, ең тәртіпті адаммын. Мен сендердің әжелеріңді аналар
мен қыздарды мерекемен құттықтау үшін әдейі ұшып келдім.

Тәрбиеші: Карлсон, бізге сыйлыққа не әкелдің?

Карлсон: (Ренжіп) - Мен гүл шоқтарын дайындап едім, Бірақ оларды ұшып
келе жатып шашып алдым.

Тәрбиеші: Балалар Карлсонға гүлді жинап көмектесейік.

Ойын: «Гүл шоғын жинау»

(Балалардың көмегіне риза болған Карлсон билей жөнеледі.)

Тәрбиеші: Карлсон,сен қандай тәттіні жақсы көресің?

Карлсон: Үлкен торт, кәмпит және тосап.

Тәрбиеші: Жоқты айтпа! Бізде тосап жоқ. Ал кәмпитті мерекеден соң
аласың. Сен тәттіні көп жегеннен тісің ауыратынын білмейді екенсің ғой?
Біздің балалар оны жақсы біледі. Жалпы денсаулық жақсы болуы үшін
денешынықтырумен шұғылданған жөн. Қазір біздің балаларымыз өздерінің қандай
күшті екенін саған көрсетеді.

Ойын: «Доппен секіру»

(Карлсон балаларға алғысын айтып, ұша жөнеледі.)

Тәрбиеші: Балалар, мен сендерге бір жұмбақ жасырайын.

Ақ қар еріп,

Су көбейіп,

Сай салаға толады.

Ағаш басы бүршік атып,

Гүл бәйшешек басады,

Бөбектерім, айтыңдаршы,

Бұл қай кезде болады?

Балалар: Көктемде!

Тәрбиеші: Иә, көптен күткен көктемде келіп жетті.

(Залға вальс әуенімен қолына сыйлық салынған себеті бар көктем кіреді).

Көктем: Сәлеметсіздер ме, балалар, аналар!

Сағынышпен жеткен,

Келді міне көктем,

Жайнап нұрлы гүлі,

Мерекеңіз бүгін,

Құтты болсын аналар!

Тәрбиеші: Көктем, біз сенің келгеніңе өте қуаныштымыз. Балалар күннің
шұғыласын, бұлақтың сылдырын сағынды.Олар саған ән салып береді.

Ән: А. Еспенбетова. «Көктем»

Тәрбиеші: Сен балаларға не әкелдің?

Көктем: Мен көктемнің алғашқы гүлі бәйшешектерімді алып келдім.

Тәрбиеші: Ал енді « Гүлдер» әнін тамашалайық.

Ән: «Гүлдер әні»

Көктем қыздарға алғыс айтады.

Жүргізуші:

Қандай ғажап күн бүгін

Күміс күлкі, жан жағың

Күлімдеген бар бала,

Құттықтайды сіздерді.

Ортақ би ( Егер саған ұнаса осылай жаса!)

Тәрбиеші: Құтты болсын осы шаттық күніңіз,

Бақыттыда ұзақ өмір сүріңіз,

Қуанышты жүзіңізбен әрдайым,

Бұл өмірде күліп қана жүріңіз.

Көңілді әуенмен балалар дайындаған гүлдерін аналарға ұсынады.

Құрметті аналар, осымен өздеріңізге арналған ертеңгілігіміз аяқталды.
Әрдайым көктем гүліндей жайнап жүре беріңіздер

Наурыз құтты болсын!

Балалар «Наурыз» көңілді әнімен залға кіреді.
(жарты шеңбер болып тұрады)

Жүргізуші: Қымбатты балалар, құрметті қонақтар! Бүгін біз сіздермен
бірге тамаша мереке - Наурыз мейрамын тойлап жатырмыз. Бұл мереке
тыныштықтың, көктемнің, тазалықтың мейірімділік пен жақсылықтың хабаршысы
болып қала береді. 22-наурыз мерекесі осы кезде күн мен түн теңеліп табиғат
ұйқысынан оянады. Бұл күнді ата - бабамыз – Ұлыстың ұлы күні деп атаған.

( Әрбір бала төрт шумақ өлең оқиды)

Баяу самал еседі,
Сиқырлы қобыз секілді,
Үлкендер де жастар да ,
Наурызға асығып кетеді.

Келіңіздер, келіңіздер!
Бәйге мен айтыс болады,
Осы мейрамда көрсетіңдер,
Бойдағы бар өнерді.

Сіздерді ерекше бір той күтуде,
Наурыздық, шұбат, қымыз бар.
Бауырсақпен балдай шайда бар,
Келіңдер бірің қалмаңдар!

Әртүрлі гүлдер де жетерлік,
Міне бәйшешек, міне нәркес.
Қош келдің сүйікті мерекеміз.
Барлығы: « Армысың әз Наурыз!»

Ән: «Әз Наурыз »
(Балалар орындыққа отырады. Баяу әнмен Наурыз кіреді.)
Жүргізуші: Сәлеметсіз бе? Мейірімді адам! Сіз кімсіз және неге
көңілсізсіз?

Наурыз: Мен әз Наурыз боламын,
Жыл сайын мені бәрі күтеді
Мен көп күттірген аймын,
Қарды мен шаршамастан жаншимын,
Себебі, Көктемді алып келуім керек!
Жүргізуші: Енді ол қайда?

Наурыз: Оны жауыз хан алып кетті де, сиқырлап тастады. Ал Көктемсіз,
менің Көктемімсіз, өмір сүре алмаймын.

Жүргізуші: Балалар, не істесек екен? Наурызға көмектесу керек және
Көктемді құтқару керек.

Наурыз: Бірақ, оны сендер қалай, не істемексіңдер?

Жүргізуші: Біз қатты әндетіп көңілді ойнап би билейміз, сонда Ханның
мейірімділігі оянап, сиқырдың күші жойылады! Ал сен Наурыз; бізге
көмектесесің ?

Ән: « Гүлдер-ай » («Ботақан» тобының балалары )

Наурыз: Әрине! Ой, естисіңдер ме, хан келе жатқан сияқты!

(Музыканың сүйемелдеуімен Хан кіреді.)

Хан: Міне, мен де келдім!

Жүргізуші: Көктемді ұрлап, сиқырлаған сен екенсің ғой?

Хан: Әрине! Мен ол үшін құн талап етемін. Маған төлеңіздер!

Жүргізуші: Бірақ біздің ақшамыз жоқ, бұл балабақша емес пе?

Хан: Ал, ендеше, менің тапсырмаларымды орындаңдар, ал олар өте қиын.
Келісесіңдер ме?

Жүргізуші: Әрине, тапсырмаларыңызды орындауға дайынбыз!

Хан: Ха-ха-ха! Өздері орындай алатындай сенімді ғой!

Жүргізуші: Біздің балалар сіздің барлық тапсырмаларыңды орындайды.

Хан: Ал ендеше тыңдаңдар! Бірінші тапсырмам: Отандарыңды қорғай
алатын батырларың бар ма? Сендерден! Оларды көргім келіп тұр, тыңдағым
келіп тұр!

Отан туралы тақпақтар: (3 балаға )

Міне біздің Отанымыз!
Отан деген не өзі?
Оның толық түс кейпін,
Ханым білгін келе ме?

Отанды біз атамекен,
Деп аялап атаймыз.
Өйткені онда мекен еткен,
Бабамыз бен атамыз.

Отанды жас кәрімізде,
Туған жер деп сүйеміз
Өйткені онда бәрімізде,
Туып өмір сүреміз

Отанды әркім анасындай,
Қастерлейді бағалап.
Өйткені Отан баласындай
Бізді өсірер аялап.
Отан деген атамакен!
Отан деген Туған жер!

Хан: Отанды қорғай алатын батырларың бар ма? Маған батыр керек.

Жүргізуші: Әміріңізге құлдық! Біздің батырлар шығады.

Би: «Батырлар биі»

Хан: Жарайсыңдар! Батырларым! Отан туралы жақсы біліп қалыпсыңдар! Ал
енді мен сендерге жұмбақ жасырғым келіп тұр. Ол не?

Бұл үйдің бұрышы жоқ,
Ол дөп-дөңгелек,
Және де осындай баспананы
Сен кең даладан табаласың.

Жүргізуші: Біздің балалар оның не екенін тауып береді. Шешімін тыңда.
Ол не балалар?

Балалар: Киіз үй!

Хан: Енді киіз үйдің шаңырағын кім көтереді?

Жүргізуші: Біздің топта мықты ұлдарымыз бар яғни, жігіттеріміз бар.
Киіз үйдің шаңырағын жоғары көтереді. Балалар қазір біз көңілді ойын
ойнаймыз. Ханның бір көңілі көтеріліп қалсын.

Ойын: «Киіз үй»

Хан: Жарайсыңдар, балалар! Мен тағы жұмбақ білемін. Ал енді шешіп
көріңдер.

Мынау не? Менің аспабым сынып қалды. Ол қандай аспап? Соны жөндеп
беріңдер – деп бұйырады.

(Үстелде қоржынның ішінде домбыраның сынған сынықтары шашылып жатады
балалар соны ойын арқылы магниттік тақтаға құрастырады. Балаларды 2-сәбилер
тобынан алу әдемі күй әуенімен ойын ойналады.

Ойын: «Домбыра құрастыру »

Балалар: Бұл қазақ халық аспабы-домбыра. Ол ағаштан ойып жасалған, оның
екі ішегі және тесігі бар, дыбыс сол жерден шығады.
Хан: Жарайды, өздерің шебер екенсіңдер! Мұныда біледі екенсіңдер.
Наурыз мерекесіне қандай дайындықтарың бар? Бұл тойда қандай тағам
даярланады?
Балалар: Наурыз көже
Жүргізуші: Дұрыс айтасыңдар! Наурыз 7 компоненттен тұрады. Оларды атап
өтейік.
Балалар: Ет, сүт, айран, құрт, бидай, тұз, су.
Жүргізуші: Дәстүр бойынша Наурыз көжені өзіміз дайындаймыз.
Ойын: «Наурыз көже» ойыны өткізіледі. Тұлпар тобының балалары.
Жүргізуші: Ендігі ойнайтын ойынымыз. Мол болсын дастархан деп аталады.
Келесі кезекті сәбилерге берейік.
Ойын: «Мол болсын дастархан»
Жүргізуші: Ботақан тобының балалары сіздерге өз әндерін шырқап береді.
Ән: «Мол болсын дастархан!»
(Көңілді музыканың әуенімен Алдар көсе кіреді.)
Алдар көсе: Мен Алдармын, Алдармын.
Сақалымды талдармын.
Сақал түгіл мұртта жоқ,
Мендей адам жұртта жоқ! Аха-хой, Охо-хой, а-а-
а-ай!
Сәлеметсіңдер ме, балалар!
Сәлеметсіңдер ме, достар!
Қош келдің, Наурызым төрлет бері,
Қыр төсін жауқазындай өрнектеді.
Тіршілік тамырына нәр жүгіріп,
Жадырады адамдардың келбеттері.
Қош келдіңіздер батыр жігіттер мен кербез сұлулар! Сенде қош келдің
Хан, міне тағы кездестік Ал сіз мені таныдыңыз ба?
Балалар: Иә.
Алдар көсе: Ал сендер мені қайдан танисыңдар!
Балалар: Қазақ халық ертегісінен.
Алдар көсе: Қымбатты Хан! Көктемді сиқырлап тастаған сіз емессіз бе?
Неге оны мерекеге жібермей жатырсыз?
Хан: Иә, Мен! Мен құдіретті де ең күшті Ханмын!
Алдар көсе: Ал енді балалар, кімнің күшті екенін тексерейік?

Ойын: «Арқан тартыс»

Хан: Ал жарайсыңдар! Мықты екенсіңдер! Ойбай, Көктемдеріңді алыңдар!
Оны мен сиқырлап тастаған екенмін сиқырлы сөзімді ұмытып қалдым енді не
істедім?
Алдар көсе: Мен білемін бізге әдемі Гүлдер биі көмектеседі.

Би: « Гүлдер » ( Сол кезде құлпырып көктем кіреді)

Жүргізуші: Балалар! Көктемді қарсы алайық!
Хан: Балалар, сендерге керемет мереке үшін көп рахмет! Менде кетейін
ауылымды наурыз тойына шақырайын. (Хан кетеді )
Наурыз: Мен сіздерде қонақта болдым. Маған өте ұнады Көктемді
құтқаруға көмектескендеріңіз үшін көп рахмет! Мерекені қазақтың дәстүрімен
Наурыз көже ішейік.
Жүргізуші: Наурыз құтты болсын!

ҚОРЫТЫНДЫ

Балабақшадағы кез-келген мерекелер балалардың естерінде ұзақ сақталады,
сондықтан бұл іс-шараларды ұйымдастыруға өте жауапкершілікпен қарау керек.
Өзінің әрбір қадамын және әрбір әрекетін қандай да бір жоспардан тыс
жағдайлардың болуы мүмкін екендігін ойда ұстап, барынша жақсы жоспарлау
және уақытпен есептеу керек. Міндетті түрде «еркін айла», уақыттың
кішкентай артық қорының, жоспардан тыс нәрселерге дайын болу керек. Бала
еркелеуі, біреулері сөздерді ұмытып қалуы, біреуі билегісі келмеуі мүмкін –
әрине бұл, жалпы көңіл-күйге жағымды әсер етуі мүмкін, бірақ бұдан трагедия
жасаудың қажеті жоқ, бұл нәрселер үнемі болып отырады және тәжірибелі
педагог ерке балаларды тыныштандыруға әрдайым мумкіндік табады және оларды
жалпыға ортақ мерекеге қосады.
Балабақшадағы бітірушілер іс-шарасына, мереке-сауыққа немесе жаңажылдық
ертеңгілікке дайындықта бұл үдерісті жеңілдететін көптеген ортақ сәттер
бар. Балабақшадағы іс-шараларды өткізу мерзімі және мәндері болашаққа түрлі
сценарийлерді жинаудан және талдаудан тұрады. Қарапайым және айқын болып
көрінетін, ертеңгіліктерге салмақты әсер ететін, көптеген ұсақ-түйектер
бар. Мысалға балаларға ертеңгілікте костюмдер киіндіру үдерісін алайық.
Егер де алдын-ала кімдердің ата-аналары ертеңгілікке қатыса алмайтынын және
балаларды киіндіруге көмектесе алмайтынын анықтамаса, онда балалардың үлкен
бөлігі костюмдерді шатыстырады және олардың кейбір бөліктерін жоғалтып, ал
сіздер (тәрбиеші және көмекші) пайда болған қиындықтың жылдам алдын –алуға
шамаларыңыз жетпеуі мүмкін.
Балалардың балабақшадағы дербес іс-әрекетінің түрлері әртүрлі. Олардың
ішіне музыкалық іс-әрекеті де жатады. Сабақтан тыс уақытта балалар ән
айтатын ойындар ұйымдастырады, өз бетімен музыкалық аспаптарда ойнайды,
театрлық көріністер ұйымдастырады. Балалардың дербес музыкалық іс-
әрекеттерін дамытудың маңызды құралдарының бірі музыкалық – дидактикалық
ойындар және құралдар болып табылады.
Барлық балалар музыканы тыңдауды, ән айтуды, әнге билегенді ұнатады.
Баланың сүйікті әнін, музыкалық іс-әрекеттің түрін ерекшелеу бір қарағанда
мүмкін емес болып көрінеді. Дегенмен де, баланың жеке табиғатын бақылау
үдерісінде педагог тәрбиеленуші үшін іс-әрекеттің қай түрі барынша
тартымды, сүйікті және қызықты екендігін байқай алады.
Сонымен, музыкалық-дидактикалық ойындар мен құралдар музыкалық
тәрбиелеудің әртүрлі әдістерін үйлестіреді. Бейнелік, ойын нысаны, әртүрлі
жаттығуларды қолдану балалардың іс-әрекетке деген қызығушылығын арттыруға
мүмкіндік береді.
Балалардың музыкалық қабілеттіліктерін дамыту педагогтың үнемі
назарында болуы тиіс, әртүрлі әдістер мен құралдармен, соның ішінде
музыкалық-дидактикалық құралдардың көмегімен жүзеге асырылуы тиіс.

ӘДЕБИЕТ
 
1. Божович Л. И. Личность и её формирование в детском возрасте.
−М., 1968г. 

2. Ибука М. После трёх уже поздно −М., 1992 г. 

3. Первые шаги. «Материалы московского городского конкурса «Первые
шаги» (Модель воспитания детей раннего возраста) 2001-2002 гг. 

4. Белкина Л. В. Адаптация детей раннего возраста к условиям ДОУ.
Практическое пособие. – Воронеж, 2004 г. 

МАЗМҰНЫ

|Кіріспе |3 |
|Жалпы ережелер |4 |
|Мектепке дейінгі ұйымдардың музыка жетекшілерінің |6 |
|педагогикалық үдерісті ұйымдастыруы және олардың | |
|ерекшеліктері | |
| | |
|Кіші және орта жастағы балаларды би және музыканы тыңдауға|9 |
|оқытуда музыка жетекшілерінің іс-әрекетін жоспарлау және | |
|ұйымдастырудың заманауи әдістері мен нысандары | |
| | |
|Зерек бала» (3 жастан 5 жасқа дейін) мектепке дейінгі кіші|12 |
|және орта жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту | |
|бағдарламасына сценарийлер дайындау | |
| | |
| |32 |
|Қорытынды | |
| | |
|Әдебиет | |
| |33 |