Сүйекті балықтардың құрылысы және тіршілік әрекеті. 7 сынып

7 сынып. Биология .
Сабақтың тақырыбы: Сүйекті балықтардың құрылысы және тіршілік әрекеті.
Сабақтың мақсаты:
a) Балықтардың сыртқы және ішкі ортасымен, олардың сулы ортада тіршілік
етуіне байланысты биологиялық ерекшеліктерімен таныстыру. Сыртқы
құрылыс ерекшеліктеріне қарап, шеміршекті және сүйекті балықтарды
бірінен – бірін ажырата білуге үйрету.
b) Оқушылардың шығармашылық және танымдық қабілеттерін ой – өрісін
дамыту.
c) Жануарларды қорғауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: жаңа материалды игеру, топпен жұмыс.
Сабақтың әдісі:зерттеу, кубизм әдісі.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, микроскоп, микропрепарат, сазан
балығы, сазанның сыртқы және ішкі құрылысы.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпты 4 топқа бөлеміз.
І топ - шеміршекті балықтар.
ІІ топ – сүйекті балықтар.
ІІІ топ – бекіре балықтар.
ІV топ – албырт балықтар.
2. Үй тапсырмасын сұрау. «Ой қозғау»

Үй тапсырмасына сұрақтар:
▪ Омыртқалы жануарардегеніміз не? Олар қай типке жатады және неліктен?
▪ Балықтарды неге бассүйектілер тип тармағына жатқызады? Балықтардың
қандай класстарын білесің?
▪ Шеміршекті балықтар классына жататын балықтардың құрылыснда қандай
ерекшеліктер болады?
▪ Акула туралы не айтуға болады? Акулалар отряды қай классқа
жатқызылады?
▪ Шеміршекті балықтардың акулалар отрядынан басқа қандай отрядын
білесің?
▪ Тұтас қанатыларың тіршілігі туралы баянда.
▪ Шеміршектілер отрядына жататын балықтардың тіршілік әрекетін
салыстырып оларға тән ерекшеліктерді анықтаңдар.
Көздері бар, қабағы жоқ,
Әсте кірпік қақпайды.
Ол қай жануар суға салсаң,
Тұншықпайды батпайды.
3. Жаңа сабақ. Кубизм әдісі.
І топ:
▪ Сазанның тіршілігі және ққрылысы
▪ Жүзбеқанаттары
▪ Қаңқасы
|1 |Дене тұрқы бөлімі |Бас, тұлға, құйрық |
|2 |Тері жамылғы |Тері қаптап, теріге қабыршақтар қаптайды|
|3 |Бас бөлімдері орналасқан мүшелер|2 көз, ауыз, 2 танау тесігі, екі жұп |
| | |мұрт өсуі |
|4 |Жүзбеқанаттары |Жұп: көкірек,құрсақ. Дара: арқа, құйрық,|
| | |аналь. |
|5 |Қанқасы |Бассүйек, жүзбеқанат сүйектерінен, |
| | |омыртқа жотасы, тұлға, құйрық. |

ІІ топ:
▪ Бұлшықеттері
▪ Қоректенуі
▪ Торсылдақ
|1 |Ас қорыту мүшелері |Ауыз->жұтқыншақ->қарын->өңеш->бауыр, |
| | |ұйқыбезі->ішек->аналь тесігі |
|2 |Торсылдақ |Дыбыс резенаторы, суда жүзгіштікті |
| | |реттейді |
|3 |Тыныс алу мүшелері |желбезек |
|4 |Бұлшықеттері |Еркін қимылдатады |

ІІІ топ: сазан балығының
▪ Қан айналымы
▪ Зәр шығару
▪ Жүйке жүйесі
|1 |Қан айналымы мүшелері |Тұйық, бір қанайналым шеңбері. Жүректе |
| | |тек күретамыр қаны болады. |
|2 |Зәр шығарумүшелері |Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь |
| | |тесігі |
|3 |Жүйке жүйесі |Миы қарапайым әрі кіші. Миы 5 бөлімнен |
| | |тұрады. |

ІV топ: балықтың :
▪ Сезім мүшелері
▪ Рефлекстер
▪ Көбеюі мен дамуы
|1 |Сезім мүшелері |Көз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір |
| | |сызығы |
|2 |Рефлекстер |Шартты, шартсыз |
|3 |Көбеюі мен дамуы |Уылдырық-дернәсіл-шабақ-балық |

Шығармашылық жұмыс. «Ой толғаныс»
▪ Балықтардың ұрпағына қамқорлық жасау;
▪ Балықтардың халық шаруашылығыдағы маңызы;
▪ Балық байлығын молайтужәне қорғау.
Партаның үстінде үлестірілмелер жатады. Оқушы мәтінмен таныс, таныс
еместігі жайлы белгі қояды. «+»-таныс мәлемет, «?»- сұрақ болады, «!»-
жаңа мәлемет

|№ |Мәтіні | Белгі |
|1 |Балықтың 20000 түрі бар, олартек суда тіршілік етеді | |
|2 |7 отряды бар: | |
| |Латимерия тәрізділер | |
| |Бекіре тәрізділер | |
| |Сетініктер тәрізділер | |
| |Көзауықтар тәрізділер | |
| |Албырт тәрізділер | |
| |Тұқым тәрізділер | |
|3 |Денесін тегіс тері қаптап жатады, теріге қабыршақтармен | |
| |қапталған | |
|4 |Көбісіуылдырық шашады, сырттай ұрықтанады, тікелей | |
| |шабақтайтын түрлері бар. | |
|5 |жүрегі 2 бөліктен(құлақша мен қарынша) , тұйық қанайналым | |
| |шеңбері бар. | |
|6 |Миы 5 бөліктен тұрады | |
|7 |Тынысалу мүшесі – желбезек | |
|8 |Зәр шығаруы: Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь тесігі | |
|9 |Екі көзі арқылы көреді, екі танау тесіктері арқылы иісті | |
| |сезеді, сипап сезу мүшесі- мұрт,есту мүшесі бассүйектің ішкі | |
| |жағында, бүйір сызықпен сезеді | |

Жинақтау жүйесі

| |Шеміршекті балықтар |Сүйекті балықтар |
|Түр саны |750 |20000 |
|Қаңқасы |Шеміршекті |Сүйекті |
|Мекен ортасы |Теңіздер, мұхиттар |Теңіздер, мұхиттар, тұщы су |
|Желбезек |5-7 жұп |4 жұп |
|Саңылауы | | |
|Желбезек қақпағы|жоқ |бар |
|Бүйір сызығы |бар |бар |
|Қабыршықтар |плакоидтық |Ганоидтық, космоидтық, |
| | |циклоидтық, стеноидтық |
|Жүрек |2 қуысты: 1 қарынша, 1 |2 қуысты: 1 қарынша, 1 |
| |құлақша |құлақша |
|Зәр шығару |Бүйрек->несепағар->клоака |Бүйрек->несепағар->қуық->зәр|
| | |->аналь тесігі |
|Жүйке жүйесі |Жақсы дамыған. Миы: алдыңғы, |Миы қарапайым әрі кіші. Миы |
| |аралық, ортаңғы, мишық, |5 бөлімнен тұрады. |
| |сопақша | |
|Сезім мүшесі |Иіссезу мүшесіжақсы дамыған, |Көз, есту мүшесі – ішкі |
| |есту мүшесі – ішкі құлақ |құлақ, бүйір сызығы |
|Көбеюі |Дара жынысты, ұрықтану әдісі |Уылдырық-дернәсіл-шабақ-балы|
| | |қ |
|Қанайналымы |Тұйық, бір қанайналым |Тұйық, бір қанайналым |
| |шеңбері. Жүректе тек |шеңбері. Жүректе тек |
| |күретамыр қаны болады. |күретамыр қаны болады. |
|Өкілдерге |Акулалар, тұтасқанаттылар |Бекіре, албырт, тұқы, |
|жіктелуі | |камбала, трескала |

Сәйкестігін тап:
|1 |Ас қорыту мүшелері |А.Желбезек |
|2 |Қан айналымы мүшелері |Б.2 бөлікті жүрек, көктамыр, салатамыр |
|3 |Тыныс алу мүшелері |В.Ауыз->жұтқыншақ->қарын->өңеш->бауыр, |
| | |ұйқыбезі->ішек->аналь тесігі |
|4 |Зәр шығару мүшелері |Г.Көз, есту мүшесі – ішкі құлақ, бүйір |
| | |сызығы |
|5 |Жүйке жүйесі |Д.Уылдырық-дернәсіл-шабақ-балық |
|6 |Сезім мүшесі |Ж.: Бүйрек->несепағар->қуық->зәр->аналь|
| | |тесігі |
|7 |Көбеюі |И.Миы 5 бөлімнен тұрады. алдыңғы, |
| | |аралық, ортаңғы, мишық, сопақша |

Зерханалық жұмыс.Сазан балығының сыртқы және ішкі құрылысын қарау.
Керекті құралдар:сазан балығы әр партада
біреу,микроскоп,скальпел,салфетка,микропрепарат,әр оқушыда ақ халат және
перчатка.(з\ж-тың барысы кітапта)
Мақсаты:Сазанның сыртқы және ішкі құрылысын зерттеп білу.
Жауаптары: 1-в. 2-б. 3-а. 4-ж. 5-и. 6- г. 7-д
Үйге §52 оқу. Балықтар түрінің сан алуандығы. Сүйекті балықтар классының
отрядтары. Реферат жазу