Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау

Сабақтың тақырыбы:
Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау.
Мұғалімнің аты-жөні:
Бөлекбаева Нұржанат
Күні:03.02.2020ж
СЫНЫП: 10
Қатысқан оқушылар саны: 17

Қатыспаған оқушылар саны: 0
Сабақ негізделген оқу мақсаттары
Жыныспен тіркесіп тұқым қуалауын зерттеу.
Сабақ нәтижесі:

Барлық оқушылар: Жыныс хромосомасы туралы түсінік бере алады.
Оқушылардың басым бөлiгi: Тұқымқуалайтын аурулар туралы біледі.
Кейбiр оқушылар: Тақырыпқа сай күрделенген тапсырмаларды орындай алады.
Бағалау
критерийі
* Дигибридті будандастыру кезіндегі туралы оқып бере алады.
* Оқулықтан дигибридті будандастыруда хромосомалардың тәуелсіз ажырауы туралы сипатап, түсіндіре алады.
* Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады.
* Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.
Тілдік құзіреттілік
Негізгі сөздер мен тіркестер:ген, хромосома, аутосома, жыныс хромосомасы.

Сыныптағы диалог/жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер:
Талқылауға арналған тармақтар: Гендер тіркесі, жынысқа тіркес тұқым қуалау, гомозиготалы жыныс, гетерозиготалы жыныс, жыныс бақылауындағы белгілер.
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, көрнекілік. Рефлексия.
Құндылықтарға баулу
Оқулық, суреттер, топқа бөлугеарналған кеспе қағаздар және әртүрлі заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс стикер.
Пәнаралық байланыс
География, Қазақ тілі.
Алдыңғы білім
Дигибридті будандастыру кезіндегі хромосомалардың тәуелсіз ажырауы.
Сабақтың жоспары
Жоспарланған
уақыт
Сабақ барысы :
Ресурстар
Сабақтың басы.
7 минут

Ұйымдастыру кезеңі
Жағымды психологиялық ахуал қалыптастыру.
<<Шаттық шеңбері>> тренинг
Оқушыларды шеңберге шақыру, амандасу. Оқушылар шеңберге тұрып жағымды тілектер айтады.
Үй тапсырмасы: <<Миға шабуыл>> әдісі арқылы сұрақттар берілді.
Дигибридті будандастыру деген не?
Будандастыру деген қандай мағына береді?
Пеннет торының мағызы неде?
Екі жұп қарама-қарсы белгілері бар дараларды будандастыруды қалай аталады?
Тәуелсіз ажырау заңы дегеніміз не?
Сұрақ-жауап.
Жаңа білім

10-минут
Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау.Слайд 10 мин
Белгілердің тұқым қуалауының Мендель заңдылықтарына қарағанда ұрпақтарда белгілерінің ажырауы будандастырудың бағытына, яғни қай жыныстан доминантті және рецесивті белгілер алынғанына байланысты емес екені көрсетілген. Бұл жағдай гендер әрбір жыныста бірдей кездесетін аутосомаларда орналасқан кездерде орындалады. Бірақта, гендер жыныс хромосомаларында орналасқанда тұқым қуалау түрі мен ажырау жыныс хромосомалардың мейозда өзгеруімен ұрықтану кезінде олардың қосылуына байланысты. Осындай жағдай жыныспен тіркес тұқым қуалау деп аталады. Егер ген X хромосомада орналасқан болса, онда ген әкесінен қыздарына, шешесінен қыздарына және ұлдарына белгілер теңдей беріледі. Белгілердің шешесінен ұлдарына, ал әкесінен кыздарына берілуі Крисс-кросс тұқым қуалау деп аталады.
Сәйкестілігін анықтау, тестілік тапсырма.

Ұғымдар
Анықтамасы, сипаттамасы
Аллельді гендер
Әр түрлі аллельді гендер
Гомозиготалы
Бір түрлі аллельді гендер
Гетерезиготалы
Қарама - қарсы белгілерді анықтайтын жұп ген
Гамета тазалығы
Ата - анадан берілген қасиет
Тұқымқуалаушылық
Тұқым қуалайтын қасиеттерінің өзгеруі, жаңару
Өзгергіштік
Белгілер араласып кетпей таза сақталуы

Слайд.
Ортасы.
10 минут

Әр топ өз тапсырмасын постер бойынша қорғайды. 2 мин
І топ - Мендель ІІ топ - Морган

І топтың тапсырмасы.

ІІ топтың тапсырмасы.

Гендердің тіркесіп тұқым қуалауы
Жыныс пен тіркес тұқым қуалау.

Жыныстың хромосалық анықталуы.
Адамның генетикалық әртүрлілігі

Блиц-турнир:Әр топқа 5 сұрақ қойылады. Оқушылар жылдам 3 минута жауап береді. Тек дұрыс жауабын айту керек.
І топ
1.Гендердің тіркесіп тұқым қуалауы дегеніміз не?
2.Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау типінің белгілерін атаңдар?
3. Адамның генетикалық әртүрлілігін қалай түсіндіресіңдер?
ІІ топ
1.Денсаулықтың генетикалық негіздері дегеніміз не?
2.Адамның генетикалық денсаулығына ортаның әсері бар ма?
3. Адамның генетикалық ауруларын атаңдар?
Дескриптор:
1. 1. Жыныспен тіркесіп тұқым қуалауын тұралы ақпарат жинақтайды.
2. Адамның генетикалық ауруларын атап бере алады.
3. Адамның генетикалық әртүрлілігін түсіндіре алады.

Жаңа әдіс-тәсілдер.

Сабақтың соңы.

3-минут

2-минут

Тестпен жұмыс
--------------------------------------------------------------------------------
1.Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтарын зерттеген кезде Г. Мендель қандай тәсіл қолданды?
--------------------------------------------------------------------------------
2. Аллельді гендер қайда орналасқан?
--------------------------------------------------------------------------------
3. Фенотип бойынша дигибридті будандастырудың формуласы қандай?
--------------------------------------------------------------------------------
4.Кроссинговер құбылысы қашан байқалады?
--------------------------------------------------------------------------------
5.Әйелде хромосомалық көрініс қандай?
--------------------------------------------------------------------------------
6. Гендердің тіркеліп тұқым қуалауын кім зерттеді?
--------------------------------------------------------------------------------
7. Қай организмге полиплоидия тән?
--------------------------------------------------------------------------------
8. " Гаметалардың тазалығы" заңдылығын кім ұсынды?
--------------------------------------------------------------------------------
9.Ер адамда қалыпты жағдайда қандай жыныс хромосомалар болады?
--------------------------------------------------------------------------------
10. Толық емес доминантты фенотип б/ша формула қандай?
--------------------------------------------------------------------------------
11. Ген нені кодтайды?
--------------------------------------------------------------------------------
12.Жыныспен тіркелмейтін қай белгі?
--------------------------------------------------------------------------------
13. Тірі табиғаттың алғаш ғылыми жүйелеуді кім ашты?
--------------------------------------------------------------------------------
14.Эволюцияның басты қозғаушы күші?
--------------------------------------------------------------------------------
15.Аллельді гендер әрекеттесуіне жатады?
Рефлексия <<Оқушылар қай аралға жеткендерін стикерге жазып жабыстырады>>

Үйге тапсырма : <<Бөшкеден шыққан бас қатырғылар>>
Адамдардың генотиптерін анықтаңдар

1. Гомозиготалы қара көзді, сары шашты адам...........
2. Гетерезиготалы қара көзді, сары шашты адам........
3. Көк көзді, гетерезиготалы қара шашты адам...........
4. Көк көзді, сары шашты адам..............
5. Екі жұп белгі бойыншада гетерезиготалы адамның генотипін және фенотипі...........
(оқушылар интерактивті тақтаны пайдаланып, генотиптерін жазады)

Стикерлер.

Қосымшаақпарат

Саралау - сіз қандай тәсілмен көбірек қолдау көрсетпексіз?
Сіз басқаларға қарағанда қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар бересіз?
Сабақта <<Миға шабуыл>> әдісі арқылы сұрақттар берілді. Блиц-турнир:Әр топқа 5 сұрақ қойылады. Оқушылар жылдам жауап береді. Тек дұрыс жауабын айту керек.
Бағалау - оқушылардың берілген маериалды меңгеруін деңгейін қалай тексересіз

Оқушылардың білімі жеке, топтық жұмыстар кезінде смайлектер әдістері бойынша бағалау жүргізіледі.
<<Оқушылар қай аралға жеткендерін стикерге жазып жабыстырады>> әдісі бойынша рефлисия жасалады.

Сабақ бойынша рефлексия
Сыныптағы ахуал қандай болды?
Мен орындаған саралау шаралары тиімді болдыма? Мен бүкіл уақыт ішінде үлгердімбе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?