Реакцияның орындалуы

№___ сабақ жоспары

Күні_______

Тобы_____

Сабақтың тақырыбы: Қышқылдық-негіздік жіктеу бойынша I, II және III топтың
катиондарына аналитикалық реакциялар

Сабақтың мақсаты:
а) білімділік – қышқылдық-негіздік жіктеу түрлерінің катиондар
реакциялаымен танысу;
б) дамытушылық – оқушылардың логикалық ойын, практикалық сабақтарды
орындау дағдылары мен біліктерін дамыту;
в) тәрбиелік – оқушыларды жинақылыққа, мұқияттылыққа, басқаларды тыңдай
білуге үйрету.

Сабақтың түрі: теориялық
Сабақтың оқу әдісі: дәріс,баяндау
Құрал-жабдықтар: карточка

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру бөлімі. Амандасу. Сабаққа келмегендерді тексеру.
2. Өткен тақырыпты тексеру:
1. Буфер сиымдылығы дегеніміз не?
2. Күшті қышқылдар ерітіндісінің pH есептеу
3. Нивелирлейтін еріткіштер жөнінде түсінік
4. Диференцирлейтін еріткіштер жөнінде түсінік

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
1. Қышқылдық-негіздік жіктеу түрлеріне сипаттама
2. I,II,III катиондарының реакциялары
3. Катондардың химялық қасиеттері неге байланысты болады?

Қышқылды-негіздік жіктеу бойынша төртінші, бесінші, алтыншы топтың
катиондарына аналитикалық реакциялар.
Қышқылдық-негіздік жіктеу бойынша 1-ші, 2-ші, 3-ші аналитикалық топ
катиондарына аналитикалық реакциялар.
Жалпы реакцияның бірнеше түрі белгілі. Жалпы аналитикалық, топтық,
жеке, сипатты және арнайы. Жалпы аналитикалық реакциялар берілген
ерітіндіде тұнба немесе газ тәрізді өнімдер түзеді. Жалпы аналитикалық
реагенттерге мыналарды жатқызуға болады;натрий,калий карбонаттары,
минералды қышқылдар мен сілтілер. Әртүрлі ерітінділердің сапалық құрамын
анықтаған кезде анализдің барысы бөлгіш және систематикалық болуы мүмкін.
Бөлгіш анализ зерттейтін ерітіндідегі әр үлгідегі иондарды анықтап,арнайы
реакцияларды қолдануға негіздеген әдіс.
Бұл әдісті 1950 ж Тананаев ашты. Бұл анализдің артықшылығы жылдам
жүргізуге болады, аналитикалық реакцияның өнімділігі.
Күрделі қоспалардағы зерттейтін ионды басқа ерітіндідегі иондар кедергі
жасайды. Реакцияның арнайы түрі болмаған кезде анализ систематикалық түрде
қолданылады.
Аналитикалық топтарға,негіздерге катиондардың жіктелуі Д.И.
Менделеевтің периодтық жүйесіндегі элементтердің орналасуы мен және олардың
қосылыстарының химиялық қасиеттеріне негізделген. Бұл классификация
негізінде берілген қосылғыштардың ерігіштерімен байланысты.
Иондардың химиялық қасиеттері ионның электронды конфигурациясы мен ядро
зарядына байланысты. Ал аналитикалық топтарға әр топ элементтерінен
түзілген элементтер кіреді. Жіктелудің сульфиді қышқылды-негіздік,аммиакты-
фосфатты түрлері бар.
Қышқылдық-негіздік жіктеу бойынша катиондардың 1-ші аналитикалық тобына
топтық реагенті жоқ. Бұл иондардың хлоридтері,гидроксидтері суда ерімейді.
Na+ катионының реакциялары
I. Калийдің гексагидроксостибатының (калий дигидроантимонаты) әсері.
Натрий тұздары калий гексагидроксостибатымен ақ кристалдық тұнба
түзеді:
NaCl + K[Sb(OH)6] = Na[Sb(OH)6]↓ + KCl
Na+ + [Sb(OH)6]- = Na[Sb(OH)6]↓
Реакция нәтижелі болу үшін натрий иондарының концентрациясы жоғары
болуға тиісті, себебі реакцияның сезгіштігі төмен. Сондықтан белгісіз
ерітінділерді зерттеген кезде оларды концентрлеген жөн.
Реакцияның ортасы бейтарап болуға тиісті, өйткені:
1) қышқылдық ортада метасурьма қышқылының ақ аморфты тұнбасы
түзіледі:
[Sb(OH)6]- + H+ = H[Sb(OH)6] ↓ H[Sb(OH)6] = HSbO3↓ + 3H2O
2) сілтілік ортада тұнба түзілмейді. Реакцияны төмен температурада
жүргізген жөн, себебі Na[Sb(OH)6] ерігіштігі жоғары. Na[Sb(OH)6] аса қанық
ерітінділер түзеді, сондықтан пробирканың ішкі жақтарын шыны таяқшамен
үйкелеу қажет.
Реакцияның орындалуы
Натрий тұзы ерітіндісінің 4-5 тамшысына реагенттің 4-5 тамшысын қосады
да, салқындатып, шыны таяқшамен пробирканың ішкі жақтарын үйкелейді, ақ
тұнба түзілгені байқалады.

2. Цинкуранилацетатының әсері.

Сірке қышқыл ерітіндісі қатысында натрий хлориді ерітіндісіне
цинкуранилацетатын немесе уранил ацетатымен әсер еткенде жасыл-сары түсті
кристалдық тұнба түзіледі:
Na+ + Zn(UO2)3(CH3COO)8 + CH3COO- + 9H2O = NaZn(UO2)3(CH3COO)9 9H2O
немесе
3UO2(CH3COO)2 + 2NaCl = 2NaUO2(CH3COO)3 + UO2Cl2
Бұл реакциялар микрокристаллоскоптік реакцияларға жатады. Микроскопты
пайдаланып, дұрыс тетраэдр немесе октаэдр кристалдарының түзілгенін
байқауға болады.
Реакция оте сезгіш, ерекше, сондықтан Na+ иондарға ерітіндіден көптеген
катиондар K+, Ca2+, Mg2+, Fe3+, Mn2+, Al3+, Cu2+, Co2+, Ni2+ қатысында
анықтауға болады. Реакцияны бейтарап ортада жүргізеді.

4. Жаңа тақырыпты бекіту:
1. I,II,III катиондарының реакциялары
2. Катиондардың химялық қасиеттері неге байланысты болады?
3.Аниондардың жіктелуі
4.Бірінші аналитикалық топ аниондары

5. Үйге тапсырма беру: № 4, н 4 Конспект оқу