Қорғау құралдары

О.Тұрмағамбетұлы атындағы Жаңаөзен мұнай және газ колледжi



Келісілген: Бекiтемiн
Директордың ОӘЖ Директордың оқу iсi
жөнiндегi орынбасары жөнiндегi орынбасары
_____ Жукенова С.С ______Қуатова Р.Х.
<<_____>>_______2017ж <<_____>>_______2017ж

<<Адам организміне электр тоғының әсері>>
(ашық сабақтың жоспары)





Өткізілетін топ: : 3-МП-0911-14Б
Оқытушы:Хоханова Г.Д

Жаңаөзен қаласы 2017жылы

Сабақтың тақырыбы : Электроқауіпсіздік

Сабақтың мақсаты:.
Білімділік:
Электроқауіпсіздік шаралары туралы түсындыру, қауіпті заттармен, қауіпсіздік жағдайлармен таныстыру және олардан сақтана білуге үйрету.

Тәрбиелік:
Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын артыра отырып әр түрлі қауіпті жағдай болған кезде ,қобалжымай жарақат алған адамға алғашқы көмек көрсетіп білу.

Дамытушылық:
Электро қауіпсіздік шаралары туралы білімдерін кеңейту, жеке шығармашылық қабілетін дамыту

Өткізу әдісі: Дәстүрлі әдіс

Сабақ көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайдтар, бейнеролик .

Пәнаралық байланыс: <<Электрлік және электромеханикалық жабдықтарды техникалық пайдалану>> <<Кәсіпорындар мен азаматтық ғимараттарды электрмен қамтамасыздандыру>>

Сабақ барысы :

I Ұйымдастыру бөлімі
1. Оқушыларды тексеру.
2. Оқу-құралдарын түгендеу
II Үй тапсырмасын тексеру
Тақырып : Өндірістік жарақатпен мамандық аурулар туралы түсінік.
1. Мұнай кəсіпшілігінде адамның жарақаттануына немесе мамандық ауруына әкелетін негізгі факторлар қандай?
2. Өндірістік процестің механикалық факторлары қандай?
3. Өндірістік процестің физикалық факторлары қандай?
4. Өндірістік процестің химиялық факторлары қандай?
5. Өндірістік сəтсіз жағдай дегеніміз не?
6. Сәтсіз оқиға өндіріспен байланысты емес болып саналады.
7. Мамандық ауру дегеніміз не?
III Үй тапсырмасын қортындылау
Өндірістік жарақатпен мамандық аурулар туралы түсінік.

мамандық аурулар
физикалық
фактор
химиялық
фактор

механикалық
фактор

Жоспар:
1. Электр тоғының адам организміне әсері
2. Электрлік жарақатының себептері.
3. Электрқауіпсіздігін қамтамасыз ету.
4.Алғашқы көмек көрсету.

Электр тоғының адам организміне әсері
Электр тоғының адамға қауіпті және зиянды әсерімен, электрлік доға және электромагниттік өрістің, электрожарақат және кәсіби аурулар түрінде көрінеді.
Адам денесі электр тоғының өткізгіші болып есептелінеді. Электр тізбекті денеге тұнықтағанда немесе адам электр тізбегінің екі нүктесіне тиіп кеткенде, олар арасында кейбір кернеу болғанда (электрлік потенциал) адамның электр тоғымен зақымдану қауіпі туады.
Электр тоғы, адам денесімен өткенде:
Химиялық әсер- қан құрамы бүлінуімен байланысты әсер.
Жылулық әсер-тері бетінің күюімен байланысты әсер
Биологиялық әсер-тірі клетканың қауіпті қозуымен байланысты.
Электрлік тоқтың, электр доғаның және электромагниттік өрістің адамға қауіпті және зиянды әсерінің дәрежесі:
-тоқ және кернеу шамасы және тоқ түрінен (тұрақты тоқтың қауіпі төмен, айнымалы тоққа қарағанда);

Есте сақтаңыз!
0,1 А тоқ шамасы ауыр жағдайға әкеледі

Есте сақтаңыз!
Адамға қауіпсіз болып 12-42 В кернеу есептелінеді.

электр тоғының жиілігі;

Өндірістік тораптағы тоқ жиілігі 50 Гц

Электрлік тоқ әсері бойынша:
oo Жылулық-тері күюі;
oo Механикалық- бұлшық ет жыртылуы және сүйек бүлінуі;
oo Химиялық-электрон таралуы;
oo Жарықтық-көз ауруы;
oo Биологиялық-жүйке жүйесінің параличі;
Комплекстік-барлық немесе бірнеше келтірілген электр тоғының әсері кіреді

Электрлік күйік-адам денесінде электрлік доға пайда болуымен сипатталатын әр түрлі қысқа тұйықталу

Күйік дәрежесі:
I Тері қызаруы

II Көпіршіктер пайда болуы

III Көмірлену терінің жансыздануы

Доғалық күю - жоғары кернеу астында тоқ жүретін бөлік пен адам денесі арасында электрлік доға пайда болады. Доға температурасы 3500оС ден жоғары және де энергиясы үлкен. Доғалық күйік III, IV дәрежені құрайды.
Электрлік белгілер - адам терісінде сұр немесе күлгін сары түсті дақтар пайда болады. Белгілер жырық, дақ, жара түрінде байқалады. Электрлік белгілер ауырмайды және емдеуге жеңіл болып келеді.
Терінің металдануы - электрлік доға нәтижесінде еріген металл қалдықтарының адам терісінің жоғары қабатына енуі. Метализация ыстық металл әсерінен терінің күюі. Бұл жағдай қысқа тұйықталу нәтижесінде және де шамадан тыс жүктелімнен рубилышктардың сөнуінен.
Механикалық жарақат - адам денесі арқылы өткен токтың әсерінен буындардың тартылуы.
Электр тоғы өткен кезде адамнын денесі : жеңіл соққы, дененің күйіп ашуы, бұлшық еттің құрысуы, дірілдеу болып жарақатанады.
Белгілері: тері жамылғыларының ағаруы, сілекейдің көп бөлінуі, құсықтың келуі, жүрек төңірігінің сырқырауы. Тоқтың әсерінін жойғаннан кейін зардап шегуші шаршауды, бүкіл денесіндегі ауырлықты, еңсесін басуды немесе қозуды сезінеді.
Электр жарақаты кезіндегі жүйкі жүйесіне электр тоғының әсері нәтижесінде пайда болған ортақ құбылыстар аса қауіпті. Тоқ соққан адам бірден есінен айырылады, бұлшық еттің қысқаруынан кейде зардап шегушіні электр тоғы бар өткізгіштен ажырату өте қиынға түседі.
Электрлік соққы-қауіпті тоққа түсі, адам организмінде физиологиялық процестер бұзылуы және организмнің тұтас бүлінуіне әкеледі.
Электрлік соққының негізгі белгілері
oo есінен тану;
oo сіңір тартылуы;
oo демалу тоқтатылуы.

Электрлік жарақатының себептері
- электрлік қондырғыларды пайдалану кезінде күтімсіздік салдарынан кейбір жерлерінде иллюзия кедергісі төмендеп , ток жүрмеуге тиісті жерлерде кернеу пайда болуы, жұмыс орнын нашар даярлау салдары, қондырғы конструкциясындағы, оны монтаждаудағы жіберілген қателіктер, сапасыз нұсқау, бағыттау материалдары.
Электр тогымен жарақаттану электрлік жарық жүйесінен де, күш жүйесінен де болуы мүмкін.
Сымдарды тарту, бекіту, жөндеу және қабылдағыш құралдарға қосу оларды ток көзінен ажыратқаннан кейін ғана жасалынады. Тартырған сым изоляциялы болуға тиіс те, оларды механикалық әсерден бүлінетін жерлерін сақтауға қосымша шаралар қолданылды. Оның үстіне операцияны жүргізгенде электрді токтан ажырату керек
Жұмыс орындау кезіндегі негізгі электржарақат себептері
-- Электрқондырғышы пайдалануда қауіпсіздік ережесін бұзу;
-- Тоқ жүретін бөліктерді қоршау қанағаттанарлықсыз;
-- Жұмыс орнында сапасыз және уақытында нұсқау берілмеуі
-- Электржабдықтың қорғаныстық жерлестіргіш болмауы;
-- Қауіпсіздік шарасы қарастыратын наряд-рұқсатсыз электр жеткізу желісініңқауіпті аймағында жұмыстар жүргізу
-- жұмысшылардың электрқауіпсіздіктің негізгі ережелерін сақтамау;
-- кернеу берілген электржабдықты
Электрқауіпсіздігін қамтамасыз ету
электрқондырғының құрылысымен;
механикалық әдіс және қорғаныс құралдары
ұйымдастыру және техникалық шаралармен.
Электрқондырғының құрылымы
Электрқондырғының (электроқозғалтқыш, басқа электротехникалық бұйымдар) орындалуы келесіні қамтуы тиіс:
- жұмысшыларды электр тоғының және электромагниттік өрістің қауіпті және зиянды әсерінен қорғау, электрқауіпсіздігі талабына сәйкестігі.
Электрқондырғының (электроқозғалтқыш, басқа электротехникалық бұйымдар) орындалуы келесіні қамтуы тиіс:
- жұмысшыларды электр тоғының және электромагниттік өрістің қауіпті және зиянды әсерінен қорғау, электрқауіпсіздігі талабына сәйкестігі.
Техникалық әдістері және құралдармен электрқауіпсіздік қамтылуы
Тоқ жүретін және тоқ жүрмейтін бөліктерге тиіп кетуден қорғауды қамтуда, оқшаулама бүліну әсерінен кернеу берілуі мүмкін болғанда, келесі әдіс және құралдар қолданылады:
қорғаныстық қоршау;

-- тоқ жүретін бөліктердің қауіпсіз орналасуы;
-- тоқ жүретін бөліктерді оқшаулау;

Қауіпсіздік белгілері
Ескерту:
Тиім салатын:
Алдын-алу
Көрсету
-- қорғаныстық жермен қосу;
Электр жеткізу желісінің өткізгіш сымдарына дейін кранның нысанасының қауіпсіз ара-қашықтықта ысыру, бұрылу және көтеру механизмін автоматты тоқтатуға жұмыс қозғалысының шектеуіші.
-- қорғаныстық ажыратылу;
-- Жеке қорғаныс құралдары:
Бұл электр құралдарымен жұмыс жасайтын қызыметкерлердің электр тоқпензақымдануынан қорғайтын құралдарын айтамыз.
Олар 3 түрге бөлінеді.
1. Изоляциялау құралдары.
2. Қорғау құралдары.
3. Көмекші құралдары.

1. Изоляциялау - қорғану жолы, ол адамды ток жүру элементтерінен изоляциялау арқылы қорғайды. Бұл негізгі жəне қосымша болып екіге бөлінеді.
а) негізгі изоляциялау - ұзақ уақыт электр қондырғы кернеуіне шыдайды. Ол жұмысшыларға тоқ жүру бөлігінде жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Оларға мыналар жатады арнайы диэлектрлік қолғап, тоқ өлшеуіш қысқаш, монтер құралы, кернеу көрсеткіш.
б) қосымша изоляциялау - электрлік галоштар, резина төсеніштер т.б

2. Қорғану құралдары: қорғау қорғаныс жабдығы уақытша ток жүретін бөлшектерден қорғайды. Изоляциялау қалпақшасы, ескерту плакаттары, қоршау шектері.

3.Көмекші қорғану заттары - сəулелік, жылулық жəне механикалық жерлерден жұмысшыны жеке қорғауға арналған. Оларға қорғау көзілдіріктері, противогаздар, сақтандыру белбеулері жəне қолғаптар жатады.
Жұмыстарды орындау кезіндегі электр қауіпсіздік ережелері
Жұмыс орындау кезінде:
-- өндірістік нұсқау, еңбекті қорғау нұсқаулық ережелерін сақтау;
-- электр тоғына түсуді болдырмау мақсатында түйіспелік қысқышқа, шығысына, жалаңаш сымдарға жанасуына ТИЫМ САЛЫНАДЫ;
-- Егер тоқ өткізгіш элемент жерде жатса, адымды кернеу қаупі есіңізде болсын.
Тоқ таратылу зонасында қозғалуға, диэлектрлік галош және кілемше, құрғақ ағаш, бөрене қолданыңыз.
Қорғаныстық құралдар болмаған жағдайда қысқа адыммен тоқ таратылу зонасынан шығыңыз, аяқты жерден алмай жүру және табанды бір-біріне жақындатып, тигізіп жүру.

-- кран немесе басқа жабдықтың, механизм тоқ жүретін бөлікке тиіп кеткенде немесе электрлік разряд болғанда, аталған механизмнен 8м кем емес қашықтықта болу, адымды кернеу әсері зонасынан шығу ережесін орындау;
-- жабдықтың қорғаныстық жерлестіру жермен жалғануын мұқият қарау

Жабдықтың бөлігіне жалғанатын жерлестіру өткізгіші, жермен жалғанатын, болттың жалғану немесе дәнекерлеу арқылы орындалады. Жалғану қарауға ыңғайлы болу қажет.

Жабдықтың бөлігіне жалғанатын жерлестіру өткізгіші, жермен жалғанатын, болттың жалғану немесе дәнекерлеу арқылы орындалады. Жалғану қарауға ыңғайлы болу қажет.

-- электрлік өткізгіш және электржабдықтың дұрыстығын тексеру.

Электр тоғы соққан кезде зақымданушыға алғашқы көмекті көрсетуші ескеруі тиіс

біріншіден электркоректендіруші рубильник немесе ажыратқышты ажырату керек
Әрбір жұмысшы, өзінің жұмыс орнына кернеу беретін рубильник орнын білуі тиіс.

-- егер электрмен қамтуды ажырату мүмкін болмаса, зақымданушыны тоқ жүретін бөліктерден босату түрлері:

-құрғақ ағаш
-бөліктерден босату түрлері
-немесе диэлектрлік штангі
-жағадан тартып
- балтамен өткізгіш сымды шауіп:

Алғашқы көмек көрсету ең алдымен электр тогының әсерін тоқтату керек. Бұл қажет, өйткені электр сымы соққанда зақымдалушы адамның көбінесе босанып шығуға дәрмені жетпейді. Көмек көрсетуші адам өз басының қауіпсіз болу ережесін де сақтауы керек. Ток келіп тұрған көзді тоқтату үшін ажыратқыш-қосқыш тетікті, тығындарды, рубильникті ажыратып, көмек көрсетуші адам қолын (резина қолғап киіп немесе құрғақ жүн матамен ұстайды) және аяғына (резина етік киеді) ток ұрмайтындай еткеннен кейін ғана зақымданушы адамды токтан тартып ажыратуы не болмаса зақымданушы адамды басқа да тәсілдермен ток көзінен ажыратуы керек (мысалы, кез келген құрғақ ағаш затпен ток сымын басқа бір жаққа бұру) . Жүрегі, тынысы тоқтамаған болса, оған толық тыныштық керек (денені сұлатып жатқызады), жылы сусын ішкізіп, мүсәтір спиртін иіскетеді; терісі күйгенде- борлы вазелин жағып немесе сутегінің асқын тотығымен сүртіп, стерильді бинтпен таңып тастайды.
Егер тынысы тоқтап, жүрегі соқпай қалған жағдайда (клиникалық өлім) көрсетілетін алғашқы көмек- дәрігер келгенге дейін реанимация шараларын жасау (жүрекке массаж, <<ауызбен ауызға дем үрлеу>> арқылы қолдан тыныс алдыру).
Сонымен бірге шұғыл дәрігерлік көмек көрсету және ауруханаға жеткізу, егер ІІ-ІV дәрежедегі зақымдану болса. Егер электр тогынан зақым алғаннан кейін 30 -- 40 минут өткен соң да ұйқы басып, басы айнала берсе, жүрегі қағып, тер басса, тынысы тарылып, денесі тітіркенсе, онда алған зақымы жеңіл сияқты болып көрінгеніне қарамастан, дәрігерлік бақылауға алып, көмек көрсету міндет. Электр тогынан зақымданудың бір түрі жай отынан- күн күркіреген кездегі атмосфералық электр разрядынан зақымдану болып табылады. Адамды тоқ <<шықсын>> деп жерге көму керек деген ел арасындағы соқыр сенім -- зиянды адасушылық, өйткені жерге көмілген организм тез салқындайды, кеудеге салмақ түсіп сығылады, тынысы тарылады, жүрегі қысылады, пайдалы алғашқы көмек көрсетілуге тиісті уақыт өтіп кетеді.
V. Жаңа сабақты бекіту
5.1
Сайыс түрде (3камандаға бөлінеді)
I тур. Каманданы таныстыру .(Слесарь, Механик,Мастер)
Команда бойынша электро тоқтын қуатын алу ,жана әдісті көрсету

II тур
Сәйкестік тест( дурыс жауаптарын табу)
№
Сұрақтары

Жауаптары
1
Электро токпен
зақымданудың неше тұры бар?
А
Химиялық 2
Термиялық әсері
Биологиялық
2
Адам организмнен ток өткенде қандай әсер етеді?

Ә
1.Электрлік жарақат 1
2.Электрлік соқ

3
Электр соқы дегеніміз не және онын негізгі белгілері?
Б
1. Изоляциялау құралдары.
2. Қорғау құралдары.
3. Көмекші құралдары.

4
Күйік неше түрі бар,қандай?
В
адам ағзасы түгелдей зақымдалады 3
-есінен тану;
-сіңір тартылуы;
-демалу тоқтатылуі
5
Электрлік жарақаттанудың себептері қандай?
Г
жеңіл соққы, дененің күйіп ашуы, бұлшық еттің құрысуы, дірілдеу болып жарақатанады
6
Зақымдалған адамды алғашқы көмекті қалай корсету керек?
Д
екі түрі бар: токты және доғалы. 4

7
Әрбір жұмысшы, өзінің жұмыс орнында нені білеуі тиіс?
Ж
жұмыс орнын нашар даярлау салдары, сапасыз нұсқау,
8
Электр тоғы өткен кезде адамнын денесі қалай жарақатанады?
З
ең алдымен электр тогының әсерін тоқтату керек, дәрігер келгенге дейін реанимация шараларын жасау (жүрекке массаж, <<ауызбен ауызға дем үрлеу>> арқылы қолдан тыныс алдыру).
9
Жеке қорғаныс құралдары неше түрге бөлінеді?
К
Сәулелік, жылуық және механикалық жерлерден жұмысшыны жеке қорғауға арналған,Оларға қорғау көзілдіктері, противагаздар, сақтандыру белбеулері және қолғаптаржатады.
10
Көмекші қорғану заттары дегенгіміз не?
Л
Кернеу беретын рубильникті білеуі тиіс.

III тур практикалық жұмыс

1. -егер электрмен қамтуды ажырату мүмкін болмаса, зақымданушыны тоқ жүретін бөліктерден босату түрлерін көрсету.

2. алғашқы көмекті қалай жасау керек(сөзбен айту)

Vl. Жаңа сабақты қорытындылау(тірек сызба арқылы)

Электоқауіпсіздік

Электрқауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Электрлік
жарақатының себептері
Алғашқы көмек
көрсету

Адам ағзасына электр тоғынын әсері

Vll.Үйге тапсырма
<<Князевский Б.А.Энергетикадағы еңбекті қорғау.-М:Энергоатомбампа.1985>> <<Электробезапасность>> 33-42 бет
Vlll.Бағалау