Орта қашықтықта жүгіру

06.11.2020 Пәні: <<Дене тәрбиесі>>
Топ: 441
Пән мұғалімі: Жолмуратов Умиргали Кенжегалиевич
Сабақ тақырыбы: <<Орта қашықтықта жүгіру>>
Міндеті: Жоғары сөреден жүгіруді толық меңгеру.
Мақсаты: орта қашықтыққа жүгіру барысында қауіпсіздік шараларын сақтап мәреге дейін жарақтсыз жүгіріп жақсы уақыт көрсету.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік

Білімді қалыптастыру, оқушыларды біліммен хабардар етіп қана қоймай, олардың денсаулығын нығайту.
Пән бойынша білім-білік дағдыларын қалыптастыру. Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру арқылы алған білімдерін бағалау.
Оқушылардың өздерінің жетістіктерін өздерімен бірге талдап, өздік бағалау әдістерін ұйымдастыру.
Тәрбиелік

Адамгершілік тәрбиесі (Қазақстандық патриотизм, ұлттық келісім ұғымдарын дұрыс қабылдау, үлкенге сый, кішіге жол көрсету).
Дене тәрбиесі (Жаттығулар арқылы жасөспірімдердің денсаулығын нығайту).
Сұлулық тәрбиесі ( Табиғат пен өнердегі сұлулықты түсінуге, әдептілік ережелерін бойына сіңірген шығармашылық қабілетін мүмкіндігінше дамыту).

Дамытушылық

Жеке тұлғаны дамыту, талдау, салыстыра білу қабілеттерін дамыту, оқу материалының ең бастысын, мазмұнын ажырату, классификациялау.
Әрбір оқушыға көңіл бөлу арқылы дене бітімін дамыту.
Спорттық ойындарға қызықтыра ой қабілетін дамыту және денешынықтыру сабағынан тыс жекелеген спорт түрлерімен айналысуға оқушыларға мүмкіндік жасау, Қазақстан Республикасының спортшы жасөспірімдерін дамыту.
Түйсік, сезім, жүйке жүйесін дамыту.
Сабаққа керекті құрал-жабдықтар: Ысқырық, секундомер, секіртпелер, шығыршықтар, доптар
Сабақ барысы:

Жоғары сөреде және ұзын қашықтыққа жүгіру ережелері.
1. <<Дайындал>> 1.1 Жоғары сөреден жүгіру түрегеп тұрған бастапқы қалыптан басталады. 1.2 Кеудені еңкейткен сөрелік қалып. 1.3 Сөреде жүгіретін кезде жүгірушінің сәл еңкіш және ілгері шыққан қалыпта болады. 1.4 Сілтенетін аяқ серпілетін аяқтан кейін тұрады.
2. <<Жүгір>> 2.1 Команда бойынша алғащқы жүгіру қалпын жасайды. 2.2 Сөреден жұлқына серпіліп тез жүгіру. Жүгірумен айналысуда спортшының жаттығатын жаттығулары. - Түрегеп тұрып алдыға қарай құлап жүгіру; - Бірін-бірі иығына ұстап итеріп жүгіру; - 20-30 м қашықтық жеңіл жүгіру - 20-30 м қашықтықты жоғары қарқынмен жүгіру - 20-30 қашықтықты тез жүгіріп өту немесе баяу қарқынмен жүгіру; - Шалқадан жатып, <<велосипед тебу>>; - Етпеттен жатып, екі тізені кезекпен бүгіп - жазу; - Ағаш бағаннан немесе қандайда бір тіреуден ұстап екі тізені кезекпен аса қиналыссыз кеудеге тигізуге тырысу; 27 - Ағаш бағаннан немесе қандайда бір тіреуден ұстап тұрып, екі аяқтың табанына кезекпен бөксеге тигізуге тырысу; - Белгілі бір қашықтықты (400,800,1000 м) бір темппен жүгіріп өту. - 20-30м қашықтықты өте жоғары жылдамдықпен жүгіріп өту; - Аяқтың өкшесімен ғана жүгіріп өту; - Аяқтың ұшымен жүгіру; - Жүрерден отырып тұру; - Сыңар аяқтап секіру, жүгіру; - Қысқа қашықтыққа төменгі сөреден шығып, жоғары жылдамдықпен жүгіру; - Белгілі бір қашықтықты аяқты сілтеп жүгіру; - 30-40 м қашықтықты екі аяқтап секіріп жүгіру; - 30-40 м қашықтықты орында тұрып секіріп өту; - 30-40 м қашықтықты жүреден отырып өту; Шыдамдылыққа үйрену жүгірісінде онша шаршамайтындай болып, күш, ерікті біркелкі жұмсай отырып, ұзақ уақыт жүгіру қабілетін дамытуға ұмтылған жөн. Бұл мыналарды орындау қажет:
1. Әуелі бастағанда қандайда бір қашықтықты игеруге ұмтылмай, тек белгіленген уақыт бойынша жүгіру қажет. 5 минуттық жүгіруден бастауға болады. Бұдан соң, 1-2 сабақтан кейін, ағзаға ауыртпалық түспесе, тағы бір минутты қосуға болады. Егер белгіленген уақыт ішінде шаршап - шалдығу сезілмесе, жүгіру ұзақтығын арттыруға рұқсат етіледі.
2. Жүгіру қарқынының бірқалыптылығын, тиімділігін <<маятниктік>> жолбағытта бақылауға болады: белгіленген уақыттың дәл жартысында жүгірген соң кейін қайтіп, сол уақыт ішінде қашықтықтың екінші бөлігін жүгіріп өту ұсынылады. Бастапқы жүгіру қарқыны тым жоғары болғандықтан, көп ретте мұны орындау қиындық келтіреді. Соныың салдарынан, яғни бірінші жартысында шаршаңқыарап қалғандықтан, жүгіру уақытының екінші жартысының қарқыны едәуір бәсең болуы мүмкін. Жүгірудің дұрым қарқыны таңдап алынды делік. Бұл деген не? Мұның мәнісі мынада: бір шақырым қашықтықты 5-5.30 минут жүгіріп өтуге болады, бұл секундына 3-3,3 метр деген сөз. 3. Егер жаттығуүшы белгіленгени уақытын толығымен <<маятниктік>> жолбағытпен жүгіріп өтсе, онда сабақтың бірінші кезеңі сәтті аяқталды деп есептеуге болады.
1.Сабақтың негізгі міндеті - қашықтықты біртіндеп ұлғайта отырып, жүгірудің бұрынғы жылдамдығын сақтау.
2. Егер қосылған қашықтық жүгіруге қиындық келтірсе де, бәрібір <<қолымнан келмейдіні>> қойып, әрекет жасап, жүгіруді тағы да 100-200 м-ге ұзарту қажет, сонда ғана мұндай тәсіл жігерді жануға көмектеседі.
3. Таңдап алынған қашықтыққа жүгірудің орташа жылдамдығын есептеп шығару қажет, ол үшін жүгіріп өтілген қашықтықты жүгірудің 28 жалпы уақытына бөледі. Мысалы, оқушы 3500 м-ді 12 мин-та өтті делік. Сонда 3500 - ді 720 секундқа бөлгенде 4,9 м/с шығады.
4. Бес шақырымнан артыққа жүгіруге болмайды, өйткені алыс қашықтыққа жүгіру арнаулы жаттығуды қажет етеді. Бұрылыстар бойынша жүгіру Бұрылыстар бойынша жүгіргенде, кеудені солға-алға қарай еңкейтеді, оң қол жүгіру бағытына тіке бағытта қозғалады,сол аяқ жерге табанның сыртқы жағымен, ал оң аяқтың ұшы табанның ішкі жағына сүйене отырып, ішке таман қойылады. Бұрылыстар бойынша жүгірудегі меңгеру үшін жүгіру барысында жіберілген қателерді түзете отырып, бастапқы кезде бұрылыстар мен көп қайтара жүгіріп дағдыланады. Өйткені 200,400,800, нәтижеге әсері бар. Сол себепті де, бастапқы қиындыны тіке жолмен жүгіру үшін сөре қалыптары жүгіру жолының бұрылысқа жеткенде, жүгіруші кеуденің солға еңкеюін арттыра бастайды және осы жаққа аяқ табандарын сәл-пәл бұрады. Шапшандық жоғары және жолдың бұрылысы көп болған сайын кеуденің еңкеюі де соншалықты көп болмақ. Тура жолға шыққаннан кейін жүгіру шапшандығын біршама арттыру мүмкін болады. Мәреге жақындағандағы жүгірушінің негізгі міндеті жүгірудің жоғары шапшаңдығын сақтау. Бұл үшін қолдардың сілтену екпінін арттырып, артқы аяқпен итерілуді күшейтіп, аяқты жиі алып, мәре сызығын қиып өту керек.
Кросс
Кросс (ағыл. Cross - кесіп өту, өтіп кету) - ойлы-қырлы жерлерден, табиғи кедергілерден жүгіріп өту. Мұнда жекелей және командалық нәтижелер есепке алынады. Жекелей жарыста ең ұздік нәтиже көрсеткен спортшы, ал командалық жарыста барлық команда мүшелерінің көрсеткен нәтижелерінің қосындысы есепке алынады. Кросс жолына әрбір 125м (140 ядр) кейін жалаушылар қойылады. Халықар. Жарыстарда ерлер үшін - 12 км.(7,5 миль шамасында), жасөспірімдер үшін 8 км (5 миль шамасында), әйелдер үшін 6 км (3 (1/4) миль шамасында), қыздар үшін 4км (2,5миль шамасында) қашықтық алынады. Кросс ж/атл-ның бұқаралық түрі болып есептелінгендіктен, оған әр командадан қанша болса, сонша спортшылар қатыса береді. Бірақ есепке команданың ең үздік 6 нәтижесі ғана алынады. Қазақстан ауа райының жағдайына байланысты екі өңірден тұрады. Қысы жоқ жылы өңірі де, жылға жуық қары жататын солтүстік өңірі. Қысы жоқ, жылы өңірде шаңғы тебудің орнына дала жарысы өткізіледі. Дала жарысы барлық оқу орындарының дене тәрбиесі пәнінің бағдарламасына кіреді. Дала жарысы - кедергілері көп, яғни, ойлы-қырлы жерлерде өткізіледі. Жаттығушылар, болмаса жарысқа қатысушылар, ағып жатқан бұлақ суынан өтеді, секіре алмаса, айналып өтудің жолын іздейді. Өрге шығады еңіске құлдилайды. Аспалы көпірден өтеді, терең ордан секіреді, т.б. осындай жер бедерінің кедергілері жалғаса береді. Дала жарысының негізгі мақсаты - табиғи жағдайда кездесетін кедергілерден өту. Мәселен, өзен арнасынан қалай өтуге болады? Егер секіріп өтуге болмаса, аттап өтуге келмесе, онда аяқ киімді шешіп өтуге болады.Екінші жағдайда , бір-ақ адам аяқ киімді шешіп басқаларды көтеріп өткізіп алуына болады. Жарқабақ өрден шыққанда, ең алдымен бір бала шығады. Оның шығуына төмендегі тұрғандар көмектеседі. Енді жоғары шыққан оқушы басқаларға қолын беріп көмектеседі. Жарқабақтан төмен түсіп өту үшін секіріп түспей, жардан сырғанай түскен абзал. Бірақ алғашқы түскен студент басқалардың жарақат алмай, құлап қалмай дұрыс түсуін бақылайды. Аспалы көпірден өткенде барлық оқушылар түгелдей көпірге шықпай бір-бірлеп қана өтуге болады. Ол үшін оқушылардың біреуі көпірден өтіп екінші жағына барып, көпірдің дұрыстығын білгеннен кейін ғана келесі оқушының өтуіне болады. Жалғыз бөренелі көпірден өту. Әрине, көпірдің дұрыс екендігін білгеннен кейін ғана кезектесіп өте беруге болады. Сазды, томарлы жерден өткенде тек бір ізбен ғана жүру керек. Алдағы жол бастаушы, мұндай жердің бедерін жақсы білу керек. Себебі сазды - томарлы жер болғаннан кейін міндетті түрде бұл жер батпақты 31 болып келеді. Сондықтан, негізгі мақсат жүгіріп келе жатып томарға шалынбай, батпаққа түсіп кетпей, бастаушының талабын мұқият орындау керек. Қалың қолайлы жерден өткенде де осы ереже орындалады. Тік беттен сапен жүріп түсуге болады. Себебі біреуі тайғанап кетсе, екіншісі ұстап қалады. Сазды, шалшықты жерлерді айналып өту керек . көлденең құлап жатқан үлкен бөренеден секіріп өтетін мүмкіндік болмаса, онда бір аяқты үстіне қойып барып секіріп өтуге болады. Жалпы дала жарысына жолға шықпас бұрын, мүмкіндік болғанша, дала жарысының жолымен жәй жүріп танысып алу керек. Содан кепйін ғана трассаның қай кезеңінде жүгіріп, қай жерінде жүріп өтуге болатыны анық. Жаттығу кезінде мүмкіндік болғанша жүгіру мен жүруді алмастырып отыру абзал. Дала жарысы сабағын өткізгенде 3 шақырымнан 5,8 шақырымға дейін жүгіріп және жүріп өтуге болады. Дала жарысына киімді ауа райының ыңғайына қарай кию керек. <<Спорт падишасы>> атанған жеңіл атлетиканың бір тарауы - кросс. Мектептегі дене тәрбиесі бағдарламасы климат жағдай-ларына байланысты шаңғы даярлығымен, конькимен айналысуға мүмкіндігі жоқ жерлерде кросспен айналысуды қарастырады. Оқушылар дала жарысының организмге қаншалықты әсер ететіндігін білулері қажет. <<Жүгіруші аяғымен ғана жүгіріп қоймайды, жүрегімен және өкпесімен де соншалықты жүгіреді>> деген сөз бар. Бұл шындығында да солай. Организмді оттекпен қамтамасыз ету үшін жүрек пен өкпеге көп жұмыс жасауға тура келеді. Кросспен айналысу төзімділікті қалыптастырады, шыдамдылыққа тәрбиелейді, күнделікті тіршілік үшін, оқу үшін, спорт үшін болашақта әскер қатарынада қызмет ету үшін маңызды ерік-күш дамытады. Әрбір оқушы жүгіру барысында, әсіресе күз бен қыста өзінің жүгіру күйінен назар аудару қажет. Тіпті салқын тиіп, жеңіл сырқаттанғанның өзі организмнің науқасқа қарсылығын төммендетеді, жағдайдың қиындау себебінен айналады. Дала жарысы дегеніміз - табиғи ойлы-қырлы жерлермен жүгіру. Жүгіргенде мыналар есте болу керек: шөбі жоқ тегіс жерлермен жүгіргенде , өткен сыныптарда айтылған тәсілдермен жүгіру қажет. Қатты жерде, мысалы, асфальт жолда жүгірумен көп айналысқанда, сирақ еттерінің ауырғаны білінеді. Қатты жолда жүгіру жалпақ табанды балалар үшін қиын. Сол себепті, жүгірудің көп бөлігін онша қатты емес жерде өткізу керек. Бұлшық еттер мен буындар ға артық күш түссе, мұның өзі елеулі ауруға себепші болады. Қашықтыққа кездесетін түрлі табиғи кедергілерден өтерде ерекше мұқияттылық қажет. Аяқ жерге сәтсіз тисе, тізе буындарының, тобықтың зақымдануы немесе өзге де жарақаттар алып қалуы мүмкін. 32 Жолшыбай кездесетін онша енді емес ордан (ені 1,5м дейінгі) секіріп өткен дұрыс. Ордың екінші жағына шыққаннан кейін , кідірместен одан әрі жүгіре беру керек. Осындай әдіспен жолшыбай құлап жатқан ағаштардан аттап өтуге болады. өте жуан ағаштардың үстінен басып өтеді. Жүгірудің бастапқы кезінде, әлі аяқтың тың кезінде, аяқтың ұшымен жүгіру ұсынылады. Бірақ, жүгірушілердің көпшілігі, әдетте, толықтай табанмен жүгіреді. Тек қана даярлығы өте жақсы жүгірушілер ғана барлық қашықтығын аяқтың ұшымен жүгіруге қабілетті. Жерге түйісу кезінде аяқ түзу жағдайда болады. Қозғалыс шапшаңдығы жүгіру адымдарының ұзындығына және жүгірудің екпініне байланысты. Қозғалыс екпіні - бұл 1 мин-тағы қозғалыстың саны. Шапшаңдықты арттыру қажет болса, адым кеңдігімен екпінді арттыру керек. Жеткіліксіз қыздырыну, бастапқы шапшаңдықта организмнің толықтай жұмысқа қосылуын қиындатады. 9-сынып оқушыларына бағдарлама дала жарысының жоғарыда айтылған механикасын толық меңгеру үшін бастапқы кезде тегіс жерде 400- 600м бір қалыпты жүгіру, кейін уақыт есептеп, 1200-1800 м қашықтыққа жүгіру ұсынылады. Кроссқа жоғары сөреден жүгіріп шығады. Бірқалыпты жүгіруге дағдылана білген жөн. Осылай жүгіргенде, жүрек пен өкпе қалыптасқан ырғақта жұмыс жасайды. Жаттығуға қызығушылықты арттыру мақсатында дала жарысына дайындықты әр түрлі ойын ретінде өткізген пайдалы болмақ.. Жүгіріс кезінде үйлесімділікті жетілдіру үшін төмендегі жаттығуларды дайындық кезінде жасаған жөн:
1. тізені жоғары көтеріп жүгіру;
2. кібіртіктеп жүгіру;
3. жүгіріс кезіндегідей қолмен сілтеу қимылдарын жасау;
4. сирақты артқа қарай сілтеп жүгіру. Бұл жаттығуға секіргішті пайдаланған жөн;
5. басқышпен жүгіру;
6. ылдиға қарай жүгіру,
7. секіріп жүгіру, көп қайтар ыршып секіру;
8. шалқалап жатып немесе жауырынмен немесе денені қолмен ұстап тұрып аяқпен жүгіру қимылдау жасау,
9. шарбаққа ағашқа тіреліп тұрып, бір орында жоғары шапшаңдықпен жүгіру.
Жүгіру барысында спортшыға ескертетін ескертулер
Егер <<жүгір>> деген командаға дейін жүгірушілердің бірі немесе бірнешеуі қолын не аяғын жерден жұлып алса, <<Тоқтатыңдар!>> деген команда беріледі. Ережені бұзған жүгірушіге ескерту жасалады. Екі ескерту алған жүгіруге қатысушы жарыстан шығарылады. Жүгіруге қатысушылар өз жолдарынан шықпауға, бірін - бірі итермеуге тиіс. Бұл ережені бұзған жүгіруші де жарыстан шығарылады.
Өзбетінше орындауға арналған тапсырмалар
1. Жоғары сөре қалпына келіп, өзіне-өзі <<Марш!>> деген команда беру арқылы ең жоғарғы қарқынмен қашықтыққа жүгіру. (үш-бес рет қайталау керек)
2. Осы жүгіруді төменгі сөре қалпынан орындау (3-4 қайталау керек).
3. 400 м қашықтықты орташа қарқынмен жүгіру.
4. Биіктігі 60-80 сантиметрлік кергіден секіру үшін өзіңе қолайлы серпілу орнын таңдап ал.
5. Кішкене допты жүгіріп келіп лақтыруға қажетті барлық қимыл-әрекет түрлерінің есебін анықтап ал.
6. Жеңіл атлетика спортының құрамына қандай жаттығу түрлері кіреді?
7. Организмге жүрудің қандай пайдасы бар?
8. Жүру мен жүгірудің ең қиын жағдайлары қандай (жазық жер, беткейге қарай, еңіске қарай)
9. Жеңіл атлетикалық жаттығуларды атаңдар. Олар неше түрге бөлінеді?
10. Жеңіл атлетиканың ең көп кездесетін табиғи түрін атаңдар.
11. Жарыс кезінде өзге балалардың қатарласып жүгіруіне болама?
12. Кедергілерден жүгіру кезінде, кедергінің жанымен және кедергіден тыс жерлермен жүгіріп кетуге бола ма?
13. Әр түрлі биіктікке қойылған кергіден өту үшін неше рет секіруге болады?
14. Жалпы арнаулы білім беру жүйесісіндегі жеңіл атлетиканың дене тәрбиесіндегі орны.
15. Жеңіл атлетиканың жаттығулары.
16. Жеңіл атлетиканың президенттік тестке кіретін жаттығулары.
17. Қысқа қашықтыққа жүгірудің әдіс-айласы.
18. Қысқы қашықтықтың құрамына кіретін жаттығулар.
19. Орта қашықтыққа жүгірудің әдіс-айласы.
20. Орта қашықтықтың құрамына кіретін жаттығулар.
21. Ұзақ қашықтыққа жүгірудің әдіс-айласы.
22. Ұзақ қашықтықтың құрамына кіретін жаттығулар.
23. Төменгі сөрені орындау әдіс-айласы.
24. Биік сөрені орындау әдіс-айласы.
25. Төменгі сөре мен биік сөренің айырмашылығы.
26. Төменгі сөре қандай қашықтықта қолданылады?
27. Биік сөре қандай қашықтықта қолданылады?
28. Спорттық жүрістің әдіс-айласы. Кәдімгі жүрістен айырмашылығы..
29. Орында тұрып ұзындыққа секірудің әдіс-айласы.
30. Жүгіріп келіп ұзындыққа секірудің әдіс-айласы.
31. Жүгіріп келіп биіктікке секірудің әдіс-айласы.
32. Марафон жарысының қашықтығы.
33. Марафон жарысының тарихы.
34. Дала жарысы (кросс)
35. Дала жарысы қандай жерлерде өтеді?
36. Жалпы секіргендегі жерден итерілу айла-тәсілі.
37. Жүру, жүгірудің адам өміріндегі алатын орны.
38. Мәреге жеткендегі жеңіске ұмтылу айла-тәсілі
Рефлексия
Сөздерді толықтыр
1. Бүгін сабақта не білдім..........
2. Бүгін сабақта не үйрендім..........
3. Бүгінгі сабақта мен таныстым.........
4. Бүінгі сабақта мен қайталадым...........
5. Бүгінгі сабақта мен бекіттім..........