Химия (10-сынып): құрамындағы элементтердің массалық үлесі бойынша эмпирикалық және молекулалық формулаларды құрастыруға арналған қысқа мерзімді жоспар

§24Құрамындағы элементтердің массалық үлесі бойынша заттың

эмперикалық және молекулалық формуласын құрастыру

Барлық оқушылар:

- Есептің шартын жаза біледі

Көпшілік оқушылар:

- Негізгі формуланы анықтайды, талдайды

Кейбір оқушылар:

- Ерітіндінің концентрациясын табады.

-Жауапкершілікке үйрету, әрбір берілген тапсырманы тиянақты орындауға бағыттау;

-Оқушының белсенді ақыл-ой ізденістерін ынталандыру;

-Серіктестікті қалыптастыру

- Есептің шартын жаза біледі

- Негізгі формуланы анықтайды, талдайды

- Ерітіндінің концентрациясын табады.

1 . Ұйымдастыру кезеңі

-Оқушылармен амандасу;

-Оқушыларды түгендеу

Сабақтың басында мұғалімдер:

- Оқушының назарын сабаққа аудара алады;

-Оқушылармен оқу мақсатын талқылау

-Оқушылармен өткен тақырыпты қайталау

«Жылы лебіз!»

Шарты: шеңбер болып тұрып, оқушылар сабақ басында бір-бірлеріне деген өздерінің жылы лебіздерін жеткізеді

1-есеп. Көлемі 200 мл ерітіндіде 2, 69г еріген мыс 2 хлориді бар. Ерітіндінің молярлық концентрациясын анықтаңдар

Берілгені: Шешуі:

V=0. 2 л с= $n \div V$

m(CuCl ₂ ) =2. 69г

M(CuCl ₂ ) =135г/моль n( CuCl ₂ ) = $m \div M$

c(CuCl ₂ ) -? n= $2. 69 \div 135 = 0. 02моль$

0, 02моль

с( CuCl ₂ ) = $\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ = 0, 1моль/л$

0, 2

Жауабы:0, 1M

Дескриптор:

- Есептің шартын жазады

- Негізгі формуланы анықтайды, талдайды

- Мыс хлоридінің зат мөлшерін табады

- Ерітіндінің концентрациясын табады.

2-есеп. Көлемі 20 мл 10М күкірт қышқылының ерітіндісіне 270 мл суды араластырған кейінгі ерітіндінің молярлық концентрациясы нешеге тең?

Бер:

V(Н ₂ SО ₄ ) =20 мл

С = 10М

V(су) =240 мл

т/к. : С - ?

Шешуі;

1. Есепті шығаруға керекті негізгі формула:

2. Ерітіндінің толық көлемін табамыз:

V _ер-ді = V(Н ₂ SО ₄ ) + V(су) =20мл + 240мл=260мл=0, 3л

3. Күкірт қышқылының зат мөлшерін табамыз:

n= С·V= 10 · 0, 3л = 3 моль

4. Ерітіндінің концентрациясын табамыз:

3

С= =10моль/л

0, 3

Жауабы: 10моль/л

Дескриптор:

- Есептің шартын жазады

- Негізгі формуланы анықтайды, талдайды

- Ерітіндінің көлемін табады

- Күкірт қышқылының зат мөлшерін табады

- Ерітіндінің концентрациясын табады.

Молекулалық ( нақты ) формула - зат молекуласының құрамындағы элемент атомдарының санын көрсететін нақты формула .

Мысалы, C ₆ H ₆ - бензолдың нақты формуласы . Қарапайым ( эмпирикалық ) формула зат тағы атомдар сандарының қатынасын көрсетеді .

Мысалы : бензол үшін C : Н = 1 : 1, яғни оның карапайым формуласы СН . Молекулалық формула қарапайым формуламен сәйкес немесе оның еселігіне тең болуы мүмкін .

Егер есепте элементтердің массалық үлестері берілсе, есепті шығару барысында заттың тек карапайым формуласын табуға болады . Заттың нақты формуласын кұрастыру үшін есептің шартында масса, салыстырмалы немесе абсолютті тығыздығы сияқты мәліметтер беріледі . Олардың көмегімен заттың молекулалық массасын анықтауға болады .

Мысалы . Құрамы 84, 21 % көміртек және 15, 79 % сутектен тұратын, ауа бойынша салыстырмалы тығыздығы 3. 93 - ке тең заттың формула сын анықтаңдар .

Шешуі :

1. Заттың массасын 100 г деп аламыз . Сонда көміртектің С массасы 84. 21, сутектің Н массасы 15. 79 г - ға тең болады .

2. Әр элементтің зат мөлшерін табамыз :

m 84. 21

n(C) = = =7, 0175 моль

M 12

15, 79

n(H) = =15, 79 моль

1

3. С және Н атомдарының мольдік қатынастарын анықтаймыз:

С:Н=7, 0175:15, 79=1:2, 25(Бүтін сан алу үшін 4 ке көбейтеміз) =4:9

4. Салыстырмалы тығыздық бойынша мольдік массаны есептейміз:

М=D _ауа *29=114г/моль

Қарапайым формулаға С ₄ Н ₉ сәйкес, оның мольдік массасы-57г/моль тең, бұл нақты мольдік массадан 2есе аз. Олай болса, нақты формуласы С ₈ Н ₁₈

1. Құрамында 14, 29 % сутек бар кемірсутектің азот бойынша салыстырмалы тығыздығы 2 - ге тең . Көмірсутектің формуласын анықтаңдар .

Берілгені: Шешуі:

Ѡ(Н) =14, 29 % М( C _X H _Y ) =2*28=56

D _N2 =2 m=56*0. 1429=8г

Т/К:C _X H _Y -? n(Н) =8/1=8 моль

m( C) =56-8=48г

n( C) =48/12=4 атом

Жауабы:C ₄ H ₈

Дескриптор:

-Салыстырмалы тығыздық бойынша мольдік массаны есептейміз

-Масса еріген затты табамыз

-Сутектің моль санын табамыз

-Масса көміртекті табамыз

-Көміртектің моль санын табамыз

-Жалпы формула шығарамыз

2. Көміртектің массалық үлесі 26, 67 %, сутек 2, 22%, оттек 71, 11 % -ға тең . Қалыпты жағдайдағы тығыздығы 4, 02 - ге тең заттың формуласын табыңдар

Берілгені: Шешуі: 26, 67 2, 22 71, 11

Ѡ(С) = 26, 67 % C _X :H _Y :O _z = : :

Ѡ(Н) = 2, 22% 12 1 16

Ѡ(О) = 71, 11 %

D =4, 02 =2, 2225:2, 22:4, =1, 001:1:2, 002

Т/К: C _X H _Y O _z -? =1:1:2 C ₁ H ₁ O ₂

M( C ₁ H ₁ O ₂ ) =12+1+2*16=45г/моль

М=D _{22, 4} *4, 02=90г/моль

Мольярлық массасы 90г/моль болғандықтан, қарапайым формуланы екі еселейміз

Жауабы: C ₂ H ₂