Автокөлік мұзды, қарлы немесе ластанған сырғанақ жол жабынында қозғалғанда басты ереже - дөңгелектердің тоқтап қалуына жол бермеу

Сабақтың тақырыбы: Автокөліктің сырғанақ, лай немесе қарлы жолда басқару
Топтар
Асл 9-181

Сабақ өтетін күн
29.09.2020

САБАҚ БАРЫСЫ
І Ұйымдастыру бөлімі:
А) <<Топтық>> ашылған чатқа кіру;
Б) Чатқа оқытушы өзінің пәнін кесте бойынша жариялау;
В) Оқушылардың чатқа қосылғанын тексеру, қадағалау;
Г) Өтетін сабақтың тақырыбын чатқа жазу;
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
А) Өткен тақырып бойынша үй тапсырмасын сұрау;
Б) Орындалған үй тапсырмаларын чат арқылы электронды қабылдау
В) Студенттерге үй тапсырмасынан сұрақтар қою;
1. Көлік құралдары реверсивті жүру жолымен қалай жүруі жəне оған қалай шығуы қажет?
2. ЖЖҚ-мен қандай көлік құралдарына оң жақ шеткі қатарда жүру белгіленеді?
3. Жүру жолағы деп нені атаймыз?
4. Жүргізуші бір бағыттағы жолақтар санын анықтау кезінде нені басшылыққа алуы қажет?
5. Жүру бөлігін оңтайлы пайдалану автомобиль көлігі жүрісін ұйымдастыруда қандай маңызға ие?
6. Автомобильдер арасындағы қашықтықты қалай дұрыс таңдау қажет?
Г) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
ІІІ Жаңа оқу материалын баяндау (Электронды түрде: мәтін, сурет, видео)
Автокөлік мұзды, қарлы немесе ластанған сырғанақ жол жабынында қозғалғанда басты ереже - дөңгелектердің тоқтап қалуына жол бермеу. Себебі, мұндай жағдайда жанар-жағармай шығыны артып, дөңгелектердің тозып, ал автокөлік орнынан мүлде қозғалмай қалуы мүмкін. Сырғанақ жолда қозғалғанда, қозғалтқыштың ең төменгі тұрақты айналымдарын <<газ>> басқышымен қамтамасыз ете отырып, ажыратқыш басқышын өте баяу жіберіп жəне оны дөңгелектер тоқтағанда босату қажет. Алайда, бұнда дөңгелектердің тоқтап қалуының басталу сəтін үнемі сезіне алмаймыз. Сондықтан, тартылыс күші азайып, қозғалтқыш айналымының төмендеуіне байланысты дөңгелектің тоқтауы анық байқалатын екінші берілістен қозғалу жеңілірек. Автокөліктің сырғанақ жолмен қозғалғанда алдыңғы дөңгелек шетке қарай бұрылмауы қажет, себебі мұнда қозғалысқа кедергі айтарлықтай артады (15-сур.).
Егер жоғарыда сипатталған тəсілдерді қолдана отырып қозғалу мүмкін болмаса жəне автокөлік дөңгелектері тоқтап қалса, онда автокөлікті шайқаумен қозғалу əдісін қолданып көруге болады (15-сур. қараңыз). Жетекші дөңгелектерге барынша басымдық бере отырып, қозғалтқыштың ең төменгі тұрақты айналымдарына сəйкес ажыратқышты абайлап бірнеше мəрте қосу арқылы автокөлікті орнынан қозғауға болады. Автокөлік мұзда қозғалғанда жоғары (екінші) берілісті қосқан жөн. Ал артқы дөңгелектері жетекші орында саналатын автокөлікте тартылыс күшін азайту жəне бастапқыда дөңгелектердің тоқтап қалуын болдырмас үшін тоқтау тежегішін жартылай (шамамен 50%) қосуға болады. Жабысқақ топырақта (қар, лай, құмда) шайқау əдісімен қозғалғанда ең жоғарғы тартылысты сақтау үшін қозғалтқыштың ең жоғарғы айналымдарын қолдану керек. Ал дөңгелектердің бастапқыда тоқтап қалуын тежегіш жəне жоғары берілісті қосу есебінен емес, ажыратқышты тоқтату есебінен азайтқан жөн. Автокөлік орнынан қозғалғаннан кейін дөңгелектердің тоқтап қалуын жоғары берілісті тез қосу арқылы азайтуға болады.

Берілістерді ауыстыру автокөлік орнынан қозғалғанда, сондай-ақ оны əрі қарай айдауда (переключение передач в восходящем порядке) жəне қозғалысты баяулатуда (переключение передач в нисходящем порядке) берілістерді беру тетігін қажетті жағдайға ауыстыру жолымен жүргізіледі.
Төрт сатылы беріліс қораптарынан тұратын автокөліктерде берілістерді ауыстырудың көп таралған сызбасы 16-суретте келтірілген. Алдыңғы жүрістің берілістері берілістерді ауыстыру тетігін ауыстыру арқылы қосылады: бірінші -- солға-алға, екінші -- солға-артқа, үшінші
-- алдыға, төртінші -- артқа. Артқы жүріс берілісі əдетте оңға-артқа ауысумен қосылады. Кейбір автокөліктерде артқы жүріс сондай-ақ оңға- алдыға немесе солға-алдыға тетікті біруақытта <<батырумен>> қосылуы мүмкін. Бес сатылы автокөліктердегі бесінші беріліс ереже бойынша берілістерді оңға-солға ауыстырумен қосылады. Берілістерді ауыстыру сызбасы əдетте автоклікті ауыстыру тетігінің тұтқасында бар жəне оны пайдалану ережесі нұсқаулықта келтіріледі.

IV. Бағалау
А) Студенттерге жаңа тақырып бойынша сұрақтар қою;
Б) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
Сұрақтар мен тапсырмалар

1. Автокөлік мұзды, қарлы немесе ластанған сырғанақ жол жабынында қозғалғанда басты ереже қандай?
2. Жолдың қандай учаскелерінде алдыңғы жетекті автомобиль сырғуға көбірек ұшырайды?
3. Алдыңғы жетекті жəне артқы жетекті автомобильдерді сырғудан шығару тəсілдерінің айырмашылығы неде?
4. Әдеттегі қиын жол жағдайларының мысалдарын келтіріңіз.

В) Студенттердің тапсырма жауаптары бойынша баға қою.
V. Үй тапсырмасын беру
Үй тапсырмасы
Жаңа сабақты оқып, пысықтау.
Сұрақтар мен тапсырмаларға жазбаша және электронды түрде жауап беру.