Машина МТЗ

Сабақтың тақырыбы: Практика. КС-6Б қызылша жинайтын машинасының құрылысы.
Топтар
ТР 9-192

Сабақ өтетін күн
05.03.2021

САБАҚ БАРЫСЫ
І Ұйымдастыру бөлімі:
А) <<Топтық>> ашылған чатқа кіру;
Б) Чатқа оқытушы өзінің пәнін кесте бойынша жариялау;
В) Оқушылардың чатқа қосылғанын тексеру, қадағалау;
Г) Өтетін сабақтың тақырыбын чатқа жазу;
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
А) Өткен тақырып бойынша үй тапсырмасын сұрау;
Б) Орындалған үй тапсырмаларын чат арқылы электронды қабылдау
В) Студенттерге үй тапсырмасынан сұрақтар қою;
Жоғарыдан кесілген немесе кесілмеген жапырақтың массасы қанша %-дан аспауы керек?
БМ-6Б жапырақ жинайтын машинасы қандай тракторлармен агрегатталады?
БМ-6Б пәлек жинағыш машинаның жұмысына дайындық қандай операцияларды қамтиды?
Г) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
ІІІ Жаңа оқу материалын баяндау (Электронды түрде: мәтін, сурет, видео)
КС-6В тамыр жинайтын, өздігінен жүретін машинасы жапы - рақтары алынған қант қызылшасының, мал азықтық қызылшаның, аналық қызылшасының тамырларын жинау кезінде қолданылады. КС-6В машинасы КС-6Б-ның негізінде құрастырылған, сонеың жаңартылған түрі болып табылады. КС-6В машинасының ерекшелігі болып жетекші көпірдің, қозғалтқыштың, көліктік және тазартқыш құрылғылардың, кабинаның және қатар бойынша жүретін автомат - тың конструкциясы табылады.
КС-6В машинасына мына құрастырма бірліктер кіреді: алма - лы-салмалы қазуға арналған құрылғы, тасымалдағыш, жаңа кон - струкцияның бойлығы, сужетекпен жабдықталған жүк артқыш, тасымалдаушы органдар, тазартқыш төбешік, СВА-1М жүргізудің электронды-механикалық автоматы, жетекші дөңгелектер көпірі, ка - бина, қозғалтқыш, шасси, жұмыс органдарын бақылау және электр - мен жабдықтау жүйесі.
Мал азықтық қызылшаға арналған МБК-2,7 жапырақ жи - найтын машина.
МБК-2,7 машинасын 45 см қатараралықтағы мал азықтық қызыл - шаның тамыр жемісіндегі жапырақтарды жинап алу үшін қолданады. Машина МТЗ-80/82; МТЗ-100; МТЗ-102 тракторларымен және шын - жыр табанды ДТ-75Н; Т-70СМ тракторларымен агрегатталады.
Машинамен агрегатталған трактор машинаның жанында, қызл - шаның жапырақтары мен тамыр жемісін бүлдірмей жиналған егістің үстімен жүріп отырады.
МБК-2,7 машинасы жұмысының технологиялық процесі мына - дай жолмен жүзеге асырылады.
Жапырақты бір деңгейде кесу үшін машинаны неғұрлым шығыңқы тамыр жемістерге орналастырады.
Тамыр жемістер қатарының бойымен жылжи отырып машина айналып тұрған, топсалы бекітілген пышақтардың көмегімен жапы - рақтарды және қатарлар мен қатараралықтағы арамшөптерді кеседі. Пышақтар секциялар бойынша, ротордың ұзына бойына орналасқан. Қызылша тамырында қалып қойған жапырақтардан роторға пы - шақтармен кезектестіріліп орналастырылған шөткелер мен соққылар тазартады. 126
Кесіліп алынған жасыл массаны ротор иірме лақтырушыға бағыт - тайды. Жасыл массаның ағыны тарыла кеп иірменің ортасына орна - ласады. Иірме лақтырушы қақпақылмен бірге жапырақты автоматты таратқышқа және тасымалдағышқа жібереді. Мұнда қоспалары бар жапырақ автоматты түрде төсеніштің бойына тарайды да, ырғатылу арқылы жабысқан топырақтардан босайды, өзіне қарсы айналып тұрған барабандардың көмегімен көлік құралына лақтырылады.
Машинаға кіреді: негізгі рама, қозғалтқыш және тірек дөңгелек - тер, сница, трансмиссия, гидравликалық жүйе, жапырақ кескішті кө - теретін механизм, тасымалдағыш, жапырақтарды таратқыш.
Рама дәнекерленген кеңістіктік конструкция түрінде орындалған. Оған жұмыс органдары мен механизмдер біріктірілген. Рама қозғал - тқыш пневматикалық дөңгелектерге бекітілген.
Сница машинаның негізгі рамасын трактормен жалғастыра - тын қызметті атқарады. Ол дәнекерленген ашылмалы-жабылмалы конструкция түрінде орындалған. Сница мыналардан тұрады: оқ ағаштан, тіркемеден, өзара көлденең білікпен топсалы буындасқан және реттеліп отыратын күштен. Оқ ағаш Сницаның алдыңғы бөлігі боып табылады, соңы машина мен тракторды біріктуретін сақинамен бітеді. Сницаның алдыңғы бөлігіне сақтандыру шынжыры жалғанған, артқы бөлігі тірекке арналған баспалдақпен жабдықталған. Негізгі ра - маға Сница ретке келтіріп отыратын күші бар топсалы үшбұрышпен жалғанған. Сницаға кардан білігі мен гидравликаның май өткізгіші жалғасқан, айналып тұрған бөліктері қаптамамен және қалқанмен жабылған. Қалыпты және қолайсыз жағдайларда жұмыс кезінде Сни - цаны бірнеше күйде орнатуға болады.
Жапырақ кескіш тамыр жемістердің жапырақтарын, қатардағы және қатараралықтағы арамшөптерді кеседі, барлық осы жасыл массаны жүк тиейтін көлікке артады. Жылжымалы қорап тектес, жұмыс кезінде екі тірек дөңгелекке сүйеніп тұратын рамкада орналасқан: айналып тұратын ротор, иірме лақтырушы, қақпақыл, жапырақтарды бағыттап отыратын қаптама. Иірме лақтырушы төменгі жағынан науамен жабылған. Аспа - лы рамка негізгі рамаға топсалы түрде біріктірілген.
Ротор дегеніміз - мойынтіректе айналып тұратын қуыс білік. Ро - тордың тұла бойына секциялы түрде жалпақ пышақтар қойылып, біліктеріне топсалы түрде бекітілген. Пышақтың жұмысқа арналған бөлігі айналу бағытына қарай иіліп жасалған. Пышақтың жоғарғы жағында тесік бар. Осы тесікке керіле төлке орнатылған, ол тозған жағдайда ауыстырылып отырады.
Ротордың бір шетіне - жапырақ кескішке сигнал бергіші бар үй - келісті жалғастырғыш бекітілген, ал қарама-қарсы шетіне жетекті те - гергіш орнатылған. Сақтандырғыш жалғастырғаш иірме лақтырушы - ны сынып қалудан және жүктің артық салынуынан қорғап тұрады. 127
Бұл жалғастырғаш жетекші дискілер мен белгі беретін құрылғыдан тұрады. Мұндағы белгі беретін құрылғы - белағашқа орнатылған, қоңыраудың ішінен дискіге бекітілген серіппелі соққыш.
Жапырақтарды кесіп, жинаумен бірге ротор өзінің жалпақ, иіл - мелі, білікте шөткелермен кезектесіп орналасқан соққыларымен та - мыр жемістерді жапырақтардан толық тазартады.
Жапырақ кескіштің иірме лақтырушысы жасыл массаны ортаға қа - рай жылжытады да, жүк артатын көлікке қарай жолдайды. Ол құбыр - лы білік түрінде орындалған. Бұл білікке иірменің айналымдары мен лақтырушының қалақтары қатты бекітілген. Иірме лақтырушы жапы - рақ кескіш жақтаудың науасында орналасқан және алмалы-салмалы қаптамамен жабылған. Мойынтірек біліктің тірегі болып тұрады.
Жапырақкескіштің қақпақылы лақтырушыдан келіп түсетін жа - сыл массаны жүк тиейтін көлікке лақтырады. Қақпақыл біліктен, төрт иілмелі қалақтан және мойынтіректі арамшөптердің оратылуынан сақтап тұратын құрылғыдан тұрады. Біліктің ұштарына жетекші топсалы айырлар орналасқан.
Жүк тиейтін тасымалдағыш иірме лақтырушы мен жапырақ ке - скіштің қақпақылынан келіп түсетін жасыл массаны қабылдайды, оны топырағынан тазартады да, көлік құралына лақтырады. Тасы - малдағыш жақтауды, жетекші білікті, жетектегі жұлдызшаларды, ти - егіш барабандарды, роликтерді, бағыттаушы күнқағарды, төсемені, жоғарғы кішкентай қалқанды қосады.
Жақтау екі бөліктен тұрады: жоғарғы қозғалмалы және төменгі көмекші бөлік.
Тасымалдағыштың жетекші білігі белгі бергіші бар, роликті озба жалғастырғышы бар сақтандырғыш жалғастырғышпен жабдықталған. Тасымалдағыштың төсемі екі паралельді орналасқан, 38,1 мм қадамға ие төлке-роликті шынжырмен жабдықталған. Бұл шынжырлар өзара қапсырмалар бекітілген шыбықшалармен біріккен. Төсемені рычагқа созып кигізілетін тұтқыш арқылы әсер ететін серіппенің көмегімен кереді. Тасымалдағыштың жетекші білігі цилиндрлі редуктордан ке - летін шынжырлы берілістің көмегімен айналады. Тасымалдағыштың жоғарғы қозғалмалы бөлігін жұмыстық немесе көліктік жағдайға қою екі гидроцилиндрдің көмегімен жүзеге асырылады.
Машинаның гидравликалық жүйесі жапырақ кескіш пен жүк ар - татын тасымалдағышты көтеріп, түсіреді. Ол екі жақты әрекет ететін 200 мм-лі поршенді гидроцилиндрден, екі гидроцилиндрден (400 мм-лі поршень), жалғастықтан, жоғары қысым жеңінен және клапандар - дан тұрады. Магистральдердің бірі мысалы түсіру магистралі баяу - латқыш клапанмен (дроссельмен) жабдықталған. Жапырақ кескішті көтері механизмінің гидроцилиндрі шток арқылы көтеру білігінің ортаңғы кронштейніне жалғасқан, корпусы машинаның негізгі рама - 128
сына жалғанған. Жапырақтарды жинайтын машинаның гидравлика - лық жүйесі жалғастырғыштың көмегімен трактордың гидравликалық жүйесіне жалғанған.
Жұмысқа дайындықты тракторды дайындаудан бастайды. Қатар аралығы 45 см қызылша егістігіндегі жұмыс үшін дөңгелекті трак - торларға 1350мм жолтабан орнатадығ 9х12 артқы дөңгелек шинала - рындағы қысым 0,2 МПадан төмен болмауы тиіс, ал шынжыр табан - ды Т-70СМ, ДТ-75Н, Т-153 тракторлерге енсіз шынжыр-табандар орнатады.
Қатараралығы 60см егістіктегі жұмыс кезінде дөңгелектің жолта - баны 1200 мм болуы керек.
Машинаны жұмысқа дайындау кезінде жапырақ кескіштің жұмыс істеп тұрғандығын, трансмиссияның дөңгелекті жүрісін, жүк артатын тасымалдағышты, рамалар мен сницаларды тексереді. Шынжырлар - дың дұрыс тартылғандығына (оларды майлайды), төсемнің ауытқып кетпегендігіне көз жеткізеді. Бұрандамаларды қатайтады.
Машинаны тракторға мынадай жолмен қосады.
Тракторды артқа қарай жүргізіп, машинаға әкеледі, тіркемелі құрылғының сақинасын трактордың қапсмырмасына жалғайды.
Негізгі кардандық берілістің топсасын ВОМ трактордың сіргелі шетіне кигізеді де, тәжді сомыны бар бұрандамамен бекітеді, сірге - лейді. Негізгі карданды берілісті тіркей отырып ішкі шанышқылар - дың бір жазықта орналасқанына көз жеткізеді.
Машинаның гидрожүйесін трактордың гидрожүйесіне иілгіш құ - бырішектер арқылы жалғайды.
Жұмыс органдарының көтеру жүйесін тексереді, ол үшін жапы - рақ кескішті бекітіп тұрған көтеру білігін босатады.
МКК-6 тамыр жинайтын машинасын мал азықтық тамыр жемі - стердің тамырын жікті ауыстырып тиеу әдісімен және толассыз әдіспен жинау кезінде қолданады.
Машина тамырларды қазады, оларды топырақтан және өсімдік қалдықтарынан тазартады, қасында келе жатқан көлікке артады.
Тамырлардағы жапырақтарды МКК-6 машинасымен бірге кешен - ді жұмыс істейтін жапырақ жинайтын машина жинап отыруы тиіс.
МКК-6 тамырларды жинайтын машинасы тамыр жинайтын бөліктен және МТЗ-80/80Л тракторының рамасына қойылған, негізгі дөңгелектері шешілген артқы ілмек меанизмінен және басқарылатын дөңгелектердің көпірінен тұрады.
Трактор негізгі рамаға арнайы тіреулердің көмегімен құрасты - рылған, алдыңғы бөлікке қапсырманың, артқы бөлікке бұрандама - ның көмегімен бекітілген. Бұл бұрандамаларды тракторды рама бой - ымен қозғаған кезде, жетекші дөңгелектер жетегінің шынжырларын тартқан кезде қолданады. 129
МКК-6 тамыр жинайтын машинасына мыналар кіреді: көтер - гіш жақтау, иірмекті, көлденең, бойлық, жүк тиейтін тасымал - дағыштар, рульдік басқару механизмі, трансмиссиялар, электрлік және гидравликалық жүйелер, жүргізу автоматы және сөндір - гіш. Машинада түнгі уақытта қолдануға арналған жарық беруші құрылғылар орнатылған.
Технологиялық процесс былай жүреді. Дискілі қазғыштар қант қызылшасының тамырларын қазады, ал оған қарсы айналып тұрған жұдырықшалы және қақпақылды біліктер оларды топы - рақтан және өсімдік қалдықтарынан тазартады. Осыдан кейін та - мырлар екінші жұдырықшалы біліктің көмегімен қабылдап алушы көлікке қарай жылжытылады да, одан иірмекті тазартқышқа келіп түседі. Бұл көлікте тамырлар өсімдік қалдықтары мен топырақтан тазартылады да, бойлық тасымалдағышқа жолданады. Одан тамы - рлдар көлденең шыбықты тасымалдағышқа беріледі де, жүк тией - тін тасымалдағыш арқылы тамырлар қасында келе жатқан көлік құралының шанағына түседі.
Машинаның рамасы дәнекерленген кеңістік құрылмалары түрін - де орындалған.
Раманың негізгі бөліктеріне мыналар жатады: сол жақ және оң жақ ланжерондар, басқарылатын көпірді орнатуға арналған кеңістік, негізгі көпірдің тірегі, көлденең көліктің рамасы.
Рама басқарылатын және жетекші дөңгелектердің көпіріне сүйенеді.
МКК-6 машинасының жүрістік бөлігі басқарылатын дөңгелек - тердің көпіріне және негізгі көпірге ин. Машина МТЗ-80/82 тракто - рының басқарылатын дөңгелектерінің көпірімен жабдықталған.
Негізгі көпірге аунақша мойынтірек арқылы және ступица арқылы бекітілген пневматикалық дөңгелектер кіреді.
Дөңгелектің сыртындағы суреттегі шыршалар жүру бағыты кезін - де ұшар бастары алға қарай орналасады. Жетекші дөңгелектер шын - жырлы берілістің көмегімен трактордың белағашынан айналымға ие болады. Машинаның негізгі рамасы бойынша реттегіш бұрандама - лардың көмегімен тракторды жылжыта отырып осы берілістегі шын - жырлардың тартылысын жасайды. Жетекші көпір шынжырларын тарту бойынша барлық операцияларды рульдік басқару күшін сөн - діргеннен кейін, көтеру май өткізгілерін ажыратқаннан кейін, трак - тордың оң жақ жанындағы сыртқа шығарылған өткізгі мен көтеру цилиндрін жалғап тұрған жүкті түсіру тасымалдағышын, майөткіз - гілерін түсіргеннен кейін және жүргізу автоматын көшіргішті төмен - ге түсіргеннен кейін, рульдік басқару гидротасымалы мен жетекші дөңгелектердің бөліп таратқышын жалғастырып тұрған майөткіз - гілерді ажыратқаннан кейін жүргізеді.130
Шынжырларды тарту бойынша операцияларды орындай отырып күштің ұзындығын ретке келтіреді, ажыратылған майөткізгілерді жалғап, бекітеді.
Қатарлар бойынша операциялар автоматы дегеніміз - қы - зылшаны қазып алатын жұмыс органдарының қатарлар бойын - ша автоматты түрде бағытталуы жүргізілетін гидромеханикалық құрылғы.
Жүргізу автоматы рамадан тұрады, рамаға бекітілген: кронштей - ндер, паралеллограмды ілмекетер, серіппе, көшіргіштерді көтеру біоігі, көлденең күш, тұтқыш, көтергішті көтеру гидроцилиндрі, ка - пот және бағыттағыш. Жүргізу автоматының рамасы екі фланцтың көмегімен машинаның рамасынга бекітілген. Жүргізу автоматының жұмысы мынадай жолмен іске асады. Машинаны қатарлар бойын - ша жылжыту кезінде көшіргіш датчиктер өз қауырсындарымен қы - зылша тамырының басын жанайды. Жетекші дөңгелектердің қатар аралық осьтен жылжып кетуі кезінде көшіргіш ортаңғы күйден ауы - сады да, рычагты жүйенің көмегімен жетекші дөңгелектердің бөліп таратқышын жылжытады. Бұл кезде май басқарылатын дөңгелек - тердің қандай да бір гидроцилиндріне түседі де, дөңгелек тиісті жаққа бұрылады.
Рульмен басқару механизмі трактордың гидротаратқышының көлденең білігінен басқарылатын дөңгелектердің бөліп таратқышы - на машиналарды бұру кезінде және жұмыс барысын қолмен реттеу кезінде күш салуды беру үшін қызмет етеді.
Рульмен басқару механизмі фланцтың көмегімен трактордың ги - дрокүшейткіш білігіне біріккен. Бұл фланцқа күшпен біріккен рычаг бекітілген. Бұдан кейін күш салу тежеу буыны орналасқан айналатын білікке ауысады.
Машинаның жүру бөлігіне басқарылатын дөңгелектердің көпірі және жетекші көпір жатады. МКК-6 машинасы МТЗ-80/82 тракторы - ның басқарылатын дөңгелектерімен жабдықталған.
Жетекші көпірге мойынтірегі бар ступицалардың көмегімен бе - лағашқа орнатылған пневматикалық дөңгелектер кіреді.
Жетекші дөңгелектер қозғалысты шынжырлы берілістен алады.
Жетекші көпірдің шынжырларын тартуды мыналарды ағытқан - нан кейін барып жүргізуге болады: рульдік басқару күшін, рама - ның сол жақ жанында орналасқан жүкті түсіру тасымалдағышы - ның көтеру және төмен түсіру май өткізгілерін ағытқаннан кейін. Қажет болған жағдайда трактордың оң жақ жағындағы сыртқа шығарылған өткізгішті және жүргізу автоматы көшіргішінің кө - теру және төмен түсіру цилиндрін жалғастырып тұрған май өт - кізгілерді бекіткіштен босату. Қажет болған жағдайда рульдік басқару гидрокүшейткіші мен басқарылатын дөңгелектердің бөліп 131
таратқышын байланыстыратын май өткізгілерді бекіткіштен боса - туға болады.
Шынжырларды тартуды аяқтап болғаннан кейін рычагтар ара - сындағы аралық қашықтық шамасына қарай күштің ұзындығын бекі - теді де ажыратылған май өткізгілерді қайта бекітеді.
Қазып алатын құрылғы оң жақ және сол жақ қазып алғыштан тұрады.
Дискілі қазғыш мал азықтық қызылшаны топырақтан алып шыға - ды, шамалы түрде оны жапырақтардан және сабақтардан тазарта - ды, түйнектерді топырақтардан тазартады және оларды иірмекті та - зартқышқа жолдайды.
Қазғыштың құрамына кіреді: негізгі және жылжымалы рама, қақпақылды білік және жұдырықшалы білік, тасымалдағыш, бағыт - таушы, қазғыш және кішкентай қалқан.
Қазғыш тамыр жемістерді қазып алып, оларды қақпақылды білік аймағына ауыстырады.
Қазғыштың әр секциясы үш қазғышпен жабдықталған. Олар: оң жақ, ортаңғы және сол жақ қазғыштар. Қазғыш дегеніміз - бе - лағашы шарлы мойынтіректің тағанына орналасқан диск. Таған - ның тазартқышы, жабысқан топырақтан тазалайтын дискісі бар. Машинаға орнатылған жанындағы қазғыштар бағыттағышпен жабдықталған. Тамыр жемістерінің түсімі мол болғанда және то - пырақтың ылғалдылығы әдеттегіден артық болған жағдайда екі дискінің арасы бітеліп қалмауы үшін ортаңғы қазғышты алып та - стайды.
Қақпақылды білік бірінші жұдырықты білікпен біріге жұмыс істей отырып тамыр жемістерді тартып алады, оларды жапырақтар мен топырақтан шамалы тазартады. Бірінші жұдырықты біліктен кей - ін масса екінші жұдырықты білікке барады, онда тамыр жемістерінің топырақтан қосымша бөлінуі жүреді де олар қабылдап алушы тасы - малдағышқа қарай жылжиды.
Қабылдап алушы тасымалдағыш тамырларды екінші жұды - рықты біліктен алады да, оларды иірмекті тасымалдағыш та - зартқышқа береді. Бұл тазартқыш қазғыштың жылжымалы рама - сында орналасқан және оның құрамына мыналар кіреді: жетекші білік және жетектегі білік, төсеме, кергіш аунақша. Төсеме өза - ра шыбықшалар арқылы құралған екі паралель төлкелі шынжыр түрінде орындалған. Төсемені роликтердің көмегімен кереді. Төсеменің ішкі кеңістігін тазалау осы мақсатқа қарастырылған клапанның көмегімен жүзеге асырылады. Тасымалдағыш қозғалы - сты шынжырлы контурдың көмегімен машинаның аралық білігі - нен алады. Төсеменің шынжырлары жұдырықты біліктерге айна - лымды береді.
IV. Бағалау
А) Студенттерге жаңа тақырып бойынша сұрақтар қою;
Б) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
Сұрақтар мен тапсырмалар

КС-6В тамыр жинайтын, өздігінен жүретін машинасы қызметі қандай?
МКК-6 тамыр жинағыш машинаның дөңгелектерінің түйісуін реттеуді қалай іске асырады?
МКК- 6-02 және МКК-6-04 тамыр жинағыш машинала - рын қандай жағдайда қолданады және МКК-6 машинасынан айыр - машылығы неде?
В) Студенттердің тапсырма жауаптары бойынша баға қою.
V. Үй тапсырмасын беру
Үй тапсырмасы
Жаңа сабақты оқып, пысықтау.
Сұрақтар мен тапсырмаларға жазбаша және электронды түрде жауап беру.