Қауіпті жүктерді жіктеу

Сабақтың тақырыбы: Автокөлік жүргізушінің қауіпті жүктерді тасымалдау.
Топтар
Аэл 9-181

Сабақ өтетін күн
18.12.2020
22.12.2020

САБАҚ БАРЫСЫ
І Ұйымдастыру бөлімі:
А) <<Топтық>> ашылған чатқа кіру;
Б) Чатқа оқытушы өзінің пәнін кесте бойынша жариялау;
В) Оқушылардың чатқа қосылғанын тексеру, қадағалау;
Г) Өтетін сабақтың тақырыбын чатқа жазу;
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
А) Өткен тақырып бойынша үй тапсырмасын сұрау;
Б) Орындалған үй тапсырмаларын чат арқылы электронды қабылдау
В) Студенттерге үй тапсырмасынан сұрақтар қою;
Жүк тасымалдайтын автокөліктерді қалай анықтайды?
Ұсақпартияны тасымалдау дегеніміз не?
Автокөлікпен жүк тасымалдау қалай жіктеледі?
Г) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
ІІІ Жаңа оқу материалын баяндау (Электронды түрде: мәтін, сурет, видео)
Автокөлік жүргізушінің қауіпті жүктерді тасымалдау
Қауіпті жүктерді тасымалдау үшін тасымалданатын заттар мен заттардың максималды қауіпсіздігіне кепілдік беретін ерекше жағдайлар қажет. Егер тасымалдау ережелері бұзылса, өрт немесе жарылыс қаупі бар, бұл адамдар мен қоршаған ортаға қауіп төндіреді, сонымен қатар тасымалдауға тапсырыс берген бизнес үшін қаржылық, уақытша және беделді шығындарға әкеледі.
Қауіпті заттарды автомобильмен немесе кез-келген басқа көлік түрімен тасымалдауға болады. Ең бастысы, көлік компанияларының қызметкерлерінде процесті дұрыс ұйымдастыру үшін тиісті құзыреттер, біліктілік және жұмыс тәжірибесі болуы керек.
Қауіпсіздіктің жоғарылатылған стандарттарына сәйкестік келесі заттарды тасымалдауды талап етеді:
жарылғыш заттар мен заттар;
газдар;
жанғыш сұйықтықтар мен қатты заттар;
тотықтырғыш заттар;
инфекциялық және уытты заттар;
радиоактивті заттар;
коррозиялық заттар;
басқа қауіпті нысандар.
Оларды тасымалдау үшін оңтайлы көлік құралдары мен жағдайлары таңдалып, мемлекеттік шекарадан өту үшін құжаттар дайындалады.
Қауіпті жүктерді ыдыста және орамда тасымалдауға ұсынуы тиіс. Қауіпті жүктерді бүлінген немесе тығындары ашық (жапқыш, люктер) ыдыста тасымалдауға тыйым салынады.
Қауіпті жүктерді апару, тиеу, түсіру (жүк түсіру) сақтау және тасымалдау қауіпсіздігі авариялық жағдайлар және олардың зардаптарын жоюға темір жол бөлімшелерінің қажетті құралдар мен мобильдік бөлімшелердің болуымен қамтамасыз етіледі.
Қауіпті жүктерді тасымалдау процесі кезінде авариялық жағдай туындаған кезде тасымалдау процесіне қатысушылар көрсетілген бөлімшелердің авария болған орнына дер кезінде жіберілуін қамтамасыз етеді.
Қағазды, пергаментті, тольді және басқа да тез жанғыш материалдарды қолданумен оралған қауіпті жүктерді ашық жылжымалы құраммен тасымалдауға тыйым салынады. Мұндай материалдарды механикалық бүлінуден және атмосфералық жауын-шашыннан қорғау ретінде қолдану қажеттілігі болған жағдайда, жүк көп қабатты фанерадан немесе бір-бірімен тығыз жанасқан сүрленген ағаштардан жасалған тығыз жәшіктерге салынуы тиіс.
Қауіпті жүктер - өздеріне тән қасиеттеріне қарай көлік процесінде адамдардың және жануарлардың өліміне, жарақаттануына, улануына, сәулеленуіне, ауруға шалдығуына, сондай-ақ жарылысқа, өртке, құрылыстардың, көлік құралдарының бүлінуіне әкелуі мүмкін заттар, материалдар және бұйымдар.
Қауіпті жүктерді жіктеу
1-класс - жарылғыш материалдар (ЖМ) (өзіндік қасиеттеріне байланысты немесе жарылғыш заттармен әрекеттескенде жарылатын, сонымен қатар құрамында жарылғыш заттар болатын, пиротехникалық эффект үшін арналған материалдар мен құрылғылар);

Сурет 1- Жарылғыш жүктерді тасымалдауға арналған көлік құралы
2- класс - сығымдалған, сұйытылған және қысыммен ерітілген газдар, келесі талаптардың кем дегенде біреуіне жауап беруі керек:
- 50С температурасында будың абсолюттік қысымы 3 кгс/см тең немесе артық болатын );
- шектік температурасы 50С төмен.
Физикалық қасиеттері бойынша газдар кеелесі түрлерге бөлінеді:
- шектік температурасы -10С төмен болатын сығылған газдар ;
- шектік температурасы -10С-қа тең немесе артық , бірақ 70 С төмен болатын сұйытылған газдар;
- шектік температурасы 70С-қа тең немесе артық болатын сұйытылған газдар;
- қысыммен ерітілген газдар;
- салқындатумен сұйытылған газдар;
- арнайы белгілеулердің әсеріне тап болатын сығылған газдар немесе аэрозольдар;

Сурет 2- Сығымдалған, сұйытылған және қысыммен ерітілген газдарды тасымалдауға арналған көлік құралы

3- класс - тезтұтанғыш сұйықтықтар (ТТС) (жабық тигельде 61С және одан төмен жағдайда құрамында тезтұтанғыш бу бөліп шығаратын қатты заттары бар тезтұтанғыш сұйықтықтар);

Сурет 3- Тезтұтанғыш сұйықтықтарды тасымалдауға арналған көлік құралы

4- класс - тезтұтанғыш қатты заттар (ТҚЗ) (тасымал кезінде үйкелу, ылғалды сіңіру, химиялық ауысу, сонымен қатар қызу нәтижесінде сыртқы тұтану көздерінен тез жанатын заттар мен материалдар);өздігінен тұтанғыш заттар (ӨТ);

Сурет 4- Тезтұтанғыш сұйықтықтарды тасымалдау кезінде қойылатын таңбалар

5- класс - оттегіні жеңіл бөлетін, сонымен қатар басқа заттармен әрекеттескенде өздігінен жанатын тотықтырғыш заттар (ТЗ) және органикалық пероксидтер (ОП));

Сурет 5- Тотықтырғыш заттар (ТЗ) және органикалық пероксидтерді тасымалдауға арналған жылжымалы құрам

6- класс- адам организміне түскеде және терімен әрекеттескенде улану мен өлімге әкеліп соқтыратын улы заттар (УЗ) және инфекциялық заттар (ИЗ);

Сурет 6- Улы заттар (УЗ) және инфекциялық заттар (ИЗ); тасымалдауға арналған жылжымалы құрам

7- класс - радиоактивті материалдар (РМ);

Сурет 7- Радиоактивті жүктер (РМ);
8- класс - демалу жолдары мен терінің зақымдануына және металлдар мен көлік құралдарының коррозиясына әкеліп соқтыратын, органикалық металлдармен әрекеттескенде өрт тудыратын жебір және (немесе) коррозиялық заттар (КЗ);

Сурет 8- жебір және (немесе) коррозиялық заттарды тасымалдауға арналған көлік құралы
9-класс - тасымал кезінде қауіптілік деңгейі аз,бірақ тасымалдау мен сақтау белгілі ережелерді ұстануды талап ететін жүктер.
Әр класс физико-химиялық қасиеттері мен тасымалдау кезіндегі қауіптілік деңгейіне байланысты бірнеше топшаларға бөлінеді.
Қауіпті жүктерді белгіленуі келесі элементтерді қарастырады:
Көлік құралдарына қойылатын ақпараттық кестелер;
Қаптамаларда және белгіленген жағдайларда көлік құралдары мен құрылғыларына қойылатын қауіптілік белгілері.
Қауіпті жүк тасымалдайтын әр көлік құралдарында екі ақпараттық кесте орнатылуы керек: біріншісі - алдында, екіншісі - артыңғы жағында. Ақпараттық белгілер көлік құралына орнықтылықты қамтамасыз ететін құылғылармен бекітіледі. Олар мемлекеттік тіркеу таңбаларын, сыртқы жарықтандыру құралдарын жаппай, көлік құралының габаритінен шығып тұрмауы керек.
Қауіпті жүктерді тасымалдайтын көлік құралдарына орнатылған таңбаларда идентификациялық нөмірлер көрсетілмейді. Автоцистерналарда, алынбалы цистерналарда, цистерна-контейнерлерде, сонымен қатар қауіпті үймелі жүктерді тасымалдайтын көлік құралдарында орнатылатын таңбаларда қауіпті жүкке сәйкес келетін нөмірлері көрсетілуі керек.
Идентификациялық нөмірлері бар ақпараттық таңбалар келесідей ретпен орналасуы керек:
Автоцистерналарда, көлік құралдарында - әр цистернаның екі жағынан
Үймелі жүктерді тасымалдауда, контейнерлерде екі жағынан қояды.
IV. Бағалау
А) Студенттерге жаңа тақырып бойынша сұрақтар қою;
Б) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
Сұрақтар мен тапсырмалар
Қандай тауарлар қауіпті деп жіктеледі?
Қауіпті жүктер қалй жіктеледі?
Автокөлікпен қауіпті жүк қалау тасымалданады?
В) Студенттердің тапсырма жауаптары бойынша баға қою.
V. Үй тапсырмасын беру
Үй тапсырмасы
Жаңа сабақты оқып, пысықтау.
Сұрақтар мен тапсырмаларға жазбаша және электронды түрде жауап беру.