Дизельді қозғалтқышқа техникалық қызмет көрсету

Пән аты: Өндірістік оқыту
Топ 9-173 Мамандығы: <<Автомобиль көлігіне қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану>>
Квалификациясы : <<Автокөлікті жөндеуші слесарь>>
- - - - - - - 14.04 2020 ж

№12 ОҚЫТУ САБАҚ ЖОСПАРЫ
1. Сабақтың тақырыбы: Қозғалтқыштың қанқаға бекітілуін тектеру, ақауларын анықтау
2. Сабақтың мақсаты: Оқушылардың білімділік қабілетін арттыру
3. Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Мамандыққа, пәнге деген қызығушылығын арттыру
4. Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау логикалық қабілетін дамыту

САБАҚ БАРЫСЫ
Тақырып: Қозғалтқыштың қанқаға бекітілуін тектеру, ақауларын анықтау.
Қозғалтқыш өзінің жұмысын одан әрі жалғастыра беруі үшін цилиндрді пайдаланылған газдан алдын ала тазартып, жанар қоспасының зарядын жаңартып отыруы керек. Ол үшін цилиндрдің қалпақшасында клапанмен жабылған енгізу тесігі қарастырылған (4-сурет). Қоспаның жануы кезінде керегінше екпін алған маховик өзімен бірге кривошипті, содан соңн цилиндрдегі поршеньді қоспаның келесі от алуына дейін қозғалысқа келтіруі үшін барынша салмақты (массалы) етіп жасайды. Поршень жоғары қозғалғанда шығару клапаны ашылып, пайдаланылған газ поршеньмен цилиндрден сыртқа айдалып шығарылады. Иінді білік өзінің айналуын жалғастыра отырып поршеньді төмен итереді де цилиндрдің босап қалған бөлегіндегі газдың сиреуі салдарынан клапаны ашылған енгізу тесігінен жанар коспасының жаңа заряды цилиндрге толтырылады.
Дизельді қозғалтқышқа техникалық қызмет көрсету
Күнделікті техникалық қызмет көрсету (ЕО). Қозғалтқышты ластан тазартып, оның жалпы жағдайы тексеріледі. Қозғалтқыштың ласын қырғышпен тазартып, керосинге малынған щеткамен жуып, артынан құрғатып сүртеді. Қозғалтқышты бензинмен жууға болмайды, өйткені одан өрт шығып кетуі мүмкін. Қозғалтқыштың жалпы жағдайын жай көзбен байқап және әр түрлі режимдерде жұмыс істетіп тыңдап қарайды.
Бірінші техникалық қызмет көрсету (ТО-1). Қозғалтқыш тіректерінің бекітуін тексереді.
Цилиндрлердің қалпақшасының, картер табанаың, иінді білік сальнигінің жалғасқан жерлерінің жымдасуы тексеріледі. Қалпақшаларының тығыз жатпауы цилиндр блогы қабырғаларынан май ағатынын білдіреді. Картер табаны мен иінді білік сальнигінің тығыз жатпауын майдың ағатыны арқылы айырады.
Қозғалтқыштың тірегінің бекітілуін тексергенде гайкаларының шплинттерін босатып алып, мықтап тартқаннан кейін қайтадан шплинттейді.
Екінші техникалық қызмет көрсету (ТО-2).
1. Цилиндрлер қалпақшасының бекіту гайкаларын тартып бекітеді. Алюминий қорытпасынан жасалған цилиндрлер қалпақшасының болттарын қозғалтқыш салқын уақытта динамометр немесе шофер құралдарындағы қарапайым кілтпен қосымша сұғындырманы қолбанбай-ақ тартып бекітеді.
Бұрандалы қосылыстарды бір қалыпты, жұлқымай әрбір қозғалтқышқа лайықты тәртіппен бекітеді. Блоктың қалпақшасының гайкаларын ортадан бастап шетіне қарай белгіленген тәртіппен тартып бекітеді.
Ү тәрізді ЗИЛ-130 және ЗМЗ-53 қозғалтқыштарында цилиндр қалпақшасының гайкаларын бұрап бекітпес бұрын салқындатқыш жүйесінен суды төгіп, енгізу трубопроводының гайкаларын босатады.
Цилиндр қалпақшасының гайкаларын тартып бекіткеннен кейін енгізу трубопроводының гайкаларын қайтадан тартып, клапан мен күйенте арасындағы саңылау реттеледі.
Картер табанының бекітулерін қарайтын жырашық арқылы орныдайды. Ол үшін автомобильді қол тежеуішпен тежеп, төменгі берілісті қосып, от алдырғышты айырады, ал дөңгелек астына қалыптар қойылады.
2. Клапанның стержені мен күйентенің қысқа тұмсығының арасындағы саңылауды тексеріп, қажет болған реттеп түзейді.
Гайкаларды тарту үшін түзік құрал-саймандар пайдаланылады, кілтті гайканың мөлшеріне сай таңдап алу керек. Гайка кілтінің тістері бүтін, бір-біріне параллель болулары керек. Көлемі үлкен кілтпен гайканы босатуға және қатайтуға, олардың қырларының аралығына металл төсем салуға, кілттің тұтқасын екінші кілт немесе трубамен ұзартуға болмайды.
Маусымдық техникалық қызмет көрсету (СО) - қозғалтқыштың цилиндрлі-поршень тобының жағдайы жылына екі рет тексеріледі.
Дизель қозғалтқышта дизельдік жанармай сығылудан барып тұтанады. Дизельдік қозғалтқыштардың жетістіктері: жанармай аз жүмсалады (жанармайдың бағасы да арзанырақ болады), көміртек оксиді, көмірсутектер және азот оксиді ауаға аз шығарылады. Алайда, тұтас алғанда, адам үшін улы ластағыштардың мөлшері дизель қозғалтқыштардың лықсыма газдарында карбюраторлық қозғалтқыштардан 100 есе коп болады.
Дизель қозғалткыштардың лықсыма газдарындағы зиянды затгардың 0,1 мг-ының организмге түсуі өлім қаупін төндіреді. Дизель қозғалткыштардың лықсыма газдары қатга жөтелтеді, өкпені ірітеді, обырға шалдығудың ықтималдығын көбейтеді.
Иінді қораптан май құйылған қозғалтқыш бірнеше сағат бойы <<бос>> деп аталатын жұмыс істей алады, бірақ әдеттегідей бірнеше <<бұталар>> бар:
Жүктеме кезінде, яғни жүргізу режимінде қозғалтқыш тезірек өледі. Мәселен, мысалы, жоғары жылдамдықпен қозғалыс кезінде қозғалтқыш бірнеше минутқа созылады. Бірнеше сағат майсыз жұмыс істеген кезде де қозғалтқыш едәуір тозады және оның қызмет ету мерзімі едәуір қысқарады, өйткені бұл қозғалтқыш жұмысында көп нәрсені жоғалтуы мүмкін. Әділдікті айту керек, тіпті май төгілсе де, бөлшектердің бетінде майлы қабық қалады, ол қозғалтқышты біраз уақыт қорғауды жалғастырады.
Мұнайдың ұзақ уақыт ашығуына әкелетін кез-келген жағдай сөзсіз қозғалтқыштың істен шығуына және көп жағдайда қымбат жөндеуге әкеледі.
Сонымен, май қозғалтқыштың өмірінде маңызды рөл атқарады. Бұл қозғалтқыштың ажырамас бөлігі. Егер қозғалтқыш мүлдем майсыз жұмыс істей алмаса және көптеген жылдар бойы маймен жұмыс істесе, онда майдың сапасы оның қызмет ету мерзімін ұзарту және қозғалтқыштың техникалық күйін сақтау үшін маңызды фактор болып табылады.
Мәселен, мысалы, арзан минералды май қозғалтқышты тозудан қорғайды, қозғалтқыштың ішінде көптеген қалдықтар қалдырады, ауыстыру аралығы қысқа, күйіп кетеді және ең бастысы күзгі-қысқы кезеңдегі қозғалтқыштың салқын басталуына әсер етеді.
Қозғалтқыш майының құнын үнемдемеңіз. Синтетикалық май мен жартылай синтетикалық немесе минералды материалдарды таңдау, синтетика қымбатырақ, бірақ олардың өнімділігі бағаға да сәйкес келеді.

Үй тапсырмасы.
1. Қозғалтқышқа қалай күнделікті техникалық қызмет көрсетіледі?
2. Қозғалтқышқа 1 және 2 ші техникалық қызмет көрсету кезінде қандай жүмыстар атқарылады?
Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы П.Жүнісбеков.