Сақтандырғышты және желдеткіш релесін тексеру

Пән аты: Өндірістік оқыту
Топ 9-173 Мамандығы: <<Автомобиль көлігіне қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану>>
Квалификациясы : <<Автокөлікті жөндеуші слесарь>>
- - - - - - - 21.04 2020 ж

№18 ОҚЫТУ САБАҚ ЖОСПАРЫ
1. Сабақтың тақырыбы: Радиатордың жағдайы мен бекітілуін тексеру.
2. Сабақтың мақсаты: Оқушылардың білімділік қабілетін арттыру
3. Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Мамандыққа, пәнге деген қызығушылығын арттыру
4. Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау логикалық қабілетін дамыту

САБАҚ БАРЫСЫ
Тақырып: Радиатордың жағдайы мен бекітілуін тексеру.
Кез келген көліктің суы қайнап кеткенде салқындатқыш көмекке келуі керек. Салқындатқыш болмаса радиатор суы қатты қызып кетеді де, көлік жұмысы көңілге қонымсыз бола бастайды.
Қазіргі заманғы көліктердің қозғалтқыштары сұйық салқындату жүйесімен жабдықталған, ол су сорғысы жұмысында қол жеткізілетін салқындатқыштың тұрақты айналымын қамтамасыз етеді. Салқындату сұйықтығы қозғалтқышта пайдаланылмаса да, оның ұзақ уақыт бойы қызуы қайнауға әкеліп тірейді. Бұл процестің алдын алу үшін салқындату жүйесі қолданылады. Ол салқындату жұмысын жақсартатын арнайы ламельмен жабдықталған жұқа түтіктер жүйесі. Егер, қозғалыстағы автомобиль бір орында тоқтап қалса немесе төмен жылдамдықпен қозғалса радиатор қызып кетеді. Бұл жағдайда қозғалтқыштағы су температурасы белгілі бір деңгейге жеткенде автоматты түрде қосылатын электр желдеткіші көмектеседі. Ал, қозғалтқыш қызуы төмендемесе, онда желдеткіш істемей тұр деген сөз.
Құрылғыны әртүрлі модельді көліктерде ауыстыру түрлі жолдармен жүреді. Карбюратор қозғалтқыштары бар автомобильдерде белгілі бір салқындатқыш температураға жеткеннен кейін басталатындықтан (105-107C градус) реле сигналын жіберетін желдеткіштің қосқышын (салқындатқыш температурасының сенсорымен шатастырмау керек) белсендіру керек. Ал, инжекторы бар машиналардың салқындатқыш желдеткішінің схемасы сәл өзгеше. Мұнда барлығы электрондық бірлікпен басқарылады. Қосқыш сенсорынан алынған ақпарат алдымен контроллер арқылы талданады, содан кейін релеге ауыстырылады.
Салқындатқышта болатын ақаулар: Егер мотордағы су қайнап кетсе, онда радиатор салқындатқышы дұрыс жұмыс істемей тұр. Бұл жағдайдағы бірінші қадам - ақауды табу және жою.
Желдеткіштің жұмысына кедергі болатын, ең жиі кездесетін ақаулар: 1. Желдеткіш моторының құрылуы сәтсіз болған; 2. Электр қозғалтқышты беретін немесе желдеткіш қосқышын жалғайтын сымдардың жүйесі бұзылған; 3. Моторға немесе датчиктің коннекторларына дұрыс жалғанбаған; 4. Салқындатқыштың сақтандырғышы жарылған; 5. Желдеткіш релесі немесе сенсорда ақау бар; 6. Кеңейту багындағы қауіпсіздік клапанынының жұмысындағы ақаулар.
Ал, аталған ақауларға байланысты тексерулер төмендегідей жүруі тиіс:
● Электр қозғалтқышын тексереміз Салқындатқыш жұмыс істемесе, ең алдымен оның электр қозғалтқышын тексеру қажет. Желдеткішті қосудың ең қарапайым әдісі - екі сымды алып, оны желдеткіш пен аккумуляторға қосу. Егер жұмыс басталса, онда мәселе жоқ. Бұдан әрі қарай ақауды басқа жерден іздеу керек.
Сондай-ақ, мотор қосқышындағы контактілерді тексеру керек. Кейде бұл мәселе оларға кірдің және шаңның кіріуіне, сондай-ақ металл бетінің тотығуына байланысты болуы мүмкін.
Егер электр қозғалтқышы батареяға жалғанғаннан кейін қосылмаса, оның бұзылуына мынадай себептер болуы мүмкін:
1. Тозған щеткалар;
2. Резервуарды жою;
3. Ротордың (бұрғы)немесе арматура орамдарының жабылуы.
Бірінші жағдайда, щеткаларды жаңадан ауыстыру жеткілікті. Коллектордың бұзылуы немесе орамалардың жабылуы жағдайында жөндеу жұмыстарын жасау мүмкін емес.

● Сымды тексеру
Салқындатқыштағы тағы бір ақаулық - сымдар жүйесінің бұзылуы. Аталған схеманы арнайы автомобиль тесттері арқылы тексеруге болады. Бұл жағдайда сенсордан контроллерге баратын, контроллерді сақтандырғышпен, сондай-ақ реле бар сақтандырғышпен, электр қозғалтқышымен байланыстыратын сымдар тексеріледі.
● Сақтандырғышты және желдеткіш релесін тексеру
Егер сым жүйесі дұрыс болса, басқа жабдықтарды тексеру қажет. Алдымен салқындатқыштың сақтандырғышын тексеріңіз. Бұл машинадағы капюшонның астындағы құрастыру блогында орналасқан (F7 таңбасы бар) жабдық. Бұл жағдайда мотор қасапшысына жүгіну керек. Ал, сақтандырғыш жұмыс істеп тұрса, жабдықты алға жылжытып, желдеткішті қосу релесін тексеру керек. Ол орталық консольдің оң жақ панелінің қақпағының астында орналасқан, үш реледен тұратын бөлшек. Бірақ, релелер әртүрлі модельді көлікте әртүрлі орналасатын болып келеді.

● Желдеткіштің ауыстырғышын тексеру
Салқындатқыштың жұмыс істемеуінің келесі себебі - датчиктегі ақаулық. Бұл элементтің істеншығу жағдайы өте жиі кездеседі. Бұл ақауды былай тексеру керек: салқындатқыштың температурасын 100 градусқа дейін жеткізіп, содан соң сенсорды өшіріп, қосқышты ажыратыңыз. Осыдан кейін қозғалтқышты іске қососқанда желдеткіш істесе, мәселе сенсорда болғаны. Өкінішке орай, мұндай тексеру карбюраторлы қозғалтқышы бар машиналардың басына бұйырмаған. Мұндай кезде желдеткіштің ауыстырып қосқышын біреуімен ауыстырып, қозғалтқышты жұмыс температурасына дейін жеткізу арқылы анықтауға болады.

● Қауіпсіздік клапанын ауыстыру
Жүйеде ақаулық тудыратын тағы бір себеп бар. Егер желдеткіш осыған дейін тексерген эелементтердің дұрыстығына қарамастан жұмыс істемеуінен қайтпаса, кеңейтуге арналған резервуардағы қауіпсіздік клапанын тексеру керек. ұл клапанның рөлі атмосфераның үстіндегі жүйеде жұмыс қысымын сақтау болып табылады. Жүйе салқындатқыш судың қайнамауын қамтамасыз етеді. Егер қауіпсіздік клапанында ақау болса, онда жүйедегі қысым атмосфералық қысыммен теңесіп, сұйықтық қайнап кетеді. Айта кетейік, қауіпсіздік клапанын үйде тексеру мүмкін емес. Одан да жаңа клапанды сатып алу дұрыс шешім болары сөзсіз.

Үй тапсырмасы.
1. Бұзылған салқындатқышты қалай қосуға болады?
2. Салқындатқышта болатын ақаулар?
Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы П.Жүнісбеков.