Доңғалақтардан шина шешу

Пән аты: Өндірістік оқыту
Топ 9-173 Мамандығы: <<Автомобиль көлігіне қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану>>
Квалификациясы : <<Автокөлікті жөндеуші слесарь>>
- - - - - - - 21.05 2020 ж

№41 ОҚЫТУ САБАҚ ЖОСПАРЫ
1. Сабақтың тақырыбы: Рульдік доңғалақтардың бос жүрісін, рулдік тарту топсаларының саңылауларын тексеру, реттеу.
2. Сабақтың мақсаты: Оқушылардың білімділік қабілетін арттыру
3. Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Мамандыққа, пәнге деген қызығушылығын арттыру
4. Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау логикалық қабілетін дамыту

САБАҚ БАРЫСЫ
Тақырып: Рульдік доңғалақтардың бос жүрісін, рулдік тарту топсаларының саңылауларын тексеру, реттеу.
Доңғалақтардан шина шешу. Бҧл жҧмысты əдетте арнайы шиномонтаждық станоктарда орындайды жəне ерекше жағдайда қолмен орындайды. Типтік станок қҧрылғысы 7.21-суретінде көрсетілген.

7.21-сур. <<Гаро>> компаниясының шиномонтаждық станогы: I -- қысқыш тұтқасы; 2 -- бағана; 3 -- сығу; 4 -- қаптама; 5 -- монтаждық күрекше; 6 -- сығу тепкісі; 7 -- қысқыш жұлырықшалардың тепкісі; 8 -- реверс тепкісі; 9 -- бұрылыс үстелі; 10 -- жұдырықша; II -- қысым реттегіш; 12 -- монтажды бастиек; 13 -- монтажды бастиекті ұстағыш; 14 -- бұрылыс құрылғыс7.21-сур. <<Гаро>> компаниясының шиномонтаждық станогы: I -- қысқыш тұтқасы; 2 -- бағана; 3 -- сығу; 4 -- қаптама; 5 -- монтаждық күрекше; 6 -- сығу тепкісі; 7 -- қысқыш жұлырықшалардың тепкісі; 8 -- реверс тепкісі; 9 -- бұрылыс үстелі; 10 -- жұдырықша; II -- қысым реттегіш; 12 -- монтажды бастиек; 13 -- монтажды бастиекті ұстағыш; 14 -- бұрылыс құрылғыс

Станок шиналарды демонтаждау жəне монтаждауға арналған, сонымен қатар толтыру мҥмкіндігіне ие. Автомобиль доңғалағын камералық шинамен қолмен бөлшектегенде екі монтаждық кҥрекшелер пайдаланылады. Әуелі доңғалақты борттық сақинамен жоғары орналастыру жəне шинадан ауаны шығару қажет. Борттық сақина бойынша зілбалғамен ҧрып, шина бортын отырғызуға қатағ тыйым салынады, себебі соққы кҥші сақинамен шинаға емес, тоғынның қҧлыпты жігіне беріледі, бҧл тек сақинаның зақымдануына əкеледі. Бастырылатын бетінің тороидалды формасышина бортын жергілікті шешуге мҥмкіндік бермейді, сондықтан монтаждық жҧмыстың еңбегі мен уақытына кететін шығындар доңғалақ шеңбері бойынша кҥш салу арқылы шина бортын біртіндеп бастыру кезінде анағҧрлып қысқарады. Шинаның демонтажын келесі тəртіпте жҥргізу керек:
■ борттық сақина мен шина арасына тік кҥрекшені қою, шина бортын төмен қысып алу, қалыптасқан саңылауға бҥгілген кҥрекшенің аырлы ҧшын қою (7.22-сур., а). Айырлы ҧшын борттық сақина мен шина арасына айырдың шҥйдесі бойынша балғамен қағуға рҧқсат етіледі.
■ тік кҥрекшені айыр кҥрекшенің тақасының астына қою, жəне айыр кҥрекке кҥш салып, шинаның бортын төмен сығып алу (7.22., б сур.). Кҥрекшелерді доңғалақтың шеңбері бойынша жылжыта отырып, шина бортын борттық сақинадан периметр бойынша қысып алу;
■ айыр кҥрекшеніборттық сақина мен шинаның арасына қойып, бортты төмен сығып алу, шина мен сақинаның арасында қалыптасқан саңылауға тік кҥрекшені ісіңкі жағын жоғары қаратып кіргізу (7.22-сур., в), онымен бортты сақинадан сəл сығып, айыр кҥрекшені 30...50 мм-ге орындарын ауыстыру; аталған əрекеттерді сақина шеңберінің 1/3-не қайталау;
■ борт сөреден жылжып кеткен учаскенің центрі бойынша сақина мен шина арасына 7.22, в суретінде көрсетілгендей айырлы жəне 118 тік кҥрекшені кіргізу, айырлы кҥрекке кҥшті жҧмсай отырып, бортты монтаждық жылғаға бастыру;
■ тік кҥрекшенің ҥшкір ҧшын борттық сақинадағы жікке қою жəне борттық сақинаның соңын айырлы қармаумен кҥрекшеніңкөмегімен жоғары көтеріңкіреп, сақинаны жырадан сығып алу 7.22-сур. Камералық шинаның демонтажы: а -- ж -- жұмыс кезеңдері Таблица 7.2. Возможные неисправности рулевого управления (7.22-сур., г). Борттық сақинаны қолмен ҧстап тҧрып, оны тоғын жарасынан (7.22-сур., д) тік кҥрекшемен сығып алу, борттық сақинаны шешу;
■ аяқпен шина учаскесін сығып алу, кҥрекшенің жазық жерін шина борты мен тоғынның арасында қалыптасқан саңылауға кіргізу. Аяқпен шинаның қарама-қарсы учаскесін монтыждық жылғаға сығу жəне бір уақытта кҥрекшеге кҥш сала отырып, борт бөлігін сыртҧа шығару. Басқа кҥрекшенің жазық соңын шина борты мен тоғынның арасына кіргізу, борттың келесі бөлігін шығару. Аталған əрекеттерді қайталап, шина бортын толық демонтаждау (7.22-сур., е);
■ доңғалақты дискпен төмен бҧру, бҧрын сипатталған тəсілдермен монтждық жылғаға тоғынның екінші бастыру сөресінен шина бортын шешу (7.22-сур., а, б, в);
■ шина борты бірінші бастыру сөресіне отыратындай етіп қолмен тоғынды шинадан шығару,тоғынды қолмен ҧстап тҧрып, шина мен тоғын арасындағы кҥрекшелердің жазық соңын қҧлыпты жікке кіргізу. Аталған əрекеттерді қайталап, шина борты мен тоғын арасындағы саңылауды шығаруға болады. Осы саңылауға кҥрекшенің жазық ҧштарын кезектеп кіргізір, кҥрекшелерге кҥш сала отырып, шинадан тоғынды шығарып алуға болады.

7.22-сур. Камералық шинаның демонтажы: а -- ж -- жұмыс кезеңдері

Доңғалақты жинау. Шинаны тоғынға монтаждауды кері ізбен жҥргізген дҧрыс. Осы оперцияны жеңілдету ҥшін шина борты мен тоғынның сөрелерін сабынды ерінтіндімен сылау ҧсынылады. Осы мақсатта минералды майларды қолдануға қатаң тым салынады. Жинағаннан кейін, борттық сақинаның тоғын жырасында дҧрыс орналасуын тексеру керек. Сақина тҥйіскендегі саңылау 20 мм артық емес, ал тоғын қҧлыпы мен негізгі борттық сақина шеттерінің арасындағы саңылау 3 мм артық емес болуы тиіс. шинаны екі кезеңмен толтыруға болады: басында борттық сақинаның орналасуын тексерумен 0,05 МПа ауа қысымына дейін, сосын қалыпты қысымға дейін. 0,05 МПа қысымы шинаны пневможҥйеден толтырғанда қысым қозғалтқыштың бос айналымында 70 с дейін жетеді. Борттық сақина қате орнатылса, шинадан ауаны шығару, сақинаны тҥзеу жəне 0,05 МПа қысымына дейін толтыру. Конустық сөрелері бар доңғалақтардан ерекшелігі шина борттарын шинадағы өсетін ішкі қысымның əсерімен тороидалдық сөрелерге бастыру біртіндеп емес, бір стте болады. Шинаны гаражда толтырғанда жиналған доңғалақ қорғанысты қҧрылғыға салынуы тиіс, ал гараждан тыс болса борттық сақинасы 120 төмен қарап көлденең төселуі керек. Камерасыз шинаны монтаждау алдында доңғалақты тиянақты қарап тексеру қазжет. Доңғалақтарда бҥгілуге, терең тырнауларға, пісірілген жапсардың бҧжырына жəне тотығуға жол берілмейді. Доңғалақтар жақсылап боялған болуы керек. Сөрелер мен боңғалақ борттарының беткі бөлігіне - камерасыз шиналарды герметикалық бастыру орнына ерекше көңіл қою қажет. Шҧраны доңғалаққа орнатарда оның корпусына нығыздалған решеңке сақина кигізу керек, содан кейін ішінен доңғалақ тесігіне қойып, сыртынан сомынмен тарту. Камерасыз шинаны монтаждау алдында кергілерді алып, шина бортын, сөрелер мен доңғалақ бортын сабын ерітіндісімен сылау қажет. Шинаны доңғалаққа орнатқан кезде, шинадағы теңгерімдік белгісі массалық шҧра шинасының теңгерімсіздігін ішінара өтеу ҥшін шҧрада орналасқанын қадағалау қажет. Монтаждауды байқап, ҧқыпты, аса ҥлкен кҥш жҧмсамай, доңғалақ пен шина борттарының зақымын болдырмай жҥргізу керек. Монтаждық кҥрекшелер тегіс əрі таза, кертіктерсіз болуы тиіс. Шина борттарын доңғалаққа орнатуды екі жағынан біркелкі жақындап жəне монтаждық кҥрекшелерді қысқа қашықтыққа жалжыта отырып, шҧраға қарама-қарсы жақтан бастаған дҧрыс. Шинаға қажетті герметикалықты жасай отырып, шина борттарын доңғалақ сөрелеріне алдын ала басылуын қамтамасыз ету керек. Бҧл ҥшін шинаны арнайы тартпалы лентаның көмегмен немесе мықты жіппен орау арқылы протектор боынша қысып шығу керек қажет. Кейде монтаждан кейін шина борттары бірнеше рет ажырау ҥшін тоғында шинаны ҧрып шығу жеткілікті. Қысылған шинаны мысқал аударылып тҧрған кзеде толтыру (компрессордан) қажет. Шина борттарын орнына толық тығыздап бастырғаннан кейін, тартпалы қҧрылғыны шешу керек. Борттарды шина доңғалағына толығ басу ҥшін 0,6...0,7 МПа қысымына дейін толтыру керек, содан кейін шҧра мысқалын бҧрап, шинаны аталған қысымда 30 мин бойы ҧстау, осыдан кейін қысымды қалыпты нормаға дейін азайту. Шинаның герметикалығын тексеру ҥшін шинасы толтырылған доңғалақты суы бар ваннаға тҥсіру, суда шҧра бекітілген жерде жəне доңғалақтың сыртқы беті бойынша ауа көпіршіктері пайда болатынын бақылау. Шинаны доңғалаққа отырғызу герметикалығын суды шина борттары арасына жəне көлденең жатқан доңғалаққа су қҧю арқылы тексеруге болады.
Доңғалақтарды теңгерімдеу. Доңғалақты жөндеген соң, оны теңгерімдеу керек. Теңгерімдеуді доңғалақтарды пайдалану кезінде олардың тозуына қарай жҥргізу керек, себебі теңгерімсіздіктен болатын вибрациядан көпір жамылғысының проекторы, рөлддік басқару бөлшетері тез тозады, автомобиль басқару қиынға соғады. Теңгерімсіздікті жою теңгерімдік жҥкшілермен жҥзеге асырады. Теңгерімдеу алдында доңғалақ пен көпір жамылғысын кірден жəне бөгде заттардан тазарту керек. Бір доңғалаққа бесеуден аспайтын теңгерімдік жҥкшілерді орнатуға рҧқсат етіледі. Теңгерімдеуге арналған жабдықтың сипаты 2.3.7-бөлімш. келтірілген.
Үй тапсырмасы.
1. Доңғалақтардан шина шешу қалай жүзеге асырылады?
2. Доңғалақтарды теңгерімдеу қалай жүргізіледі ?
3.
Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы П.Жүнісбеков.