Тізбектелген сабақтар

Оқыту тәжірибесіне Бағдарлама идеяларын енгізу.
1. Тізбектелген сабақтар топтамасын жоспарлау
2. Іс әрекеттегі зерттеу жүргізудің бес қадамы
3. Іс әрекетті зерттеудегі деректерді жинау жолдары.

Тізбектелген сабақтар топтамасын жоспарлау
Сабақты мұғалімдер бірлесіп жоспарлап орындау әдістемесін меңгеру
нәтижесінде оқу мен оқытудың жаңа тәсілдерін қолданудағы білім мен
дағдыларын жинақтайды, жеке жұмыс істей отырып, тізбектелген сабақтар
топтамасының орта мерзімді жоспарын жасайды.
Тізбектелген сабақтар топтамасы дегеніміз-мұғалімнің жыл бойына құраған
сабақ жоспары мен өту барысы болып табылады. Онда сабақтар тізімі беріледі,
олар белгілі бір уақытта орындалуы қажет. Мұғалім тізбектелген сақбақтар
топтамасын жоспарлаудан бастамас бұрын, оқу бағдарламасымен танысып, өзі
беретін пәнінің мазмұнын анықтап алуы қажет. Тізбектелген сабақтар
топтамасынның орта мерзімді жоспарын жасауды биология пәнінің мұғаілімі
ұйымдастырады. Өйткені орта мерзімді жоспарда сабақ тақырыптары жазылған,
ол арқылы сабақтарды өте беруге болады. Бағдарламаның барлық жеті модулі
ықпалдастырылған тізбектелген сабақтар топтамасын құрайды. 

|Мұғалімдер тізбектелген сабақтар топтамасы кезінде; |
|Тізбектелген сабақтар топтамасын|Бағдарлама тақырыптары |
|әзірлеуде бір-біріне қолдау |ықпалдастырылған тізбектелген |
|көрсетеді;  |сабақтар топтамасының жоспары |
| |түрінде нәтиже алады. |

Орта мерзімді жоспардан алынатын сабақтар ұзақ мерзімді жоспар бойынша
жасалынады. Орта мерзімді жоспарды құру мақсаты:
жеке сабақтың оқыту мен оқу мақсаттары белгіленеді;
нәтижеге қол жеткізу үшін әрбір оқушыға бағытталады және оқушының оқу
үлгеріміне сәйкес болады;
жұмыс кезеңдері тізбектеліп ұйымдастырылады;
Орта мерзімді жоспарды құру барысында оқушылардың жас ерекшеліктерін
ескеру қажет. Тізбектелген сабақтар топтмасының арқасында ұзақ мерзімді,
орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлау арасындағы өзара байланыс
болады. Әрбір тізбектелген сабақтар топтамасынан кейін рефлексия жасалады,
бұл мұғалімнің теориялық білімдерін дамытып қана қоймайды, сонымен қатар:
- оның тәжірибесіне ықпал етеді;
-бағдарламадағы идеяларды енгізуге мүмкіндік береді;
-практикада пайдалануын дамытады. 
Мұғалімге арналған нұсқаулықты басшылыққа ала отырып, орта мерзімді
жоспарды жоспарлауда сындарлы оқытудың жеті модулін ықпалдастыру өте
маңызды. Өйткені бұл технологиялар болмаса, сабақ өтуге келмейді десекте
болады. Жеті модуль бойынша және критериалды ойлау арқылы тізбектелген
сабақтар топтмасын құрып, сабақты жүйелі түрде ұйымдастыра беруге болады.

Тізбектелген сабақтар топтамасында қолданыс табатын 7 модуль
|1-модуль |2-модуль |3-модуль |4-модуль |
|Күнделікті |Зерттеу жұмыстары|Оқушылар |Оқушылар берілген|
|қарапайым |жасалынады, |биология |тақырыпқа |
|өткізілетін |Арнайы |ғылымында |байланысты |
|сабақ, оқушылар |зерттелетін |зерттелініп |ауа-райы қолайлы |
|сабақ айтып |объектілер |қойған |уақытта |
|түсіндіреді, одан|алынады, оқушылар|объектілермен |экскурсияға |
|бөлек әртүрлі |жеке жұмыстар |жұмыс жасайды. |шығып, |
|тәсіолермен сабақ|жасап, нәтижесін |Топтық түрде |зерттеу-болжау |
|түсіндіріліп әрі |дәптерге жазады. |жұміс істейді. |жұмыстарын |
|сұралады. Мұғалім|Зерханалық жұмыс |Қарапайым мысал:|жасайды. |
|мен оқушы кері |жеке, топтық және|қан қысымын |Экскурсияға |
|байланыс жасау |жұптық жұмыстар |өлшеу, адамның |биология пәнінің |
|арқылы білімді |негізінде |тамырлар соғысын|мұғалімінен басқа|
|толықтырады. |орындалады. Бірақ|санау немесе т.б|да қосымша |
| |одан алдын |Жасалған |мұғалімдер |
| |мұғалім |жұмыстар |шығады, |
| |оқушыларға бағдар|дәптерге |зерттелетін |
| |береді. |жазылады. |объект суретке |
| | | |алынады. |

Сабақ өту үшін сабаққа жоспар жасап, жеті модуль бойынша және сын
тұрғысынан ойлау технологиясының кезеңдерін ашып тақырыпты ашатындай етіп,
тиянақтылықпен жасау керек. Сабақтар топтамаасы сабақ жоспары құрып,
жинаудан басталады да, оны сыныпта оқушыларға өткізумен аяқталады. Қазіргі
таңның талабы бойынша сын тұрғысынан ойлау технологияларының кезеңдерін
пайдалана отырып сабақ өткізілуі тиіс. Бұл кезеңдерге: қызығушылықты ояту,
мағынаны тану, ойтолғаныс кезеңдері жатады. Бір сабақтың әр кезеңінде
әртүрлі әдістерді қолдана отырып, сабақты жүйелі, сапалы өткізуге болады.

Биология сабақтары өзінің санқилылығымен және қызықты өткізілуімен
сипатталады. Сабақ барысында биология сабақтарын жүргізген мұғалімдер
сабақты қызықты етіп өтуге тырысады. Сабақтың басталуы кезінде мұғалім
оқушыларға жағымды ахуал құрып, оқушылармен қарым-қатынасқа түседі, үй
тапсырмасын әртүрлі әдістермен сұрап болып, бағалайды. Кейін жаңа сабақты
жаңа технологиялық әдістермен түсіндіріп, сабақты бекіту мақсатында
тапсырмалар береді. Сабақтың ортасында мұғалім оқушыларға сергіту сәтін
ұйымдастырып, “Мендель бұршақтары” биін, немесе “қаражорға” сынды әуендерге
жаттығулар жасатады. Тапсырмаларды мұғалім арнайы дайын ретінде
кітаптармен, нұсқаулықтардан алады, немесе өзі жасай алады. Тапсырмалаларды
оқушыларға ұсынбастан бұрын міндетті түрде бағалау критерийлерін айтып
ескертуі қажет. Оқушыны қалыптастырушы бағалау арқылы бағалап нәтижесін
алады. Сабақ барысында оқушылар тарапынан сұрақтар пайда болып, сабақ
барысында оқушылардан оқыту кезінде қателіктер болса оны мұғалім дер
кезінде түзеп, қойылған сұрақтарға жауап беріп, оқушының білімін арттыруға
тырысады. Эвристикалық әдісті қолдана отырып оқушының еркін сөйлеуін
қамтамасыз етеді. Мұғалім күнделікті өткен сабағын талдайды кемшіліктері
мен артықшылықтарын анықтап, болашаққа дұрыс қадам орнатуды ойлайды. Сабақ
бітер кезде міндетті түрде рефлексивті есеп алынады. Оны мұғаілм
оқушылардан алады. Оқушылар өз ойларын білдіру арқылы, сабақты талдап,
кемшілігі мен артықшылығын атап, келесі де жасау қажет өзінің жоспарын да
жаза алады, немесе ауызша айта алады. Ол мұғалімнің өзінің дайындаған
әдісіне байланысты. Сабақ-өте қырлы және сан қилы.
Әрбір сабақ кезінде оқушыда сыни ойлау дағдылары қалыптасады, оқушы жан-
жақты болады. Сабақтың тиімді және оңай екендігін түсіне бастайды.
Күнделікті сабақ барысында сыни ойлаумен қатар, сын тұрғысынан бағалауда
қалыптасады. Оны мұғалім іске асырады, оқушыларды өзі қалаған әдістермен
дескрипторға қарап бағалайды.

|Белгі |Әр оқушының алдында жасыл,сары,қызыл түсті смайлик |
| |бар.Сабақ біткен кезде үшеуінің біреуін мұғалімге |
| |қалдыру керек |
| |Жасыл - маған сабақ ұнады, сабақ пайдалы болды. Мен |
| |тақырыпты түсіндім. Сабақта белсенді қатысып, тиісті |
| |бағамды алдым. |
| |Сары - сабақ қызықты болды. Мен белсенді сабаққа |
| |қатыстым, жалпы сабақ маған пайдалы болды. |
| |Қызыл - мен сабақты толығымен түсінген жоқпын, |
| |сондықтан сабақтың пайдасы аз болды. |

Тізбектелген сабақтар топтамасы негізінде қолданылатын 7 модульдік
технологияның мұғалім мен оқушы үшін пайдасы

|Мұғалім |Оқушы |
|Мұғалім-бағыттаушы | Диалог негізінде сұхбаттасып, |
| |өз-ой пікірін жүйелейді. |
|Өз әрекетін зерттейді |Өмірде алынған нақты |
| |құбылыстарды зерттейді; |
|Оқушыға жаңа әрі қызықты |Оқуға ынтасы, қызығушылығы |
|әдіс-тәсілдер ұсынады |оянады |
|Оқу жоспары жалпыдан дараға |Оқушы да сыни тұрғыдан ойлануға,|
|қарай бағытталып, негізгі |ойын ашық білдіруге дағдыланады |
|құрамдас бөліктерді назарға алып|(үйренеді) |
|құрылады: | |

Сабақ өту барысында мұғалім сабақты жоспарлауы және оны ұйымдастыра алатын
қасиетке қабілетті бола алуы керек. Диалог арқылы оқушыларға сабақтарды
түсіндіріп, олардың ой-пікірлерін тыңдап, сабақ өтуге болады. Биология
сабақтары кезінде нәтижеге жету дегеніміз-ол мұғалім құраған тапсрмаларды
орындап, ізденбей отыру емес, нәтиже дегеніміз-ойда тақырыпқа байланысты
ақпарат қалыптастыру, және оны өмірмен байланыстыра отырып дұрыс қабылдай
алу, алынған білімнің тиімділігін анықтау болып табылады.
Орта мерзімді жоспар құру барысында бірінші бетпе-бет кезеңінде теориялық
түрде танысқан бағдарламаның негізгі идеяларын басшылыққа ала отырып, жеті
модульдің біреуін жеке-дара бөліп алуға болмайды. Себебі, бір модульдің
ішінде қалған модульдер орын табады, сондықтан сабақтың біреуін жалғыз бір
модульге арнап жоспарлау мүмкін емес. Жеті модульдің барлығы  оқыту мен
оқудағы жаңа тәсілдері деп санауға болатынына қарамастан, жаңа оқыту әдісі
«диалог арқылы оқыту» мен «қалай оқу керектігін үйрену» екендігін білдім.

мұғалім

Өз ұсынысым

Сабақты тиімді өткізу мақсатында модельдеу әдісі арқылы көбірек сабақ
өтуді дұрыс деп санаймын. Бұл әдіс арқылы оқушылар практикамен теорияны
ұштастырып, алған білімін тереңінен ұғынады. Және бұл технологияны дамыту
мақсатында бірнеше арнайы дидактикалық ойын ойлап таптым. “Кім
ізденімпаз?”, “Жазушылар мен ақындар”, “6-жарым” секілді дидактикалық
ойындарда модельдеу технологиясындағы қажетті объектілерімізді қолдана
отырып, сабақ өтуге болады. “Кім ізденімпаз”-атты дидактикалық ойында
оқушының ізденімпаздығының деңгейі анықталады. Мәселен, мұғалім әрбір
оқушының алдына муляж, макет, суреттік ассоциограмма немесе биологиядағы
жасалған объектілер тіпті гербарийлерді қойып, оқушының ізденуін
қадағалайды. Оқушыға жеке берілсе, ол жұмысты жеке жасайды. Іздену
барысында оқушыда ой қалыптасады.
Ал “Жазушылар мен ақындар” ойынында оқушылар берілген объект бойынша
топқа бөлініп, топтық жұмыс жасайды. Мұғалім екі қағазға жазушылар және
ақындар деп жазып, оны топ жетекшілеріне таңдатқызады. Ақындар түске топ-
берілген объект (муляж) бойынша ауызша баяндап жеткізеді, ал жазушылар
тиісінше жазбаша түрде жазып берілген объект жайлы зерттеу жасап, барлығын
қамтуға тырысады. Мәселен: бақаның ішкі құрылысын сипаттау. Кейін ақындар
мен жазушылар тобы бір-бірінен мәлімет алмасып, жасаған кластерлер мен
сызбаларын айырбастап сабақты қорытындылайды. Бұл арқылы оқущыларда сапалы,
саналы практикалық білім қалыптасады.
“6-жарым” деген дидактикалық ойында оқушылар жеке немесе жұптық түрде
сайыс өткізеді. Бір-біріне объектке байланысты сұрақты қояды, 6-ға дейінгі
санаққа дейін бір-бірлерінің жауаптарына жауап беру қажет. Жарыс түрінде
ұйымдастырылады. Объектке байланысты сұрақтар қойылады, оқушылар тез
ойланып жауап беруге тырысады, ойлау қабілеттерін жылдамдатады, модельдеу
технологиясы осылайша жүзеге асады.

Іс әрекеттегі зерттеу жүргізудің бес қадамы

Іс-әрекеттегі зерттеу жүргізуге бағытталған бес қадамды негізге ала
отырып, іс –әрекеттегі зерттеу жүргізу үшін негізгі бағыттар мен
басымдылықтар анықталып, осы сыныптағы білім сапасын арттыру мақсатында 
төмендегідей жоспар құрылды.
1. Іс-әрекеттегі зерттеуге арналған тақырыпты таңдауды негіздеу.
2. Іс-тәжірибеге енгізілген өзгерістер және пайдаланылған дерек жинау
әдістері.
3. Тәжірибеге өзгерістерді енгізу.
4. Іс-әрекеттегі зерттеу жүргізу үдерісіндегі шектеулер және бұдан
кейінгі іс-тәжірибеге жасайтын ықпалы.
5. Деректерді талдау, қорытындылау және оқытудағы келешек өзгерістерді
жоспарлау.
Зерттеу жүргізудің 1 қадамы - зерттеуге арналған тақырыпты таңдауды
негіздеу. Бұл үшін қыркүйек айында 3-11 сынып
оқушыларының сабақтарына қатысып,оқушылар мен ата-аналардан сауалнама
алынып, мектеп психологтары мен бірігіп, жеке оқушылардың мүмкіндіктері
бақыланады. 
2 қадам зерттеуді әзірлеу, дерек жинау   үшін пән иелерімен, оқушылармен 
сауалнамалар жүргізіледі. Сауалнамалар қорытындылары талданып, тақырып
таңдауға негіз болады. Таңдалған тақырыпқа сай
 3 қадам тәжірибеге өзгерістерді енгізу үщін орта мерзімді жоспар бойынша 
тізбектелген 3 сабақ жоспарланады.Сaбaқтap топтaмaсында әpбip жетi модулді
 бip-бipiмен үйлесiм тaуып, ықпaлaдaстыpу. Ең мaңыздысы осы қойылғaн
мaқсaттapғa қол жеткiзуге бaғыттaлғaн нәтижеге  негiзделуi. Әpбip модулдi
оқытудa ықпaлдaстыpу жолындa  құpылғaн жоспap бойыншa әp оқушы өз жұмысының
нәтижесiн көpу үшiн, әp оқушыны нaзapдa ұстaу үшiн олapғa жaуaпкеpшiлiкке
бaғыттaлғaн тaпсыpмaлap  беpiлу кеpек. Әр сабақтан соң,  «Мен не ұтам?»
және «Оқушы не ұтады?» деген     сұрақтарды естен шығармай , әр сабақ
кезінде бағалау әдістерін қолданудағы оң нәтижелері мен кездескен
кедергілерді  саралай отырып,одан әрі жетілдіру үшін қайта жоспарланады.
4 – қадам іс- әрекеттегі зерттеу жүргізу үдерісіндегі шектеулер мен бұдан
кейінгі іс - тәжірибеге жасайтын ықпалы.Әр сабақтың жетістігі мен кездескен
кедергілерді талқылап, алдағы уақытта нені ескеру қажет екеніне
рефлексивтік есеп жазылып, нәтижесінде оқушылардың жеке даму аймағы
анықталып, тапсырмалар мен әдіс-тәсілдер өзгертіледі. 
5 қадам деректерді талдау, қорытындылау және оқытудағы келешек өзгерістерді
жоспарлау.
Lesson Study(іс-әрекетті зерттеу) сыныпты зерттеу нысандарының бірі болып
табылады, бұл 1870-ші жылдары Жапонияда тәжірибені жақсарту мен жетілдіру
мақсатында пайда болған. Lesson Study тәсілі Макота Йошида Америка Құрама
Штаттары мен Ұлыбританияда жаңа тәсілдің таныстырылымын жасағаннан кейін,
Жапониядан тыс жерлерде 2007 жылдан бері танымал бола бастады. Аталған
елдердің зерттеушілері жапондық ғалымдардың халықаралық зерттеу аясында
көрсетілген академиялық жоғары жетістіктеріне ықылас танытты. Йошида бұл
жетістік Lesson Study-дің жапон мектептерінде кеңінен қолданылуынан болып
отыр дегенді алға тартады, сондықтан қазіргі кезде Шығыс Азияның бірқатар
елдерінде мұғалімдердің педагогикалық білімдері мен тәжірибесін дамытуға
арналған тиімді құрал ретінде белсенді енгізіліп жатыр. Рефлексия Lesson
Study нысанының бірі болып табылады деп айтуға болады. Соған қарамастан,
Lesson Study-ді енгізу жөніндегі қызметті кәсіби деп атау үшін белгілі
қағидаттар мен практикалық амал-шаралар сақталуы керек. Нақты айтқанда,
Lesson Study мұғалімдерді оқыту мен тәжірибесін дамытудағы ынтымақтастық
тәсіл болып табылады, және де іс-әрекеттегі зерттеу сияқты бірқатар
циклдерді қамтиды. Lesson Study-де ең бастысы «сабақты зерттеу» немесе
«сабақты зерделеу» үдерісі болып табылады, бұл үдеріс барысында
ынтымақтастықтағы мұғалімдер оқу сапасын арттыру үшін белгілі бір тәсілді
қалай дамытуға болатындығын анықтау мақсатында оқушылардың оқу үдерісін
зерделейді. Lesson Study-дің түйінді сипаты креативтілік және ғылыми дәлдік
болып табылады. Креативтілік оқытудың жаңа тәсілдерін әзірлеу мақсатында
бірлесе жұмыс істейтін мұғалімдер бастамасымен жасалады, ал ғылыми дәлдік
жаңа тәсілдің тиімділігін көрсететін оқушының оқуы туралы деректер жинауды
көздейді. Атап айтқанда, Lesson Study тәжірибені жақсартудың демократиялық
жолы болып табылады. Топтар әдетте кемінде үш мұғалімнен тұрады, бұл
тәжірибесі мен білімдері бір-біріне жайлы әсер ететін фактор болып
есептеледі. Топ мұғалімдері көп жағдайда бір мектепте жұмыс істейді, бірақ
практиканы жақсарту мақсатында бірлесе жұмыс істеу үшін басқа мектептердің
мұғалімдері де тартылуы мүмкін. Кейде топты кәсіби ұйымдастыру үшін
белгіленген тәсілдерді немесе оқу бағдарламаларының аспектілерін пайдалану
бойынша жұмыс тәжірибесі бар, тиісті дайындықтан өткен мұғалімдер шақырылуы
мүмкін. Сонымен бірге барлық топ мүшелері толық көлемде және бірдей
дәрежеде үдеріске тартылады. Тек бір мұғалім ғана сабақ беретіндігіне
қарамастан, топ өзіне ол үшін жауапкершілік алады және кез келген оқыту мен
сабақты бағалау жеке мұғалімге ғана емес, тұтас барлық топтың жұмысына
қатысты беріледі. Lesson Study-дің тағы бір демократиялық ерекшелігі,
мұғалімнің жинақтаған білімімен ауқымды педагог қауыммен бөлісуі болып
табылады. Жапонияда мұғалімдердің тәжірибесін қолдауға және зерттеулердің
жеке топтамаларын дайындауға көмегін тигізу үшін Lesson Study нәтижелері
жүйелі түрде жарияланып тұрады. Lesson Study топтары сондай-ақ
әріптестерімен бірлесіп жаңа тәсілді оқыту мен оқу бағдарламаларының
аспектілерін модельдейді және жүргізілген зерттеулер туралы талқылауларды
ұйымдастырады.

-----------------------
Тізбектелген сабақтар топтамасын құру үшін мұғаілмге қажет

Пәндік мазмұн

ҰМЖ, ОМЖ, ҚМЖ

Жеке сабақ

Оқу бағдарламасы

Жұмыс сызбасы

Тізбектелген сабақтар

Тізбектелген сабақтар топтамасы

Рефлексия (рефлексивті есеп )

Орта мерзімді жоспар негізі болып табылады, тақырыптар мен сабақтар
жиынтығы

Мұғалім сабақта әдістерді қолдана отырып, оқушыларды сыни бағалайды

Тізбектелген сабақтар топтамасы

Сабақтарды мұғалім жүйелі түрде өтіп, жоспарлап, оқу мақсатын қою керек.

Сабақ жоспарларын, әдістемелік-кешендерді дайындау арқылы жүзеге асырылады

Теориялық білім+қабілет

Әдістемелік көмек

ұйымдастырушылық
қабілеті жоғары болуы
қажет

оқу құралдарын
игере алуы

білім деңгейі жоғары
болуы қажет

теорияны пркатикамен
ұштасыра алуы қажет

әдіс-тәсілдерді жетік
меңгеруі қажет

АҚТ-ны жетік
меңгере алуы

тізбектелген
сабақтар
топтамасының
болуы

Қалай сабақты тиімді әрі қызықты өткізуге болады
өтк

оқу-әдістемелік
кешеннің болуы