Қазақ тілі пәніне арналған оқыту әдістемесі

27) Қазақ тілін сөздік әдісі (түсіндіру, баяндау, әңгіме, әңгімелесу т.б.) арқылы оқытудың әдестемелік ерекшеліктерін талдап жазыңыз.
Сөздік әдісі арқылы оқушылардың сөздік қорына жаңа сөз қосу, әрі оны байыту тиімді болып табылады. Қазақ тілі сабағында сөздік әдісі үшін баяндау, түсіндіру, әңгімелесу және сұрақ-жауап секілді оқу әдістерінің түрлерін қолдану тиімді.
Баяндау әдісі арқылы мұғалім қазақ тілінің түсіндірме сөздіктерін пайдалана отырып, оқушыларға түсіндіру жұмысын жүргізуге болады. Оқушыларға түсіндірілген сөзді ұмытпау мақсатында, сөздік дәптер арнатып, жаздырып қою қажет.
Сұрақ-жауап әдісі арқылы оқушыларды сабаққа белсенді қатыстыруға болады. Мұғалім тарапынан қойылған сұрақ оқушыны ойландырып, өзінше ізденуге, тұжырым жасауға әсер етеді. Сұрақ-жауап әдісін қорыту сабағында пайдаланған тиімді. Оқушыларға сөздіктен іздету арқылы да, сол жаңа сөзді ұмытпауға мүмкіндік жасайды.
Әңгімелесу әдісі арқылы мұғалім сол жаңа сөздің мағынасын түсіндірмей тұрып, оқушылардың ойын, тұжырымын сұрастырған да тиімді. Оқуышлар өзінше топшылап немесе білген болса айтып беру де оқушылардың сабаққа, жаңа сөзді меңгеруге ынтасын арттырады. Себебі, қазіргі оқу жүйесінде оқушылар іздену үстінде болу керек.
Оқушылар білмеген жаңа сөздерді үй тапсырмасына ретінде беруге болады. Олар үйден ізденіп келіп, өз беттерінше жұмыс жасағаны да дұрыс.
28) Қазақ тілін оқытудың жеке дидактикалық ұстанымдарын жалпы дидактикалық ұстанымдармен салыстыра отырып, ерекшеліктерін тұжырымдаңыз.
Жеке дидактиакалық ұстанымдар
Жалпы дидактикалық ұстанымдар

29) Қазақ тілін оқытудың жаңа тенденциялары, парадигмалары, қағидалары мен бағыттары бойынша Т-кесте жасаңыз.

30) Қазақ тілі сабағында дидактикалық ойындарды қолданудың технологиялық моделін тұжырымдаңыз.
Дидактикалық ойындар оқушының сабақты жеңіл әрі тез игеруге, ынтасын оятуға, ізденуге, әрі логикалық ойлау қабілетін дамытуға көмектеседі. Кез келген сабақта оқушыларды шығармашылыққа, ізденіске баулуы қажет. Ол үшін дидактикалық ойындарды пайдалану аса тиімді. Қазақ тілі сабағында тіл білімінің салалары бойынша сабақты пысықтау, қайталау, қорытындылау мақсатында дидактикалық ойындарды қолдану пайдалы. Дыбыстарды меңгеру, сөздерді дұрыс жаздыру, дыбыстардың өзгеруі бойынша, сөздердің мағыналары бойынша түрлі ойындарды құрастырып, оқушыларға ойнатуға болады. Мысалы:
Фонетика саласы бойынша
1)Дыбыстық өзгеріске ұшыраған сөздерге мысал келтіріңіз.
2) Дұрыс жаылған сөздерді табыңыз:
Тәрбие, тимді, тәжирбе, айналдыр, мешіт, артық.
3) Берілген сөздерге антоним сөздер табыңыз:
Ашық-
Әдемі-
Кең-
Алас-
Төмен-
Осы секілді тіл білімінің салалары бойынша дидактикалық ойынның түрлерін қолдануға болады. Ал морфология саласы бойынша мұғалім сөз табын жақсы меңгерту үшін, (мысалы сан есім) сандарды қатыстырып, қысқа мәтін құра деген секілді тапсырмаларды беруге болады. Ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, ұяшық ойындарын да ұйымдастыруға болады. Допты пайдалана отырып, мұғалім тарапынан кез келген оқушыға лақтырып сұрақтар қоюға да өте тиімді. Түрлі сөзжұмбақтар дайындап алып келіп, оқушыларға шештіру де оқушылардың ынтасын аша түседі. Қобдишаға сұрақтар дайындап салып, оны шештіруге оқушыларды ұмтылдыру сабақты қызықтыра түседі.
Дидактикалық ойындарды сабақ барысында қолдану өте тиімді. Бұндай ойындар балардың қызығушылығын арттыра түсіріп, оқуға деген ынтасын оятады. Дидактикалық ойындарды қолдану арқылы оқушылардың арасында жарыса оқу процессін де тудырады. Бұл әр оқушының сабаққа белсене қатысуына әсер етеді.
31) Қазақ тілі сабақтарында тіл ұстарту жұмыстарын жүргізудің әдістері бойынша зерттеулердегі пікірлердң салыстырып, өз ойыңызды қорытындылаңыз.

32) Қазақ тілі пәніне арналған оқу-әдістемелік кешенді жүйелеп, кластремен беріңіз.
Қазақ тілі сабағында оқыту әдістерін тиімді, жүйелі қолдану нәтиже беретіні анық. <<Әдіс>> ұғымының бастапқы мағынасы <<зерттеу>> деген ұғымды берген. Әдіс сөзі грек тілінен енген. Әдістер оқушылардың біліктілігін арттырады. Практикалық дағдысын қалыптастыру мақсатында мұғалімнің оқушылармен жүргізетін жұмысы.
Байқау әдісі
Әңгіме әдісі
Түсіндіру әдісі

Қазақ тілі пәніне арналған оқыту әдістемесі

Ауызша түсіндіру әдісі
Тәжірибе әдісі
Түсініксіз сөздерді түсіндіру әдісі

Әдістеме салсымен айналысқан әдіскер ғалымдар қазақ тілі пәнін оқытуда көптеген әдістің түрлерін көрсетеді. Ең басты әдістердің қатарына жоғарыда кластермен көрсеткен әдістерді атауымызға болады. Бұл әдістерді сабақ барысында қолдану өте тиімді.
33) Қазақ тілі пәні бойынша дағды мен іскерлікті қалыптастыру сабағы, оның ерекшеліктерін талдап жазыңыз, сабақ үлгісін көрсетіңіз.

34) Қазақ тілі пәні бойынша жаңа сабақтың құрылымдық-мазмұндық ерекшеліктерін талдап жазыңыз, сабақ үлгісін құрастырыңыз.
35) Қазақ тілі сабағы бойынша деңгейлік тапсырмаларды даярлау, оның әдістемелік ерекшеліктерін үлгілерімен көрсетіңіз.
Деңгейлік тапсырмалар - оқушыларды төменнен жоғарыға, жеңілден күрделіге қарай үйретуге негізделген жаттығулардың түрі. Деңгейлік тапсырмалар тұлғаны жаңалыққа ұмтылуға итермелейтін жаңа қабілеттерін ашуға болатындығы ескеріледі.Деңгейлік тапсырмалар оқушылардың білімін шыңдауға әсерін тигізеді. Оқушыны алға ұмтылдыруға және білімді жүйелі меңгеруіне көмектеседі.
I.Репродуктивтік деңгей
Тапсырмасы:
Берілген мәтіннен одайғай сөздерді табыңыз.
- Ащы - ау тілің, пай - пай - пай!
- Жә, енді біз төсек жайлаймыз.
-Уай, балам, әкең осы Бетқұдықтың мәні - жөнін ұғып, түбін тексерді ме екен?
- Ой, шіркін - ай, айыра алмаған шығарсың!
- Апыр - ай, ата қонысым еді.
- Ойбай, бауырым! Ойбай, бауырым,- деп, ат қойып келе жатыр.
- Ой, ұқсамасаң, тумағыр!
- Уа, қой деймін, балам!
- Әй, шырағым, балам, әуелі ар жағаңда әкең тұр... Сәлем бер!
II .Алгоритмдік деңгей
Тапсырмасы:
Берілген сөйлемдерді одағайға айналдырып жазыңыз.
Астанадан көкм келе жатыр.Кер бестінің шабысын-ай.Қарағым-ай, білмейді екенсің ғой.
III. Ізденіс (эвристикалық) деңгей
Тапсырма:
Көп нүктенің орнына тиісті одағай сөздерді қойыңыз.
........., әжем ауылдан қонаққа келді. ........., мынау не деп тұр!-деді атам......, әзер жеттім. ......., кішкене бел жазайыншы.... ........, мына дүлей тіршілік те көк мұздай тас бауыр екен - ау! ........, үйірімен үш тоғыз! ........, сонау Сүйіндіктен осы араға келіп жүргені.
IV.шығармашылық деңгей
Тапсырмасы:
Одағай сөздерді пайдаланып өлең шығарыңыз немесе шағын диолог түріндегі әңгіме жазыңыз.

36) Қазақ тілін оқыту барысында оқушылардың интеллектуалдық әлеуеті мен қабілетін дамытудың заңдылықтары мен талаптарын НЗМ мектептері тәжірбиесінде анықтаңыз.
37) Грамматикалық ойындар және оны сабақта қолдану технологиясының моделін жасаңыз.
Грамматикалық ойындар - оқушылардың ойлау қабілетін, тілін, пәнге қызығушылығын арттырады. Сауаттылығымен қатар шығармашылық қабілетін дамытуға пайдасын тигізеді.
Грамматикалық ойындар
<<Ұяшық>> ойыны
Пайдаланылатын көрнекіліктер: интертақта, ақ парақтар.
Ойынның шарты: оқушылар интертақтада көрсетіліп тұрған кез келген ұяшықтарды таңдайды. Берілген сұрақтарға ақ параққа жауап жазу арқылы қабылданады.
Ойынның тиімділігі: оқушыларды жылдамдыққа, топпен бірлесе шешім қабылдауға және тапқырлыққа үйретеді.
<<Кім тапқыр?>> ойыны
Пайдаланылатын көрнекіліктер: тақта және стикерлер.
Ойынның шарты: тақтадағы стикерлерде тұрақты сөз тіркестері жасырынып тұрады. Оқушылар соларды таңдап алып, топпен жылдам мақал-мәтел құрастырады немесе 4 жолды өлең шығаруы тиіс.
Ойынның тиімділігі: оқушылардың ойлау қабілетін арттырып, шығармашылық қабілетін ұштайды.
<<Тауып көр!>> ойыны
Пайдаланылатын көрнекіліктер: интертақта.
Ойынның шарты: тақтадан қысқарған сөздер көрсетіледі. Оқушылар сол сөздердің толық атауын табуы қажет.
Ойынның тиімділігі: оқушылардың біліктілігін арттырумен қатар, қысқарған сөздер жайлы мол мәлімет беріледі.
<<Құрастыр>> ойыны
Ойынның шарты: бір оқушыға зат есімнен сөз беріледі, келесі оқушы сын есімді қатыстырып, келесі оқушы етістікті қатыстырып деген секілді сөз таптарын пайдаланып сөйлем құрауы тиіс.
Ойынның тиімділігі: оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін шыңдайды. Сөз таптары жайлы түсінік қалыптастырады.
<<Пунктуация>> ойыны
Пайдаланылатын көрнекіліктер: интертақта
Ойынның шарты: оқушыларға пунктуациясы қойылмаған сөйлемдер беріледі, тиісті тыныс белгілерін қою қажет.
Ойынның тиімділігі: оқушылардың сауатты жазуына әсер етеді.

38) Жоғары сынып оқушыларын дамыта оқытудың тәрбиелік мәнін ашатын негізгі ұғымдарға талдау жасаңыз.
Дамыта оқыту - мұғалім мен оқушы арасындағы тығыз қарым-қатынасты туғызады. Дамыт оқыту барысында оқушы білімді өз бетінше меңгеруге мүмкіндік алып,телориялық тұрғыдан ойлауға икемделеді. Дамыта оқуыту оқушының барлық сапаларын, тұстарын дамытуға бағытталған. Дамыта оқыту арқылы мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынасқа негізделеді. Яғни, силастық, түсінік, өзара ынтымақтастық секілді қасиеттер. Бұл қаситтер оқушының бойына осындай қасиеттерді дарытудың тәрбиелік құралы болып табылады. Дамыта оқыту оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыруға және оқуға ынтасын көтеруге баулиды.
Оқыту, тәрбие және дамыту білім берудің тең құрамы болып есептеледі.Жоғары сынып оқушыларын дамыта оқытудың тәрбиелік мәнін ашатын негізгі ұғымдар баланың еркіндігін қалыптастыру, өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға дағдыландыру, жеке тұлға ретінде қасиеттерін ескеру, тұлғалыққа бағыттау. Дамыта оқыту барысында жоғары сынып оқушыларына өзара ынтымақта болу, жағдайды түсіну, алдына мақсат қоя білу деген секілді тәрбиелік қасиеттерді дарытады. Яғни, проблемалық мәселелерді шешуге, ізденіс, зерттеу бағытын дамыту, жеткіліксіз білімдерді өздері меңгеру және т.б. атауымызға болады.
Жалпы, қорыта айтқанда, дамыта оқыту оқушыларға тек білім көзін берумен шектеліп қалмай, олардың бойына түрлі қасиеттерді дарыту мақсатында да әсер етеді. Оқушыларға тәрбиелік құрал көзі ретіндегі маңызы да аса зор.
39) Қазақ тілі сабағында оқулықтағы мәтіндермен жұмыс істеу әдістемесінің моделін оқулықты өзіңіз таңдай отырып, кластермен көрсетіңіз.
<<Қазақ тілі мен әдебиеті>> оқулығы, 5- сынып, 2-бөлім, <<Көкжиек-Горизонт>> баспасы, 2017 жыл. Мәтінмен жұмыс 3-тапсырма, 5- бет.

Екпінмен жұмыс
Ауызша айтқызу немесе сұрақтарға жауап беру
Ережемен жұмыс
Мәтіннің мазмұнымен жұмыс
Дыбыстармен жұмыс
Сөздікпен жұмыс
Қазақ тілі сабағында мәтіндермен жұмыс істеу