Центрлік және осьтік симметрия

Ұзақ мерзімді жоспардың тарауы: 9.2.А Жазықтықтағы түрлендірулер
Мектеп: Батурин ЖОББМ
Күні: Мұғалімнің аты-жөні: Елеуова Гульден Камитовна
Сынып: 9 геометрия Қатысқандар: 18 Қатыспағандар:0
Сабақтың тақырыбы:
9.2.3.1.Қозғалыс және оның қасиеттері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)
9.1.4.8
Қозғалыстың түрлерін, композициясын және олардың қасиеттерін білу.

Сабақтың мақсаты
- Қозғалыстың түрлерін, композициясын және олардың қасиеттерін біледі
- Центрлік және осьтік симметрия кезіндегі фигуралардың бейнелерін салады
- Симметриялы түрлендіруді есептер шығаруда қолданады
Бағалау критерийі
- Қозғалыстың түрлерін, композициясын ажыратады
- Центрлік симметрия және осьтік симметрияны пайдаланып фигура бейнесін салады
- Симметриялы түрлендіруді пайдалана отырып есепті қорытып шығарады
Құндылықтарға баулу
<<Қазақстанның Тәуелсіздігі және Астана>> Мәңгілік ел құндылықтарына құрмет көрсету. Тәуелсіздігімізді дәріптеу.
Оқушылар кіші топтық жұмыстарда бір-біріне көмектесе алады, көшбасшылық қабілеттерін дамытып, өз жұмыстарын бағалағанда шыншыл бола алады. Берілген тапсырмалар архитектура, табиғат жайлы және оның пайдасы жайлы мәліметтер беріледі. Қосымша мәліметтерді іздестіруді талап ететін тапсырмалар оқушының зерттеушілік қабілетін дамытады.
Пәнаралық байланыс
Сызу, информатика, география
Алдыңғы білім
-Координаталық жазықтықты және нүктелерді белгілеуді біледі
-Фигуралардың атауы мен түзу сызықтарды біледі
-Векторларды координаталық жазықтықта қолдануды біледі
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері
Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері
Ресурстар
Сабақтың басы

10 минут

1. Ұйымдастырукезеңі
-Амандасу, сыныпты түгендеу;
-Назарларынсабаққааудару;
-Сабақмақсатыментаныстыру
2. Топқа бөлу
Саралау тәсілі: <<Жіктеу>>Түрлітүстісимметриялы суреттерді таңдау арқылысыныптыүштопқабөліпорындарынаотырады. Таңдалған жапырақтар туралы диалог сұрақтар қойылып, өз ойларын айтады?
-неліктен жапырақ?
-қандай геометриялық денеге ұқсайды?
-сызықтартары қалай орналасқан?

Сабақты тақырыбын ашу мақсатында сөзжұмбақ шешу арқылы бүгінгі тақырыптың атауы шығады.
Бүкіл сыныпппен жұмыс
Саралау тәсілі: Дереккөздер (Кейбір оқушылар басқа сыныптастарына қарағанда анағұрлым күрделі дереккөздерімен жұмыс істейді.)
Белсенді оқу әдісі: <<Қазына іздеу>> (Сабақ тақырыбына қатысты ақпарат жасырылады, оқушылар жасырылған ақпаратты табуы керек. Күрделілік деңгейін арттыру үшін,тақырыпқа қатысы жоқ ақпарат қосып оқушылардан оларға қажетті және қажет емес ақпаратты ажырату сұралады)
Түрлі оқу стратегияларды қолданып,білімдерін, дағдыларын және түсініктерін топ арасында ортаға салып , талқылайды.
1 топ <<Жазықтықты түрлендіру>>, 2- топ <<Осьтік симметрия>>, 3- топ <<Центрлік симметрия>>
Бағалау критерий: Білім алушы
- Қозғалыстың түрлерін, композициясын ажыратады
-Центрлік симметрия және осьтік симметрияны пайдаланып фигура бейнесін салады.
Ойлау дағдыларының деңгейі: Білу және түсіну.
Сөзжұмбакты шешкенде бізде симметрия сөзі пайда болады
1. 1.ОХ осініңатауы - абсцисса
2. 2.ОУ осініңатауы- ордината
3. 3.Жер қабатының қозғалысын бақылау құралы- сейсмограф
4. 4.Жүрексоғуыныңграфигі- кордиограмма
5. 5.Ауа-райынбақылауқұралы- термограф
6. 6.Нүктеніңжазықтықтағыорны- координата
7. 7.Жазықтықтыңкоординаталықосьтерменбөлгендегібөлігі- ширек
8. 8.Екішаманыңарасындағытәуелділіктікоординаталықжазықтықта
сызықпенкескіндеу- график
1. 9. Бір- бірімен тікбұрыш жасап қиылысатын екі түзу- перпендикуляр

а
б
ц
и
С
с
а

о
р
д
И
н
а
т
а

с
е
й
с
М
о
г
р
а
ф

к
о
д
и
о
г
р
а
М
м
а

т
Е
р
м
о
г
р
а
ф

к
о
о
р
д
и
н
а
Т
а

ш
и
Р
е
к

г
р
а
ф
И
к

п
е
р
п
е
н
д
и
к
у
л
Я
р

ҚБ:Ауызша мадақтама <<Жарайсын! Тамаша! Керемет!>>

Интернет желісінен

Сабақтың ортасы

27 минут
Топтық жұмыс
Саралау тәсілі: <<Дереккөздер>> ( Кейбір оқушылар басқа сыныптастарына қарағанда анағұрлым күрделі дереккөздермен жұмыс істей алады)
Белсенді оқу әдісі: << Графикалық органайзерлер>> Иерархиялық органайзерлер ( нысандар, элементтер,мағыналар, ұғымдар, симметриялы денелерді ажыратып, центрлік және осьтік симметриялы бейнелерін тұрғызу)
Бағалау критерий: Білім алушы
- Қозғалыстың түрлерін, композициясын ажыратады

Ойлау дағдыларының деңгейі: Білу және түсіну
Центрлік және осьтік симметрия
Симметрия - грек сөзінен шыққан. Ол белгілі бір тәртіптің болуын, бөлшектерді
ұйымдастырудағы тұрақтылықты, парапарлықты білдіреді.
Центрлік симметрия - нүктеге қатысты симметрия, яғни нүктеге қатысты
оның екі жағында бірдей қашықтықта симметриялы бір нәрсе (мысалы,
басқа нүктелер немесе нүктенің геометриялық орны) болуы.
Егер O нүктесі AB кесіндісінің ортасында жатса, A мен B нүктелері O
нүктесіне қатысты симметриялы болады. O нүктесі симметрия центрі
депаталады, ал фигура центрліксимметриялыболады.
Осьтік симметрия - ось бойынша бірдей пішінді фигуралардың орналасуы.
Түзугеқатыстты симметрия (оське симметрия) - осьтіксимметрияныңәрбір
нүктесінежүргізілгенперпендикулярғабірдейқашықтықтаорналасқан
симметриялынүктелер.Егер A мен B нүктелеріберілгентүзуге перпендикуляр
бірдейқашықтықтажатса, A мен B нүктелерібіртүзугеқатыстысимметриялыболады.
Түзудібүктеукезінде <<жартылары>> сәйкескелсе, ондаолосьтік симметрия, ал фигура
кейбіросьтергеқатыстысимметриялыдепаталады.
Қасиеті. Екісимметриялыфигуралартең.
Теорема. Түзуге қарағанда симметрия қозғалыс болады.
Қабырғалар саны жұп сан болатын n-бұрышты
көпбұрышта n + 1 симметрия осі бар.
Ал қабырғалар саны тақ сан болатын n-бұрышты көпбұрышта n симметрия
осі бар жәнеоларда центрлік симметрия жоқ.
Мысалы, дұрыс алтыбұрышта алты симметрия осі бар,
олардың үшеуі қарама-қарсы төбелері арқылы өтсе,
қалған үшеуі қарама-қарсы қабырғаларының ортасы
арқылы өтеді. Ал дұрыс бесбұрыштарда бес симметрия осі бар.
Оқушыларға видео роликтен мағлұмат тыңдау арқылы қарама-қарсы топтар бір білеріне сұрақтар дайындап, топ ішінде талқылайды.
Бүкіл сынып орындайтын тапсырма
Белсенді оқу әдісі: <<Еркін әңгіме>>
Әр топ берілген тапсырманы орта салып талқылап, шешімін тауып шығарады. Қалған топтармен тапсырманын дұрыс бұрыстығын тексеріп, сонынан интерактивті тақтадан есептің жауаптарын тексереді.
Топтық жұмыс
Саралау тәсілі: Қарқын (Кейбір оқушылар басқаларына қарағанда жылдам жұмыс істейді).
Бағалау критерийі: Білім алушы
- Қозғалыстың түрлерін, композициясынажыратады
- Центрлік және осьтік симметрияны пайдаланып фигура бейнесін салады.
- Симметриялы түрлендіруді пайдалана отырып есепті қорытыпшығарады
Ойлау дағдыларының деңгейі: Білу, түсіну және қолдану.

1-тапсырма Мына суреттер ішінен осьтік симметриялы фигураларды
таңдап симметрия осьтерін көрсет.( суреттер интербелсенді тақтадан көрсетіледі)

2- тапсырма
1. А(2;3), В(3;-2), С(-2;-3), Д(4;2) нүктелеріне симметриялы нүктелерді координата жазықтығында көрсетіңдер:
2. Координаталық жазықтықта: А (-8;2); В (-2;2) және С (-2;-4) төбелер бойынша АВСД төртбұрышын сал.
Оның Д төбе- сін координаталарымен жаз. АВСД төртбұрышына О нүктесіне қарағанда симметриялы А1В1С1Д1 төртбұрышын сал.
Дескриптор:
-Суреттердің центрлік және осьтік симметриялы болатын түзу сызық сызады;
-Нүктелердің координаталарын табады;
- Координаталық жазықтықта нүкте салады;
- Координаталық жазықтықта төртбұрыш салады.

Қ.Б: Өзін өзі бағалау<<Бағдаршам>>.
Оқушылар топ арасында тапсырманы қалай орындағанын бағдаршам түсін көтеру арқылы өзін өзі бағалайды.

Оқулықпен жұмыс. Деңгейлік тапсырмалар.

Бүкіл сынып орындайтын жұмыс
Белсенді оқу әдісі:
Қадам бас ( Оқушылар деңгейлік тапсырмаларды орындау арқылы келесі тапсырмаға қадам басып отырады)
Саралау тәсілі:Тапсырма ( Оқушылар қажеттіліктеріне қарай тапсырма беру).

Бағалау критерийі: Білім алушы
- Қозғалыстың түрлерін, композициясын ажыратады;
- Центрлік симметрия және осьтік симметрияны пайдаланып фигура бейнесін салады;
- Симметриялы түрлендіруді пайдалана отырып есепті қорытып шығарады.
Оқулықпен жұмыс
№2.8 А
(2;-3) нүктесіне 1) координатлар бас нүктесіне қатысты; 2)Ох осьіне қатысты; 3)Оу осьіне қатысты симметриялы нүктелердің координаталарын анықтаңдар.
Жауабы: 1)(-2;3) 2) (2;3) 3) (-2;-3)
№2.14 В
Бұрыштың биссетрисасы арқылы өтетін түзу оның симметрия осьі болатының дәлелдеңдер.
Шешуі: Биссектрисаның әрбір нүктесі бұрыш қабырғаларынан бірдей қашықтықта жатады, яғни бұрыштың
Биссектрисасыоның симметрия осьіболады. Үшбұрыштың бір бұрышының төбесінен оған қарсы жатқан қабырғаға дейін жүргізілген түзу сызық кесіндісі үшбұрыштың биссектрисасы деп аталады. Үшбұрыштың биссектрисалары бірн үктеде - осы үшбұрышқа іштей сызылған дөңгелектің центрінде қиылысады.

№2.21 С
Төбелері А(2;1), В(5;4), С(11;-2), Д(8;-5) нүктелерінде орналасқан тіктөртбұрыш берілген. Осы тіктөртбұрыштың 1) симметрия центрінің координаталарын анықтаңдар; 2) симметрия осьтерінің теңдеулерін жазыңдар.
Жауабы: 1) (6,5;-0,5) 2) х+у-6=0
Дескриптор:
-Координаталық түзуде осьтік және центрлік симметрияны салады;
-Үшбұрыштың биссектриса арқылы өтетін түзу симметриялы болатын анықтаманы еске түсіріп, дәлелдеме келтіреді;
- Төртбұрышты координаталық жазықтықта бейнелеп, симметрия центрінің координатысын табады;
-Симметрия осьінің теңдеуін жазады.
ҚБ: <<Смайликтер>> арқылы өзара бағалайды.

Жеке жұмыс
Белсенді оқу әдісі: <<Ойлан, Жұптас, Бөліс>> (Оқушылар алдымен берілген деңгейлік тапсырманы ойланады, көршісімен жұптасып және бөлісіп шығарады)
Саралау тәсілі: Қорытынды (Барлық оқушыларға бағытталған нұсқау бере отырып, олардың әрқайсысының өздерінен не күтетіндігін түсінгендеріне көз жеткізу керек)
Бағалау критерийі Білім алушы
- Қозғалыстың түрлерін, композициясын ажыратады;
- Центрлік симметрия және осьтік симметрияны пайдаланып фигура бейнесін салады.
Ойлау дағдыларының деңгейі: Түсіну және қолдану.
1-тапсырма
Қозғалыс нәтижесінде Ф фигурасы Ф′ фигурасына көшті.
Төменде көрсетілген суреттерден қозғалыстың түрлерін анықтаңыз



2-тапсырма
Қазақ халқы ою-өрнек үлгілері берілген. Онда пайдаланылатын жазықтықтағы түрлендірулерді анықтаңыз.
Суретте осы түрлендірулерді анықтайтын параметрлерді көрсетіңіз (симметрия центрі, симметрия осі).

Дескриптор: Білім алушы
- Центрлік симметрияны және симметрия центрін анықтайды;
- Симметрия осьін және симметрия түзуін анықтайды;
Қ.Б: өзін-өзі бағалау <<Жетістік баспалдағы>> әдісі бойынша түрлі түсті жапырақты таңдап, жабыстыру арқылы бағалайды.
Жасыл-толық орындадым
Сары- жартылай орындадым
Қызыл- орындауға қиналдым

<<Геометрия>> 9 сынып оқулығы, Алматы <<Атамұра>>-2019, авторы: Ә.Н.Шыныбеков. 72-74 бет.
https://youtu.be/jkfxkcSahx8

Геометрия 9 сынып, дидактикалық материал,авторы: Ә.Н.Шыныбеков, Алматы <<Атамұра>>-2013

<<Геометрия>> 9 сынып оқулығы, Алматы <<Атамұра>>-2019, авторы: Ә.Н.Шыныбеков. 72-79 бет

Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырмалар жинағы
Сабақтың соңы

3 минут
Бүкіл сыныппен жұмыс
Саралау тәсілі <<Дереккөздер>> ( оқулық және электронды дереккөздерді пайдаланылады)
Белсенді оқу әдісі: <<Элективті тест>> тапсырмалары
Тестті интерактивті тақтада көрсетіледі. Оқушылар ойланып жауапты даптерлеріне түсіреді. Касындаға көршілерімен алмасу арқылы дұрыс жауабымен тексеріледі де дұрыс емес жауаптары диалог арқылы талқыланады.
Тес тапсырмалары
1. Осьтік симметриялы фигураны тап:
а) шеңбер ә) кесінді б) төртбұрыш.
2. Ордината осьінеқарағанда В(- 3; 2) нүктесінесимметриялынүктеніңкоординатасын тап:
а) А1 (- 3;- 2) ә) В1 (3; 2) б) В1 (3;- 2).
3. Квадраттыңнеше симметрия осі бар?
а) 2 ә) 4 б) 1.
4. Квадраттың барлық симметрия осьтері квадраты неше үшбұрышқа бөледі?
а) 5 ә) 3; б) 8.
5. Центрлік симметрия сәйкес нүктелердің арақашықтығын ......
а)өзгертеді ә)өзгертпейді б) түрлендіреді
6. Осьтік симметрия сәйкес нүктелердің арақашықтығын............
а)өзгертеді ә)өзгертпейді б) түрлендіреді
7.Бұрыштың нешесимметриялыцентрі бар?
а)1 ә)2 б) 3
ҚБ: тест жауабын интерактивті тақтада көршілерімен алмасу арқылы тексереді.
*
Үйге тапсырма: 2.16, симметриялы денелердің кез-келген екі суретін салып келу.
* Рефлексия
* <<Көлік жылдамдығы>> Оқушылар берілген тапсырмалар орындауда өзін өзі бағалап стикерге атын жазып суретке жабыстырады.

* Ұлы ойшыл Аристотельдің

* <<Математика... тазалық көрсеткіші, нақты симметрия, ал бұл сұлулықтың ерекше түрлері>>, деген тұжырымдамасы дәлел.
Сабақ аяқталды, сау болыңыздар,

Саралау - Сіз қандай тәсілмен көбірек қолдау көрсетпексіз? Сіз басқаларға қарағанда қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар бересіз?
Бағалау - Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?
Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау
Осы сабақ жоспарлауда пайдаланған әдістерімнің тиімділігін біле алдым. Сабақ барысында топқа бөлініп, жаңа матерал игертемін.Осындай әдіс-тәсілдерді қолдандым.
Белсенді оқу әдістері:<<Жіктеу>>,<<Қазына іздеу>>,
<< Графикалық органайзерлер>>,
<<Еркін әңгіме>>, <<Қадам бас>>, <<Ойлан, Жұптас, Бөліс>>
Саралау әдістері:<<Дереккөздер>>, <<Тапсырма>>, <<Қарқын>>, <<Қорытынды>>.
Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырмалар жинағынан және дидактикалық материал, тест тапсырмалары берілді.
Дереккөз
Геометрия: Жалпы білім беретін мектептің 9- сыныбына арналған оқулық, авторы: Ә.Н.Шыныбеков, Алматы <<Атамұра>>-2019;
Геометрия 9 сынып, дидактикалық материал,авторы: Ә.Н.Шыныбеков, Алматы <<Атамұра>>-2013;
Интернет желісінен ютуб каналынан білімленд
https://youtu.be/jkfxkcSahx9
Сабақ мақсатына жету үшін бағалау критерийлерін жүзеге асырамын. Бағалау критерийлеріне сәйкес тапсырмалар құрастырамын, тапсырмаға сәйкес дискриптор дайындаймын. Қалыптастырушы бағалау әдістерін қолданамын.
Ауызша мадақтама <<Жарайсын! Тамаша! Керемет!>>, <<Өзін өзі бағалау>> Бағдаршам, <<Смайликтер арқылы>>, <<Жетістік баспалдағы>>, <<Элективті тест>> тапсырмалары.

Санитарлық нормалар сақталады. АКТ-ны уақытылы пайдаланылады. Оқушылардың дұрыс отыруы қадағаланады.