Қосылыстағы металл атомдарының тотығу дәрежесі

Қысқа мерзімді жоспар
Пән: Химия
Мұғалімнің аты-жөні: Алымова А.Н
Күні: 14.11.2020ж
Сынып:10 <<Ә>>
Оқушы саны: 26
Сабақ тақырыбы
§44Тотығу - тотықсыздану реакцияларының түрлері
Сабақтың оқыту мақсаттары
-Маңызды тотықтырғыштар мен тотықсыздандырғыштарды анықтау
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін білетін боламыз
Сабақтың мақсаты
Барлық оқушылар:
-Маңызды тотықтырғыштар мен тотықсыздандырғыштарды анықтайды
Көпшілік оқушылар:
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін білетін болады
Кейбір оқушылар:
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін ажырата білетін болады
Құндылықтарды дарыту
-Жауапкершілікке үйрету, әрбір берілген тапсырманы тиянақты орындауға бағыттау;
-Оқушының белсенді ақыл-ой ізденістерін ынталандыру;
-Серіктестікті қалыптастыру

Бағалау критерийлері
-Маңызды тотықтырғыштар мен тотықсыздандырғыштарды анықтайды
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін білетін болады
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін ажырата білетін болады
Тілдік мақсаттары
Тотығу дәрежесі,тотығу,тотықсыздану,электрондардың ауысуы
Алдыңғы оқу
§43
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет
Ресурстар
Сабақтың басы
0-5минут

5-9минут <<Жылы лебіз!>>
(Сергіту сәті )

9-12 минут
<< Кім жылдам?>>>> әдісі

Түсіндіру әдісі:
12-18минут

Сабақтың ортасы
18-26минут

26-30минут

30-33минут

Қалыптастырушы бағалау
33-36 минут

Сабақтың соңы
36-38минут
Рефлекци

Үйге тапсырма
38-40 минут

1.Ұйымдастыру кезеңі
-Оқушылармен амандасу;
-Оқушыларды түгендеу
Сабақтың басында мұғалімдер:
- Оқушының назарын сабаққа аудара алады;
-Оқушылармен оқу мақсатын талқылау
-Оқушылармен өткен тақырыпты қайталау

<<Жылы лебіз!>>
Шарты: шеңбер болып тұрып,оқушылар сабақ басында бір-бірлеріне деген өздерінің жылы лебіздерін жеткізеді

1. Тотығу дәрежесі +4 ке тең
а) CO2 ә) K2O б) HF в) H2O
2. Қай қосылыста элементтің тотығу дәрежесі нольге тең ?
а) FeS ә) F2 б) CaF2 в) Ca3(PO4)2
3. Қосылыстардағы хлордың +7 тотығу дәрежесін анықта
а) KClO3 ә) HClO4 б) HCl в) Cl2
4. Қосылыстағы металл атомдарының тотығу дәрежесі
а) үнемі оң б) бірде оң, бірде теріс
ә) үнемі теріс в) нольге тең
5. Күкірттің төменгі тотығу дәрежесі неге тең?
а) -6 ә) -4 б) -2 в) 0

Дескриптор
-Тотығу дәрежесі +4 ке тең қосылысты біледі
-Тотығу дәрежесі нольге тең элементті біледі
- Қосылыстардағы хлордың +7 тотығу дәрежесін анықтайды
-Қосылыстағы металл атомдарының тотығу дәрежесін біледі
Күкірттің төменгі тотығу дәрежесін анықтайды
Жауабы:
1 а
2ә
3ә
4а
5б

Қандай заттар тотықтырғыш , ал кандай заттар тотықсыздандырғыш болуы мүмкін ? Бұл заттың құрамына кіретін элементтердің тотығу дәрежелерінің мәніне байланысты. Көптеген күрделі заттардың құрамына кіретін кейбір элементтердің тотығу дәрежесі тұрақты болады. Бұл элементтерге тотығу дәрежелерінің өзгеруі тән емес . Сондықтан заттардың құрамында бұл элементтердің болуы , олардың қасиеттеріне әсерін тигізбейді . Тотығу дәрежелері ауыспалы элементтер электрондарды беру немесе қосып алу процестеріне қатысады . Сондықтан күрделі заттардың қасиеттері олардың құрамында тотығу дәрежесі ауыспалы элементтердің болуына байланысты .Тотығу - тотықсыздану реакцияларында тотығу дәрежелері жоғары атомдар тек қана тотықтырғыш , тотығу дәрежелері төмен болса,тек қана тотықсыздандырғыш,ал тотығу дәрежелері ауыспалы атомдар реакция типіне және оның жүру жағдайына байланысты тотықтырғыш та,тотысыздандырғышта болуы мүмкін.
Тотығу дәрежесі ауыспалы атомдарына салыстырмалы сипаттама(күкірт атомына)
Тотығу
дәрежесі
жоғары
атомдар
Тотығу
Дәрежесі
төмен атомдар

a)тотығу дәрежесі төмендейді.
Мысалы
S+6 +2e= S+4
S+6 +6e= S0
S+6 +8e= S+2
ә)электрон
дарды тек
қосып алады,
оларды бере алмайды.
б)тотығу процесіне қатысады.
a)тотығу
дәрежесі жоғарылайды.
Мысалы
S-2 -6e= S+4
S-2 -8e= S+6
ә)электрон
дарды
тек береді,
оларды қосып ала алмайды.
б)тотықсыздану процесіне қатысады.

Маңызды тотықтырғыштарға : оттек , озон . галогендер , азот қышкылы , концентрлі күкірт қышқылы , сутек пероксиді және т.б. жатады .
Маңызды тотықсыздандырғыштар : сутек , металдар , көміртек , көміртек ( ІІ ) оксиді және т.б.
Тотығу - тотықсыздану реакцияларының тектотықтырғыштар ( мысалы : HNО3 , және Н2 SO4)арасында немесе тек тотықсыздандырғыштар ( H2S және НІ ) арасында жүруі мүмкін емес .
Тотығу - тотықсыздану реакцияларының 4 түрі бар .
1. Молекулааралық тотығу - тотықсыздану реакциялары . Реакция барысында әртүрлі бастапқы заттардың құрамына кіретін элемент атомдарының тотығу дәрежелері өзгереді :
Fe2 -3O3 + 3C-2 О = 2Fe0 + 3С +4 О2 2.Молекулаішілік тотығу - тотықсыздану реакциялары . Реакция барысында бастапқы бір заттың құрамындағы әртүрлі элемент атомдарының тотығу дәрежелері өзгереді :
4Fe2+2 S+6 O4 -2 = 2Fe2+3 O3+ 4S+4O2 + O20
3.Өздігінен тотығу , өздігінен тотықсыздану реакциялары . Бұл процестерде тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыш рөлін бір ғана элемент атомы атқарады . Өздігінен тотығу . өздігінен тотықсыздану реакциялары 2 түрге бөлі неді : диспропорциялану және конпропорциялану . 4.Диспропорциялану ( дисмутация ) процесс нәтижесінде бір элементтің тотығу дәрежесі жаңа екі тотығу дәрежесін алады . Пайда болған тотығу дәрежелерінің мәні бастапқыдан үлкен немесе кіші болады .
Мысалы : CI20 + H2+О2- = H+CI- О-2 + H +CI -
Конпропорциялану.Бұл процесс барысында бір элементтің әртүрлі тотығу дәрежесіндегі атомдары бір тотығу дәрежесіне де болады.Пайда болған тотығу дәрежесі бастапқы тотығу дәрежелеріне аралық болады.Мысалы
S+4O2 + 2H2S=3S0 +2H2O

Есептер шығару
1.Бром мен күкірт диоксиді арасындағы тотығу-тотықсыздану реакциясының сызбасы берілген
SO2 +Br2+H2 O= H 2SO4 +HBr

2.Концентрлі күкірт қышқылы мен марганец диоксиді арасындағы тотығу-тотықсыздану реакциясының сызбасы берілген
MnO2 +KI-+H 2SO42- =Mn2+ SO4+I2 +K2 SO4+H2O

a)сызбадағы әр элементтің тотығу дәрежесін анықтаңдар
ә)сызбадағы тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетіңдер
б)реакция сызбасына коэффиценттер қойыңдар
Дескриптор
-сызбадағы әр элементтің тотығу дәрежесін анықтайды
-сызбадағы тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетеді
-реакция сызбасына коэффиценттер қойындар

1-Жауабы
S +4 O2-2 +Br20+H2+ O-2= H2+S +6O4 +H +Br-
2Br0+2e=2Br- тотықсыздандырғыш
S+4 -2e=S+6 тотықтырғыш
SO2 +Br2+2H2 O= H 2SO4 +2HBr
2-Жауабы
Mn +4O2 +I-+H++SO42- =Mn2+ +I2 +HSO4-+H2O
Mn+4 +2e=Mn+2 тотықсыздандырғыш
2I- -2e=I20 тотықтырғыш
MnO2 +2KI-+2H 2SO42- =Mn2+ SO4+I2 +K2 SO4+2H2O

Сәйкестендіру
1. Молекулааралық тотығу - тотықсыздану реакциялары .

Fe2 -3O3 + 3C-2 О = 2Fe0 + 3С +4 О2
2.Молекулаішілік тотығу - тотықсыздану реакциялары .
S+4O2 + 2H2S=3S0 +2H2O

3.Диспропорциялану

Fe2 -3O3 + 3C-2 О = 2Fe0 + 3С +4 О2
4.Конпропорциялану
CI20 + H2+О2- = H+CI- О-2 + H +CI -

Дескриптор
-Тотығу - тотықсыздану реакцияларын сәйкестендіру

Жауабы:
1-3
2-1
3-4
4-2

<<Ой-талқы>>әдісі
-Тек қана тотықтырғыштарға мысал келтіру
-Тек қана тотықсыздандырғыштарға мысал келтіру
-Қандай заттар әрі тотықтырғыш,әрі тотықсыздандырғышға мысал келтіріңдер

Дескриптор
-Тек қана тотықтырғыштарға мысал келтіреді
-Тек қана тотықсыздандырғыштарға мысал келтіреді
-Қандай заттар әрі тотықтырғыш,әрі тотықсыздандырғышға мысал келтіреді

Рефлексия <<Үш ҚҚҚ>>әдісі(2мин)
Мен үшін қызық болған дүние...
Мен үшін қиын болған дүние....
Мен үшін құнды болған дүние..

§45Тотығу-тотықсыздану реакцияларын электрондық баланс әдісімен теңестіру

Химия.Жалпы білім беретін мектептің
9-сыныбына арналған оқулық.
М.Қ.Оспанова,
Қ.С.Аухадиева,
Т.Г.Белоусова