Тотығу дәрежесі жоғары атомдар Тотығу дәрежесі төмен атомдар

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
КМҚК <<Алматы сән және дизайн колледжі>>
Алматы қаласы білім басқармасы

Бекітемін
Директордың оқу ісі
жөніндегі орынбасары
____________________ Г.Уябаева
____ _______________ 20___жыл

Орта білімнен кейінгі, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарына арналған педагогтің сабақ жоспары

--------------------------------------------------------------------------------
ТАҚЫРЫП 8.ТОТЫҒУ-ТОТЫҚСЫЗДАНУ ПРОЦЕСТЕРІ.
(сабақтың тақырыбы)

Модульдің/пәннің атауы ____Химия_______________________________________________________________________________________

Құрастырған(дар):
Умербекова Насихат Черизатовна

(Оқытушының тегі және инициалы, қолы)

Пәндік-циклдік комиссия отырысында қаралды және мақұлданды, хаттама №_______ ____ ____________ 20____ жыл

Г.Кушерова
Төраға
(Тегі және инициалы, қолы)

1. ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТ
Күні:

--------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------
Курс, тобы:

--------------------------------------------------------------------------------
Сабақ түрі: аралас

--------------------------------------------------------------------------------
2. МАҚСАТТАРЫ, МІНДЕТТЕРІ

--------------------------------------------------------------------------------
2.1 Оқу-жаттығу процесінде білім алушылар меңгеретін кәсіби дағдылардың тізбесі
-Маңызды тотықтырғыштар мен тотықсыздандырғыштарды анықтау
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін білетін боламыз
Барлық студенттер:
-Маңызды тотықтырғыштар мен тотықсыздандырғыштарды анықтайды
Көпшілік студенттер:
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін білетін болады
Кейбір студенттер:
-Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлерін ажырата білетін болады
-Жауапкершілікке үйрету, әрбір берілген тапсырманы тиянақты орындауға бағыттау;
3. САБАҚТЫ ЖАБДЫҚТАУ
--------------------------------------------------------------------------------
3.1 Оқу-әдістемелік жабдықтау, анықтамалық әдебиет. М. Оспанова, Қ.Аухадиева, Т.Белоусова Химия: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық, 1-2 бөлім, Алматы: <<Мектеп>>, 2019ж. - 224 б. (-192 б.)
--------------------------------------------------------------------------------
М. Оспанова, Қ.Аухадиева, Т.Белоусова Химия: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық, 1-2 бөлім, Алматы: <<Мектеп>>, 2019ж. - 191 б. (-193 б.)
--------------------------------------------------------------------------------
3.2 Техникалық жабдықтар, материалдар. Оқулық, дәптер, интерактивті тақта, компьютер, Менделеевтің периодтық кестесі(электрондық түрі) карточкалар, слайдтар.

--------------------------------------------------------------------------------
4. САБАҚ БАРЫСЫ
--------------------------------------------------------------------------------
І. Ұйымдастыру бөлімі.
--------------------------------------------------------------------------------
1. Амандасу, студенттерді түгендеу
--------------------------------------------------------------------------------
2. Сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;
--------------------------------------------------------------------------------
3. Студенттерді психологиялық дайындау. Студенттердің көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.
--------------------------------------------------------------------------------
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
--------------------------------------------------------------------------------
1. Үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;
--------------------------------------------------------------------------------
2. Білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;
--------------------------------------------------------------------------------
3. Кеткен кемшіліктерді жою.
--------------------------------------------------------------------------------
1.Мына қосылыстарды (тақтаға жазу)ата: айналымға берілген үй тапсырмасын тексеру.
--------------------------------------------------------------------------------
<<Жылы лебіз!>>
--------------------------------------------------------------------------------
Шарты: шеңбер болып тұрып,оқушылар сабақ басында бір-бірлеріне деген өздерінің жылы лебіздерін жеткізеді.
--------------------------------------------------------------------------------
1. Тотығу дәрежесі +4 ке тең
--------------------------------------------------------------------------------
а) CO2 ә) K2O б) HF в) H2O
--------------------------------------------------------------------------------
2. Қай қосылыста элементтің тотығу дәрежесі нольге тең ?
--------------------------------------------------------------------------------
а) FeS ә) F2 б) CaF2 в) Ca3(PO4)2
--------------------------------------------------------------------------------
3. Қосылыстардағы хлордың +7 тотығу дәрежесін анықта
--------------------------------------------------------------------------------
а) KClO3 ә) HClO4 б) HCl в) Cl2
--------------------------------------------------------------------------------
4. Қосылыстағы металл атомдарының тотығу дәрежесі
--------------------------------------------------------------------------------
а) үнемі оң б) бірде оң, бірде теріс
--------------------------------------------------------------------------------
ә) үнемі теріс в) нольге тең
--------------------------------------------------------------------------------
5. Күкірттің төменгі тотығу дәрежесі неге тең?
--------------------------------------------------------------------------------
а) -6 ә) -4 б) -2 в) 0
--------------------------------------------------------------------------------
-Тотығу дәрежесі +4 ке тең қосылысты біледі
--------------------------------------------------------------------------------
-Тотығу дәрежесі нольге тең элементті біледі
--------------------------------------------------------------------------------
- Қосылыстардағы хлордың +7 тотығу дәрежесін анықтайды
--------------------------------------------------------------------------------
-Қосылыстағы металл атомдарының тотығу дәрежесін біледі
--------------------------------------------------------------------------------
Күкірттің төменгі тотығу дәрежесін анықтайды
--------------------------------------------------------------------------------
Жауабы:
--------------------------------------------------------------------------------
1 а, 2ә, 3ә, 4а, 5б
--------------------------------------------------------------------------------
Жаңа сабақ
--------------------------------------------------------------------------------
Қандай заттар тотықтырғыш , ал кандай заттар тотықсыздандырғыш болуы мүмкін ? Бұл заттың құрамына кіретін элементтердің тотығу дәрежелерінің мәніне байланысты. Көптеген күрделі заттардың құрамына кіретін кейбір элементтердің тотығу дәрежесі тұрақты болады. Бұл элементтерге тотығу дәрежелерінің өзгеруі тән емес . Сондықтан заттардың құрамында бұл элементтердің болуы , олардың қасиеттеріне әсерін тигізбейді . Тотығу дәрежелері ауыспалы элементтер электрондарды беру немесе қосып алу процестеріне қатысады . Сондықтан күрделі заттардың қасиеттері олардың құрамында тотығу дәрежесі ауыспалы элементтердің болуына байланысты .Тотығу - тотықсыздану реакцияларында тотығу дәрежелері жоғары атомдар тек қана тотықтырғыш , тотығу дәрежелері төмен болса,тек қана тотықсыздандырғыш,ал тотығу дәрежелері ауыспалы атомдар реакция типіне және оның жүру жағдайына байланысты тотықтырғыш та,тотысыздандырғышта болуы мүмкін.
--------------------------------------------------------------------------------
Тотығу дәрежесі ауыспалы атомдарына салыстырмалы сипаттама(күкірт атомына)
--------------------------------------------------------------------------------
Тотығу дәрежесі жоғары атомдар Тотығу дәрежесі төмен атомдар
--------------------------------------------------------------------------------
a)тотығу дәрежесі төмендейді.
--------------------------------------------------------------------------------
Мысалы
--------------------------------------------------------------------------------
S+6 +2e= S+4
--------------------------------------------------------------------------------
S+6 +6e= S0
--------------------------------------------------------------------------------
S+6 +8e= S+2
--------------------------------------------------------------------------------
ә)электрондарды тек қосып алады, оларды бере алмайды.
--------------------------------------------------------------------------------
б)тотығу процесіне қатысады. a)тотығу дәрежесі жоғарылайды.
--------------------------------------------------------------------------------
Мысалы
--------------------------------------------------------------------------------
S-2 -6e= S+4
--------------------------------------------------------------------------------
S-2 -8e= S+6
--------------------------------------------------------------------------------
ә)электрондарды тек береді, оларды қосып ала алмайды.
--------------------------------------------------------------------------------
б)тотықсыздану процесіне қатысады.
--------------------------------------------------------------------------------
Маңызды тотықтырғыштарға : оттек , озон . галогендер , азот қышкылы , концентрлі күкірт қышқылы , сутек пероксиді және т.б. жатады .
--------------------------------------------------------------------------------
Маңызды тотықсыздандырғыштар : сутек , металдар , көміртек , көміртек ( ІІ ) оксиді және т.б.
--------------------------------------------------------------------------------
Тотығу - тотықсыздану реакцияларының тектотықтырғыштар ( мысалы : HNО3 , және Н2 SO4)арасында немесе тек тотықсыздандырғыштар ( H2S және НІ ) арасында жүруі мүмкін емес .Тотығу - тотықсыздану реакцияларының 4 түрі бар .
--------------------------------------------------------------------------------
1. Молекулааралық тотығу - тотықсыздану реакциялары . Реакция барысында әртүрлі бастапқы заттардың құрамына кіретін элемент атомдарының тотығу дәрежелері өзгереді : Fe2 -3O3 + 3C-2 О = 2Fe0 + 3С +4 О2
--------------------------------------------------------------------------------
2.Молекулаішілік тотығу - тотықсыздану реакциялары . Реакция барысында бастапқы бір заттың құрамындағы әртүрлі элемент атомдарының тотығу дәрежелері өзгереді : 4Fe2+2 S+6 O4 -2 = 2Fe2+3 O3+ 4S+4O2 + O20
--------------------------------------------------------------------------------
3.Өздігінен тотығу , өздігінен тотықсыздану реакциялары . Бұл процестерде тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыш рөлін бір ғана элемент атомы атқарады . Өздігінен тотығу . өздігінен тотықсыздану реакциялары 2 түрге бөлі неді : диспропорциялану және конпропорциялану .
--------------------------------------------------------------------------------
4.Диспропорциялану ( дисмутация ) процесс нәтижесінде бір элементтің тотығу дәрежесі жаңа екі тотығу дәрежесін алады . Пайда болған тотығу дәрежелерінің мәні бастапқыдан үлкен немесе кіші болады . Мысалы : CI20 + H2+О2- = H+CI- О-2 + H +CI -
--------------------------------------------------------------------------------
Конпропорциялану.Бұл процесс барысында бір элементтің әртүрлі тотығу дәрежесіндегі атомдары бір тотығу дәрежесіне де болады.Пайда болған тотығу дәрежесі бастапқы тотығу дәрежелеріне аралық болады.Мысалы: S+4O2 + 2H2S=3S0 +2H2O
--------------------------------------------------------------------------------
Есептер шығару
--------------------------------------------------------------------------------
1.Бром мен күкірт диоксиді арасындағы тотығу-тотықсыздану реакциясының сызбасы берілген: SO2 +Br2+H2 O= H 2SO4 +HBr
--------------------------------------------------------------------------------
2.Концентрлі күкірт қышқылы мен марганец диоксиді арасындағы тотығу-тотықсыздану реакциясының сызбасы берілген: MnO2 +KI-+H 2SO42- =Mn2+ SO4+I2 +K2 SO4+H2O
--------------------------------------------------------------------------------
a)сызбадағы әр элементтің тотығу дәрежесін анықтаңдар
--------------------------------------------------------------------------------
ә)сызбадағы тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетіңдер
--------------------------------------------------------------------------------
б)реакция сызбасына коэффиценттер қойыңдар
--------------------------------------------------------------------------------
-сызбадағы әр элементтің тотығу дәрежесін анықтайды
--------------------------------------------------------------------------------
-сызбадағы тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетеді
--------------------------------------------------------------------------------
-реакция сызбасына коэффиценттер қойындар
--------------------------------------------------------------------------------
1-Жауабы
--------------------------------------------------------------------------------
S +4 O2-2+Br20+H2+O-2= H2+S +6O4+H +Br-
--------------------------------------------------------------------------------
2Br0+2e=2Br- тотықсыздандырғыш
--------------------------------------------------------------------------------
S+4 -2e=S+6 тотықтырғыш
--------------------------------------------------------------------------------
SO2 +Br2+2H2 O= H 2SO4 +2HBr
--------------------------------------------------------------------------------
2-Жауабы
--------------------------------------------------------------------------------
Mn +4O2 +I-+H++SO42- =Mn2+ +I2 +HSO4-+H2O
--------------------------------------------------------------------------------
Mn+4 +2e=Mn+2 тотықсыздандырғыш
--------------------------------------------------------------------------------
2I- -2e=I20 тотықтырғыш
--------------------------------------------------------------------------------
MnO2 +2KI-+2H 2SO42- =Mn2+ SO4+I2 +K2 SO4+2H2O
--------------------------------------------------------------------------------
Сәйкестендіру
--------------------------------------------------------------------------------
1. Молекулааралық тотығу - тотықсыздану реакциялары .
--------------------------------------------------------------------------------
Fe2 -3O3 + 3C-2 О = 2Fe0 + 3С +4 О2
--------------------------------------------------------------------------------
2.Молекулаішілік тотығу - тотықсыздану реакциялары . S+4O2 + 2H2S=3S0 +2H2O
--------------------------------------------------------------------------------
3.Диспропорциялану
--------------------------------------------------------------------------------
Fe2 -3O3 + 3C-2 О = 2Fe0 + 3С +4 О2
--------------------------------------------------------------------------------
4.Конпропорциялану CI20 + H2+О2- = H+CI- О-2 + H +CI -
--------------------------------------------------------------------------------
-Тотығу - тотықсыздану реакцияларын сәйкестендіру
--------------------------------------------------------------------------------
Жауабы:
--------------------------------------------------------------------------------
1-3
--------------------------------------------------------------------------------
2-1
--------------------------------------------------------------------------------
3-4
--------------------------------------------------------------------------------
4-2
--------------------------------------------------------------------------------
<<Ой-талқы>>әдісі
--------------------------------------------------------------------------------
-Тек қана тотықтырғыштарға мысал келтіру
--------------------------------------------------------------------------------
-Тек қана тотықсыздандырғыштарға мысал келтіру
--------------------------------------------------------------------------------
-Қандай заттар әрі тотықтырғыш,әрі тотықсыздандырғышға мысал келтіріңдер

--------------------------------------------------------------------------------
5. САБАҚ БОЙЫНША РЕФЛЕКСИЯ
<<Үш ҚҚҚ>>әдісі
Мен үшін қызық болған дүние...
Мен үшін қиын болған дүние....
Мен үшін құнды болған дүние..
Жекелеген студенттер мен топ жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою
--------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------
6. ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ
--------------------------------------------------------------------------------
1,2,3- нұсқа бойынша тапсырмалар,есептер., §43,45,46.№3,181-бет