Қазақтың салт - дәстүрлеріне тоқталып кету

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі

Тәрбие сағатынан сабақ жоспары

Тақырыбы: <<Наурызым-мерекем,
Наурызым-берекем>>.
Дайындаған:

2021-2022 оқу жылы

Жамбыл облысы Абай атындағы мамандандырылған дарынды балаларға
арналған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын мектеп-интернаты
коммуналдық мемлекеттік мекемесі

\

Тақырып: Наурызым-мерекем, Наурызым-берекем.

Сынып: 3<<Ә>>
Пәні: Тәрбие сағаты

2022 жыл

Сабақ тақырыбы: <<Наурызым-мерекем>>, Наурызым-берекем>>.

Сабақ мақсаты:
1) Наурыз мерекесі туралы жалпы мағлұмат беру.
2) Қазақтың салт-дәстүрімен және ұлттық тағамдарымен таныстыру.
3) Сабақ барысында ойын қолдану арқылы, білім алушылардың ойлау қабілеттерін дамыту.
Сабақтың түрі: аралас.
Оқыту әдістері: сұрақ-жауап арқылы, ауызша сөйлеу, ізденушілік.
Көрнекі-құралдар: суреттер, түрлі түсті қағаздар
Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих, музыка
Сабақтың барысы:
Кіріспе әңгіме:
Жер жүзіндегі халықтардың бәрінің де түрлі мейрамдары бар. Шығыс халықтарының сондай ерекше мейрамдарының бірі - Наурыз.
Дәстүрімізге айналған Ұлыстың Ұлы күні - Наурыз құтты болсын! Күлімдеген шуақты көктеммен бірге қазақ даласына жер әлемді жайнатып, әнші құстарды сайратып, Наурыз тойын тойлатып Жаңа Жыл келеді. Ендеше, той құтты болсын! Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын! Ұлы мереке сіздерге тек жақсылық әкелсін!
Наурыз мейрамы -- ежелгі заманнан қалыптасқан жыл бастау мейрамы. Қазіргі күнтізбе бойынша (наурыздың 22) күн мен түннің теңесуі кезіне келеді.
Қазақстанда Наурыз мейрамы үш күн: 21-23 наурыз аралығында аталып өтіледі (2010 жылдан бастап). Жалпы, Наурыз парсы, кавказ және түрік халықтарының арасында көктем мейрамы және жаңа жылдың басталуы ретінде тойланады. Қыс қылышынан аман қалған жұрт, бар ренiш-өкпесiн ұмытып, кiнәсiн кешiп, тек жақсы тiлектер тiлейдi. Көңiлдiң жаңаруы деген осы. 22 наурызда күн мен түн теңеледi.
Табиғат та, Жер-Ана да, жан-жануар да түлейдi, жаңарады, тал-теректер бүршiк жарады. Қазақтың сайын даласын Қызыр баба кезiп, адам баласына құт-береке, бақ-дәулет сыйлайды. Қар ерiп, қасиеттi қара жер, қара топырақ бусанады. Ұлы даланың төсiнде қызғалдақтар құлпыра өсiп, бел-белестерге қызылды-жасылды кiлем төселедi.
Қыдыр ата қай мезгіл, қай кезде келеді?
Қыдыр ата келер алдында біз не дайындаймыз?
Ал соны бізге балалар толығырақ түсіндіріп өтсін.
1-оқушы: Жаңа жылда Қызыр баба үйге кірсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады деген сеніммен Наурызға дейін адамдар үйін қағып-сілкіп, тазартып қоятын болған.
2-оқушы: Ел арасында 21 наурыз түні даланы Қызыр баба аралайды деген аңыз бар. Осыған сенген халық дәулет дарып, бақ қонсын деген мақсатпен есіктерін ашып қояды.
3-оқушы: Бұл күні ауыл бойжеткендері өздері ұнатқан жігіттеріне соғымның етінен пісірілген <<Ұйқыашар>> деп аталатын дәм дайындаған. Ал жігіттер қыздарға айна, тарақ, иіссудан тұратын сыйлықтар сыйлаған. Оны <<Селтеткізер>>, <<Діреткізер>> деп атаған.
4-оқушы: Наурыз мейрамы негізінен адамдардың көрісуінен басталады. Жігіттер төңіректегі бұлақтардың көзін ашып, бұлақ басына тал еккен. Жаңа шыққа күнге иіліп сәлем берген. Ренжіскен ағайындар татуласқан.
5- оқушы: Ұлыстың ұлы күні кем дегенде жеті түрлі дәмнен тұратын Наурыз көже дайындалады. Наурыз көжеге соғымнан қалған сүр ет, қойдың басы, қатық, сүт, бидай, тұз, су қосылады.
Дәл осы кезде төмендегі видеоны компьютерге қою керек: https://youtu.be/HRf-CligBKs
Мереке қарсаңында бәріміз бірге <<Қаражорға>> биін билейік! Бір топ қыз-жігіттер ортаға шығады, басқалары да қосылып билейді.
Тамашалаймыз!

3. Жаттау, екі оқушы.
4. Қазақтың салт-дәстүрлеріне тоқталып кету.
Наурыз мейрамында қандай ұлттық тағам жасалынады?
Дұрыс айтасыңдар, Наурыз мерекесінде міндетті түрде, Наурыз көжесі жасалады
- Наурыз көже неше тағамнан дайындалады?
- Наурыз көжесі жеті тағамнан дайындалады
- құрамына кіретін жеті тағам түрін атаймыз
- ет; су; тұз; күріш; тары; кеспе; айран.

Ұлан-байтақ Қазақстанның халқы жетi түрлi дәмнен наурыз көже жасап, ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарды сақтап, ай бойы Ұлыстың Ұлы күнiн тойлайды. Ұлыс күнi татулық тойы, шаруа, ынтымақ, сенiм, көңiл мерекесi.
Ал балалар, біз қазір <<Наурыз көже пісіру>> ойынын ойнаймыз
Ойын тәртібімен таныстыру
а) Қазан суретін іліп қою
ә) жеті тағамның суреті салынған қағаздарды таратып беру
б) бір -бірлеп тақтаға шығып, тағамдарды ретімен қазанға салу
Мысалы:
ет
су
тұз
күріш
тары
кеспе
айран.

Қазақтың қандай салт-дәстүрлерін білесіңдер?
-баланы бесікке салу
-баланы қырқынан шығару
-тұсаукесер
-қыз ұзату
-бет ашар
Қазақтың ұлттық ойындарын білесіздерме?
-бәйге
-көкпар
-қыз қуу
-аударыспақ
-асық
-қол күрес
Қазақтың ұлттық тағамдарын білесіздерме?
-қазақша ет
-қуырдақ
-сірне
Нан, сүт тағамдары
-жеті шелпек
-бауырсақ
-таба нан
-қымыз
-шұбат
-құрт
Асық ойынын ойнайды.
Күй <<Салкүрең>> ойналады.
6. Жаттау, екі оқушы.
Нақыл сөдермен таныстыру
Нақыл сөдер туралы жалпы түсінік беру
Нақыл сөздер-көп қырлы, көркемдік дәрежесі жоғары, сапалы, қанатты шешен сөздер. Нақыл сөздер ел ауызында белгілі кісілердің атымен бірге жүреді.
Ән <<Құтты болсын әз Наурыз>> айтылады.
Бекіту:
- сонымен балалар, көктемде қандай мейрамды мерекелейміз?
- Наурыз мейрамының ерекшеліктерін атаңыздар
- қандай салт-дәстүрмен таныстық?
- ұлттық тағамдардың қандай түрлерін атап өттік?
Наурыз мерекесі құтты болсын!
Баршамызға бахыт, береке әкелсін!
Ақ мол болсын!
Сау болыңыздар.