"Баяндауыш." 3 сынып

Сабақтың тақырыбы: Баяндауыш.
Сабақтың мақсаты: 1.Ойлау қабілетін дамыта отырып, сұрақтарға жауап беру арқылы Сын тұрғысынан ойлау,шығармашылық,тіл байлығын дамыту. 2.Баяндауыш туралы алған білімін,білік дағдыларын іс жүзінде шығармашылықпен сауатты қолдана білуге дағдыландыру. Топта өз ойларын ортаға салу, пікірлесу.
3. Оқушыларды қауымдасып жұмыс істеуге,бірінің пікірін бірі зер сала тыңдауға, құрметтеуге, әдепті батыл сөйлеуге,дәптерді ұқыпты ұстай отырып, көркем жазуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты түсіндіру.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, көрнекілік,талдау, салыстыру,жинақтау, ізденушілік.
Сабақтың принциптері: Біртұтастық, жүйелілік,белсенділік, саналылық.
Сабақтың көрнекілігі: Суретті мәтін, сөзжұмбақ, кеспе сөздер, ойын түрлері.
Сабақтың барысы: 1.Қызығушылықты ояту.
Суретті мәтінмен жұмыс. Суреттердің орнына сөз қойып, мәтінді дұрыстап оқу.
Мәтін.
Мына бала - Болат. Балалар оны ЗООПАРК БОЛАТ деп атайды. Неге?
Мектепте үзіліс кезінде ол -- Әтеш боп қоқиланып жүреді.Сабақта тақта алдында балық боп мыңқ етпей тұрады. Ал үйінде әжесіне Арыстан боп ақырады. Қарындасына қолтырауын боп тісін ақситады. Папасының алдында қоян боп қалтырайды. Мамасының алдында түлкі боп бұлаңдайды. Себебі мамасы оған ойыншықтар сатып әпереді.
ТАПСЫРМА:
Болат қандай бала деп ойлайсыңдар? Мінездеме беріңдер.
Болаттың қылығы дұрыс па? Өз ойларыңды айтыңдар.
Мәтіннен етістіктердің астын сызыңдар және оларға сұрақ қойыңдар.
2.Үй тапсырмасын тексеру.
Бастауыш дегеніміз не?
Кім?НЕ? сұрақтары зат есімге де қойылады. Ендеше баяндауыш зат есім тұлғасында айтылады.
3.Жаңа сабақ. Бүгінгі жаңа сабағымыз Баяндауыш. Кез келген сөйлем бастауыш, баяндауышсыз жасалынбайды. Бастауыш сөйлем басында кездессе,баяндауыш сөйлем соңында аяқталған ойды білдіріп тұрады.
* Ереже. Бастауыштың ісін, қимылын, білдіретін сөздерді баяндауыш дейміз.
Не істеді? Не қылды? Қайтті? сұрақтарына жауап береді.
Бастауыш _____________ Баяндауыш =============

Дәптермен жұмыс.
Көркем жазу. Д д доп дала қада дастархан дәріхана
Терме диктант.
Жылайды, жазып жүр, түсінді, жапты, тазалап тұрмын, құшақтады.
Тапсырмасы: Дара етістіктерді теріп жаз.
Оқулықпен жұмыс.
160-жаттығу. Қарамен жазылған сөздердің астын сыз. Оларға сұрақ қой.
СЕРГІТУ СӘТІ
161-жаттығу. << Жоғалған сөз>> ойыны. Суретті ілу арқылы әр топ 2 сөйлемнен жазады.
Жүзеді ұшады оқиды
жанады тігеді жауады
Ойын.
Баяндауыш сөзінен баспалдақ құру. Осы әріптерден басталатын сөз ойлап, тор көздерді толтыру. Кім тез баспалдақты құрап шықса, сол жеңіске жетеді.
Б

А

Я

Н

Д

А

У

Ы

Ш

161-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқу. Көп нүктенің орнына бастауыш туралы не айтылғанын білдіретін сөздерді қойып жазу.
--Бұлт қайтті? --Бұлт
--Жел қайтті? -Жел
--Күн қайтті? -Күн

Сабақты қорытындылау: Ойын. <<Жалғасын тап>> 1-бағанда сөйлемнің басы берілген, 2-бағаннан жалғасын тауып, дұрыс сөйлем құрап жазу керек.
Оқысаң ----------------- сусын ішесің
Аяғың ауырса -------------- күн жылынады
Көп ұйықтасаң ------------- қолыңмен сүртпе
Шөлдесеңіз ----------------- басың ауырады
Көзің ауырса ------------- көп жүрме
Жаз шықса ----------- түсінесің.
Бүгін сабақта не өттік? Не үйрендіңдер?
Бастауыш дегеніміз не?
Баяндауыш дегеніміз не?
Олар сөйлемде қандай қызмет атқарады? Қандай сұрақтарға жауап береді?
Бағалау.
Үйге тапсырма: 163-жаттығу. Ереже жаттау.

Пәні: Дүниетану
Сабақтың тақырыбы: Таулы жер өсімдіктері мен жануарлары.
Сабақтың мақсаттары: 1) Таулы жердің ауа райы, ондағы өсетін өсімдіктермен жануарлар туралы мағлұмат беру;
2)Табиғатты қорғауға, аялауға тәрбиелеу;
3)Танымдық қабілеттерге дамыту.
Көрнекілігі:Суреттер, карта, жазбабет, т.б.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
1.Ұйымдастыру кезеңі.
а)Оқушыларды түгендеу
ә)Сабаққа назарларын аудару
ІІ. Өткен материалдарға шолу жасау.
(Тақтаға Қазақстан Республикамыздың табиғат белдеулері бейнеленген карта ілінеді.)
-Балалар мен сабақты өлеңмен бастағым келіп тұр.
Кең дала, көремісің сонау жатқан,
Жібектей жасыл шөппен бетін жапқан.
Асқар тау, айдын шалқар көл мен өзен
Әне, сол анам еді мені тапқан,-деп Сәкен Сейфуллин атамыз айтқандай, Қазақстан-кең,байтақ өлке. Ол-Еуразияның ең ірі мемлекеттерінің бірі. Жер көлемі жағынан 4-ші орында. Солтүстіктен Оңтүстікке, Батыстан - Шығысқа қарай созылып жатуына байланысты табиғаты да алуан түрлі.
-Енді балалар, картадағы әр алуан түстерге назар аударайықшы. Қазақстан шалғынды жер,шөл және шөлейт жерлер,су қоймалары,орман-тоғай т.б жерлерге бай.
(Оқушылар алдына 1,2,3 нышандық парақшалар тұрады.)
Олай болса, сынау арқылы тексеріп көрейік.
1.Пішен дайындайтын шалғынды не дейміз?
1.Шабындық 2.Жоңышқа 3.Сабан
2.Дала өсімдігін ата.
1.Селеу 2.Жусан. 3.Қарағай.
3.Шөлді жерді мекендейтін жануарларды ата.
1.Қасқыр 2.Арқар 3.Кесіртке.
4.Қандай дақылдан крахмал алынады?
1.Күріш 2.Мақта 3.Сұлы.
5.Қазақстанда қандай су қоймалары бар?
1.Қапшағай 2.Леңгір 3.Бұқтарма.
(Оқушылар дұрыс жауапты нышандық парақшалар арқылы көрсетеді.)
ІІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
-Үйге әр топқа әртүрлі тапсырма берілді.
1-топ. <<Жас өскін>>-реферат жазу
2-топ. <<Жас табиғатшылар>>-сынау сұрақтарын құрастыру
3-топ. <<Жануар қорғаушылар>>-сурет салу,оқу.
Үйге <<Су қоймасы өсімдіктері,жануарлары және оларды қорғау>>тапсырмасы берілген. (Әр топтың оқушылары өз рефераттарын қорғап, сынау сұрақтарын беріп, салған өсімдігі мен жануарлары туралы сипаттап әңгімелейді.)
Үй тапсырмасын пысықтап, қортындылау.
ІV.Жаңа сабақ.
-Балалар, картаға назар аударсақ, қызыл түспен боялған қандай жерлер?
-Қызыл түспен боялған таулы жерлер.
-Дұрыс, олай болса біз таулы жер өсімдіктері мен жануарлары туралы мағлұмат аламыз. Әр оқушының алдында карта тұрады, олар талған тауларды түсіріп отырады.
1. Алтай тауы.-Солтүстік батыста орналасқан. Алтай тауы түркі тілінен аударғанда <<Алтай>> -алтын деген сөзді білдіреді. Ол Оңтүстік Алтай, Орталық Алтай, кенді Алтай болып бөлінеді.
2. Сауыр-Тарбағатай тауы.Бұл тауды Шоқан Уәлиханов пен досы Потанин зерттеген.
3.Жоңғар Алатауы- Оңтүстік шығыста Қытаймен шекарада орналасқан тау жүйесі. Ең биік шыңы - Бесбақан шыңы. Пайдалы қазбаларға өте бай. (жанғыш, тақтатас,қоңыр көмір, вольфрам т.б) Мұнда <<Достық>> темір жолы салынған.
4. Тянь-Шань. Азия материгіндегі ең ірі таудың бірі. Қытай тілінен аударғанда <<Тәңір шыңы>>, <<аспан тауы>> дегенді білдіреді. Полиметалға бай. Емдік қасиеті бар минералды бұлақтар кездеседі. Бұл тау орыс географы П.П.Семенов - Тянь-Шаньскийдің атымен аталған.
Таулы жер өсімдіктері: (Тақтадаь таулы жер өсімдіктерінің суреті тұрады.) Көктерек, қайың, тал, терек, қарағай, ұшқат, ырғай, күреңот, тобылғы, итмұрын, долана, қарақат, жабайы алма, т.б. өседі.
Таулы жер жануарлары: (тақтаға ілінеді)
-Балалар, Н.Ә.Назарбаев <<Қазақстан-2030>> стратегиялық бағдарламасында Қазақстанды ненің символы ретінде алды?
- <<Қазақстан-2030>> жылдары Орта Азия барысына айналады,яғни біздің мемлекетіміз ең ірі ,алпауыт мемлекеттермен терезесі теңеледі деген.
-Осындайғы барыс қандай аң және қандай аймақта өмір сүреді деп ойлайсыңдар?
-Барыс өте епті, жылдам, жыртқыш аң. Ол биік тау құздарын мекендейтін аң. Барыстың саны бүгінде күрт азайып кеткендіктен, қазір қорғауға алынды. Барыстың шапшаңдығы мен ептілігі туралы аңыз, әңгімелер өте көп.
Арқар-өте ірі аң. Ол тау жайылымдарын мекендейді. Түнде мұзды алқапқа дейін өрлеп түнейді де, ертеңгісін жайылымға қайта түседі. Сондай-ақ таутеке, марал, ақбөкендер т.б мекендейді. (әр жануарға жеке-жеке сипаттама беру).
Таулы жер құстары.
- Таулы жер құстары өте көп. Биік тасты құздарда ұлар тіршілік етеді.
Ұлар-ірі, түсі тас реңдес сұрғұлт құс. Ол 5-10-нан топтасып жүреді. Олар Қыста тау қуысына топтасып қонақтайды. Олар бірін-бірі жылытып, суықтан қорғайды.
Қозықұмай-ол тік құздарды мекендейтін құс.Қозықұмай еліктің лағы,суыр,арқардың қозықасы т.б. мен қоректенеді. Ол ірі тұяқты жануарларға да шабуыл жасайды. Екпіндеп ұшып, оларды қанатымен қағып,құздан құлатады. Бұлардан басқа тау ормандарында бүркіт, үкі, жапалақ, құр, шіл, тоқылдақ т.б құстар тіршілік етеді.
Шаруашылықтары. Бұғы шаруашылығы. Омарта шаруашылығы дамыған.
V.Оқулықпен жұмыс.
1. Мәтінді тізбектей оқыту.
2. Мәтін соңындағы сұраққа жауап беру.
VІ.Сабақты қортындылау. Венн диаграммасын тақтаға сызып. 5 оқушыны шығару (құстар, өсімдіктер, жануарлар).
Тапсырмалар. (5оқушы шығады)
1-топқа: Өсімдіктер аттарын түсіру, жаңа сөздер бойынша Қазақстан табиғатына әңгіме құрау.
2-топқа: Картаға тауларды түсіру және өлең құрастыру.
3-топқа: Жануарлардың аттарын түсіру және бір жануардың суретін салу.
-Сонымен, біз, балалар бүгін таулы жерде өсетін өсімдіктер мен мекен ететін жануарлар туралы мағлұмат алдық.
VІІ. Үйге: Мәтінді оқу, мазмұнын айту, сурет салу.
VІІІ. Бағалау. Оқушыларды мадақтай отырып бағалау.
(<<Жас өскіндер>>, <<Жас табиғатшылар>> мен <<Жануар қорғаушылар>> тобының қайсысы белсенді қатысқандығын атап өту.)