Моңғол мемлекетінің құрылуы

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:
6.3 А XIII - XV ғасырдың І жартысындағы Қазақстан
Мектеп: Б.Ермекбаев атындағы №271 орта мектеп
Күні: 14.01.21 ж
Мұғалімнің аты-жөні: Бисенбаева А
Сабақ тақырыбы
Қазақстандағы моңғол шапқыншылығы
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары
6.3.1.6 - картаны қолдану арқылы XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси үдерістерді түсіндіру;
6.3.1.5 - Отырарды қорғаудағы қала халқының ерлігін сипаттау
Зерттеу сұрағы:
Неліктен Шыңғыс хан әскерлері Отырарды алты ай бойы ала алмады?

Сабақ мақсаттары
1. XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси үдерістерді түсіндіреді;
2. Отырарды қорғаудағы қала халқының ерлігін бағалайды
Бағалау критерийлері
1. Картаны қолдану арқылы XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси үдерістерді түсіндіреді;
2. Отырарды қорғаудағы қала халқының ерлігін бағалайды
Тілдік мақсаттары
Тарихи дереккөздермен жұмыс жасайды (оқылым дағдысы).
Деректерді жазып алады (жазылым дағдысы);
Құндылықтарды
дарыту

-патриотизм
- ұлттық сана-сезім
- тәуелсіздік
- өз елі үшін мақтаныш
Пәнаралық байланыстар
<<Дүние жүзі тарихы>>, <<Әдебиет>> пәндері
Бастапқы білім
Моңғол мемлекетінің құрылуы
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері
Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет
Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын құру. Оқушылардың көңіл күйлерін сұрау.
Үй тапсырмасын пысықтау мақсатында <<Күн шуақ стратегиясы>> арқылы сұрақ-жауап әдісін қолдану.
Сұрақ-жауап арқылы әр топты диалогқа түсіру сұрақтар жасалып, оқылады.
1. ХІІI ғасырдың басында Орталық Азияда құрылған әскери-феодалдық мемлекет? (Моңғол империясы)
2. Моңғол империясының негізін қалаған кім? (Шыңғыс хан)
3. Шыңғыс хан дүниеге келген мерзім? (1155 ж. ХІІ ғ. ортасы)
4. Шыңғыс ханның шын есімі? (Темүжін)
5. Шыңғыс ханның ел билеген жылдары? (1206-1227 жж)
6. Шыңғыс хан әскери феодалдық Моңғол мемлекетін қай кезде құрды? (ХШ ғасырдың басында)
7. Шыңғыс хан тұсындағы Моңғол империясының астанасы? (Қарақорым)
8. ХШ ғасырда Моңғолия аумағы әскери басқару жағынан бөлінген аумақ саны? (3)
9. Оларды ата? (оң қанат, сол қанат, орталық қанат)
10. Шыңғыс хан құрған Моңғол мемлекетінің басты заңы қалай аталады? (Жасақ (Яса))
11. Шыңғыс ханның <<Жасақ>> заңы бойынша өкімет билігінің жоғарғы органы? (Құрылтай)

12. Шыңғыс ханның өмірі мен жаулап алу соғыстары туралы мәлімет беретін тарихи дерек (<<Моңғолдың құпия шежіресі>>)
13. Тағы қандай деректе Шыңғысханның өмірі мен жаулап алу соғыстары туралы толық баяндалған? (Ортағасырлық парсы тарихшысы Рашид ад-Диннің <<Жылнамалар жинағы>> еңбегінде)
14. Шыңғыс хан есімі қандай мағына береді? (Шыңғыс - жарты әлемді қаратқан Теміршіннің ақ киізге көтеріп, хан қылғанда халықтың берген аты. Бір деректерде "жеңіс" екіншілерінде "биік шың" деген мағына береді. Шыңғыс хан - даңқты қолбасшы, саясаткер, бүкіл Азия мен жарты Еуропаны бағындырған атақты хан.)
ҚБ: сұрақтарға жауап берген оқушыларды ауызша бағалау
Сабақтың басы

Сабақтың ортасы

Зерттеу және талдау .
Дерекпен жұмыс. <<Моңғол шапқыншылығы>>
Видеоролик көрсетіледі. Оқушылар талдау жасайды.
Дескриптор:
oo Қазақстандағы моңғол шапқыншылығы салдарын анықтайды;
oo Шыңғыс ханның жасаған әскери жорықтарын біледі;
oo Шыңғысханның жаулаушылық саясаттарына баға береді.
ҚБ: Мұғалімнің бағалауы

1-тапсырма. <<Сәйкестендіру тесті>>
р/с
Оқиға
1219 ж
1211-1215 жж.
1218 ж
1207-1208 жж.
1227 ж
1206 ж
1
Отырар опаты болған жыл

+

2
Шыңғыс хан 150 мың әскерімен Қазақстан мен Орта Азияға басып кірген жыл
+

3
Моңғол хандығы құрылды

+
4
Енисей қырғыздары мен Сібір халықтарын басып алды

+

5
Шыңғыс хан Қытайды жаулап алды

+

6
Шыңғыс хан қайтыс болды

+

Дескриптор:
oo Моңғолдардың көршілес тайпаларға жасаған жорықтарының мерзімін анықтайды
ҚБ: Мұғалімнің бағалауы

2-тапсырма. Тест жұмысы
1. Шыңғысхан құрған монғол мемлекетінің басты заңы:
А) Қасқа жол. В) Жеті жарғы. С) Ескі жол. D) Жасақ.
2. Отырар апаты болған жыл:
А) 1218 жылы. В) 1219 жылы. С) 1216 жылы. D) 1211 жылы.
3. Сыр бойындағы қалалардың толығымен монғолдардың иелігіне өткен уақыты
А) 1219-1220 ж. В) 1220-1222 ж. С) 1223-1224 ж. D) 1225-1226 ж.
4. Шағатай ұлысына қараған жер
А) Ертістен төменгі Еділге дейін В) Жетісудың Солтүстік шығыс бөлігі С) Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Қазақстан D) Солтүстік батысқа қарай
5. Шыңғысхан қайтыс болды
А) 1225 ж. В) 1226 ж. С) 1227 ж. D) 1228 ж.
Дескриптор:
oo Шыңғыс ханның жаулап алу жорықтарын біледі
ҚБ: Мұғалімнің бағалауы

Сабақтың соңы

Үйге тапсырма: <<Моңғолдардың Қазақстанды жаулауы>>
Ой - толғау жазу (50-100 сөз )
Критерийі:
oo Тақырып мазмұнының сай келуі;
oo өзекті мәселе бойынша жеке ойын білдіруі;

1. Шыңғысхан құрған монғол мемлекетінің басты заңы:
А) Қасқа жол. В) Жеті жарғы. С) Ескі жол. D) Жасақ.
2. Отырар апаты болған жыл:
А) 1218 жылы. В) 1219 жылы. С) 1216 жылы. D) 1211 жылы.
3. Сыр бойындағы қалалардың толығымен монғолдардың иелігіне өткен уақыты
А) 1219-1220 ж. В) 1220-1222 ж. С) 1223-1224 ж. D) 1225-1226 ж.
4. Шағатай ұлысына қараған жер
А) Ертістен төменгі Еділге дейін В) Жетісудың Солтүстік шығыс бөлігі С) Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Қазақстан D) Солтүстік батысқа қарай
5. Шыңғысхан қайтыс болды
А) 1225 ж. В) 1226 ж. С) 1227 ж. D) 1228 ж.

Сәйкестендіру тесті
р/с
Оқиға
1219 ж
1211-1215 жж.
1218 ж
1207-1208 жж.
1227 ж
1206 ж
1
Отырар опаты болған жыл

2
Шыңғыс хан 150 мың әскерімен Қазақстан мен Орта Азияға басып кірген жыл

3
Моңғол хандығы құрылды

4
Енисей қырғыздары мен Сібір халықтарын басып алды

5
Шыңғыс хан Қытайды жаулап алды

6
Шыңғыс хан қайтыс болды

1. ХІІI ғасырдың басында Орталық Азияда құрылған әскери-феодалдық мемлекет?
2. Моңғол империясының негізін қалаған кім?
3. Шыңғыс хан дүниеге келген мерзім?
4. Шыңғыс ханның шын есімі?
5. Шыңғыс ханның ел билеген жылдары?
6. Шыңғыс хан әскери феодалдық Моңғол мемлекетін қай кезде құрды?
7. Шыңғыс хан тұсындағы Моңғол империясының астанасы?
8. ХШ ғасырда Моңғолия аумағы әскери басқару жағынан бөлінген аумақ саны?
9. Оларды ата?
10. Шыңғыс хан құрған Моңғол мемлекетінің басты заңы қалай аталады?
11. Шыңғыс ханның <<Жасақ>> заңы бойынша өкімет билігінің жоғарғы органы?
12. Шыңғыс ханның өмірі мен жаулап алу соғыстары туралы мәлімет беретін тарихи дерек?
13. Тағы қандай деректе Шыңғысханның өмірі мен жаулап алу соғыстары туралы толық баяндалған?
14. Шыңғыс хан есімі қандай мағына береді?

Анықтама

Б.Ермекбаев атындағы №271 орта мектебінде <<Тарих - ізгілікке үндейді>> атты тарих және құқық пәндері бірлестігінің бағдарламасына сәйкес 14.01.21 ж. тарих пәні мұғалімі Бисенбаева Айгерім 6 <<А>> сыныбына <<Қазақстандағы моңғол шапқыншылығы>> тақырыбында онлайн (зум платформасы) ашық сабақ өткізді. Оқушылар сабаққа белсене қатысып, сабақ өз мақсатына жетті.
Сабақ мақсаты: ХІІІ ғасырда монғол империясының құрылуы, қоғамдық құрылысы, қазақ жерлерін басып алу кезеңдері мен басқыншылық саясатының зардаптары туралы жан-жақты түсінік беру.
Оқушылардың бойында ұлтжанды, елін сүйетін, адамгершілік қасиеттерді бойына жинақтаған, батыл жеке тұлға тәрбиелеу. Тәуелсіздікті құрметпен сезінуге баулу.