Мұғалім оқушыларға жоба

№4 практикалық сабақ Мұғалімнің оқу жоспарлары. Сабақтың жоспары және
конспектісі.
Мақсаты: Студенттерді жылдық, күнтізбелік, тақырыптық және күнделікті
сабақ жоспарын құрастыру үлгісімен таныстыру.
Тапсырма 1
Төмендегі сұрақтар бойынша әңгімелесуге даярлан:
1. Химия пәні мұғалімі өз жұмысын неден және қалай бастау керек?
2. Жылдық, күнтізбелік, тақырыптық жоспар дегенді қалай түсінесің?
3. Тақырыптық жоспар қандай бөліктерден тұрады?
Тапсырма 2
1. Н.Н.Нұғыманұлы. Химияны оқыту әдістемесі. Алматы. «Рауан», 2005,
оқулықтың
144-145 беттеріндегі «Азот топшасы» бойынша жасалған тақырыптық жоспар
үлгісімен таныс.
2. 145- беттегі №7 кестені талда.
Тапсырма 3
Төмендегі сұрақтарға жауап даярла.
1. Мұғалімнің күнделікті сабаққа дайындалуы. Оны қалай жүзеге асырады?
2. Сабақ конспектісін жазбастан бұрын не істеу керек?
3. Күнделікті сабақ жоспары қандай үлгіде жазылады?
4. Аралас типті сабақтың үлгісін көрсет.
Тапсырма 4
1. Н.Н.Нұғыманұлы. Химияны оқыту әдістемесі. Алматы. «Рауан», 2005,
оқулықтың 146-148 беттегі «Кремний және оның қосылыстары», сабақтың
жоспар – конспектісімен таныс.
Қазіргі кезеңдегі технологиялар:
1. Проблемалық оқыту.
Мақсаты: білім алушының танымдық белсенділігін, шығармашылық
дербестігін дамытады.
Мәні: оқушылар алдында біртіндеп мақсатқа бағытталған танымдық
міндеттерді қою. Оқушылар сол мәселені шешу барысында белсенді түрде білім
негізін қабылдайды.
Концентрленген оқыту
Мақсаты: дидактикалық бірліктерді ірілендіріп беру. Адамның табиғи
психологиялық қабылдау құрылымына жақындатып құру. Пәндерді сабақтарды
блоктарға біріктіру арқылы тереңдетіп оқытуға негізделеді.
Механизмі: оқушыларды жұмыс істеу қабілетінің динамикасын ескере
отырып оқыту.
Модульді оқыту
Мақсаты: оқытуды оқушының жеке қабілетіне базалық деңгейіне
сәйкестендіріп иілімді етіп беруді қамтамасыз етеді.
Мәні: оқушының жеке жұмыс бағдарламасымен өз бетімен жұмысы,
механизмі, проблемалық тәсіл, даралай оқыту.
Дамыта оқыту
Мақсаты: жеке тұлғаны дамыту оның қабілетін жетілдіру.
Мәні: оқу процесін адамның потенциялдық мүмкіндіктеріне бағыттап оны
жүзеге асыруға мүмкіндік беру. Оқушыларды әрекеттің әр түріне қызықтыра
отырып бағыттау.
Дифференциялданған оқыту
Мақсаты: білім бастамасын анықтауға қызығушылығымен қабілетін дамытуға
тиімді жағдай құру.
Мәні: бағдарлық материалды әр түрлі деңгейде меңгеру, бірақ міндетті
стандарттан төмен болмауы керек.
Механизмі: даралап оқыту әдісі.
Белсенді контексті оқыту
Мақсаты: білім алушылардың белсенділігін ұйымдастыру, кәсіби бейімді
әрекетті оқыту, мазмұнының ішінде үлгілеу.
Үлгілеудің 2 түрі бар: олар пәндік, әлеуметтік болуы мүмкін.
Механизмі: белсенді оқыту әдістері.
Ойын түрінде оқыту
Механизімі икемділік дағдыны жеке әрекеттік сипатта қабылдауды
қамтамасыз ету. Оқу ақпаратын іздеуге, өңдеуге, меңгеруге бағытталған
дербес танымалдылық әрекет. Оқушыларды шығармашылық әрекетке ойын арқылы
кіріктіру. Соңғы шыққан сын-тұрғысынан оқу. Оқушылардың сын-тұрғысынан
ойлауын интерактивті тәсілдерді білім беру процесіне енгізу арқылы
қамтамасыз ету. Ол оқушылардың тың сұрақтар қою, әр түрлі баламалы ойлар
туындату бір-бірінен тәуелсіз шешім қабылдау қабілетіне негізделген.
Механизімі: оқыту инерактивті негіздерді әр түрлі әрекет түріне
оқушыларды енгізу механикасын жүзеге асырудың негізгі 3 кезеңін сақтау.
1. Дабыл беру, ой тастау.
2. Ой елегінен өткізу.
3. Рефлекция жауап беру.
Осы механиканы қолдану негізі білім беруді гуманизациялауға оқушының
жеке басының нәтижелерін анықтауға негізделеді. Оқушының жеке басының алға
өрлеуі алдындағы көрсеткіштерге тікелей тәуелді. Нәтижеге жету
баспалдағымен көтерілгенде білім, білік жеке бас көрсеткіштері қаншалықты
деңгейде қалыптасқаны көрінеді. Ал оқушылардың жеке бас көрсеткіші олардың
құзыреттілігіне байланысты.
Құзреттілік баспалдақ неден тұрады? Ол негізгі құзыреттілік білім
берудің пәндік мазмұнына байланысты. Жалпы пәндік құзыреттілік, пәндердің
белгілі бір тобына сай жүргізіледі. Олардың білім беру аумағына байланысты.
Пәндік құзыреттілік алғашқы құзыреттілікке қарағанда жекеше болады,
пәннің аумағында біліп шығу керек.
Негізгі композиция:
Мақсатық мәндік құзыреттілік әлемге деген көзқарас, оқушының мақсаттық
бағдарлануы, әр түрлі жағдайларда шешім таба білу механизмі.
1. Өзінің мақсаттық бағдарлануын қалыптастырып, өзі оқитын пәнге және
әрекет сферасына сәйкестендіру. Өзінің көзқарасын әртүрлі жағдайда
қорғай білу, шешім қабылдай білу, алған шешімге жауап бере білу. Жалпы
талаптарға сәйкес өзінің жеке білім алу бағытын қалыптастыру.
2. Оқу танымдылық құзыреттілік. Логикалық, әдіснамалық жалпы оқу
әдістерінің негіздері, жоспарлау, талдау рефлексия, өзін өзі бағалау,
оқу танымдылық мәселелерді шеше білу, барлығын сауатты түрде жүзеге
асыру.
• Мақсат қоя білу, оған жету жолын ұйымдастыру, өзінің алдындағы
мақсатын түсіндіре білу.
• Өзінің оқу танымдылық әрекетін бағалай білу, ол әрекетті
ұйымдастырып талдай білу керек.
Бақылаушы факторларды түсіндіріп, әр түрлі құбылыстардың себебін
түсіндіріп зерттеп отырған мәселеге сай өз ойын айта білу.
3. Танымдық мәселелер қойып, болжамдар құра білу.
Бақылау, тәжірибе, қажетті құжат таңдай білу. Өлшеу икемділіктері, әр
түрлі бағдарлама, нұсқамен жұмыс істей білу.
Ықтималдық және таным әдістерді сипаттап қортынды шығару. Зерттеу
нәтижесін ауызша немесе жазбаша беру керек. Компьютерлік құрал жабдықтарды
қолдана білу. Тұтасымен алғанда әлемнің ғылыми бейнесін көре білу.
Мәдени әлеуметтік құзыреттілік ұлттық адамзаттық мәдениет аймағындағы
таныммен әрекет тәжірибесі күнделікті тұрмыста ұлттың арасында өзін-өзі
ұстай білу.
1. Әлеуметтік рөлін білу керек.
2. Мемлекеттің мүшесі ретінде, қоғамда өз орнын табатындай білім деңгейін
анықтау.
3. Қоршаған ортадағы орынын таба білу.
4. Өзі мекен ететін жеріндегі әр түрлі әлеуметтік нормалармен
бағалылықтарды анықтай білу керек.
5. Көп ұлтты көп мәдениетті қоғамда өмір сүру орнын білу керек.
Комуникативтік құзыреттілік әр түрлі тілдер білу, айналасындағылармен
тіл табыса білу, өзін-өзі ұстай білу. Оқу диалогын жеткілікті деңгейде
жүргізе білу. Шешендік әрекеттердің әр түрлерін меңгеру монолог, диалог,
сауатты сөйлей білу. Топта бірлесе әрекет жасай білуге дағдылану. Елмен
қарым қатынас жасаған кезде тіл табыса білу. Дағдарыстан шығу жолдарын таба
білу. Көп мәдениетті, көп этикалық қоғамда өзіңнін тарихи шығу тегің және
басқа ұлттардың дәстүрлерін сақтай отырып, халықпен тіл табыса білу.
Ақпараттылық құзыреттілік
Қажетті ақпаратты талдау оны өзгерте білу, сақтап екінші біреуге бере
білу. Жаңа ақпараттық технологияны меңгере білу.
1. Әр түрлі ақпарат көзімен жұмыс істеу (оқулық, анықтамалар,
энциклопедия, католог, сөздік, интернет).
2. Өздігінен ақпаратты іздеп алып, жүйелеп, талдап, өзіне қажеттісін
іріктеу. Алынған ақпараттарды өзгертіп, сақтап, қажет болғанда
басқаларға бере білу.
3. Ақпарат ағынында бағдарлана білу. Ішінен негізгісін бөліп алып,
қажетті ақпаратты саналы түрде тексеру.
4. Ақпараттық құралдарды телефон, компьютер, көбейткіштер т.б. қолдана
білу.
5. Оқу міндеттерін шешуде ақпараттық және телокомуникацияларды қолдана
білу (видео, электронды почта т.б.).
Денсаулықты сақтауға бағытталған құзыреттілік
Дене мен жандүниенің зияткерлік дамуы көңіл күйді реттей білу, жеке
бас тазалығы. Денсаулығыңды сақтау, экологиялық мәдениеттілік қауіпсіздік
тіршілік. Табиғат аясында бағдарлана білу. Экологиялық табиғатты қорғау
әрекетінен хабардар болу. Қауіпті жағдайда өзіңді қалай ұстап, қалай
қорғану керектігін білу. Өзіңнің денсаулығыңа дұрыс қарай білу. Дене
тәрбиесін іске асырып, кезкелген жағдайда өзіңе-өзің ие бола білу. Өзіндік
бақылаудың жоғары болуы.
Жеке бас гигиенасын дұрыс қолдана білу, өз денсаулығыңды сақтауға
икемді болып, алғашқы медициналық көмек беру шараларын білу.
Психологиялық сауаттылық элементін меңгеріп, мінез құлықтың жиынтық
тәрбиесін меңгеру. Демалыс пен көңіл көтеру шараларын игілікті іске
бағыттау, әр түрлі спорттық ойын түрлерін меңгеру. Өзіңнің дене тәрбиесін
жетілдірудің әдіс тәсілдерін талдай білу.
Модульды оқыту технологиясы
Пән модульдерге бөлінеді. Модульды оқыту технологиясы – оқушыларды өз
бетімен (толық, жартылай) мақсатқа бағытталған жекешелендірілген бағдарлама
бойынша ерекшеленеді. Оқу модульдерінен тұрады. Ақпараттың аяқталғаны оқушы
әрекетінің мақсаттарын ұсынады. Сол ұсыныстар бойынша оқушы жүйелі түрде
жүзеге асырады.
Модульды оқытуды жекешелендіреді. Ол оқыту мазмұны бойынша меңгеру
жылдамдығына сай оқыту. Әдіс тәсілдерін бақылау, өзіндік бақылау сәйкес
жүргізіледі. Модульды оқыту технологиясы басқа жүйелерден айырмашылығы
келесідей.
1. Оқу мазмұны аяқталған дербес кешендерден тұрады, ол кешендерді
меңгеру алға қойылған мақсаттарға орай жүргізіледі. Оқыту
мақсаты тек оқытылатын материалдың мазмұнын көрсетіп қоймай
меңгеру деңгейінде көрсетеді, сонымен қатар оқушы оқытушыдан
қандай тиімді кеңес алады.
2. Оқушының оқытушымен тіл табысу формасы өзгереді, ол модульдер
арқылы жүргізіледі, яғни жекеше тіл табысу бағыттаушы мен
бағытталушының әсерлесу негізінде жүзеге асады.
3. Оқушы оқу жұмысының көп уақытында өздігінен жұмыс істейді,
өзіндік жоспарлармен, өзіндік ұйымдасуды жүзеге асырып,
бақылауға үйренеді.
4. Оқушыға жеке кеңес беру жоғалады.
Модульді оқытудың мақсаты: оқушылардың дербестігін дамытып, оқу
материалын өңдеудің дара тәсілдерін қолдана отырып, оқушылардың
дербестілігін дамытады.
Негізгі идеиялары:
1. Модульді оқыту әрекеттік принципке негізделеді, оқу мазмұны
саналы түрде меңгерілгенде ғана белсенді әрекетті негізі
болып, табылады. Жүйелі түрде енгізіледі, жүргізіледі.
Сондықтан мұғалім тапсырмаларды әзірлеу кезінде оқыту
құрамына сүйене отырып оқушыларды оқу әрекетіне бағыттайды.
Оқушылардың өзіндік бақылау, оқыту процесін өздігінен
басқаратын рефлекципті түрге ауысады.
2. Модульді технология дамыта отырып оқыту идеяларына
негізделген, егер оқушы оқытушының белгілі бір көмегімен
тапсырма орындайтын болса, жеке бас дамуының аумағындағы
орналасқан деуге болады. Осындай тәсіл оқушының психикасы
жетіліп, ол бүгін басқа біреудің істеген әрекеттен ертең өз
бетімен істей алады, оқушы өзекті аймаққа кіреді, жұмыс
істеуі бір саты жоғарлайды. Ол мазмұнның сараланып берілуін,
оқушыға көмектің шектеулілігімен және оқу әрекетінің
ұйымдастыруынан көрінеді. Жекеше формада, топтық формамен
және жұппен жұмыс істей алу керек.
3. Модульді оқыту технологиясы негізінен бағдарланған оқытуға
негізделген ондағы нақтылық әрекеттердің жүйелілігі оқушының
дербестігі жұмыстың жекеше екпіні, нәтижелерді үнемі тексеріп
отыру, өзіндік бақылау програмаланған тәсілге және модульді
оқытуға сай келеді.
4. Технологияның белсенді сипаты оқыту процесін тиімді етуді
қажет етеді. Мақсаты жақсы нәтижеге аз күш, аз құрал жұмсап
жету. Оқушымен оқытушының әрекеттер жүйесінің реттілігімен
көрінеді.
Модульді құру кезіндегі әрекеттер негізі: модульді құрғанда бұрыннан
белгілі қағидаларға сүйену керек. Жеке дидактикалық мақсаттар жинақтала
келіп, модульдің интеграцияланған мақсатына жетуді көрсетеді. Осындай
нәтиже модульді бағаның кешенді дидактикалық мақсатына әкеледі. Модульді
құру кезінде кері байланысты жүзеге асыру білім меңгеру процесін бақылауға
және меңгеруге негіз болады. Мұғалімнің жүргізетін кіру және қортынды
бақылауы қатаң, ал аралық және күнделікті бақылау аса қатаң болмау керек.
Оқу және дидактикалық материал нақты жеткілікті түрде диалогты формада
жақсы мақаммен берілгені жөн.
Модульдарды құру кезінде оқушылардың білімді меңгеру логикасын қалау
қажет. Логиканы қолдана отырып, қортып жүйелеу керек. Модульдің құрылымы
оқу сабағына, оның логикасына сәйкес келеді. Оқушының әрекеті өзінің
дамуының жақын аймағында өтетін болса өзіндік меңгерумен өзара меңгеруге
бағытталған болады. Бір – бірімен тіл табысу қалыптасады. Рефлексті қалпын
жүзеге асыруға жағдай жасайды. Оқытушының әрекеті толығымен өзгереді.
Модульдік бағдарлама құру ол модульді сабақтың үстінде мотивациялайды,
ұйымдастырып кеңес береді. Модульді оқытудың мүмкіндігін қолданады.
Модульді оқытудағы шектеулер:
1. оқушылардың дайындық деңгейі өз бетімен жұмыс істеуге
жеткіліксіз болуы мүмкін.
2. білім беру мекемесінің материалдық деңгейі төмен болуы
мүмкін.
3. модульге енгізген материал көлемі үлкен, нәтижесінде
уақыттың жетіспеуі мүмкін.
Жобалар әдісі
Мақсаты: оқушылардың өздігінен әр түрлі білім көздерінен жетіспеген
білім негізін алуға жағдай туғызуы. Бұл әдіс негізінде оқушылар танымдық
және сарамандық міндеттерді шешуге алған білімдерін қолдануға үйренеді,
құзыреттілік икемділіктерді қабылдап, әр түрлі топта жұмыс істеуге
зерттеушілік іскерліліктерін дамытады. Мәселені көре білуге, ақпарат
жасауға, бақылау жүргізіп эксперимент жасауға, талдау жүргізіп, тұжырым
жасауға үйренеді. Жүйелі ойлау қабілетін дамытады.
Жобалық оқытудың теориялық алғы шарттары:
1. Ең басты назарда оқушылар тұрады. Олардың әр түрлі
шығармашылық қабілетін дамыту көзделеді.
2. Білім беру процесі оқу пән логикасына негізделмейді
керісінше оқушының өзіне тән әрекетінің логикасына
негізделеді. Осының өзі оқушының оқуға деген
мотивациясын дамытады.
3. Жоба негізінде жекеше жұмыс істеу әр оқушының өзіндік
дамуының деңгейіне көтерілуге мүмкіндік береді.
4. Оқу жобаларын құруға кешенді түрде келу оқушылардың
физиологиялық, психикалық дамуын қалыптастыруға
мүмкіндік береді.
5. Базалық білім деңгейін терең және саналы меңгеру әр
түрлі жағдайда оларды әмбебап қолдануға байланысты.
Мұғалім мен оқушының әрекеттесу жүйесі оқушы мен мұғалімнің әрекет
жүйесін анықтау мақсатында алдымен жобаның кезеңдерін анықтап алу керек.
Қазіргі кезде жобаны құрудың келесі кезеңдері қолданыс тауып отыр.
Жоба тақырыбының көлемі әр алуан, негізінде оқу жобаларының үш түрін
бөліп көрсетуге болады. 2-6 сағат қысқа мерзімді, орта мерзімді 12-15
сағат, сонымен қатар ұзақ мерзімді жоба болады. Негізінен оқу мекемелеріне
әр түрлі жобалар болуы мүмкін, негізінен бір жобаны кешенді етіп ұсынған
дұрыс. Жас шамалары әр түрлі ұжымда бір оқу жылында 2-3 жоба істеуге
болады. Ал оқу пәндері бойынша жобалар құру көбірек болуы мүмкін. Білімді
бағалау өлшемі жобаның мақсатына қашалықты деңгейде жеткенімен анықталады.
Осындай жобалық оқытуды жүзеге асырады, анықталады. Жобаның нәтижесі егер
жоба мақсатты іске асырылса онда жаңа нәтиже алуға тырысуымызға болады. Ол
нәтиже оқушылардың оқу таным қабілеттілігі мен дербестілігінің қаншалықты
деңгейде дамығандығын көрсетеді. Бұл технологияны қолдану шектеулері:
1. Осы технологияны қолдануға мұғалімнің мотивациясының төмендігі.
2. Оқушылардың жобаға қатысты мотивациясының төмендігі.
3. Оқушылардың зерттеушілік икемділіктерінің төмен деңгейде болуы.
4. Жоба нәтижесін бағалау критерийлерінің жеткіліксіздігі.
1-кесте Оқушы мен мұғалім арасындағы байланыс мәні:
|Кезеңдері |Мұғалім әрекеті |Оқушы әрекеті |
|1.1 жобаның тақырыбын |Мүмкін болатын |Алдымен талқылайды, |
|талдау |тақырыптарды таңдап |тақырып бойынша бір |
| |алып, оқушыға ұсыну |шешімге келеді. |
| |Мұғалім оқушыларға жоба |Оқушылар тобы мұғаліммен|
| |тақырыбын бірлесе |бірлесіп тақырып таңдап,|
| |отырып, таңдауды |сыныпқа талдауға |
| |ұсынады. |ұсынады. |
| |Мұғалім тақырыпты |Өз бетімен тақырыпты |
| |талқылаған кезде |талдап алып, сыныпқа |
| |қатысады. |талқылау үшін ұсынады. |
|1.2 жоба тақырыбын |Алдын ала тақырыптарды |Әр оқушы өзіне тақырыпша|
|тақырыпшаларға бөлу. |тақырыпшаларға бөліп, |таңдайды немесе өз |
| |оқушыларға таңдауға |нұсқасын ұсынады. |
| |ұсынады. | |
| |Оқушымен жобаның |Тақырыпшаларды белсенді |
| |тақырыпшаларын |түрде талқылап, оның |
| |талқылауға қатысады. |жаңа нұсқасын ұсынады. |
| | |Әр бір оқушы өзіне |
| | |тақырыпша таңдайды |
| | |(өзіне роль таңдап |
| | |алады). |
|1.3 шығармашылық топ |Өздеріне нақты тақырыпша|Оқушылар өздерінің |
|қалыптастыру |және әрекет түрлерін |рольдері бойынша кіші |
| |таңдап, алған әрекет |топтарға бөледі. |
| |түрлеріне байланысты бір| |
| |топқа біріктіруге | |
| |ұйымдастыру жұмысын | |
| |жүргізеді. | |
|1.4 материалды зерттеу |Егер жоба көлемді болса |Кейбір жоғарғы және орта|
|жұмысына дайынду |мұғалім алдын ала |сынып оқушылары тапсырма|
| |ізденгіштік әрекетті |құруда мұғаліммен бірге |
| |жүзеге асыру үшін және |жұмыс істейді. Ал |
| |әдеби шолу жасау үшін |команда мүшелері іздеу |
| |тапсырмалар мен сұрақтар|жұмысын жүргізу үшін |
| |құрастырады. |сұрақтарды сынып |
| | |оқушылармен талқылайды. |
|1.5 жобалық әрекет |Мұғалім оқушымен бірге |Оқушылар топ ішінде |
|нәтижесін белгілеу |талқылауға қатысады. |зерттеу нәтижесінің |
|формасын анықтау | |қандай формада |
| | |көрсетілетінін |
| | |талқылайды (видео фильм,|
| | |табиғи нысан, әдеби шолу|
| | |т.б.) |
|2 жобаны құру |Кеңес береді, оқушылар |Оқушылардың ізденгіш |
| |жұмысын бақылап, олардың|әрекеті ынталанады. |
| |әрекетін ынталандырады. | |
|3 нәтижені өңдеу |Кеңес береді, оқушылар |Алдымен топ ішінде содан|
| |жұмысын бақылап, олардың|кейін басқа топтармен |
| |әрекетін ынталандырады. |бірлесе отырып нәтижені |
| | |өңдейді. |
|4 презентация |Экспертизаны |Өз жұмыс нәтижесін |
| |ұйымдастырады, эксперт |баяндайды. |
| |бола алатын ата-ана т.б.| |
| |шақырады. | |
|5 рефлексия |Өзінің педагогикалық |Өз бағаларын және |
| |ұйымдастыру әрекетін |басқаларын ескере отырып|
| |бағалайды, өзіндік |рефлекцияны жүзеге |
| |әрекетін бағалайды. |асырады. Топтық |
| | |рефлекция тиімді болады.|