Шешендік сөз -асыл ойдың өрнегі

Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы,

Т. Ізтілеуов атындағы

№29 қазақ орта мектебінің

биология пәні мұғалімі

Ахметова Ақбота Төлеутайқызы

Сабақтың тақырыбы : Шешендік сөз -асыл ойдың өрнегі

Сабақтың мақсаты:

Білімділік

Дамытушылық

Тәрбиелік

Білімділік: Оқушыларға ата-бабамыздан қалған асыл мұралардың бірі -шешендік өнер тұлғасында мағлұмат беру, Қазақ даласында өмір сүрген дуалы, от ауызды, орақ тілді шешендердің ұрпақтан ұрпаққа, атадан балаға мұра ретінде жеткен асыл сөздерімен таныстыру.

Дамытушылық: Оқушыларға шешендік сөздер арқылы зерделі, білікті де, білімді, ой -қиялы ұшқыр, ақылды, парасатты тапқыр болуға баулу.

Тәрбиелік: Шешендік сөздер арқылы оқушыларды атадан қалған сыйластық, инабаттылық достық, жолдастық сияқты асыл мұраларды үйренуге, тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі : Баяндау, сұраққа жауап, сахналық қойылым.

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, Төле би, Әйтеке би, Қазбек би суреттері, Шешендік сөздер кітабы, нақыл сөздер.

Сабақтың барысы:

Шешендік сөздер -терең оймен, шебер тілмен айтылған халық шығармашылығы. Ол тапқырлық пен шешендікке үйрететін көркем сөз үлгісі болып табылады.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Негізгі бөлім:

Сәлемдесу.

Оқушылар кәне орнысыздан тұрып, сабағымызды амандасу рәсімінен бастайық.

Сәлемнің сұлуын,

Ұсындым гүл етіп

Жүректің жылуын

Ұсындым ту етіп

Аялы алақан

Нұрлансын дала таң.

І. Кіріспе сөз. (Мұғалім сөзі )

Оқушылар, біздерге сонау -сонау замандардан бері. Ата -бабаларымыздан қалған мол мұралар бар. Олар нелер десек

Ескірмейтін есті сөздер.
Мақал -мәтелдер
Нақыл - ақыл сөздер
Шешендік сөздер болып табылады.

Шешендік сөз -дүйім жұртын аузына қаратып асыл сөздің өрнегі. Шешендік сөздер -ауызекі айтылу арқылы ұрпақтан ұрпаққа жалғасып бізге дейін келе жатқан өнер. Ел арасындағы шешілмейтін дау -дамайды бір ауыз сөзбен аса шеберлікпен шешеіп берген біз ерекше қадірлейтін шешендеріміз Жиренше, Қарашаш, Төлеби, Әйтеке би т. б. Ел болашағын ойлаған от ауызды, орақ тілді шешендерімізден қалған асыл мұрамыз. Енді оқушыларға кезек берейін.

1 - жүргізуші.

Қазақ талай заманды бастан өткеріп, мұқалмай қалған батыр, ақын шешен, дана, дара халық .

2-жүргізуші.

Қазақтың шешендік сөздері бата тілектен басталып, өнегелі өсиет сөздерді өмірде кездесетін жер дауы, ер құны жесір дауы секілді, келіс сөздерді қамтиды.

1 - жүргізуші

Бабаларым,

Рахмет сендерге!

Балаларым болмасын деп көр- кеуде,

Домбыраңмен қосып ән мен күй бердің.

Өмірге мен мылқау болып енгенде деп Тұрмағанбеттің термесі (Құрманбекова Г. )

2-жүргізуші

Көрініс. «Төле бидің шешендігі» Төле би жас кезінде талай жасы үлкен атақты абыз билердің алдынан өтіп батасын алады. Төле бала әуелі әкесіне барыпты. Жасы жүзге тақап отырған әкесі ынтымақ, ел бірлігі жөнінде әңгіме айтып отырады. Төле "Қалай еткенде бірлік болады, оның күші қандай болмақ" дегенді сұрайды. Сонда. әкесі әуелі жауап айтпас бұрын бір бума солқылдақ шыбық алдырады:

- Балам, мынаны сындырып көрші.

Төле буылған шыбықты олай-бұлай иіп сындыра алмайды.

- Енді сол шыбықты біртіндеп сындыршы? Төле ортасынан буылған шыбықты шешіп, біртіндеп пырт-пырт етіп оп-оңай сындыра береді. Әлібек би:

- Бұдан не түсіндің, балам? - дейді.

Сонда. Төле бала:

- Түсіндім, әке бұл мысалыңыздың мәнісі: ынтымағы, бірлігі мықты елді жау да, дау да ала алмайды. "Саяқ жүрген таяқ жейді" демекші, бірлігі, ынтымағы жоқты жау да, дау да оп-оңай алады дегеніңіз ғой.

- Бәрекелде, балам, дұрыс таптың. Ел билеу үшін алдымен елді ауызбірлікке, ынтымаққа шақыра біл. "Бақ қайда барасың дегенде, ынтымаққа барамын" дегенінің мәнісі осы, - депті.

1 - жүргізуші

Ата- дәстүр абырой көтергенге,

О, бұл сөздер сүйектен өтер деме!

Тоқталамыз енді біз, ал халайық,

Нақыл сөз- ақыл сөздерге

1 оқушы(Гүлзат )

Жар басына үй тікпе,

Жар құласа, үй кетер.

Ала болса ағайын, рулы елден күй кетер,

Аңдыған дұшпан күшейіп, жау қасында бас кетер.

2 оқушы (Бауыржан)

Суық су ішпе жігіттер,