Қазақ әдебиеті пәніне қош келдіңіздер

ВИДЕО САБАҚ ЖОСПАРЫНЫҢ ҮЛГІСІ
Мұғалімнің аты-жөні:
Айымгуль Бекболатовна Елжашева
Пән/Сынып:
Қазақ әдебиеті, 8-сынып
Қай аптаның нешінші сабағы
2-тоқсан, 1-апта, № 1- сабақ
Тарау немесе бөлім атауы:
2-бөлім: Көркем әдебиет және эпикалық сарын
Сабақтың тақырыбы:
Мұрат Мөңкеұлы-эпик ақын. <<Үш қиян>> толғауы
Оқу мақсаттары:
Т/Ж 1. 8.1.4.1 - Әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтарды
анықтайды.

Сабақ мақсаты:
* Мұрат Мөңкеұлының <<Үш қиян>> толғауындағы сюжеттік желілерін, эпилог, прологті анықтайды
Бағалау критериі:
* тыңдалған толғау мазмұнын түсінеді;
* шығарманың сюжеттік желісін, эпилог, прологтарды анықтайды
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс
Жаңа тақырыптың түсіндірілуі
Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)
Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету
Уақыты
Кезеңдері
Сабақтың мазмұны

Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?
Ресурстар
1 минут

Ұйымдастыру
Сәлеметсің бе?
8-сыныптың Қазақ әдебиеті пәніне қош келдіңіздер!
Сабағымыздың тақырыбы: <<Мұрат Мөңкеұлы-эпик ақын. <<Үш қиян>> толғауы>>
Бүгінгі сабақта:
Сенің білетінің:
:: Мұрат Мөңкеұлының <<Зар заман>> ақындар тобына жататындығы
Сенің меңгеретінің:
* <<Үш қиян>> толғауының мазмұнын түсінесің;
* Толғаудың сюжеттік желісі арқылы эпилог пен прологті анықтайсың

Видео-аудио суреттер, кесте, диограмма, презентация, электронды құралдар, т.б.
3-5 минут

1-3 минут

Жаңа сабақ

Тапсырмалар
Мұғалім жаңа сабақты әр түрлі тәсілмен түсіндіреді
Балалар, сәлеметсіздер ме! Бүгінгі сабағымызды бастамас бұрын назарларыңызды мына бейнебаянға аудартқым келеді. Назар салып тыңдаңыздар.
oo Балалар, бейнебаянда кім жайлы сөз қозғалды?
oo Ия,дұрыс айтасыздар, ХІХ ғасырдың зарзаман ақыны Мұрат Мөңкеұлы жайлы.
Алған ақпарат негізінде мына тапсырманы орындаңыздар
1-тапсырма: Мұрат Мөңкеұлының тұлғасын ашатындай <<Кластер>> құрыңыздар

Дескрипторы:
* Бейнебаянды мұқият тыңдайды;
* Мұрат Мөңкеұлының болмысын ашатындай кластер құрастырады.

https://www.youtube.com/watch?v=ct0Rs-K3a7s

Өзіңді тексер!

2-тапсырма
oo Балалар, келесі тапсырманы орындамас бұрын, біз әдебиет теориясындағы <<Эпилог>> пен <<Прологті>> есімізге түсірейікші.
Эпилог - көркем шығарманы қорытындылайтын компонент. Эпилог негізгі оқиға желісінен бөлек тұрса да авторлық идеяны толықтыра түсіп, шығарманың басты кейіпкерлері жайында қысқаша мәлімет береді, олардың кейінгі іс-әрекеттерінің жалғасын көрсетеді.
Пролог (гр. prologos - кірісі көркем шығарманың оқиға мазмұнымен мәнін оқырманға таныстыратын кіріспе бөлімі. Ол шығарма идеясын дұрыс түсіндіру.

- Келесі тапсырманы орындамас бұрын,балалар, Мұрат Мөңкеұлының <<Үш қиян>> толғауын тыңдап, <<Қазақ әдебиеті хрестоматия>> оқулығындағы <<Үш қиян>> толғауын бірге оқып отырайық.
- Келесі тапсырмада <<Дұрыс/бұрыс>> стратегиясы арқылы берілген үзіндінің дұрыс немесе бұрыс екендігін анықтаңыздар.

Берілген үзіндінің пролог екендігін анықтаңыз
Дұрыс
Бұрыс
Еділдің бойы -- канды киян,
Жайықтың бойы -- майлы киян,
Маңғыстаудын бойы -- шаңды киян,
Адыра калғыр Ү ш киян!..
Жеті жүрттьщ кеткен жер,

Бұл толғау жаңа низам жүріп, ел <<штатқа>> көніп, елді оязнай, болыс, ауылнайлар билей бастаған заман түріне айтылған. Айтылуы 1873 жылдың шамасында болған.

Емендей белін бүгілтіп,
Жібектей жалын төгілтіп.
Еріні төмен салпиған,
Қүйрығы гүлдей малынған.
Күдері бел, күшнек сан,
Бедеу атқа мінген жер

"Үш қиян" -- тілі көркем толғау. Онда бейнелі сөздер, әсерлі суреттер мол. Теңеу, эпитеттердің шебер қолданыстары көптеп кездеседі.

Дескрипторы:
* Берілген үзінділерден прологті анықтайды
Өзіңді тексер!
Берілген үзіндінің пролог екендігін анықтаңыз
Дұрыс
Бұрыс
Еділдің бойы -- канды киян,
Жайықтың бойы -- майлы киян,
Маңғыстаудын бойы -- шаңды киян,
Адыра калғыр Ү ш киян!..
Жеті жүрттьщ кеткен жер,

+
Бұл толғау жаңа низам жүріп, ел <<штатқа>> көніп, елді оязнай, болыс, ауылнайлар билей бастаған заман түріне айтылған. Айтылуы 1873 жылдың шамасында болған.
+

Емендей белін бүгілтіп,
Жібектей жалын төгілтіп.
Еріні төмен салпиған,
Қүйрығы гүлдей малынған.
Күдері бел, күшнек сан,
Бедеу атқа мінген жер

+
"Үш қиян" -- тілі көркем толғау. Онда бейнелі сөздер, әсерлі суреттер мол. Теңеу, эпитеттердің шебер қолданыстары көптеп кездеседі.

+

3-тапсырма: <<Үш қиян>> толғауындағы негізгі ойды <<ПОПС>> формуласына жазыңыздар.
1. <<Менің ойымша, ... >>
2. <<Себебі, мен оны былай түсіндіремін...>>
3. <<Оны мен мына мысалдармен, фактілермен дәлелдей аламын...>>
4. <<Осыған байланысты мен мынадай шешімге келдім...>>

Дескрипторы:
* Өз ойын жазады;
* Ойын түсіндіреді;
* Нақты мысалдар мен фактілермен дәлелдейді;
* Қорытынды шығарады.

Өзіңді тексер!
1 <<Менің ойымша,бұл толғауда отарлау саясатының күшейіп тұрған кезең туралы жазылған >>
2 <<Себебі, мен оны былай түсіндіремін, патша үкіметі қазақ жерін толықтай басып алу үшін жаңа реформалар жасай бастады. Олардың бірі 1868 жылы 21 қарашада қабылданған <<Дала облыстарын уақытша басқару жөніндегі бағдарлама>> еді. Бұл бағдарлама бойынша қазақ халқы ХХ ғасырда жері жоқ, Патша өкіметі Қазақстан жеріндегі отарлау шараларын біртіндеп жүзеге асырды. Оның 1742 жылғы 19 қазандағы жарлығы бойынша Жайық өзені жағасының қамалдар маңында қазақтардың көшіп-қонуына тыйым салынды, сонымен қатар олардың Каспий теңізінің жағалауында көшіп-қонып жүрген жерлері шектелді. XVIII ғасырдын 50-60 жылдары Ертіс, Тобыл, Есіл, Үй өзендері алқаптарындағы Орта жүздің қазақтары да өздерінің мекендеген жерлерінен ығыстырылды>>
3. <<Оны мен мына мысалдармен, фактілермен дәлелдей аламын
Еділді тартып алғаны -
Етекке қолды салғаны.
Жайықты тартып алғаны -
Жағаға қолды салғаны.
Ойылды тартып алғаны -
Ойдағысы болғаны.
Маңғыстаудың үш түбек
Оныдағы алғаны.
Үргеніш пен Бұхарға
Арбасын сүйреп барғаны,
51
Қоныстың бар ма қалғаны?!
Мал менен басты есептеп,
Баланың санын алғаны -
Аңғарсаңыз, жігіттер,
Замананы тағы да
Бір қырсықтың шалғаны!>>
4. <<Осыған байланысты мен мынадай шешімге келдім біздің ата-бабаларымыздың бізге мирас етіп кеткен жерімізді сақтап, егемендігімізді нығайтып, болашақ ұрпақты тәуелсіз, дамыған мемлекеттің ұрпағы етіп өсіруіміз керек>>

Бейнебаян көрсетіледі.