Темекі тарту

<<Баратай ауылының негізгі орта мектебі>> КММ

<< Зиянды заттар>>

Психобелсенді заттар мен менің денсаулығым
Тренинг
Мақсаты:
А. Білімділік: <<Есірткі - қазіргі заманымыздың кесел ауруы>> екендігін, есірткілердің дәуірлерден айырмашылығын, олардың аттары, түрлері, ауру белгілерін ажырата білуге үйретіп, алдын алу жолдарын қарастыру.
Ә. Дамытушылық: Ойын элементтерін пайдалана отырып, жылдам ойлау алу, тапқырлық, білгірлік, алғырлық таныту, есте сақтау қасиеттерін жетілдіріп, ой-өрісін дамыту.
Б. Тәрбиелік: Оқушыларды достық ұйымшылдық , ынтымақтастық қасиеттеріне баулып, есірткімен күрес жолында белсенді болып өсуге тәрбиелеу.
Қатысатын сыныптар: 7, 8, 9
Өткізу түрі: тренинг
Барысы: І . Ұйымдастыру бөлімі
Жоспары:
І. Есірткі туралы түсінік беру
ІІ. Ойын <<Кім жылдам?>>. Сұрақтарға жауап беру
ІІІ. Ситуациялық сұрақтар
IV. Топпен жұмыс (шығармашылық тапсырма)
V. Қорытынды
Барысы: Құрметті оқушылар! Бүгін біз психобелсенді заттар түрлері мен олардың денсаулыққа зияны, олармен күресу жолдарын қарастыру жайында пікір алмасуға сіздерді шақырамын. Мақсаты: жастар мен жасөспірімді жат қылықтардан аулақ болуға шақыру және салауатты өмір салтын насихаттау.
Ал енді балалар мен сіздерге ең бірінші, салауаттылық-халқымыздың үлгі-өнегелік дәстүрі дегім келеді. Есірік туғызатын ішкіліктен, темекі тартудан аулақ болу, таза жүру, тамақты қалыппен ішу және денеміздің сау болуы, игі іс-әрекеттер міне бұлар салауаттылықты көрсетеді.
Адам психикасы-медицинаның өте күрделі әрі аз зерттелген саласы, әсіресе, наркологиялық тұрғыда. Әдетте, жұртшылық алкоголизм мен нашақорлықтың жеке бастың аса ауыр күйзелісінен ушығатын дерт екендігін біле бермейді. Ең дұрысы, ондай жандарды ұға, түсіне білген жөн. Нашақорлыққа салынатындардың дені - жұмыссыздар, босқындар, қаңғыбастар тағысын тағылар... Бір нашақорды емдеп, қатарға қосу үшін шамамен 1000 АҚШ доллары керек.
Нашақорлық - адам ағзасын өте тез уландыратын аса қауіпті психикалық дерт. Оны әсіресе, жас ағзалар тез қабылдайды. Есірткі заттарды ішуге әбден дағдыланған аурулар оларды 12-18 сағаттан кейін тағы ішпесе болмайды. Өйтпеген жағдайда есінейді, денесі құрысып-тырысып, көздерінен жас ағып, тамақ ішсе құсады, тәбеттері ашылмайды. Басы жиі ауырып, буын-буыны, аяқ-қолдарының бұлшық еттері шымырлап, ішек қарыны бүріп, іші өтіп, бойынан сұп-сұйық тер парлай бастайды. Ең қатерлісі есірткіге ақша табу үшін кісі тонаудан бастап, тіпті жақын адамын өлтіруден де тайынбайды. Нашақор өзі үйренген есірткілердің бірін көрсе, аш табандай тарпа бас салады. Мұны медицинада <<наркотизм>> , ал оның ауыр түрін <<наркомания>> дейді. Грек тілінен аударғанда <<нарко>>- жасанды ұйқы,<<мания>> -- есі кету,есіру деген ұғым береді.
Есірткі түрлері әр алуан болып келеді және бағасы адам ойламайтын құнға жетеді. Оларды тізіп айта берсек, өте көп. Мысалы: кокаин, героин, конопля, ханка, мак, гашиш т.б. Бұлардың ең танымалысы - анаша. Көптеген жасөспірімдер нашақорлыққа бет алуды анашадан бастайды.
Нашақорлықтан туындайтын қиындықтар өте көп. Нашақорлар жиналып бір ғана инені қолданады. Соның салдарынан бір-біріне АИТВ\ЖИТС секілді екінші бір жазылмас дертті жұқтырады. Сонымен бірге нашақорлар әрдайым қылмыс жасауға бейім тұрады.Марихуананың буына масайраған жандар кісі өлтіруден де тайынбайды. Есірткілер қандай зиян әкеледі? Есірткілер зат алмасу процесіне еніп, ең бірінші серотин өндіріп шығаратын ми жасушаларын өлтіреді. Серотин мидың көңіл-күй өзгерісін қадағалайтын зат, бұл адамды пәсең және селқос қылдырады. Иммундық жүйе зардап шегеді. Сондықтан адам ағзасы әртүрлі инфекцияларға қауқарсыз келеді. Ішкі тамырға есірткі қолданудың салдарынан психика, жүрек-қан тамырлар және жүйке жүйесі ғана емес, сонымен қатар бауыр, бүйрек ауырады, иммунитет төмендейді, тістер бұзылады, тамырлары ауырады, ой-өрісітің деңгейі төмендейді. Есірткіні мөлшерден тыс қолданудың қауіпі зор, оның салдары өлімге алып келеді, ал есірткі қолданғаннан болатын психиканың бұзылуы кей кезде өзіне - өзі қол жұмсауға әкеліп соғады.
Ойын <<Кім жылдам>>. Сұрақтарға жауап беру 1-топ.
1.Темекі тарту қай ғасырда, қай жылы пайда болды?-1946 ж
2.Темекіні Еуропаға кім әкелді?-Х. Колумб пен оның достары
3.Еуропада темекі тартумен күрес қай ғасырда басталды?- XYII ғасырда
4.Никотин кімнің есімімен байланысты қойылған? - Францияның Португалиядағы елшісі Жан Никонның есіміне байланысты.
5.Адамдар темекінің зиянын біле тұрып тарта береді дейді, осы рас па? - Рас
6.Темекінің жасыл жапырақтарында қанша пайыз никотин болады? -- 9 пайыз
7. Үндістер темекі өсімдігін қалай атады? - кохоба
8. Орыс жазушысы Л. Н. Толстойдың қай еңбегінде темекі туралы жазылған? - Балалық,Есею, Жастық трилогиясында. 9.Темекі туралы ең алғашқы кітапты кім жазды? - Эрсандесу де Овьеди
10.Никотиннің қасиеттерін атап шық? - Сары сұйық зат, суда, майда жақсы ериді.
Темекі тарту кезінде адам бір улы газбен дем алады, сол газ автомобиль двигательдерінен де шығады, ол қандай газ? - Бұл иіс газы-СО өте улы газ. Қанның қызыл түйіршігіндегі оттегінің мөлшерін азайтады.
Жылқыны сеспей қатыру үшін қанша никотин тамшысы керек?- 7-8 тамшы
Ауаның қалыпты құрамын, өкпедегі қан айналымды бұзу үшін қанша темекі қажет?-Мұның барлығына 1 дана ғана темекі жетіп жатыр
Егер адам күніне 1 қорап темекі тартса, бір жылда оның өкпесіне қанша смола жиналады? - 1 литр шамасында
Темекінің құрамындағы улы зат не деп атайды? - Никотин
Темекі тартуда қандай химиялық үрдіс жүреді? - Құрғақ айдау
Еуропада темекіні не деп аталды? - Табаго, табак.
Темекіден туындайтын аурулар? - қолқа демікпесі, өкпе, жүрек, бауыр, т.б. аурулар.
Адам үшін никотиннің өлімге әкелетін мөлшері қандай? -- 35-70 мг
Адамдардың ортақ ісі, қарым-қатынасын оңайлатуға, пікірлесуге жеткізетін ермек әрекеті. - Темекі тарту.
Салмағы 16-20 кг итке қанша тамшы никотин берсе сеспей қатады? - 1 тамшы
Темекі шегіп тұрып қандай заттарды іске асыруға болмайды. - Жүзу, баскетбол ойнау
Қай елде темекі тартушылардың басын кесіп, дарға асқан? - Англияда
Ситуациялық сұрақтарға өз ойларын айту.
Қыз бен жігіт - өте жақсы достар. Қыз өз достарымен бірге тұрғанда, жігіт қызды түнгі клубқа шақырады. Қыз түнгі клубқа барудан бас тартты. Ал бұл кезде дос қыздары сен неге бармайсың, ол сенің жақсы досың ғой деп қызды қайрайды.Бұл жерде қай қыздың ойы дұрыс деп ойлайсың?

Екі қыз - жақсы дос. Қыздың біреуі шылым шегеді. Ал оған дос қызы үнемі қарсылығын білдіреді. Бұдан қорытынды шықпаған соң, <<егер сен шылым шегуді қоймасаң мен сенімен дос болудан бас тартамын>> деген шарт қояды. Қыздың қойған шарты дұрыс па? Егер сіздің досыңыз шылым шегетін болса, мейлі ұл, не қыз болсын оның шылым шегуін тастауына қандай ықпал жасайсыз?
Кепка киген, үстінде футболкасы бар ересек бала жанжағына қарап алып, көшеде кетіп бара жатқан кішкене баланы шақырады. Бала оған тақалып: не айтасыз? дейді. Ол баланы <<үй шатырында телескоп бар, бүкіл қаланы көргің келе ме?>> деп қызықтырады. Екеуі шатырға шықты. Шатырда шынымен де бір нәрсе тұр. Ол дүрбі болды. Бірақ баланы ол қызықтырмады. Кетейін деп: - Мен үйге нан әкелуім керек-деп бұрылып еді, 3-4 бала алдынан шыға келді. Әй-шәйға қарамай, қол аяғын байлап тастады. Шамалыдан кейін не болғанын түсінбеді. Ұйықтап тұрса басы ауыратын сияқты. Маңайында ешкім жоқ. Түс көрген екенмін деп ойлады. Үйіне келді. Әрі қарай не болды деп ойлайсыңдар? Сенің өз ойың.
Кинодан кеш қайтып келе жатқан бала соңғы подъездің есігі алдында тұрған бір топ баланы көрді. Олар баланы шақырды. Ойында ешнәрсе жоқ, ішінде көршісі тұрған соң таянады. Олар темекіні беріп: -жігіт емессің бе , сор - деп бұйырды. Сорып қалып еді, түтін бірден тұншықтырып, шашалып қалды. Барлық бала күліп: Мынау қыз ғой-деді. Баланың намысшыл екенін білетін көршісі қорғаған болып: жоқ менің көршім нағыз жігіт! Деп арқасынан қақты. Оған мақтаншақ бала тағы бір - екі сорып-сорып жібереді.
Баланың қалтасына 3-4 - еуін тағы салып жіберді. Ары қарай не болды деп ойлайсың, сен сол баланың орнында болсаң не істер едің?
5.Сенің достарың темекі шегеді. Ал сен темекі шекпейсің. Сол үшін сен достарың шеттеді. Не істер едің?
6.Сіздің әкеңіз күндіз- түні темекі шегеді, тіпті дастархан басында да.Ал сіздің оған жаныңыз ашиды.Оның темекі тастауына қалай ықпал етер едіңіңіз бе?
Тапсырма : 1.Психобелсенді заттардың түрлері (постер салу)
2.Психобелсенді заттардың ағзаға зияны. (кластер арқылы дәлелдеу)
3. Темекіден туындайтын аурулар және олармен күресу жолдары қандай?
Күніне, аптасына және жылына темекіге қанша ақша жұмсалатынын есептеу.
<<Темекі қоюшыларға ақыл кеңес>> жазу
Салауатты өмір салтын ұстануға шақыру. (насихаттау)
Қорытынды:
Сонымен бүгін жат қылықтың аяғы неге апарып соғатынына көздеріңізді жеткіздіңіздер деп ойлаймын. Жақсы әдетті айтып, салауатты өмірдің өз қолымызда екенін түсіндіруге тырыстым, біздің көшпенді тіршіліқ кешкен ата-бабамыз салауатты өмір сүрді, ұрпағының аман сау , азып тозбауын қадағалады. Сол дәстүрді сақтап, бүінгі ұрпақ біздер қоршаған ортаны, денсаулығымызды күтіп, терең білім алып, саналы азамат болуға ұмтылуымыз керек.
<<Сау дене, азат ақыл, адал көңіл - үшеуімен бақытты өмір>> деген нақыл сөзбен қорытындылағым келіп отыр.