Жаңа педагогикалық технологиялар

Т.РЫСҚҰЛОВ АУДАНЫНЫҢ БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ
<<ҚҰЛАН МЕКТЕП -ГИМНАЗИЯСЫ>>
КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ

<< Келісемін >> << Бекітемін >>
Директордың оқу-әдістемелік Директордың оқу ісі жөніндегі
ісі жөніндегі орынбасары орынбасары
_________Ж.Алсеитова __________ А.Малибаева
<<___ >>_____________ 2024 ж. <<____>> ___________ 2024 ж.

Тақырыбы:

Оқыту үрдісіндегі педагогикалық технологияларды сабақтарда пайдалану

Орындаушы: Абдикеримова Қарлығаш Базарбекқызы
Жұмыс орны: Құлан мектеп-гимназиясы
Қызметі: Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Құрметті атағы: педагог


2024 ж

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1. Жаңашыл педагог - заман талабы

Негізгі бөлім:

1. Дәстүрлі технология мен инновациялық технология
2. Жаңа педагогикалық технологиялар
3. Қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәндеріндегі технологиялар

Қорытынды

1. Өз болмысын таныта алатын жеке тұлға

<<Егер балалар бірдеңені түсінбейтін болса, онда оқытушы оларды кінәлауға тиісті емес, оларға түсіндіре алмай отырған өзін кінәлауға тиісті>>,- деп педагог-жазушы Ы.Алтынсарин айтқандай, бүгінгі күні ұстаздар қауымына үлкен жауапкершілік жүктеліп отыр. Өйткені, қазіргі таңда ақпараттық технологиялардың білім беру жүйесінде кеңінен қолданылуы нәтижесінде оқушылардың ой-өрісі мен ойлау қабілеті жоғары. Жаңашыл педагогтың білім берудегі негізгі мақсаты тек білімді, кәсіби мамандандырылған адам дайындау ғана емес, рухани дүниесі бай және адамгершілігі мол, қоғамдық өмірдің барлық аясында ұлттық құндылықтарды бағалауға және дамытуға қабілетті тұлғаны тәрбиелеп шығару. Сухомлинский: <<Мұғалім өзінің ізденісін тоқтатқанда, оның мұғалімдік қасиеті жойылады>> деп атап көрсеткендей, жаңашыл педагог үнемі ізденісте болуы керек. Педагогтың шығармашылдығы оқу-тәрбие қызметіндегі табыстары оның оқу қызметін шебер, қызықты ұйымдастыра алуында. Оның өзі өнер, әрі ғылым. Өйткені, теориялық білім мен жоғары дамыған тәжірибенің синтезі болып табылатын ұстаз шеберлігі шығармашылық арқылы бекіп, сол арқылы көрініс табады. Жаңашыл педагог, жоғарыда айтқанымдай, оқу үрдісінде жас ұрпаққа рухани тәрбие берумен қатар, оқу-танымдық қызметін белсендіруде дәстүрлі әдістер мен жаңа әдіс-тәсілдерді, технологияларды өзара сабақтастықта пайдалану арқылы оң нәтиже ала алады.
Оқыту - динамикалық процесс. Оның сапасын үнемі жетілдіріп отыру - өмір талабы. Бүгінгі таңда экономиканың жылдам дамуына байланысты білім беру жүйесінде оқытудың құрылымы, мақсаты, мазмұны мен технологиясы өзгеріп жатыр. Осы уақытқа дейінгі педагог-ғалымдардың оқыту технологияларына қатысты түсініктеріне тоқталайық:
1. Ш.А.Амонашвили білім беруді ізгілендіру технологиясында баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, танымдық күшін қалыптастыру, дамыту, білімін кеңейтуге, тереңдетуге жағдай жасау мақсатын көздейді.
2. В.Ф.Шаталовтың белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту технологиясының ерекшелігі: материалдар ірілендіріліп, блоктық түрде тірек сызбалар арқылы беріледі.
3. С.Н.Лысенкованың тірек сигналдарын пайдалана отырып, қарқынды жеделдете оқыту технологиясында оқу материалдарының мазмұнының жүйелігін сақтау, саралау, тапсырманың әр оқушыға жеткізілуі талап етіледі.
4. Ж.А.Қараев деңгейлеп оқыту педагогикасының мақсаты - жан- жақты дамыған тұлғаны қалыптастыру. Балалардың таныс қабілеттеріне сай төрт деңгейлік тапсырмалар даярлауда жеке тұлғаны жаңалыққа ұмтылуға итермелейтін жаңа қабілеттерін ашуға болатындығы ескеріледі. [1]
Бір технологияны әр мұғалім өз сабақтарында әр түрлі қолдануы мүмкін, мұғалімнің оқыту технологиясының өзіне тиімдісін алып, ыңғайлап қолдануы шеберлігінен көрінеді.
Педагогикалық технологиялар қолданылу сипатына қарай дәстүрлі және инновациялық болып бөлінеді. Дәстүрлі мен инновациялық технологияның ара жігін ашып көрелік. Бұл екі технологияның бірін-бірі өзара байланыстырып тұратын ортақ сипаты бар. Дәстүрлі технология бұрыннан келе жатқан оқытудың технологиясы. Бұл технологияда мұғалім түсіндіреді, әрекеттерді көрсетеді және бағалайды. Күрделіні жеңіл түсінуі, білім-тәрбие процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етуі секілді оң жақтарымен қоса, кемшіліктері де бар. Ол оқу процесін дараландыру және жіктеуге қолайсыз, оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға мүмкіншілігі кем. Яғни, сабақта тек материалға алғашқы бағдар ғана жасалынса, оқушының жоғары нәтижеге жетуі үй тапсырмасына қалдырылады. Мұндай жағдайда оқушылар бір-бірімен қарым-қатынас жасай алмайды. Кері байланыс та нашар беріледі. Ал инновациялық технологияның ерекшелігі қандай? <<Инновация>> сөзінің жаңа, жаңашылдық деген ұғымды білдіретінін білеміз. Демек, педагогикалық инновация - педагогикалық іс-әрекетке жаңаны енгізу, оқыту мен тәрбиелеудің тиімділігін арттыруда олардың мазмұны мен құрылымын өзгерту болып табылады. Бұрын оқушы қабылдаушы, жинақтаушы, өзіне сіңіруші рөлінде болса, қазір өздігімен білім алушы, үйрене білуші ретінде танылады. Мұғалім оқушыға бағыт-бағдар беріп отырады, ал оқушы өздігінен ізденіп, сабақты өмірмен байланыстырып, топтық, жұптық, жеке жұмыстар орындайды. Инновациялық оқытуда ізденушілік, ойлау әрекетін ұйымдастыру басты назарға алынады.
Дәстүрлі технология мен инновациялық технологияның ара жігін төмендегі кестеден көруге болады.

Дәстүрлі технологиялар
Инновациялық технологиялар
Мазмұнды компонент
Білім беру стандартымен анықталады.
Білім беру стандарты оқушылардың дайындық деңгейі бойынша саралап оқыту есебінен байытылады, оқыту бағдарламалары кеңейтіледі және тереңдетіледі.
Жобалау компоненті
Мақсат пен міндеттерді бағдарлама мен мамандарды даярлауға қойылатын талаптарға сәйкес оқытушы анықтайды.
Мақсатты жобалауға және соңғы нәтижені анықтауға студент өз мотивациялары мен сұраныстары бойынша жалпы талаптарға сәйкес қатынасады.
Оқыту моделі (әдістемелер, әдістер, құралдар, педагогикалық тәсілдер)
Түсіндірмелі-иллюстративтік оқыту әдістемесі, <<талап қою педагогикасына>> құрылған оқыту әдістері, құралдары, педагогикалық тәсілдері.
Студенттердің ақыл-ой іс-әрекетін белсенділендіруді, дамытуды көздейтін әдістемелердің әртүрлі нұсқалары тән: проблемалық сұрақтар, эвристикалық әңгімелер, тренингтер, іскерлік ойындар, дамыта оқыту, т.б.
Ұйымдастыру компоненті
Оқытушы өз жұмысын студент оқытушыға бейімделетіндей етіп құрады. Оқытудың негізгі көзі - оқулық және оқытушының лекциясы.
Қосымша әдебиеттер, ақпараттың жаңа көздері, аудиовизуальды құралдар пайдаланылады. Білім кеңістігі шығармашылық түрде ұйымдастырылады. Білім беру процесін саралау, дербестендіру, компьютердің мүмкіндіктерін пайдалану жүзеге асырылды.
[2]
Дәстүрлі технология бірнеше жылдар бойы сыналып, өзінің нәтижесін көрсетті. Сондықтан оны алып тастай алмаймыз. Бүгінгі күннің сұранысына сай инновациялық технология пайда болды. Дәстүрлі мен инновациялық технологияны біріктіре отырып, оқу процесінде пайдалану өте тиімді болады.
Жаңа технологияның басты мақсаттарының бірі - баланы оқыта отырып, оның еркіндігін, белсенділігін қалыптастыру, алған білімін өмірде қолдану, өз бетінше шешім қабылдауға дағдыландыру, бәсекеге қабілетті тұлға қалыптастыру. Осы мақсаттар негізінде бірнеше жылдар бойы жұмыс жасалынып келеді. Л.В.Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеді, оның әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынастың іргетасы қаланады. Мұғалім түсіндіруші, оқытушы тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді. Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның субьектісін қалыптастыруға бағытталған. Оның құрылымы мынадай: оқу-танымдық мотивтер, оқу тапсырмалары, оқу амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология бойынша әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып табылады. [3]
Қазіргі кезде технологияда білімді меңгертудің шығармашылық деңгейіне жету үшін Блум жүйесі пайдаланылады.
Рет тәртібі
Оқушы іс-әрекеті
Білу
Тыңдайды, қабылдайды, есте сақтайды, түсінеді, ойлайды.
Түсіну
Түсіндіреді, айтады, көрсетеді, жазады.
Қолдану
Ойланады, салыстырады, талқылайды, табады, ашады, іздейді.
Талдау
Бұрынғы білім негізін пайдалана отырып, жаңа мәселені шешеді.
Топтау
Ойлап табады, құрастырады, шығарады, байланыстырады.
Бағалау
Бағалайды, талқылайды, өз талабын айтады.
[4]
Педагогикалық технологиялар ішінде келешегі мол кейс-стади, рефлексия оқыту технологияларын ерекше атап өтуге болады.
<<Кейс-стади>> технологиясын іске асыру мынадай кезеңдерді қамтиды:
1-кезең. Жағдаят жазылған мәтінді оқи отырып, студент өз бетінше проблеманың мәнін түсінуге, жағдаятты бағалау үшін өз ұстанымын анықтауға, сұрақтарға жауап ойластыруға және проблеманы шешудің нақты жолдарын табуға тырысу керек.
2-кезең. Шағын топта жұмыс істеу. Студенттер шағын топтарда (4-6 адам) кейістің негізін құрайтын проблемалар шеңберінде пікір алмасады, диалогтық қарым-қатынас және консенсус әдістеру арқылы проблеманы бірлесіп шешеді. Бұл кезеңде <<брейнсторминг>> (ми шабуылы), диалог және полилог, дискуссия, сөз таластыру болуы мүмкін. Топтық талқылаудан кейін проблеманы шешудің жолдарын баяндауға қабілетті санаткер көшбасшылар айқындалады.
3-кезең. Жалпытоптық талқылау оқытушының басшылығымен өткізіледі. Ереже бойынша, әрбір топ жағдаятта баяндалған проблемалар шеңбері бойынша өз көзқарастарын айтады. Оқытушы талқылауға студенттерді неғұрлым көбірек тарта отырып, әртүрлі көзқарастарды ынталандырып және кейбір сәттерге шығармашылық тұрғыдан қосымшалар жасай отырып, жағдаятты талдау процесін басқарады. Талқылаудың ерекшелігі - оқытушы жауаптарға сапалы баға бермейді, әрбір айтылған пікір өзінше қабылданады. Жағдаятты талдау процесі оқытушыдан кең ой-өрісті, тіл табыса білу қабілетін, бірнеше ұқсас пәндерден білім кешенін, пікірталасты жүргізу техникасын меңгеруді талап етеді.
Рефлексия оқытушының педагогикалық әрекетінің табыстылығы мен тиімділігіне өзіндік диагностика жасау технологиясы, белгілі бір педагогикалық құбылыс пен өмірлік жағдаятты еппен сезіну құралы болып табылады.
Рефлексия технологиясын меңгерудің негізгі шарттары мыналар:
oo Педагогтің өз жұмысын толығымен беріліп істеуі;
oo Өзінің ішкі дауысын <<қоса білуі>>;
oo Өз әрекеттерін өз бетінше талдауға және талдауға психологиялық даярлығы;
oo Педагогикалық іс-әрекетінің нәтижелеріне жауапкершіліктің болуы;
oo Кәсіби шебер болуға тырысу;
oo Ішкі әлемінің (қырағылық, қарапайымдылық, т.б.) белгілі бір деңгейде дамуы;
oo Сырттан алынған вербальды және вербальды емес ақпараттарды білу және мәнін түсіну. [2]
Оқыту үрдісінде сапалы білім беру үшін қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәндерін оқытуда сан алуан әдіс-тәсілдер мен технологияларды пайдалануға болады. Атап айтатын болсақ, <<Сын тұрғысынан ойлау>>, М.М.Жанпейісованың <<Модульдік оқыту технологиясы>>, Қ.Бітібаеваның <<Логикалық модельмен оқыту технологиясы>>, Н.Оразханованың <<Сатылай кешенді талдау технологиясы>>, Блум таксономиясы.
Бүгінгі таңда сабақта ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаланудың маңызы зор. Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, қашықтан оқыту, дара тұлғаға бағыттап, оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылату - бүгінгі күннің басты талабы. Балалардың қызығушылығын арттырып, әрі сабаққа қатысуын белсендіру үшін интерактивті тақтамен түрлі платформаларды қолдануға болады. Атап айтсақ, wordwall, kahoot, Lumio, Lessonup, Spinner whell, genially, т.б. Платформалардың мүмкіндіктері өте көп. Сабақ барысында бұл платформалар арқылы оқушыларды топқа бөлуге, өткен сабақты пысықтауға, қызығушылығын оятуға, жаңа сабақты бекітуге және сергіту сәтіне де қолдануға болады. Бір программаның өзімен әр түрлі тапсырма жасалынады. Сәйкестендіру, тест тапсырмалары, сұрақ-жауап секілді тапсырмаларды балаға қызықты етіп ұсынуға болады. Аталған платформалардың маңыздылығына тоқталсақ, уақыт үнемделеді, баланың өз ойын еркін жеткізуге үйретеді, жеткен жетістіктерімен бөліседі, ойын мен сабақты байланыстыру арқылы қызығушылығы артады және бір-бірімен қарым-қатынас жасауға дағдыланады. АКТ-мен сабақта бейнеролик көрсетіп, соған байланысты сұрақтар қоюға да болады. Бұл арқылы баланың сыни ойлауын дамыта аламыз. Қазақ тілі мен әдебиет сабағында соңғы уақытта шығып жатқан әдіс-тәсілдерге <<ДЖИГСО>>, <<Кинолента>>, <<Адаспай тап>>, <<Ноутбук>>, <<Пирамидалық талқылау>>, <<Попкорн>>, <<Қар кесегі>>, <<Көгершіннен хат>>, <<Автор орындығы>> <<Инстаграмм>>, <<Бәйге>>, <<Киіз үй>>, т.б. әдістері жатады. <<ДЖИГСО>>, <<Кинолента>> әдістері топтық жұмыста, білу, түсіну бөлімдерінде өте тиімді. Оқушы жаңа сабақты оқып, өзінің түсінгенін басқа топқа әр түрлі тәсіл арқылы түсіндіреді. Оқушыны қызықтыру үшін шығарма үзіндісінен бейнеролик көрсетіп, <<Попкорн>> әдісімен сұрақ-жауап ұйымдастыруға болады. <<Автор орындығы>> әдісін шығармадағы проблемалық сұрақты шешуде қолдана аламыз. Мәселен, Сен автор болсаң, шығарманы қалай аяқтар едің? Жамалдың өліміне кім кінәлі? т.б. сұрақтар қоя аламыз.
Қазіргі педагогикалық технологиялар балалардың қабілеттерін, біліктілік деңгейін, зеректіліктерін ескере отырып, даралап оқытуды қамтамасыз етеді және оқытуда құзыреттіліктерін іске асыруға көмектеседі. Білім беру саласында түрлі технологиялар енгізілуде, бірақ олардың ішінен қажеттісін таңдап, сабақтың әр кезеңінде тиімді қолдану басты талап. Мәселе технологияларды кеңінен пайдалану емес, мәселе - тұлғаны нәтижеге бағыттай білім беруде.
Қорыта айтқанда, өздігінен белсенді әрекет ету арқылы білімді меңгерту қазіргі мұғалімнің негізгі талаптарының бірі. <<Баланың қиялы ойында жарыққа шығады>>, - деп халқымыздың кемеңгер ұлы Мағжан Жұмабаев айтқандай, сабақтың тақырыбына сай ойынды қолдана білген мұғалім тұлғаның санасына, сезіміне, ерік-жігеріне, мінез-құлқына ықпал етеді. Ойын барысында топтық, жұптық, жеке жұмыстар жүргізу арқылы пәнге деген қызығушылығы артып, оқушылар бір-бірімен ынтымақтастықта, сыйластықта жұмыс жасайды. Шәкірттеріміз қиындыққа мойымай, белсенділік танытып, өз шамасын білуге, жеңілуден қорықпай, кемшілікті өзінен іздеуге тырысады, әрі өзін-өзі тәрбиелейді және сабақ барысында өз ойымен арпалысып, тысқары қалатын оқушы болмайды. Сабақтың мазмұнына байланысты кейбір мәселелер жөнінде қойылатын сұрақтар немесе оқушылардың өздерінің сұрақ қоя білуі мен жауап қайтарудағы тапқырлығы проблеманы түсінудің маңызды көрсеткіші екендігінің айқын дәлелі. Сабақтың барысында өз көзқарасын дәлелдеп, пікірін қорғай білуге талаптандыру, басқаларды да тыңдай білу және өз позициясын түсіне білуге, құрбы- құрдастарын ренжітпей, өз ойын қисынды айта білуге үйрету, сөйтіп, адамдар арасындагы, яғни, құрбыларымен, оқытушыларымен қарым-қатынасты дұрыс жолға түсіруге ықпал ету болып табылады.
Егеменді еліміздің білім беру жүйесінде әлемдік деңгейге жету үшін жасалынып жатқан талпыныстар оқытудың, тәрбиелеудің әр түрлі әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, терең білімді, барлық іс-әрекеттерінде шығармашылық бағыт ұстанатын, сол тұрғыда өз болмысын таныта алатын жеке тұлға тәрбиелеу ісіне ерекше мән беруде. Қазақ халқының өзіне сай ұлттық құндылықтарын дәріптеу арқылы тәрбиелеу ұлт ұрпағын жаһандану кезеңіне өз ерекшелігімен жетіліп, кемелденіп жетеді деген мүддені алға ұстанғанымыз жөн. Біз сол мақсатты іске асыру үшін ұлттық тәрбиенің негіздерін айқындап, тәрбие жұмыстарының ұлттық ерекшеліктерін бала бойына сіңіруге тырысамыз.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Мейірманқұлова Т. Білім берудегі инновациялық технологиялар (әдістемелік құрал) - Алматы: <<Үш Қиян>>, 2005. - 4-5 б.
2. Сарбасова Қ. Инновациялық педагогикалық технологиялар: Оқу құралы. Алматы: <<Атлас баспасы-2001>>, 2006. - 37 б, 57-58 б.
3. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Оқу құралы. Жазушы, 2004. - 76-77 б.
4. Бөрібекова Ф.Б., Жанатбекова Н.Ж. Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар: Оқулық - Алматы; 2014.