Бисер тоқу

ШҚО, Абай ауданы, Арқат ауылы С. Бекбосынов атындағы орта мектебінің
технология пәні мұғалімі М. Күмісханова.

Тақырыбы: Бисер тоқу.
Сыныбы: күні:
I.Сабақтың мақсаты:
а)Білімділік: Оқушылардың бисер мен моншақ тоқудағы білімін жүйелендіру,
шеберлік деңгейін арттыру арқылы әсемдік пен сұлулықтың бағалай білуге
үйрету;
б)Тәрбиелік: оқушылардың эстетикалық талғамын тәрбиелеу, тиянақтылық
деңгейін көтеруге баулу.
в)Дамытушылық: оқушыларға сыммен бисер моншақ тоқуды үйрете отырып ой-
қиялдарын дамыту.
II.Сабақтың түрі: аралас
III.Сабақтың өту әдісі: практикалық, баяндау, сайыс әдісі.
IV.Пәнаралық байланыс: тарих, бейнелеу өнері, биология.
V.Сабақтың көрнекілігі: моншақтан жасалған бұйымдар үлгілері, схема,
кітаптар, журналдар,плакат.
VI.Сабақтың жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.
Тақырыпты меңгеруге өткізілген негізгі білім арқылы дайындық.
Жаңа тақырыпты меңгеруге даярлық.
Жаңа тақырыптарды таныстыру.
Сарамандық жұмыс арқылы түсіндіру.
Қорытындылау жұмыстарын бағалау.
VII.Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі (амандасу, сабаққа даярлықтарын тексеру, оқушыларды
түгендеу)
2. Жаңа тақырыппен таныстыру, бисер мен моншақпен әшекейлеп бұйымдар
тоқыту.
Бисердің шығу тарихы: Бисер тоқу өнері ертеде кеңінен тарап, танылып келе
жатқан халық шығармашылығының және әшекей бұйымдар дайындаудың бір түрі.
Бисермен жай суреттерден бастап өте күрделі түрлі-түсті жұмыстар жасауға
(тоқуға), алқа, тұмарша, шаш буғыш, сырға, білезік, белдік, сөмкелерді де
әшекейлеп тоқуға болады, сонымен қатар ойыншақтар да тоқуға болады.
Қолдан жасалатын бисер моншақтары Ресейде, шет елдерде өте жоғары
бағаланады. Нақ осы кезде халық шығармашылығының осы түрі жаңа өрлеу
үстінде, дамудың сатысында. Бисер тоқу өнері өте нәзіктікті, әдемілікті,
шыдамдылықты және фантазия мен шеберлікті талап етеді. Әр адам бисер
тоқумен айналасуына болады. Схемамен жұмыс істегенде есте сақтау қабілеті
жоғары болып, түстерді айыра білу керек. Барлық қолөнер сияқты, бисер
тоқудың да тарихы бар. Бисердің шығу тарихы әйнектің пайда болуымен тікелей
байланысты. Ал. әйнектің қашан пайда болғанынан әлі күнге дейін дерек жоқ.
Дегенмен әйнекті пайдаланудың ең

алғаш құпиясы Финикия елі ашқан деген аңыз бар. Бұл аңызда Финикиялық
көпестер әлемді жүзіп жүріп Сирияға тоқталады. Өздеріне азық дайындау
мақсатымен отқа қазан қою үшін аралдан үлкен таз іздейді. Ешнәрсе таппаған
олар кемедегі селитраның үлкен бөлігін пайдаланады. Жалынның ыстық
температурасынан селитра еріп, өзен құмына араласып, сұйық әйнек болып
аққан екен. Осылай ма, жоқ әлде басқа тәсілмен бе әйнек дүниеге келген.
Бірақ Финикиялық көпестер бүкіл Жерорта теңізінің халқына әйнектен жасалған
бұйымдарды сатқан екен.
Ұсақ, домалақ, сопақ, әр түрлі хрусталь, шыны, металл керамикалы
металдардан жасалған моншақтарды бисер деп атайды.
Бисерден үлкендерін кәдімгі моншақ деп атайды.
Стекулярустың бсерден айырмашылығы ол ұзындығы 3мм түтікше тәріздес болып
келеді.
Кейбір деректер бойынша әйнектің Отаны ежелгі Египет болған. Әйнектен
жасалған моншақтар, амулет, ыдыс-аяқтар біздің заманымызға дейін УІ
ғасырдың ескерткіштерінен табылған. Әйнекті массаға, кобальт, мыс, марганец
қосу арқылы египеттіктер көгілдір, жасыл, алқызыл түсті әйнек алған, мұндай
әшекейлерді еркектер де, әйелдер де ақ түсті киімдермен таққан деседі.
Ең алғашқы «бисер» атауы дәл осы Египет елімен байланысты. Оның атауы
арабтың «Бусра» немесе «Бусер» деген сөзінен шыққан, мағынасы «жалған
маржан». Рим империясы Египет елін басып алғанда әйнек өндіру Рим еліне
өтіп, империя құлағаннан кейін Византияға өтеді. Ал Константинопольды түрік
жауынгерлері жаулап алған соң, әйнек өндіруші шеберлер жан-жаққа тарап
әлемге бисер атауы мәлім бола бастады.
Қазіргі кезде бисерден тоқылған бұйымдар, жастар мен орта жастағы
әйелдерге арналған сәндік киімдерге жапсырылған немесе түрлі оюлармен
әшекейленген киісдер, аяқкйімдерді, сөмкелер жиі кездестіруге болады. «Өмір
жасы» ұзақ болу үшін мықты болып келетін жібек жіппен лескімен орындалады.
Бисермен қазақтың ою-өрнектерін тұмарша, өңіржиек, бойтұмар, сондай-ақ
алқа, шашпау тағы басқа өте сәнді әшекейлер: сырғалар, мойынға тағатын
алқалар тоқу өте сәнді көрінеді.
Практикалық жұмыс: Жұмыс ережесін еске түсірейік.
Қауіпсіздік ережелері
Қайшыны жолдасыңа үшкір ұшымен берме.
Қайшыны арнайы қобдишада сақтау керек.
Инені киімге қыстыруға болмайды.
Инемен жұмыс істегенде оймақ киген дұрыс.
Инені тістеп ауызға салуға болмайды.
Тігін машинасының үстінде артық киім жатпау керек.
Қозғалатын және айналатын машина бөлшектеріне жақындамау керек.
Үтіктеу алдында өткізгіштің үзілген, желінген тексеру керек.

VIII.Сабақтықорыту:
1.Египетте әйнектен жасалған ыдыстар қай
ғасырда табылды? 2.Бисер сөзі арабтың қай
сөзінен шыққан?
3.Оймақ не үшін керек?
4.Стеклярус деген не?
5.Бисердің моншақтан айрмашылығы?
Сабақты бекіту:
Оқушылар бисер тоқу білімділікті, нәзіктілікті, әдемілікті, шеберлікті
талап ететін жұмыс. Біз осылайша бисердің тарихымен таныстық.
Сабақты бағалау:
Оқушыладың тоққан бисерлеріне қарай бағалау.
Үйге тапсырма:
Жұмысты аяқтау.

Технологиялық карта.

|№ |Жұмыстың орындалу |Сызбасы. |Қажетті құрал-жабдықтар. |
| |реті. | | |
|1 |1қызыл бисер аламыз.| |Сым,1бисер. |
|2 |2сары бисер. | |Сым, 2сары бисер. |
|3 |3 сары бисер. | |Сым, 3 сары бисер. |
|4 |4 сары бисер. | |Сым,4 сары бисер. |
|5 |4 сары, 2 қара | |Сым, 4 сары, 2 қара бисер.|
| |бисер. | | |
|6 |4 сары бисер. | |Сым, 4 сары бисер. |
|7 |3 сары бисер, | |Сым, бисерлер. |
| |қалауынша ұзарту. | | |
|8 |2 сары бисер. | |Сым, 2 сары бисер. |
|9 |1 сары бисер. | |Сым 1 сары бисер. |

Жылан дайын болды!

Технологиялық карта.

|№ |Жұмыстың орындалу |Сызбасы. |Қажетті құрал жабдық. |
| |реті. | | |
|1 |Былғарыны 2 қабаттап | |Былғары, сызғыш, бор, |
| |мына бөлігін қиямыз. | |қайшы. |
|2 |Былғарыны 2 қабаттап | |Былғары, бор, сызғыш, |
| |әмияннің шеткі бөлігін| |қайшы. |
| |қиямыз. | | |
|3 |Ысырма мен басқа | |Ине, жіп, қайшы. |
| |бөлшектерін біріктіріп| | |
| |тігеміз. | | |
|4 |Әмиянді әшекелейміз. | |Әдемі моншақтар, |
| | | |бисер, ине, жіп, |
| | | |қайшы. |

Әмиян дайын!