Галогендер. хлор

Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы, Тұрмағамбет ауылы,
Т.Ізтілеуов атындағы №29 қазақ орта
мектебінің
химия – биология пәндері мұғалімі
Жақанова Нұргүл

Сабақтың тақырыбы: Галогендер. Хлор
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға галогендердің, хлордың периодтық жүйедегі орны,
қасиеттері, қолданылуы туралы мағлұмат беру.
Дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту. Химиялық тәжірибелер
арқылы теория мен практиканы ұштастыру.
Тәрбиелік: оқушыларды топпен жұмыс жасауға қалыптастыру, пәнге
қызығушылығын арттыру.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: дәріс – сұхбат, түсіндіру, өзіндік жұмыс, тәжірибе.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, таратпалар, тұз қышқылы, металл
үлгілері
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, топқа бөлу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
І топ: SO2 алынуы, қасиеттері. Күкірт қышқылының қолданылуы.
ІІ топ: SO3 қасиеттері. Күкірт қышқылының қасиеттері.
ІІІ. Жаңа сабақ
1. «Қызығушылығын ояту» Сөзжұмбақ шешу.
2. «Мағынаны тану»
І топ «Галогендердің периодтық жүйедегі орны»
ІІ топ «Хлордың периодтық жүйедегі орны»

ҮІІА топшасы элементтерінің қасиеттері

|Қасиеттері |F |Cl |Br |I |At |
|Реттік нөмірі |9 |17 |35 |53 |85 |
|Салыстырмалы атомдық |18,998 |35,453 |79,904 |126,90 |209,99 |
|массасы, м.а.б | | | | | |
|Валенттік электрондары |2s2 2p5 |3s2 3p5 |4s2 4p5 |5s2 5p5 |6s2 6p5 |
|Атом радиусы, нм |0.064 |0.099 |0.114 |0.133 |- |
|Салыстырмалы |4.10 |2.83 |2.74 |2.21 |1.90 |
|электртерістігі | | | | | |
|Физикалық күйі |Ашық жасыл|Сары |Қызыл |Қара |Қара |
| |газ |жасыл газ|қоңыр |күлгін |көкшіл |
| | | |сұйық |крист. |крист. |
|Балқу температурасы, Со|-219,6 |-101,0 |-7,3 |113,6 |227 |
|Қайнау температурасы, |-188,1 |-34,1 |59,2 |185,5 |317 |
|Со | | | | | |

Хлордың табиғатта кездесуі:
Табиғатта тек қосылыс түрінде кездеседі (жер қыртысындағы үлесі 0,2% )
Физикалық қасиеттері. Хлор – белсенді элемент. Ауадан 2,5 есе ауыр. 1VН2О :
2,5V Cl

Химиялық қасиеттері. Күн сәулесі әсерінен хлор сутекпен қопарылыс түзе
әрекеттеседі:
H2 + Cl2 = 2HCl
2Sb + 5Cl2 = 2SbCl5
Cu + Cl2 = CuCl2
2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3
2Na + Cl2 = 2NaCl

Қолданылуы.
Хлор – маталарды ағартуда, ағартқыш әк, тұз қышқылын алуда, ауылшаруашылығы
зиянкестеріне қарсы күресте пайдаланылатын заттарды алуға, ауыз суын
тазартуда қолданылады. Хлорды уландырғыш заттар алуда да қолданылады:
Фосген СОCl2, иприт (С2 Н4 Cl)2 S, хлорпикрин CCl3 NO2 т.б (видео көру)
Алынуы. Алғаш рет 1774ж швед химигі К.Шееле тұз қышқылымен МnО2 – ге әсер
етіп алды.

Зертханада.
МnО2 + 4HCl = MnCl2 + Cl2↑ +2H2 O
16HCl + 2KMnO4 = 2MnCl2 + 5Cl2↑ +8H2 O + 2KCl

6HCl + KClO3 = KCl + 3Cl2↑ +3H2 O

СaОCl2 + 2HCl = CaCl2 + Cl2↑ +H2 O

Өнеркәсіпте.
2NaCl + 2H2 O → H2 ↑ + Cl2↑ + 2NaOH

Хлорсутек, тұзқышқылы және хлоридтер. HCl – өткір иісті, тыныс алу жолдарын
тітіркендіретін газ. Ауадан 1,26 есе ауыр. Суда жақсы ериді. Оның судағы
ерітіндісі тұз қышқылы деп аталады.
Алынуы. NaCl + H2 SO4 = NaHSO4 + HCl
NaHSO4 + NaCl = Na2 SO4 + HCl

H2 + Cl2 = 2HCl

Химиялық қасиеттері.
Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2 ↑
MgO + 2HCl = MgCl2 + H2 O
NaOH + HCl = NaCl + H2 O
AgNO3 + HCl = AgCl↓ + HNO3

Тұз қышқылының тұздары хлоридтер деп аталады.

AgNO3 + HCl = AgCl↓ + HNO3
Қысқартылған иондық теңдеуі:
Cl- + Ag+ = AgCl↓
NaCl – тамақ өнеркәсібінде қолданылады.
KCl – маңызды минералды тыңайтқыш
ZnCl2 – ерітіндісін теміржол шпалдарына сіңіріп, шіруден сақтау үшін,
сондай – ақ дәнекерлеу кезінде қолданылады.
CaCl2 – суытқыш қоспа дайындауға қажет. Сусыз CaCl2 газдарды кептіру үшін
қолданылады.

ІІІ. «Ой толғаныс»
І топ. NaCl → Cl2 → HCl → AgCl
ІІ топ. NaCl → Cl2 → HCl → Cl2 → FeCl3

Семантикалық карта

|Хлор |HCl |KCl |COCl2 |CaF2 |NaCl |KClO3 |
|қосылыстары | | | | | | |
|Ас тұзы | | | | | | |
|Бертолле тұзы | | | | | | |
|Фосген | | | | | | |
|Хлорсутек | | | | | | |
|Балқытқыш шпат| | | | | | |
|Сильвин | | | | | | |

IV. Қорытынды
V. Бағалау
VІ. Үйге: §8.20, 8.21

Бағалау парағы

Тапсырма

|1. Үй тапсырмасы |2. Жаңа сабақ |3. Реакция теңдеулерін жазу |4. Топ
басшылар сайысы |5. Семантикалық карта |Қорытынды баға | |1.
| | | | | | | |2.
| | | | | | | |3.
| | | | | | | |4.
| | | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |