7-ші сыныптың қазақ әдебиеті пәнініе арналған жұмыс дәптері

[pic]

Қобыланды батыр

1. «Қобыланды батыр» қандай поэма?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

Жыр қалай тараған? _____________________________________________________

______________________________________________________________________

2. Кейіпкерлерін ата:

1. 2.

3. 4.

5. 6.

7. 8.

3. Мына сөздері аудар:

героический эпос –

народный обычай –

давным – давно –

устно –

святой (-ые) -

4. Сөздердің синонимдерін тап.

Қайғы_____________________________ , әулие___________________________ ,

өткен заманда______________________ , кешегі__________________________ ,

атасы_____________________________ , асқан___________________________ ,

адасу_____________________________ , тілегі___________________________ ,

қабыл болған_______________________________________________________ .

5. Сөздердің антонимдерін тап.

Кешегі____________________________ , өткен__________________________ ,

бай_______________________________ , адасқан________________________ ,

болған____________________________ , сұлу___________________________ ,

биік______________________________ , қарлы__________________________ ,

ашады_____________________________________________________________ .

Шешендік сөздер

Құлағы сақтың – ойы кең

Ж. Баласағұн

1. Шешендік сөздерге на жатады?

2. Сөлемді аяқта.

Шешендік сөздер

____________________________________________________________________________
____________________________________________________деуге болады.

3.

4. Шешендік сөздердің ерекшеліктері:

А)__________________________________________________________________

Ә)__________________________________________________________________

Б)__________________________________________________________________

Дүниеде не өлмейді?

Көз жетпеген жерге сөз жетеді

Би – қауымның (рудың) басшысы, көсемі.

1. Төмендегі сөздерге синонимдерді тауып жаз.

Би - ______________________________ , _______________________________.

Дүниеде - ___________________, __________________ , __________________ .

Бір ауыздан - _______________________________________________________.

Асқар - _____________________ , _________________ , ___________________.

Қатқаны - __________________________________________________________.

Жапқаны - ________________________ , ________________________________.

Жақсының - ________________ , __________________ ,___________________.

Ғалымның - ________________ ,__________________ ,____________________.

Ажал - ____________________________________________________________.

2. Шешендік өнер нешінші ғасырда дамыған?

Төле би

Сөз сүйектен өтеді,

Таяқ еттен өтеді.

1. Төле би кім?

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

2. Төле би қай ғасырда өмір сүрген?

______________________________________________________________________

3. Төле би қандай адам болған?

______________________________________________________________________

4. «Жеті жарғы» деген не?

______________________________________________________________________

5. Мына сөздерді аудар:

деятель –

треножник –

обычай –

штраф –

мудрое решение –

образ –

приговор -

6. Антоним сөздерді тауып жаз.

Көп - ________________, ақылды - ________________, әділ -
____________,

шыны - ______________________, білімді - ___________________________.

7.

Төле би (XVII - XVIII)

Шоқан мен Саққұлақ шешен

Білімдіге дүние жарық,

Білімсіздің күні кәріп.

1. Саққұлақ шешен нешінші ғасырда өмір сүрген?

____________________________________________________________________

2.

Шоқан Уәлиханов

3.

|Әңгіменің атауы |Кейіпкерлері |Кім бата берді? |Бата |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

Тапқыр жауап

Айран ішкен құтылады,

Шелек жалаған тұтылады.

1. Мына сөздерге синонимдес сөздер тап.

|асыл – қасиеттісі |С | |
| |И | |
| |Н | |
| |О | |
| |Н | |
| |И | |
| |М | |
|жасығы | | |
|асы | | |
|бұрын | | |
|кейін | | |
|қадірлі | | |
|баспана | | |

2. Сүттен жасалатын тағамдарды жаз.

_________________________________________________________________
_______

_________________________________________________________________
_______

_________________________________________________________________
_______

_________________________________________________________________
_______

3. Киізден жасалатын сөздерді жаз.

_________________________________________________________________
_______

_________________________________________________________________
_______

_________________________________________________________________
_______

_________________________________________________________________
_______

Жыраулар поэзиясы

Ата балаға сыншы.

1. Жыраулар поэзиясы XV – XVIII ғасырлар аралығындар ерекше дамыған.

Жыраулар поэзиясын ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетінің арасындағы көпір
деп есептейді.

2. Венн диаграммасы

3.

4. Төмендегі берілген сөз тіркестерін құра.

Хан___________________________, халық_____________________________,

тарихи________________________, қазақ______________________________,

Асан__________________________, эпостық___________________________,

Отанды___________________________________________________________.

5. «Жыр», «ел», «ой» сөздерінен түбірлес сөздер жаз.

Жыр

____________________________________________________________

ел

____________________________________________________________

ой

____________________________________________________________

Дулат Бабатайұлы

Жақсы бала еліне бас болады,

Жаман бала еліне қас болады.

Дулат Бабатайұлы XIX ғасырда өмір сүрген, халқының мұңын, жоғын
жырлаған жырау.

1.

2. Тест.

1. Өлеңде кім туралы айтылады?

А) байдың баласы

Ә) кедейдің баласы

Б) жетім бала

В) көңілді бала

2. Өлеңнің бірінші шумағы қандай мазмұнда айтылған?

А) ақыл айту

Ә) бата-тілек

Б) сұрау

В) арнау

3. Өлеңнің соңғы шумағында ақынның қандай сезімі көрінді?

А) сенімі

Ә) күдігі

Б) ел жандылығы

В) батылдығы

4.Өлеңде қандай сөздер жиі кездеседі?

А) жаңа сөз

Ә) көнерген сөз

Б) термин сөз

В) қысқарған сөз

3. Кестені толтыр

|Авторы |Шығарманың |Кейіпкері |Баланың |Болашағы |
| |атауы | |бейнесі | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |

Сүйінбай Аронұлы

Жақсы адам тауып сойлейді,

Жаман адам қауып сойлейді.

Менін пірім – Сүйінбай,

Сөз сөйлемен сыйынбай!

Сырлы сұлү сөздері –

Маған тартқан сыйындай.

Сүйінбай деп сөйлесем,

Сөз келеді бұрқырап,

Қара дауыл құйындай.

Ж. Жабаев.

1.

2. «Ассонанс» деген не?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

3. Төмендегі сөздердің антонимін жаз.

Жақсы-________________________________________________________________

Көр-__________________________________________________________________

Сүйкімді-______________________________________________________________

Үлкен-________________________________________________________________

Жалған-_______________________________________________________________

4. Кестені толтыр.

|Жақсы адамның қасиеттері |Жаман адамның қасиетері |
|Жақсы жігіт сөзіне сақ тұрады. |Жаманның көкірегі-көр, көзі соқыр, |
| |жүрер жолдан адасып-ай... |
|2. |2. |
| | |
|3. |3. |
| | |
|4. |4. |
| | |
|5. |5. |

Абай Құнанбаев

Қазақ халқының елдік тарихи, тағдыр жолы, мінез сипаты, ақыл-
ойы, тұрмыс-ахуалы, қоңыс-мекені, өнер-өрісі-бәрі де Абай сөзінде
тұнып тұр.

Абай-ұрпақтармен жасайтын құдірет иесі.

Ғ. Қайырбеков

1.

2. Абайдың қандай шығармаларың білесіндер?

|Авторы |Шығармалары |Тақырыбы |Идеясы |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

3. Қара сөз деген не?

______________________________________________________________________

4. Абайдың қара сөздері неше тараудан тұрады?

______________________________________________________________________

5. «Отыз сегізінші сөз» мәтінінен адамның жақсы мен жаман қасиеттерін
жаз:

|Жақсы қасиет |Жаман қасиет |
|Дос көбейту... |Өзін артық көрсеткен, мақтаншақ... |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |

6. Берілген сөздердің антонимін жаз.

Су-______________________________, алды-_______________________________,

дос-_____________________________, артық-_______________________________,

тыныштық-______________________, дұшпан-______________________________,

кедейлік-________________________, жыртқыш-____________________________.

Сұлтанмахмұт Торайғыров

Өнерлі өрге жүзеді

Ақынның келешек ұрпақты оқуға, білімге шақырған өлеңдері, білімге
талпынумен өткен ғұмыры – жастар үшін үлгі. Сұлтанмахмұт жазған поэмалар –
қазақ әдебиетінің ең үздік шығармаларының қатарында тұрған тамаша еңбектер.

Б. Мамыраев

1. Кестені толтыр:

|Кім? |Қандай адам? |Шығармалары |Тақырыбы |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

1. Мына сөздерді аудар:

Помощь –

Могила –

Дать клятву –

Спор –

Стремиться к свету –

2. Берілген сөздердің антонимін жаз:

|адам болу |А | |
|өмір сүру |Н | |
|жақсы |Т | |
|надан болу |О | |
|шығу |Н | |
|күн |И | |
|көру |М | |

Тест

1. Халық ауыз әдебиеті қалай тараған?

А) халық арқылы

Ә) кітап арқылы

Б) оқу арқылы

2. Батырлар жыры қалай жеткен?

А) жатқа айту арқылы

Ә) кітап арқылы

Б) оқу арқылы

3. «Ерте, ерте ертеде...» деп не басталады?

А) жұмбақтар

Ә) әңгімелер

Б) ертегілер

4. Шешедік сөздерге не жатады?

А) жұмбақтар

Ә) сөйлемдер

Б) даналық сөздер

5. Жиренше кім?

А) тапқыр

Ә) бай

Б) ғалым

6. Жиренше шешеннің жауабын тап.

А) қара жер өлмейді

Ә) ғалымның хаты өлмейді

Б) ай мен күн өлмейді

В) ағын су өлмейді

7. Көп адасса кімнен сұрайды?

А) көптен

Ә) көргендіден

Б) көп оқығаннан

В) көп жасағаннан

8. Мақалды аяқта: «Өнерлі...»

А) суға батады

Ә) өрге жүзеді

Б) тауға шығады

9. Жақсы адамның қасиеттері:

А) өсекші

Ә) мақтаншақ

Б) өтірікші

В) жүзі жақсы

10. Жақсымен жолдас болсаң жетерсің...

А) мұратқа

Ә) биікке

Б) көкжиекке

В) су түбіне

11. Дулат Бабатайұлы кім?

А) хан

Ә) батыр

Б) ақын

В) би

12. «О, Ақтан жас...» өлеңі кім туралы?

А) байдың баласы

Ә) жетім бала

Б) кедейдің баласы

В) көңілді бала

13. Абай Құнанбайұлы- қазақтың ұлы...

А) суретшісі

Ә) ақыны

Б) күйшісі

В) ғалымы

14. Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармасын тап:

А) Қамар сұлу

Ә) Ананың хаты

Б) Егіннің бастары

В) Қырық мысал

15. Жамбыл Жабаевтың ұстазы, пірі кім?

А) Сүйінбай

Ә) Әйтеке би

Б) Ыбырай

В) Абай

Ахмет Байтұрсынұлы

Тәкаппарлық – жігіттің соры,

Кішіпейлділік – жігіттің зоры.

1.

1. Кестені толтыр:

|Цитата |Комментарий |
|А. Байтұрсынұлы – ақын | |
| | |
|А. Байтұрсынұлы – аудармашы | |
| | |
|А. Байтұрсынұлы – публицист | |
| | |
|А. Байтұрсынұлы – қоғам қайраткері | |
| | |

2. Сұрақтарға жауап бер.

А) «Егіннің бастары» өлеңінің негізгі тақырыбы неде?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

Ә) Өлеңнің кейіпкерлерін ата.

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

Б) Өлеңнен өздеріңе қандай қорытынды шығардыңдар?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
__________________________________________________________

Жүсіпбек Аймауытов

Өнердің төресі – ән.

XX ғасырдың басындағы әдебиетте «Бес арыс» атымен танымал болған
көрнекті тұлғалардың бірі – ақын, жазушы, публицист Жүсіпбек Аймауытов.

1. Жүсіпбек Аймауытовтың өмірі мен шығармашылығы жайлы кестені толтыр:

| |Семей губерниясының Павлодар уезіндегі |
| |Қызылтау болысының бірінші ауылында |
| |туған |
|Әкесі | |
|Туған інілері | |
| |дейін ауыл молдасынан оқып, сауат ашады|
|1914-1918 ж.ж. | |
| |шығармаларын, бірқатар ғылыми |
| |еңбектерді аударды |
| |туралы зерттеулер тудырды |
|Әдебиет, эстетика, сын саласына | |
|араласты | |
| |проблемалық мақлалар жазды |
|Шығармалары | |
|1931 ж. | |

2. Жетішатыр қандай қала?

______________________________________________________________________

3. Бұл қала қазір қалай аталады?

______________________________________________________________________

4.

Қазақтың ұлттық сусындары

5. Кестені толтыр:

|Әңгіменің негізгі кейіпкерлері |Мінездеме |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |

Мағжан Жұмабаев

Мағжанның атасы Жұмабай қажы үш жасар немересінің басынан сипап: «Осы
балдырғаным түбінде менің атымды күллі ғаламға әйгілі етеді», - деп
данышпандықпен болжаған...

Х. Абдуллин.

Арыстанмын, айбатыма кім шыдар?

Жолбарыспын, маған қарсы кім тұрар?

Көкте – бұлт, жерде – желмін гулеген,

Жер еркесі – желдің жөнін кім сұрар? – деген Мағжан.

1. Ақын өлеңді кімге арнап жазған?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

2. Ақын балаларға қандай ақыл айтады?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________

3. Кестені толтыр.

|Ақын құптайтын әрекеттер: |Ақын құптаймайтын әрекеттер: |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |

4. Білім, өнер туралы мақал – мәтелдерді жаз.

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
______________________________________________

Бейімбет Майлин

Бейімбет Майлин – қазақ прозасының ең көрнекті өкілі, әңгемі жанрының
үздік шебері.

1. «Айт» қандай мейрам?

______________________________________________________________________

2. «Айттың» тағы қандай түрін білесің?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

3.

4. Кестені толтыр:

|Сөздердің байланысы |Өз пікірің |
|Құрбан айт | |
| | |
|Айт | |
| | |
|Қажылық | |
| | |
|Мекке | |

5. Айтты қай халықтар мерекелейді?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________

6. Әңгіме бойынша кестені толтыр:

|Әңгіменің аты |Кейіпкерлері |Әңгіме бойынша жоспар |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |

Сәкен Сейфуллин

Бала – ананың бауыр еті.

Сәкен Сейфуллин – қазақ әдебиетінің негізін қалаушыларының бірі,
тамаша ақын, прозалы драмматург, сыншы.

1.

2. Өлең бойынша кестені толтыр:

|Өлеңде кім туралы |Анасы кімге хат |Ананың көніл-күйі |
|айтылады? |жазған? |қандай? |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |

3. Өлеңнен I жақтағы етістіктерді теріп жаз:

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________

4. Төмендегі сөздерге синонимдер тап:

Келмедің_______________________________, ақыл__________________________,

шаршадым_____________________________, бастық________________________,

туысқаның_____________________________, елден__________________________,

үлкен_________________________________, не істейін______________________,

қайғы_________________________________, қарамадың_____________________.

Мұхтар Әуезов

Бөлтірікті қанша асырасаң да,

Орманға қарап ұлиды.

Мұхтар Әуезов шығармалары әлемдік әдебиеттің айдынына бұлақ болып
құйылып, бүкіл адамзатқа ортақ рухани қазына болды. Әлем әдебиетіне Мұхтар
Әуезовтың есімі «Абай жолы» роман-эпопеясы жарияланғаннан кейін белгілі
болды.

«Абай жолы» - қазақ әдебиетінің әлемдік мақтанышы.

«Көксерек»

1. Сұрақтарға жауап бер.

Әңгіменің басты кейіпкерлерін ата:

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

2. Әңгімеде не туралы айтылады?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

3. Көксеректің қасқырға тән қасиетін неден көруге болады?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
__________________________________________________________

4. Кейіпкелерге портреттік мінездеме бер:

|Жұмаш |Құрмаш |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |

5. Төмендегі берілген сөздердің синонимдерін жаз:

Қас - __________________________, жадырау - _____________________________,

суық - _________________________, көнбеді - _____________________________,

ас - ___________________________, жұрт - ________________________________,

жақын - _______________________, кәрі - _________________________________,

өзге - _________________________.

6. Қасқыр туралы мақал-мәтелдерді жаз:

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________

Жамбыл Жабаев

Мен елімнің қыранымын,

Мен елімнің ұранымын.

Ж. Жабаев.

Жамбыл Жабаев – қазақ жазба-поэзиялық өнерінің ұлы шебері. Жамбылдың
өлендерінде, оның домбырасының үнінде қазақ халқының ақиқат дауысы
естіледі, халық мұны шырқалады. Жамбыл өз халқымен бірге жүз жылға жуық
жасасты.

Жамбыл шығармаларының мазмұны бай, тақырыбы сан алуан халықтың тұрмыс-
тіршілігі, Отанға деген шексіз махаббат, Ұлы Отан соғысы, балаларға
арналған өлеңдер.

«Ленинградтық өренім»

1. Өлеңде не туралы жазылған?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

2. Өлең қай кезде жазылған?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

3. Шығармада ақынның қандай көңіл-күйі көрінеді?

____________________________________________________________________________
________________________________________________________________

4. Ленинград қаласы қазір қалай аталады?

А) Мәскеу

Ә) Санкт-Петербург

Б) Новосібір

В) Уфа

5. Ленинград қаласы қайда орналасқан?

А) Қазақстанда

Ә) Татарстанда

Б) Ресейде

В) Өзбекстанда

6. Өлеңнен жалқы есімдерді теріп жаз:

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
__________________________________________________________

Ғабит Мүсірепов

Ғабит Мүсірепов – қазақ әдебиетіне өзінің қайталанбайтын дара
қолжазбасымен келген талғампаз халық жазушысы, академик, қоғам қайраткері.

Автобиографиялық әңгіме

1. Әңгіме бойынша оқиғаларды суретте:

|Оқиғалар |Кейіпкерлерді|
| |ң іс-әрекеті |
|Бала туа салғанда... | |
| | |
|Ауылдың қыс айларын өткізуі | |
| | |
|Шешенің әңгімесі | |
| | |
|Молданың балаларды оқытуы | |
| | |
|Балалардың оқитын мектебі | |
| | |

2. Ұстаз бен шәкірт туралы мақал-мәтелдерді жаз:

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
__________________________________

-----------------------
Қазақ

шешендері

Жыршы-дайын шығармаларды жаттап ел арасында жүріп, айтып таратады

Жырау-өзі өмір сүріп жатқан қоғамды, сол қоғамдағы өзгерістерді жырлап, өз
жанынан өлең шығарушы

Ақын-өз жанынан өлең, жыр, дастан, поэмаларды шығарады

Ауыз әдебиеті

Жыраулар

поэзиясы

Жыраулар

Дулат

Бабатайұлы

Сүйінбай

Аронұлы

Абай

Ахмет

Байтұрсынұлы

Айтқа қандай дәстүрлер тән?

Сәкен

Сейфуллин

Ғабит Мүсірепов

пьесалары

повестері

әңгімелері

поэмалары

романдары