Сілтеу, сұрау есімдігі

[pic] Атырау облысы, Құрманғазы ауданы, Нұржау қазақ орта
мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің
мұғалімі
Рыскалиева Майя Нұржанқызы

Сабақтың тақырыбы: Сілтеу және сұрау есімдігі

Мақсаты:
Білімділік - Сілтеу, сұрау есімдіктерді түсіндіре отырып, бір – бірінен
ажырата білуге үйрету, есімдіктің мағыналық түрлері
жөніндегі білімдерін тиянақтау;
Дамытушылық - Оқушының ойлау қабілетін, тіл байлығын жетілдіру,
танымдық қызығушылығын дамыту, шығармашылық

белсенділігін арттыру;
Тәрбиелік - Әр түрлі жаттығу жұмыстарын жүргізу арқылы ұқыптылыққа,
сауатты жазуға, ауызша, жазбаша сөйлеуде қолдана білу
арқылы көркем, бейнелі сөз ретінде пайдалануға,
ұшқырлыққа, адамгершілікке тәрбиелеу;

Сабақ түрі: Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Топтастыру, сұрақ – жауап, жаттығу жұмыстары
Сабақтың көрнекілігі: Компьютер, мультимедиа.
Пәнаралық байланыс: әдебиет сабағы

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру
ІІ Үй тапсырмасын тексеру

«Топтастыру» стратегиясы арқылы оқушылар білгендерін жазады
[pic]

Жұмбақтар кезеңі

1. Жеп көріп ем өзін мен
Жас шығарды көзімнен

(пияз)

2. Мен әдемі моншақпын,
Ірі емеспін, ұсақпын
Мойнына ешкім таға алмас,
Мендей мөлдір таба алмас
(шық)
3. Ол күнді күзетеді,
Күн оны күзетеді.
(күнбағыс)
4. Ол келсе, орман шулайды,
Толқып теңіз тулайды.
Қуса өзін қуады,
Ешкім оны қумайды.
(Жел)
5. Өзін көзің көрмейді,
Барлық тілде сөйлейді.
Сен мен десең, мен дейді,
Сен кел десең, келмейді
(Жаңғырық)

Жаңа сабақты кесте арқылы түсіндіру

|Есімдік түрлері|Сілтеу |Сұрау |
|Ережесі | |Жауап алу, мақсаты мен |
| |Мегзеу, нұсқау, көрсету мағыналарын |сұрау мағынасында қойылған|
| |білдіреді |сұрақтар. (Қазақ тіліндегі|
| | |барлық сұраулы сөздер |
| | |жатады) |
| |Бұл, сол, ол, әне, міне, мынау, |кім? не? қай? қандай? |
|Жасалу жолдары |мына, осы, осынау, ана, анау, сонау|қанша? неше? нешеу? |
| |т.б |нешінші? қайдан? қалай? |
| | |қашан? қайдағы? қашанғы? |
|Мысалдар |Осы маңайда мал жайылымы бар. |Кезекті қай оқушыға |
| |Бұл жарыста біз жеңеміз. |береміз? |
| |Мына көк қақпа – Құрмаш үйінің |Сендерге бұл кітапты кім |
| |қақпасы. |берді? |
| | |Бұл ұстаздық еткен отыз |
| | |жылдың ішінде алдымнан |
| | |кімдер өтпеді дейсің? |

Жаңа сабақты бекіту мақсатында оқушылармен жұмыстар жүргізу.

Мәтінмен жұмыс.
Бұғы ана туралы ғажайып ертегі

Бала осы кеште Бұғы ана туралы ғажайып ертегіні тыңдағысы келіп еді. Бұл
ертегіні айтуды Момын атаның өзі де жақсы көретін. Бірақ бала атасын
мазалағысы келмеді. Атасынан жаттап алған сыбырлап айта бастады. Бұл
баяғыда болған хикая. Сол ерте заманда суы мұздай үлкен өзен жағасын
қырғыздың бір тайпа елі жайлапты. Ол өзеннің атын Енесай дейді екен. Ол өзі
бұдан алыста Сібір дейтін жрде ағатын көрінеді. Осы жерден атты адамның өзі
үш жыл, үш айда зорға жетеді. Қазір ол өзенді Енесай деп атайды, жағасын әр
алуан ел жайлапты.

Мәтін бойынша тапсырмалар:
1. Берілген мәтіннен есімдіктерді тапқызу. Есімдіктің қай түріне жатады?

2. Есімдіктерге талдау жасаңыз.
І топ. ІІ топ.
ІІІ топ.
Осы - Сол -
Бұл –
[pic][pic]

3. Морфологиялық талдау.
Бұл ертегіні айтуды Момын атаның өзі де жақсы көретін.

4. Дыбыстық талдау.

І топ. ІІ топ.
ІІІ топ.
Осы - Сол -
Бұл –

О - С -
Б -
с - о -
ұ -
ы - л -
л -

Жаңылтпаштарды оқып, құрамындағы есімдіктерді тауып, түріне ажыратыңыз.
1. Үш кіші ішік піштім
Бес кіші ішік піштім
Неше кеше ішік піштім?!
2. Шеше, кеше, неше есе кесе көп алдыңыз.
Шеше, кеше неше есе кем алдыңыз?!

3. Менің нем кем деп ең,
Бер үйді ең кең деген.
Бер үйді ең кең деген
Менің нем кем деп ең?!

Берілген сұрау, сілтеу есімдіктерін құрастырып сөйлем құраңыз.
Міне, мынау, қанша, бұл, кім, осы, қайда, әне
Үлгі: Міне, біздің үйіміздің төбесі көріне бастады

Жұмбақтардың шешімін тауып, есімдіктерді тауып,
түрлеріне қарай ажыратыңыз.

1. Жарық қылып қос тоғайдың етегін
Айтшы, ол не екенін.
(көз)
2. Бұл не деген шебер еді,
Ормандағы ағаштарды
Тұмсығымен шегеледі
(тоқылдақ)
3. Өркеші бар, түйе емес,
Не ақ отау үй емес.
Бір орнында тұрғаны
Не болды, бұл кәне?
(тау)
4. Биікте ұшып жүреді,
Елік, қоянға бүреді.
Қия таста ұясы,
Бұл құсты кім біледі?
(Бүркіт)
Сабақты қорытындылау.
Есімдіктердің түрлеріне қарай ажыратыңыз.
|№ |Мысалдар |Жіктеу есімдігі |Сілтеу есімдігі |Сұрау есімдігі |
|1 |Олар | | | |
|2 |Мыналар | | | |
|3 |Біздің | | | |
|4 |Қайда | | | |
|5 |Әне | | | |
|6 |Сені | | | |
|7 |Осынау | | | |
|8 |Қалай | | | |
|9 |Сіздер | | | |
|10 |Нешінші | | | |
|11 |Міне | | | |
|12 |Нешеу | | | |

Логикалық ойындар жүргізу
Бұл қай есімдіктер?

1. Етікші аспабының бірімен ұқсас есімдіктің қай түрі?

(Біз – жіктеу есімдігі)
2. Жақтас жалғауға жіктеле қояды, жақтас емесіне жоламай қояды.

(Мен, сен)
3. Басқаның бәрін өзі сұрайды, өзінен ешкім сұрамайды.

(Сұрау есімдігі)
4. Біреулерді көрсетіп, нұсқап тұрады.
(Сілтеу)
Бағалау.

Үй тапсырмасы.

Күнделікті ашайық.
Тапсырманы тізіп жазайық.
Есімдіктен алған білімді
Ұмытпай еске салайық.

І топ ІІ топ ІІІ
топ
жіктеу сілтеу сұрау

есімдіктерді қатыстырып сөйлем құраңыз.

[pic]

[pic]
Атырау облысы
Құрманғазы ауданы
Нұржау қазақ орта мектебінің
қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі
Рысқалиева Майя Нұржанқызы

[pic]
-----------------------
Оқушылар интерактивті
тақтамен еркін
жұмыс жасай
білді.

Терең ойлап,
еркін сөйлей
білді.

Салыстырмалы
венндиаграмма
арқылы өз ойын
жинақтай білді.

Жаңа
ақпараттар
жинады.

Сөйлемге
сатылай
кешенді талдау
жүргізе білді.

Оқушы
өз бетімен
жұмыстана
білді.

Жеткен нәтиже