«тұрақты электр тогы» тарауы бойынша оқу модулі

Батыс Қазақстан облысы Қаратөбе ауданы Қалдығайты орта жорта білім беретін мектебінің физика пәнінің мұғалімі Рахметова Мирбол Мергеновна

«Тұрақты электр тогы» тарауы бойынша оқу модулі.

8-сынып

Түсінік хат

Физика пәнін оқытудың сапасын арттыруда инновациялық технологиялардың ішінен тиімді технологияларды анықтап, пайдалану қазіргі білім беру жүйесінің негізгі талаптарының бірі. Аталған талапты іске асыруда кез-келген физика пәнінің мұғалімі өзіне қажетті технологияларды ғылыми-әдістемелік және практикалық тұрғыдан зерттеп, таңдай білу қажет.

Ұсынылып отырған оқу-әдістемелік құралының мазмұны модульдік оқыту технологиясы негізінде құрастырылған. Модуль деп оқыту технологиясының құрылымы физиканы оқытудың оқу бағдарламасынан бастап оқу-әдістемелік кешенді жақсартудың аралығын қамтиды. Бұл тәжірибе 2005 жылдан бастап аталған мектептің көлемінде 9 сыныптарда жүргізілген.

8-сыныптарда физика пәнін оқытуда модульдік оқыту технологиясын қолданудың негізгі бағыттарына тоқталып өтейік.

Технологияны пәнді оқыту барысында қолдану арқылы оларға бөлінген сағаттар 10 модульден тұрады . Әрбір модуль 3 бөлімде қарастырылады: кіріспе, сөйлесу және қорытынды.

Кіріспе бөлімінде оқу модульінің құрылымымен, мақсат-міндеттерімен таныстырылып, оқу материалы тірек-сызба арқылы түсіндіріледі. Бұл бөлімде оқушылар бағдарламаның неге және не үшін оқып-үйренуі керек, өздері нақты нені меңгеріп, үйренулері тиіс, алдағы жұмыстың негізгі оқу міндеті қандай екенін түсінуі қажет. Мұнда мұғалім :

оқу модулінің жалпы құрылымымен және мазмұнымен таныстырады;

оқу модуліндегі танымдық қызметтің мақсаттарымен міндеттерін анықтайды;

тірек сызбаларға сүйене отырып, оқу модульді тұтас тақырыбы бойынша оқу модулін қысқаша түсіндіреді;

оқушыларға қосымша пайдаланылатын әдебиеттер мен қолданбалы бағдарламалық құралдардың тізімі және орындалатын шығармашылық жұмыстардың тақырыптары беріледі.

Сөйлеу бөлімінде оқу материялын өсу бағытымен жеңілден күрделіге қарай деңгейлік жүйеде түрлі ойындарды ойнату және шығармашылық жұмыстарды қорғау арқылы жүргізіледі, оқу материалын тұтас оқып-үйренудің өзіндік танымдық кезеңін іске асыру болып табылады. Бұл бөлімде Фридманның төмендегі қағидалары жүзеге асырылады. Олар: жеке, жұптық, топтық және ұжымдық.

Сабақ барысында оқушылардың өзіндік және бірін-бірі бағалау процестері жүргізіледі. Сөйлесу бөлімінде оқушыларға қойылатын баға ынталандыру сипатында болады. Аталған процесс жүргізілгеннен кейін мұғалім қорытынды баға қояды.

Сөйлесу бөлімінде берілетін ойындар материалдардың мазмұнына сәкес таңдалып алынады.

Қорытынды бөлім әр оқушының танымдық қызметінің жалпы оқу нәтежиесін анықтайды. Мұнда бақылаудың бірнеше түрлері жүргізіледі:

міндетті тестілеу;

мұғалім өз таңдауы бойынша сынақ, бақылау жұмысы, диктант.

Көрсетілген жоспар оқушылардың материалды тереңірек меңгеріп, жан-жақты қабылдауын және білім мен біліктілігін шыңдай түсуге әсерін тигізеді.

Тоқсандық қорытынды баға әрбір оқу модулінің бағалары нәтежиесінде қойылады.

Физика пәнін оқытуда модульдеп оқыту технологиясын қолданудағы мұғалімнің іс-әрекетінің алгоритімі:

Оқушыларды оқу мақсаттарымен таныстыру;

Оқушыларды мазмұны жақын тақырыптар тобы немесе тарау бойынша жасалған жалпы модульмен таныстыру;

Мұғалімнің материалын қысқаша (сызбалар, сұлбалар, кестелер және тағы басқа) баяндау;

Өзара сөйлесу негізінде оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру және әрбір оқушы қызмет нәтежиесін әр сабақта бағалап отыру;

Жалпы тақырыпқа, тарауға (“өсу” бағытымен) 4-7 рет қайта оралып отыру;

Тұтас тақырып бойынша тестілеу;

Тақырып бойынша қалыпты немесе “релелік”сынақ (диктант, бақылау жұмысы және тағы басқа) жүргізу;

Сонымен, физика пәнін оқытуда модульдеп оқыту технологиясын қолданудың тиімділігі, біріншіден , оқу материалдарын сабақтастыру (материалды блоктап беру), екіншіден , мұғалім ↔︎ оқушы, оқушы ↔︎ мұғалім, оқушы ↔︎ компьютер, компьютер ↔︎ мұғалім байланысы жүзеге асырылады, басқаша айтқанда, оқушының өзіндік білім алуы мен өзін-өзі және жолдастарын бағалауы қамтамасыз етіледі.

Модуль № 5

Тұрақты электр тогы

Бөлімі: Бөлімі

Сағат саны: Сағат саны

Сабақтың мазмұны мен жүрісі: Сабақтың мазмұны мен жүрісі

Бөлінетін уақыт: Бөлінетін уақыт

Бөлімі: Кіріспе бөлім

Сағат саны: 1, 2 сағат

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

1. Модульдің құрылымымен, мақсат-міндеттерімен таныстыру.

2. Тірек-сызбамен тақырыпты түсіндіру

3. Оқулықпен, дәптермен жұмыс

4. Қорытынды, үйге тапсырма

Бөлінетін уақыт:

10 мин

40 мин

30 мин

10 мин

Бөлімі: Сөйлесубөлімі

Сағат саны: 3 - сағат

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

Тақырыпты меңгерту

1. “Қарлы кесек” ойыны

2. Қорытынды, үйге тапсырма

Бөлінетін уақыт:

40 мин

5 мин

Бөлімі: 4 - сағат

Сағат саны:

Білім, іскерлік дағдыларын дамыту

1. “Өрмекші” ойыны

2. Қорытынды, үйге тапсырма.

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

40 мин

5 мин

Бөлімі: 5 - сағат

Сағат саны:

Тақырыпты дамыту.

1. “Алгоритм” ойыны

2. “Шпаргалка” оқыта үйрету ойыны

3. Қорытынды, үйге тапсырма.

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

20 мин

5 мин

Бөлімі: 6 - сағат

Сағат саны:

Білім, іскерлік дағдыларын қорыту.

1. “Рөлдік” ойыны

2. Қорытынды, үйге тапсырма.

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

40 мин

5 мин

Бөлімі: 7 - сағат

Сағат саны:

Білім іскерлік дағдыларын бекіту

1. №3. Зертханалық жұмыс.

Электр тізбегін жинау және оның әр түрлі бөліктеріндегі ток күші мен кернеуді өлшеу.

№ 4. Зертханалық жұмыс.

Тізбек бөлігіне арналған Ом заңын тексеру.

2. Үйге тапсырма

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

40 мин

5 мин

Бөлімі: 8 - сағат

Сағат саны:

Мақсатты анықтау

1. №5. Зертханалық жұмыс.

Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау.

2. Қорытынды, үйге тапсырма

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

40 мин

5 мин

Бөлімі:

Сағат саны: 9 - сағат

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

Мақсатты анықту.

1. №6. Зертханалық жұмыс

Электр тогының жұмысы мен қуатын өлшеу.

2. Қорытынды, үйге тапсырма

Бөлінетін уақыт:

40 мин

5 мин

Бөлімі:

Қоытынды

бөлім

Сағат саны: 10 сағат

Сабақтың мазмұны мен жүрісі:

Бақылау жұмысы

Қорытындылау

Бөлінетін уақыт:

40 мин

5 мин

Оқушы нені білуі тиіс:

Электр зарядының екі түрі бар екенін / оң және теріс/;

Электр зарядтарының тыныштықта болатынын;

Элементар зарядтың бар екенін;

Электр өрісі болатынын;

Оқушы нені үйренуі тиіс:

Электр тогының пайда болуын;

Ток көздерін;

Токтың жылулық, химиялық магниттік, физиологиялық әрекеттерін.

Ток күші, кернеу көздерінің белгілеуін, өрнегін, өлшейтін құралдарды;

Электр тізбегінің сызбанұсқасында қолданылатын шартты белгілерді;

Өткізгіштерді тізбектей және параллель аралас жалғауларды;

Тізбек бөлігіне арналған Ом заңын;

Токтың жұмысы мен қуатын есептеуді;

Джоуль - Ленц заңын;

Кіріспе бөлім

1, 2- сабақ

Сабақтың тақырыбы: Тұрақты электр тогы.

Сабақтың мақсаты: Электр тогы, электр тізбегі, ток көздері ток күші, кернеу, кедергі, тізбек бөлігі үшін Ом заңы, өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғауды үйрету, токтың жұмыс мен қуаты туралы түсінік беру, өлшеу бірліктерінің таныстыру, токтың жылулық әсері және оның әр түрлі қолданылатын түсіндіру.

Негізгі ұғымдар.

Электр тогы дегеніміз - еркін электр зарядтарын тасымалдаушылардың реттелген қозғалысы.

Еркін шапшаң электр зарядтарының тасымалдаушылары бар болғанда ғана өткізгіште электр тогы пайда болады.

Электр тогының пайда болуы үшін еркін зарядты тасушыларға әрекет ететін электр өрісінің бар болуы қажетті болып табылды.

сынып 4 адамнан жеке топтарға бөлінеді, мұнда бір оқушы “сарапшы”, екіншісі “сыншы” / бұл рөлдерде білім деңгейі жоғары оқушылар болуы тиіс/, тапсырмаға жауап беретін “оқушы” /жақсы оқитын бала/ рөлін орындайды. Әр топтың тапсырмалары әр түрлі, бірақ берілетін тапсырмалар бір деңгейде болуы шарт.

“Оқушы” 7-10 минут ішінде тапсырмаға жауап береді, ал басқалары оны зейін қойып тыңдайды және жауабын жазып отырады: “сыншы” жауаптың осал, мәнсіз жерлерін, “сарапшы” есептегенін талдайды /жауаптың дұрыстығын және толықтығын/, “қорғаушы” жауаптың жағымды жақтарын көрсетеді. “Оқушының” жауабынан кейін кезегімен “қорғаушы” /мақтап/ “сыншы” /жауаптың жекелеген жақтарына күмән келтіре/, “сарапшы” /қорыта/ шығып сөйлейді. Топтың барлық ойыншылары сөйлеп шыққанан соң, “жауап үлгілері” беріледі, баға қойылады. Бағалау парақтары мұғалімге беріледі.

Ойынның тапсырмалары:

А тобы.

1. Тұрақты токтың жұмысы неге тәуелді? Өткізгіштердің қызуы тек ток күшіне ғана байланысты ма?

2. Қуаты 300 Вт электр үтігінің күйіп кеткен спиралінің ? - ін қысқартты. Осыдан кейін оның қуаты қандай болды?

Б тобы

1. Радиоқбылдағыштғы немесе теледидардағы күйіп кеткен сақтандырғыштың орнын жуан сымды қоюға бола ма? Не себепті?

2. Көлденең қимасының ауданы 0, 5 мм ² және ұзындығы 5 м нихром өткізгіштің екі ұшына 40 В кернеу беріледі. Өткізгіштен өтетін ток күшін анықтаңдар.

В тобы

1. Электр тогының пайда болуы және ұзақ сақталуы үшін қажетті және жеткілікті шарттарға не жатады?

2. 15 секундт өткізгіштің көлденең қимасы арқылы 120 Кл электр заряды өтеді. Тізбектегі ток күшін табыңдар?

Г тобы

1. Өткізгіштің кедергісінің оның ұзындығына, көлденең қимасының ауданынан және материалын тәуелділігін тәжірибе

бірі бағалайды. Ү турда мұғалім дұрыс жауапты береді, дұрыс жауап бойынша оқушы дәптердегі жауаптарға тағы да қайталап қарап шығады.

ІІІ деңгей тапсырмасы

ІІ деңгей тапсырмасы

І деңгей тапсырмасы

Тексер бағала

Өзің қарап шық

Ойынның тапсырмасы:

ІІІ деңгей тапсырмасы.

Параллель жалғанған өткізгіштердің ұштарындағы кернеу туралы не айыруға болады? Тізбектей жалғанған өткізгіштер туралы ше?

ІІ деңгей тапсырмасы.

Не себепті тізбектің басқа бір бөлігіне қарағанда, алдымен балқымалы сақтандырғыштар істен шығады?

І деңгей тапсырмасы.

Кернеуі 220 В ток көзіне электр шамы қосылған. Шамнан өтетін ток күші 0, 3 А-ге тең, оның 20 с ішіндегі жұмысын анықтаңдар.

Қорытынды: ойынның соңында оқушылардың белсенді жұмыстарына алғыс айта отырып, білімдеріне сәйкес баға қойылады.

Үйге тапсырма: Тарауға шолу жасап келу.

Сөйлесу бөлімі

3 - сабақ

“Қарлы кесек” ойыны.

Сабақтың мақсаты: “Тұрақты электр тогы” тарауын меңгерту.

Ойынның шарты:

Құрал - жабдығы:

1. Бағыттаушы парақтар /қатысушылардың санына қарай/ Қатысушылардың нөмірі жазылған жетондар.

2. Үстелдерді белгілеуге арналған сілтемелер.

3. Жалпы бағалау парағы / оны тақтаға сызуға да болады/

Ойынның жүру барысы:

Үстелдердің орналастыру үлгісі:

Қатысушылардың саны 12-ден 25 адамға дейін болуы мүмкін. Егер қатысушылар саны 25- тен кем болса-онда “Д-5” бағыттау парағы және жетоны ойыннан алынып тасталынады; егер 23 болса “Д-5”, “Г-5”, егер 22 болса - “Д-5”, “Г-5”, “В-5” және т. с. с алынып тасталынады.

А әрпі бар бағыттаушы парағын және жетонын /кеудесіне қадалады/ алған оқушылар “А үстелінің” басына отырады, Б әріпін алғандар “Б үстелінің” басына отырады тағы с. с Мұғалімнің бір келелі мәселе көтереді, проблемалы сұрақ қояды немесе қандай да бір тапсырма береді / бәріне ортақ немесе әр топқа жеке-жеке/

5 адамнан тұратын топ 5-7-15 минут шамасында оқулықты және қосымша әдебиетті пайдалана отырып жауап іздейді, оны тезистер түрінде жазып алады. Дайындыққа бөлінген уақыт аяқталған соң,

1 - тур жарияланады. Оқушылар орындарынан тұрып, әрқайсысы өздерінің бағыттау парағы бойынша жаңа орынға отырады. Бір турдың уақытын мұғалімі үстел басында отырған барлық оқушылар сөйлеп, өз көзқарастарын айтып үлгеретіндей есеппен белгілейді. /10-15 минут/ Топ ішінде уақытты жүргізуші қалдағалап отырады. Алдымен жетонды “А” әріпі бар ойыншы, содан соң кезегімен - “Б”, “В”, “Г” әріптері бар ойыншылар сөйлейді. Топ мүшелері тыңдап болған соң, әрбір оқушы өзі жауабын неғұрлым қызғылықты, жоғары танымдылық, ақпараттық деңгейдегі және дәлелдеген деп есептейтін сөйлеушінің нөмірін анықтап, оның нөмірін өзінің бағыттау парағындағы “Ең жақсы сөйлеуші” жолына жазып алады. 1 - тур аяқталғаннан соң, балалар бағыттау парағына сай орын алмастырады да, ойынның 2- туры басталады.

Барлық тур /3-4-5/ біткенен соң оқушылар өздерінің алғашқы орындарына қайта оралып, мұғалім олардың бағыттау парақтарын жинап алды және нәтижесін ортақ параққа жазады. Сол ортақ парақ бойынша ең жақсы ойыншы және ең жақсы команда анықталады.

Ойынның тапсырмасы:

А: Электр тоғы. Ток көздері.

Б: Ток күші. Амперметр. Электр кернеуі. Вольтметр.

В: Тізбек бөлігіне арналған Ом заңы. Электр кедергісі. Меншікті кедергі.

Г: Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау.

Д: Токтың жұмысы мен қуаты. Джоуль - Ленц заңы.

Қорытынды: бағалау парағы бойынша оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма: “Тұрақты электр тогы ”тарауын оқып келу.

4 - сабақ

“Өрмекші ойыны”

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың білім іскерлік дағдыларын пысықтау.

Ойынының шарты:

Сынып 5 топқа бөлінеді, әр топтағы оқушылар нөмірленеді. Тақтаға өрмек сызылды, тапсырмалар үш деңгейде жазылады.

1. Әр оқушы өз нөміріне байланысты тапсырмаларға дайындалады.

2. Тапсырма орындалғаннан кейін бірдей нөмірдегі оқушылар топтасады, сұрақтар бойынша талдау жүргізеді және өздерін бағалайды.

3. Мұғалім сұрақтардың дұрыс жауаптарын береді.

4. Дұрыс жауаптар арқылы оқушылр бірін-бірі бағалайды.

5. Қайтадан өз топтарын келіп отырады, өз сұрақтары бойынша материлдарын түсіндіреді және бір-бірін бағалайды.

6. Қорытынды баға мұғалім қояды.

Ойынның тапсырмсы:

№ 1 оқушы.

3. Электр тогы дегеніміз не? Электр қозғаушы күші деп нені атайды?

2. Қыздыру шамындғы ток күшінің шамасын өлшегенде, оқушы қателесіп, амперметрдің орнын вольтметрді қосты. Бұл жағдайда не болады?

1. Кедергілері 150 және 30 Ом екі өткізгіш тізбекке праллель қосылған. Қай өткізгіште ток күші көбірек және неше есе?

№2 оқушы.

3. Ток күші деп нені айтады? Ол нені сипаттайды. Ток күшін өлшейтін құрал.

5 - сабақ.

“Шпаргалка” оқыта үйрету ойыны.