Есенберлин каһар

Бактыгалиева Эльмира Сагынгалиевна

Батыс Қазақстан облысы, Сырым ауданы

Ж.Досмұхамедов атындағы жалпы білім

беретін орта мектеп-
балабақша кешенінің

қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

|9-сынып. Әдебиет. |
|Сабақтың |І.Есенберлин шығармашылығы, «Қаһар» романы. |
|тақырыбы | |
|Жалпы мақсаты |Романның мазмұнын меңгерту, тақырыбы мен идеясын ашу, өз ойын ашық айта білуге үйрету. |
|Күтілетін |Оқушы «Қаһар» романының мазмұнын меңгереді, романның басты кейіпкері К.Қасымұлы туралы білімін |
|нәтижелер |жетілдіреді. |
|Сабақ түрі |Жаңа сабақ |
|Тапсырмалар |Әбілхайырханға мінездеме береді «Жанталас» романы бойынша, «Қаһар»романының мазмұнын баяндайды, |
| |Кенесарының әдеби, тарихи бейнесін ашады, роман желісі бойынша шежіресін жасайды, әдеби-тоериялық|
| |талдау жүргізеді.Қасым төре мен Нысанбай жыршының, Төлебай батырдың портретін табады. АВС |
| |деңгейлі тапсырмаларды орындайды. YouTube сайтынан «Көшпенділер» бейнеролигінен алған әсері мен |
| |өзіндік талдауын ойтолғанысын жазады. Топтық жұмыс. |
|Керекті |А3 форматы, маркер,интербелсенді тақта, Кенесары портреті |
|жабдықтар | |
|Сабақ барысы |
|Сабақ кезеңдері|Мұғалім әрекеті |Оқушы әрекеті |
|Кіріспе |1.Сыныппен амандасу. | |
| |2. «Мен сыныппен жұмысты қалай |Асем- көңілді, Нұрсұлтан – күлдіргіш. |
| |бастаймын» | |
| |Оқушылар өз бойындағы жақсы | |
| |қасиеттерін айтып бастайды. | |
| |3.Оқушыларды топқа бөлу. | |
| |ІІ.Сыныптың білім деңгейін |Күтілетін жауап. |
| |анықтау. |І.Есеберлиннің өмір сүрген жылдары 1915-1983жж. Балалық шағы |
| |1.І.Есеберлиннің өмір сүрген |ашаршылық кезеңге сай келеді.5жасында тұл жетім қалып,балалар |
| |жылдарын ата. Жазушының балалық |үйіне тапсырылады. |
| |шағы тарихтағы қай кезеңмен сәйкес|2.1940жылы аяқтап,Жезқазғанға жұмысқа жіберіледі.Сол жылы |
| |келеді? |күзде Қызыл әскер қатарына шақырылып,Рига әскери училищесінде |
| |2. І.Есеберлинн Қазақ тау-кен |оқып,соғысқа аттанады. |
| |институтын қай жылы тәмамдады? |3.1942 жылы қатты жарақаттанып,госпитальге түсіп, бір жылдан |
| |3.Жазушы ІІ Дүниежүзілік соғыстан |соң елге оралады.1943 жылы. |
| |елге қашан оралды? |4. 1937 жылы атылып кеткен әділет халық комиссары |
| |4. І.Есеберлин қай жылы 10 жылға |Х.Жүсіпбековтың қызыне үйленіп, қайыненесін АЛЖИР ден |
| |бас бостандығынан айырылды?Не |алдырғаны үшін 1949 жылв 10 жылға бас бостандығынан айырылды. |
| |себептен? |ІІІ. |
| |ІІІ.Алдыңғы сабақты қысқаша |1.Мектеп жасында қабырға газетін е өлеңдер жазудан бастаған |
| |қайталау. |«Айша», «Сұлтан» поэмалары 1945,1949жж шыққан. |
| |І.Есеберлин алғашқы туындысын |2. Жазушы жазасын өтеп келген соң прозаға көшті. |
| |қандай жанрда жазды? |3.Тарихи романдар деп - өткен тарихтың маңызды оқиғаларын |
| |Жазушының проза жанрына қалам |қайта жаңғыртып, оларды көркем түрде баяндайтын романдарды |
| |тартуы өмірінің қай кезеңімен |айтады. |
| |сәйкес келеді? |4. «Алмас қылыш», «Жанталас», «Қаһар» романдары. |
| |Тарихи роман дегеніміз не? |5.ХҮ-ХІХғ.қамтиды. «Көшпенділер» трилогиясына біріктірілді. |
| |І.Есеберлиннің жазушылық орнын | |
| |белгілейтін шығармаларын атаңыз. | |
| |«Алмас қылыш», «Жанталас», «Қаһар»| |
| |романдары қазақ тарихының қай |6. «Алмас қылыш» романының басты идеясы – қазақ руларының |
| |кезеңдерін қамтиды? Осы үш роман |бірлесу,бір хандықта ынтымақ құру мәселесі көтеріледі. |
| |қандай кітапқа біріктірілді? | |
| |«Алмас қылыш» романының басты | |
| |идеясы не? | |
| |Шығармада кімдердің бейнелері | |
| |жасалған? | |
| |«Жанталас» романының І бөлімінде | |
| |қандай тарихи оқиғалар | |
| |бейнеленеді? | |
| |«Жанталас» романының ІІ бөлімінде | |
| |қандай тарихи оқиғалар | |
| |бейнеленеді? | |
| |«Жанталас» романында қазақ | |
| |халқының ХҮІІІ ғасырда жоңғар | |
| |басқыншыларына қарсы азаттық | |
| |күресі кімнің әңгімесі арқылы | |
| |баяндалады? | |
| |«Жанталас» романында Әбілхайыр | |
| |ханның ішкі психологиялық дүниесі | |
| |қалай беріледі? | |
| |ІҮ. Сабақ тақырыбын білдіретін | |
| |мәселелерді анықтау. | |
| |Оқушылар І.Есенберлиннің қандай | |
| |шығармалары бар? | |
| |«Көшпенділер» трилогиясына қандай | |
| |кітаптары біріктірілген? | |
| |«Қаһар» дегенді қалай | |
| |түсінесіңдер? | |
| | | |
| | | |
|Тұсаукесер | |Тапсырмалар бойынша жұмыстанады. |
| |«Қаһар» романының тақырыбы мен |1-топ. Кенесары Қасымұлының шежіресін роман желісі бойынша |
| |идеясын ашып мазмұнын қысқаша |постерге шығарады |
| |баяндаймын. |2-топ.Нысанбай жыршының портретін романнан табады. Мінездеме |
| |3 топқа 3 түрлі тапсырма беріледі.|береді. |
| | |3-топ.Кенесары Қасымұлының тарихтағы, әдебиеттегі бейнесін |
| | |баяндайды.Мінездеме береді. |
|Негізгі бөлім |І. А-деңгей.1.Романда Хиуа |Оқушылар роман желісі бойынша салыстырады |
| |хандығымен Россия патшасының |Хиуа хандығы |
| |бейнесі қалай беріледі? | |
| |Салыстырыңыз | |
| |2.Романда қазақтың қандай салт | |
| |дәстүрлері көрініс табады? |Қазақ хандығының дұшпаны |
| |3.Кенесары Ақмола бекінісіне |Россия патшасы |
| |шабуылды қашан бастады? | |
| |В-деңгей |Тас жүрек,жеңілсең қанға бояйды,қорқау қасқыр сияқты,өлексеңді|
| |1. Романнан Төлебай батырдың |талай береді,қорыққандарын ғана сыйлайды |
| |шыққан тегі мен портретін тап. | |
| |2. Есенгелді мен Саржанның қазасын|Бұқараны аты-жөні жоқ қыра бермейді, оқ- |
| |естіген соң Қасым төренің бейнесі |қа байлап, Сібірге айдаса жақсыларын ғана айдайды |
| |ішкі психологиялық жан күйзелісі | |
| |қалай суреттеледі? | |
| |3.Сенің пікіріңше, «Абылайдың |А,В,С деңгейлі тапсырмаларды орындайды? |
| |жолын қуу...» | |
| |С-деңгей (жоғары) | |
| |«Абылай хан болар жылы жылы | |
| |Қызылжар қорғаны, одан 25 жыл | |
| |бұрын Ескі Семей бекіністері | |
| |салынды»-деп отыратын Қарт Қожақ | |
| |шежіресінде.Қызылжар қорғаны мен | |
| |Семей бекінісі қай жылдары | |
| |салынған? | |
| |( 1771,1746жж) | |
| |2.Қасым Төренің күміс қынды | |
| |сапысын, білтелі құлдыр мамай | |
| |түрке мылтықты Кенесарыға беруінде| |
| |қандай мән бар? | |
| |3.Кенесары елді Ұлытауға көшірунің| |
| |басты себебі не? |Бейнероликтен алған әсері мен өзіндік талдауын, ойтолғанысын |
| |4. Ақмола бекінісін алуда Кенесары|жазады. |
| |қандай әскер ойынын тиімді | |
| |қолданды? | |
| |ІІ. YouTube сайтынан «Көшпенділер»| |
| |фильмінен бейнеролик көрсету. | |
|Қорытынды |Тест тапсырмасы беріледі. |Тест тапсырмасын орындайды. Бір-бірінің тест жұмысын |
| |Бағалау |тексереді |
|Сабақтың |Сабақтың кіріспе бөлімінде сыныптың білім деңгейін анықтау мақсатында оқушыларға жоғары және |
|өзіндік талдауы|төмен мәртебелі сұрақтар қою арқылы алдыңғы сабақты сыныптағы 24 оқушының 20 меңгергенін білдім,|
| |4 оқушы сабаққа дайындалмаған. Оқушыларға «Қаһар» романының мазмұнын оқып келу күн ілгері |
| |тапсырған едім. Оқушылар Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгімелесу оқушылардың білім алуының |
| |ажырамас бөлшегі болып табылады.(39-б.Мұғалімдерге арналған Нұсқаулық) романның мазмұны бойынша |
| |өз түсінгендерін топта әңгімелеп айтты. Кейін үш топқа үш түрлі тапсырма бердім. Топтық жұмысты |
| |қорғауда Есен Нұржауған мен Тоққожина Нұржаннаттың көшбасшылығын айқын көрінді. А деңгейіндегі |
| |тапсырмаларды А+ , -А, А , В деңгейіндегі тапсырмаларды В***,В**, В, С деңгейіндегі тапсырмаларды|
| |С*, С**, С ерекшелеп бөлек дайындап әкелдім. Бұл тапсырманы барлық оқушы орындады. Әр тапсырма |
| |оқушының когнитивті даму деңгейіне сәйкестендіріп құрылса да орындай алмаған тұстары болды. А |
| |деңгейіндегі 3 тапсырманың екеуін орындаған, біреуі ашық қалғаны. Тапсырманың біреуін орындап, |
| |екеуін орындай алмаған оқушылар болды. А деңгейіндегі 3 тапсырманы толық орындаған оқушы болған |
| |жоқ. В деңгейіндегі тапсырмаларда 5 тапсырманың үшеуін орындап екеуін орындай алмаған, не |
| |төртеуін орындап біреуін орындай алмаған оқушылар болды. Жалпы А деңгейіндегі 7 тапсырманың 4 |
| |толық орындалды. В,С деңгейіндегі тапсырмалардың барлығын оқушылар орындады. С деңгейлі |
| |тапсырмаларды орындауда Есен Нұржауған мен Ғабдолкәрім Асылайдың зияткерлік қабілеттіліктерін |
| |көрдім. Қорытынды бөлімде тақырыпқа сәйкес тест тапсырмасын орындаттым. Тестті сынып түгел дұрыс |
| |орындады. Кейін жұмыстарын бір-бірімен алмасып, тексерді. Бұл сабақ барысында постер жасау, |
| |оқушының білім деңгейіне сәйкестендірілген А,В,С деңгейлі тапсырмаларды орындау, жұппен |
| |бір-бірінің жұмысын тексеру жұмыс түрлерін бірінші рет қолдандым. |
|Сабақты бағалау|Сабақ барысында оқушылардың белсенділік деңгейі жақсы болды. Оқушылар топпен жұмыстанды. Осы |
| |жұмыс түрлерін орындату арқылы оқушылардың шығарма мазмұнын толық меңгергенін білдім. Есен |
| |Нұржауған мен Ғабдолкәрім Асылайдың көшбасшылық қабілетін топтық жұмысты орындауында байқасам, |
| |зияткерлік қабілеттіліктерін С деңгейлі тапсырмаларды толық орындауынан көрдім. |