Ш.айтматов «қарғысқа ұшыраған аңшы туралы аңыз» әңгімесі

Бактыгалиева Эльмира Сагынгалиевна

Батыс Қазақстан облысы, Сырым ауданы

Ж.Досмұхамедов атындағы жалпы білім

беретін орта мектеп-
балабақша кешенінің

қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

|Апта |Күні |Сабақ. Әдебиет. |
|Сабақтың |Ш.Айтматов «Қарғысқа ұшыраған аңшы туралы аңыз» әңгімесі. |
|тақырыбы | |
|Жалпы мақсаты |Ш.Айтматовтың автобиографиясын, «Қарғысқа ұшыраған аңшы туралы аңыз» әңгімесінің мазмұнын |
| |меңгерту, шығарманың тақырыбы мен идеясын ашу, сөйлеу тілі мен ойлау қабілетін дамыту, мәтінді |
| |талдау дағдысын жетілдіру. |
|Күтілетін |Ш.Айтматовтың автобиографиясын біледі, «Қарғысқа ұшыраған аңшы туралы аңыз» әңгімесінің мазмұнын|
|нәтижелер |меңгереді, шығарманың тақырыбы мен идеясын ашады, өмірмен байланыстырады, кейіпкерді сипаттайды.|
| |Әңгімеден троппен фигураның түрлерін табады. |
|Сабақ түрі |Жаңа сабақ |
|Тапсырмалар |Шығармашылық жұмыстар, мәнерлеп оқу, теңеу, метафора, тұрақты тіркестер мен синонимдерді |
| |тізбектеп жазу, аңшының суретін салу, рөлдік ойын, постермен жұмыс. |
|Керекті |Ш.Айтматов шығармалары, интербелсенді тақта, маркер, А3 форматы. |
|жабдықтар | |
|Сабақ барысы |
|Сабақ кезеңдері|Мұғалім әрекеті |Оқушы әрекеті |
|Кіріспе |1.Тұлғааралық байланысты орнату. Сыныппен амандасу. «Бір | |
| |тілек» тренингі. Оқушыларды сапалық сын есімдермен «Қызыл»,| |
| |«Жасыл», «Көк», «Сары» 4 топқа бөлу. | |
| |Алдыңғы сабақты қысқаша қайталау. | |
| |«Райымбек, Райымбек» поэмасына ақын халық аңыздарын, тарих | |
| |шежіресін қалай пайдаланған? | |
| |Поэмада өз бастарын сауғалаған қорқақ опасыздарды ақын қалай | |
| |әшкерелейді. |Оқушылар қойылған сұрақтарға жауап|
| |Мұқағалидың шебер суреткерлігін танытатын пейзаждық |береді. |
| |өлеңдерінен мысалдар келтіріңдер. | |
| |Сабақ тақырыбын білдіретін мәселелерді анықтау. | |
| |1.Мемлекетіміздің шекарасы қай елдермен шектеседі? | |
| |2.Қырғыз халықының қандай жазушыларын білесіңдер? | |
| |3. Біз бүгінгі сабағымызда Қырғызстан Республикасының |1.Аң ататын адам, аң мен күн |
| |жазушысы Ш.Айтматовтың автобиографиясы мен «Қарғысқа ұшыраған|көретін адам. |
| |аңшы туралы» аңыз әңгімесімен танысамыз. |2.Киімінен, сырт тұрпатынан. |
| |Аңшы деген сөздің мағынасы туралы ойланайық. |3. Қару-жарағынан. |
| |Аңшыны сыртынан қалай айыруға болады? | |
| |Аңшыны сыртынан қалай айыруға болады? | |
| |Оны қалай айқындаймыз? | |
|Тұсаукесер |Аңшы, мерген, қалындық, аң, ешкі. Осы сөздермен қандай |Оқушы: өз әңгімесін оқиды. |
| |әңгіме құрай алар едіңдер? Осы заттармен байланысты | |
| |әңгімедегі оқиғаны, кейіпкерді және жағдайды елестете отырып,| |
| |бірнеше минут ойланыңдар. | |
| |Көршіңізге бұрылыңыз өз ойыңызды ортаға салып, бірлесіп | |
| |әңгіме жазып шығыңыз. Содан соң біреуіңіз сол әңгімені айтып | |
| |беріңіз. | |
| |Топ оқушыларына мәтінді абзац бойынша оқиды. Әр абзац бойынша| |
|Негізгі бөлім |тоқтатып, сұрақтар қойып, ойлануға мүмкіндік беремін. |Оқушылар жетек сұрақтарға жауап |
| |1 абзац: - Қожажаш не істеді деп ойлайсыңдар? |бере отырып, өздерінің |
| |2 абзац: - Қожажаш аңды неге қыра бастады? |мәтіндерімен салыстырып отырады. |
| |3 абзац: - Қожашаш құндыздардың қыз ұзату тойын көре отырып, | |
| |қандай әрекет жасады? | |
| |4 абзац: - Ашынған сұр ешкі Қожажашқа не айтты? Сұр ешкінің | |
| |сөзін аңшы қалай қабылдады? Не істеді? | |
| |5 абзац: - Кімдікі сәйкес келеді, кімдікі сәйкес келмейді? | |
| |Аңшы ешкіні өлтірді ме? | |
| |6 абзац: - Сұр ешкі неге жазықсыз аңдарды қырғынға | |
| |ұшыратқаны үшін енді сазайынды тарт деді? |Өздерінің пікірлерімен бөліседі. |
| |7 абзац: - Осы эпизод негізіндегі Қожажашты қалай | |
| |суреттейсіздер? |Оқушылар өзіндік ойынша әңгіме |
| |Ш.Айтматов сөзді пайдалана және өз әңгімесін неге «Аңшы зары»|мазмұнын баяндап, жоғары, төмен |
| |деп атаған жоқ? «Аңшы зары» деп атағанда логикалық жағынан |мәртебелі сұрақтар дайындап, |
| |дұрыс болар еді.... (жұпта,топта талқылаңыздар) |мәтіннен троп пен фигураны тауып, |
| |Оқушылар мәтінмен жұмыстанады. |аңшының суретін салады, аңшылық |
| |«Әдеби үйірме» стратегиясы бойынша топтағы 6 оқушыға зияттық |туралы жазылған қосымша |
| |деңгейіне сай жұмыстандырдым. Оқу үлгерімі орташа |материалдар мен сюжеттік желісін |
| |оқушыларға «Баяндап беруші», «Сұрақтар құрастырушы», «Сілтеме|өмірмен байланыстырады. |
| |табушы», «Суретші» , ал оқу үлгерімі жақсы оқушыларға |Постер қорғайды. |
| |зерттеуші, дәнекерші міндеттерін бөліп бердім. | |
| |Постермен жұмыс. | |
|Қорытынды |Оқушыларды бағалау өлшеміне сай жинаған жетондарымен | |
| |есептеліп бағаланады. | |
|Сабақтың |Мен сыныпқа жақсы психологиялық атмосфера тудыру мақсатында «Бір тілек» тренингін өткізуден |
|өзіндік талдауы|бастадым. Сынып оқушылары сапалық сын есімдермен 4 топқа бөлінді, сыныппен «аңшы» ұғымын |
| |топтастырып алдым да, шығармашылық жұмысқа бағыттадым. Шығармашылық тапсырманы оқушылардың |
| |барлығы жұппен орындады. Аңшы, мерген, қалыңдық, ешкі сөздерін қатыстырып шағын мәтін құрды. Әр |
| |жұп құрған мәтіндерін оқыды. «Қарғысқа ұшыраған аңшы туралы аңыз» әңгімесін әр топтан бір |
| |оқушыға оқыта отырып, әр абзац бойынша әңгіменің сюжеттік желісі қалай дамуы мүмкін деген жетек |
| |сұрақтар арқылы мазмұнын ұғындырдым, кейіпкердің іс-әрекетін болжау арқылы адами құндылықтарын |
| |талдады. Топ мүшері баяндап беруші, зерттеуші, сұрақтар құрастырушы, сілтеме табушы, бейнелеуші |
| |суретші, дәнекерші міндетін топ ішінде бөліп алды да, өз беттерімен мәтінмен жұмыстану барысында|
| |әңгіменің мазмұнын түгел меңгерді, әңгіменің көркемдік ерекшілігі троп пен фигураны тапты, |
| |кейіпкерге мінездеме берді, әңгіме желісі бойынша сұрақтар дайындады, рөлдік ойындар ойнап, |
| |аңшының суретін салды.Осы жұмыс формасының тиімділігін барлық оқушының жұмыстанғандығынан |
| |көрдім. Сынып түгелімен әңгіме мазмұнын түсінді оны баяндап берушінің өзіндік баяндауынан |
| |көрдім. Әңгімеге толық әдеби-теориялық талдау жасалынды. Оны сілтеме табушының жұмысынан білдім.|
| |Шығарманың сюжетік эпизодтарын өмірмен байланыстырды. Мұны дәнекершінің талдауынан көре алдым. |
| |Кейіпкер портретін ашуда бейнелеуші суретшінің ауызша сипаттамасынан, және ролдік ойын арқылы |
| |Мажитхан аңшының өктем күлкісін шебер жеткізе білді. |
|Сабақты бағалау|Бұл сабақта барлық оқушы белсенді қатысты, сабақ қызықты әрі тартысты өтті. Себебі сабақ үстінде|
| |белсенді жұмыстанып, сұрақтарға жауап берген оқушыларға жетондар беріп отырдым. Бағалауда |
| |өлшемді ескере отырып, жетондар саны есептеліп бағаланды. Және де топ мүшелерінің барлық жетоны |
| |саналып «Сары» тобы жеңімпаз атанды. Мерсер (2000), «ұжымдық түсіну мен білім беруге қол жету |
| |аясында табысты талқылауларда әңгімелесудің зерттеушілік түрі басымдыққа ие екендігі, |
| |зерттеушілік әңгіме барысында ортақ проблема болатындығы, сол мәселе бойынша бірлескен түсінік |
| |қалыптасатындығы пікір алмасатындығы, өз ойларын дауыстап айтатындығы, болжамдар ұсынып, |
| |талқылайтындығы» - Мұғалімдерге арналған нұсқаулықта атап көрсеткен (40-бет). Мерсердің осы |
| |идеясын осы сабағымда жоғарыда көрсетілген жұмыс формалары арқылы жүзеге асырдым. Сынып |
| |оқушыларының әңгімені толық игеруіне Мерсердің идеясы негізінде қол жеткіздім. |