Сабақ жоспарлары. 6 сынып

6-сынып
Сабақ: 1
Мерзімі:
Тақырыбы: Кіріспе. Физикалық география – Жер табиғаты жайындағы ғылым. Жер
туралы мәліметтер қалай жинақталды?
Мақсаты:
Білімділік: «География» терминін енгізу. География пәнінің мақсатын
түсіндіру. Жердің зерттелуі, жалпы географиялық мәліметтердің жинақталу
тарихын меңгерту. Күн жүйесіндегі Жердің орны, пішіні мен өлшемдерін
түсіндіру.
Дамытушылық: оқушылардың өткен тәжірибелерінде ұйренген икемділіктері мен
дағдыларын қолдана отырып, интерактивті тақтаны пайдалана отырып білімдері
мен көзқарастарын кеңейту.
Тәрбиелік: география ғылымының зерттелуін, зерттеушілердің, ғалымдардың
еңбектерін оқып, пәнге деген сүйіспеншіліктерін тудыру, географиялық
мәдениетке тарту.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты ұйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап
Көрнекіліктері: дүние жүзінің физикалық картасы, интерактивті тақта.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі
3. Жаңа материалға көшуге дайындық кезеңі
4. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
5. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
6. Сабақты қорытындылау кезеңі
7. Бағалау кезеңі
8. Үйге тапсырма беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|Ұйым-дастыру |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|кезеңі | | |
|(2 мин) | | |
|2. Білім мен |1. Өткен жаратылыстану курсын қалай меігергендігін |1. Оқушылар өткен курсты естеріне түсіріп, |
|іс-керліктерін|тексеру үшін сол курс бойынша сұрақтар қояды: |сұрақтарға жауап береді: |
|жан-жақты |1) Жер туралы не білесіңдер? |1) Жер – күн жүйесіндегі планета. Оның пішіні |
|тексеру |2) Жерді зерттеген қандай ғалымдарды білесіңдер? |шар тәрізді. Ол Күнді айнала және өз білігі |
|кезеңі. |Олардың қандай еңбектері бар? |арқылы қозғалады. |
|(10 мин) |3) Жұлдыз дегеніміз не? Басқа да аспан денелерін |2) әл-Фараби, Әбу-Райхан-әл-Бируни, Николай |
| |атаңдар. |Коперник... |
| |4) Галактика дегеніміз не? Біздің галактикамызды |3) Жұлдыз дегеніміз – бірнеше мың градус |
| |атаңдар. |температураға дейін қызып тұрған аспанның |
| |5) Күн жүйесі дегеніміз не? Онда қанша планета бар?|жарық денесі. Кометалар. |
| | |4) жеке жұлдыздардың тобын Галактика деп |
| |2. Іскерліктері мен дағдыларын тексеру сұрақтары: |атайды. Құс жолы. |
| |1) Жер жүзінде қанша материк бар? Оларды ата. |5) Күн және оның айналасындағы орбиталар |
| |Картадан көрсет. |бойымен айнала қозғалып жүретін планеталарды |
| |2) Қанша мұхит бар? Оларды ата және картадан |бірігіп күн жүйесі деп атайды. 9 планета бар. |
| |көрсет. |2. 1) 6 материк – Еуразия, Оңт. және Солт. |
| | |Америка, Африка, Аустралия, Антарктида. |
| | |2) 4 – Тынық, Атлант, Үнді, СММ |
| | |Аталған атауларды картадан көрсетеді. |
|3. Жаңа |География түсінігін енгізеді: 6-сыныпта |Оқушылар мұғалімді тыңдап, сұрақтарын қояды. |
|материалға |жаратылыстану пәнінен география пәні бөлініп | |
|көшу кезеңі |шығады. Ол өз ішінде екі салаға бөлінеді – | |
|(2 мин) |физикалық және экономикалық және әлеуметтік | |
| |география. 6-сыныпта физикалық географияның | |
| |бастапқы курсы өтіледі. Оның мақсаттары мен | |
| |міндеттері айтылады. | |
| |География | |
| | | |
| |ФГ ЭӘГ | |
|4. Жаңа |1. Физикалық география – Жер табиғаты жайындағы |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |ғылым. |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |География ғылымы және оның салалары. Физикалық |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі. |география. Г сөзіне анықтама беру. Географияның |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(15 мин) |қалыптасу тарихынан. Оның салаларға бөлінуі туралы.|тақтада көрсетілген картадан саяхатшылардың |
| | |жасаған саяхаттары мен маршруттарын қарап, |
| |Г-ның алдына қойған ғылыми мақсаттарының тарихи |анализ жасайды. Қолдарындағы атластарынан |
| |кезеңдерде өзгеруі. Ежелгі кезеңнен бері |қарап, салыстырып, сәйкестендіреді. Мұғалімнің|
| |географиялық ғылыми көзқарастардың, теориялардың |көмегімен палнеталарды сипаттайды, оларды |
| |өзгеруі салдарынан география өз мәнінің өзгеруі |салыстыру, айырмашылықтарын табады. Жер пішіні|
| |туралы. |жөнінде ой толғап, оның өлшемдеріне назар |
| |2. Жер туралы мәліметтер қалай жинақталды? |аударады. Радиустарының айырмашылықтарын |
| |Ежелгі дүние халықтары Жер туралы не білген? |анықтайды, орташа радиусын табады. |
| |Географиялық мәліметтердің жинақталуы 5 кезеңнен | |
| |өткен. | |
| |Ежелгі дәуірлерде өркениеті орталықтары – Қытай, | |
| |Үнді, Персия, Мысыр мемлекеттері өкілдерінің | |
| |еңбектері. Алғашқы карталар. Интреактивті тақтамен | |
| |жұмыс жасайды. 1-слайд. Ежелгі заман саяхатшылары. | |
| | | |
| |Орта ғасырлардағы географиялық түсініктер. Ұлы | |
| |географиялық ашулардың басталуы. XVғ. соңы мен | |
| |XVII ғ. ортасының аралығындағы болған жаңалықтар. | |
| |Христофор Колумбтың саяхаты туралы әңгімелеу, | |
| |сұрау. Интерактивті тақта. 2-слайд. | |
| |Ортағасырлардағы саяхатшылар мен олардың | |
| |маршруттары. | |
| |Ф. Магелланның дүние жүзін айналу саяхаты. | |
| |1519-1522 жж. Испаниядан шыққан ФМ-ның түңғыш рет | |
| |дж-ін айнала жүзуі туралы мәлімет беру. 2-слайд. | |
| |Материктердің ішкі бөліктерін зерттеу. Ш. | |
| |Уалиханов. XIX ғ. бас кезінде Жер шарындағы | |
| |материктердің ашылып, оның ішкі бөліктерінің | |
| |зерттеле басталуы және Ш. Уалихановтың қосқан үлесі| |
| |туралы әңгімелеу, оқушылардан білгендерін сұрау. | |
| |Жаңа замандағы географиялық зерттеулер. Ғарышты | |
| |игерудің басталуы. XX ғ. 2-жартысында | |
| |Антарктиданың ашылуы, мұхиттар мен атмосфераның | |
| |зерттелуі басталды. | |
|5. Жаңа |Суретке қарап, картадан саяхатшылардың жүрген |Оқушылар өз немесе мұғалімнің қалауынша |
|тақы-рыпты |жолдарын көрсету, Күн жүйесінің суретін салдырып, |тақтаға шығып, тапсырманы орындайды. |
|бекіту кезеңі |ондағы Жердің орнын анықтау тапсырмасын беру. | |
|(9 мин) | | |
|6. Сабақты |Сабақты бүгінгі тақырыптар бойынша фронтальді |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |немесе жеке сұрақтар қою арқылы қорытындылау: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |1. География ғылымы нені зерттейді? | |
|(5 мин) |2. Физикалық география немен шұғылданады? | |
| |3. Жер туралы мәліметтердің жинақталу кезеңдерін | |
| |ата, ежелгі кезеңде қандай зерттеушілердің | |
| |географиялық құралдары болған? | |
| |4. Ең алғаш жер шарын айнала жүзген саяхатшы, оның | |
| |саяхат жылдары? | |
| |5. Планеталар не себепті Күн төңірегінде тұйық | |
| |сызық жасап айналатынын түсіндіру. | |
| |6. Жер шарының ауданы, радиусы, экватор ұзындығы? | |
|7. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(1 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|8. Үйге |1-2 параграфтарды оқу, кескін картаға |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |саяхатшылардың маршруттарын салу және олар туралы |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі |баяндама жазу. | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 2
Мерзімі:
Тақырыбы: Жердің Күн жүйесіндегі орны. Жердің пішіні мен мөлшері
Мақсаты:
Білімділік: Жердің Күн жүйесіндегі орнының, пішіні мен мөлшерінің,
қозғалыстарының тіршілік үшін маңыздылығын көрсету. Жердің шар тәріздес
екендігі жөніндегі ертедегі және қазіргі заманғы дәлелдеулерді негізге ала
отырып, географиялық заңдылықтарды ашу. Жердің тартылыс күші туралы ұғым
қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың өткен тәжірибелерінде үйренген икемділіктері мен
дағдыларын, интерактивті тақтаны пайдалана отырып білімдері мен
географиялық көзқарастарын кеңейту.
Тәрбиелік: География ғылымының зерттелуін, зерттеушілердің, ғалымдардың
еңбектерін оқып, пәнге деген сүйіспеншіліктерін тудыру, географиялық
мәдениетке тарту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап
Көрнекіліктері: дүние жүзінің физикалық картасы, интерактвті тақта , глобус

Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
6. Бағалау кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі

Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта |
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Үй |Өткен тақырып бойынша фронтальді сұрақтар қою арқылы |Мұғалімнің үйге берілген тапсырмаларына |
|тапсырмасын |және рефераттарын қабылдау арқылы үй тапсырмасын |дайындалып, сұрақтарды мұқият тыңдап, жауап беру.|
|тексеру |тексереді. Кескін карталарды тексере отырып, тақтаға |Картадан саяхатшылардың жолдарын көрсету, |
|кезеңі. |шығарып оқушылардан саяхатшылардың жүзген, жүрген |түсіндіру. |
|(15 мин) |жолдары туралы сұрақтар қою. | |
|3. Жаңа |Жердің Күн жүйесіндегі орны. |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің белгілегендерін |
|мате-риалды |1. Жер – Күн жүйесінің планетасы. Жердің орбита бойымен|жазып, өз ойларын ортаға салып, сұрақтарын қояды.|
|меңгерту |қозғалысы. Бұрынғы білімдерін толықтыру. Күнді айнала |Өзара және мұғаліммен пікір алмасады. |
|кезеңі. |қозғалысы және оның себебі, салдары туралы түсінік |Интерактивті тақтадағы суреттерді бірге талқылап,|
|(10 мин) |беріп, бірге талқылау. Интерактивті тақта арқылы |оларды түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |суреттерді көрсету, оларды талдау. |алады. |
| |2. Жердің Күн жүйесіндегі орны және оның мәні. Жердің | |
| |күн жүйесіндегі орнының тіршілік үшін маңыздылығы және | |
| |оның себептерін түсіндіру. Басқа планеталармен | |
| |салыстыру, оның айрмашылықтары мен ұқсастықтарын табуға| |
| |талпындыру. | |
| |3. Жердің пішіні мен мөлшері Оқушыларды Жер – шар | |
| |тәріздес дене екенін дәлелдеуге сұрақтар қою арқылы | |
| |талпындыру. Оның радиустарының өлшемдерін салыстырып, | |
| |қорытындылату. Жер пішінінің маңызын сұрау, олардың | |
| |жауабын салыстырып, толықтыру. «Геоид» ғылыми түсінігін| |
| |енгізу. | |
| |4. Аристотель, Эратосфеннің меридиан ұзыныдығы қалай | |
| |анықтағанын, Х.Колумбтың Америкаға саяхаты, | |
| |Ф.Магелланның Жерді айналып шығу саяхаттары туралы | |
| |слайд көрсетіп, жүрген жолдарын көрсету. | |
|4. Жаңа |Интерактивті тақтада берілген суреттерді талқылап, |Бүгінгі өткен тақырыпты бекіту, суреттерді |
|тақы-рыпты |бүгінгі өткен жердің пішіні мен құрылысын еске түсіріп,|талқылау, ортаға салу, түсіндіру. |
|бекіту кезеңі |оны бекіту. | |
|(10) | | |
|5. Сабақты |Сабақты бүгінгі тақырыптар бойынша фронтальді немесе |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |жеке сұрақтар қою арқылы қорытындылау: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Жер нешінші планета? | |
|(5 мин) |Жердің Күн жүйесіндегі орнын анықта. | |
| |Жер қандай дене? | |
| |Жердің қандай өлшемдерін білесіңдер? | |
|6. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай 5 |болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |баллдық шкаламен бағалайды. | |
|7. Үйге |§ 3-4 оқу, 6 суретті салып келу. |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру | |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 3-4
Мерзімі:
Тақырыбы: Жердің өз білігінен айналуы және оның географиялық мәні. Жердің
Күнді айнала қозғалысы және оның географиялық мәні.
Мақсаты:
Білімділік: Жердің Күн жүйесіндегі орнының, пішіні мен мөлшерінің,
қозғалыстарының тіршілік үшін маңыздылығын көрсету. Жердің шар тәріздес
екендігі жөніндегі ертедегі және қазіргі заманғы дәлелдеулерді негізге ала
отырып, географиялық заңдылықтарды ашу. Жердің тартылыс күші туралы ұғым
қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың өткен тәжірибелерінде үйренген икемділіктері мен
дағдыларын, интерактивті тақтаны пайдалана отырып білімдері мен
географиялық көзқарастарын кеңейту.
Тәрбиелік: География ғылымының зерттелуін, зерттеушілердің, ғалымдардың
еңбектерін оқып, пәнге деген сүйіспеншіліктерін тудыру, географиялық
мәдениетке тарту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: дүние жүзінің физикалық картасы, интерактвті тақта ,
глобус
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
6. Бағалау кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Үй |Өткен тақырып бойынша фронтальді сұрақтар қою |Мұғалімнің үйге берілген тапсырмаларына |
|тапс-ырмасын |арқылы және салған суреттерін, интерактивті |дайындалып, сұрақтарды мұқият тыңдап, жауап |
|тексеру |тақтада суреттерді, сызбаларды түсіндіру арқылы |беру. Интерактивті тақтадағы суреттерді еске |
|кезеңі. (10 |талқылау, сұрақтар қою. |түсіріп, мұғалімнің сұрақтарына жауап беру. |
|мин) | | |
|3. Жаңа |1. Жердің өз білігінен айналуы нәтижесінде күн мен |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |түннің ауысыу туралы 1 слайд көрсету, оны |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |түсіндіру. Жер өз білігінен 24 сағатта 1 айналым |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі. |жасай отырып, Күнді 1 жылда 1 айналып шығады. |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
| |2. Глобусты пайдалана отырып Жердің өз білігінен |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |айналуынан тіршілікке келтіріп жатқан пайдасы |түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |туралы айту. |алады. |
| |3. Жердің жылдық қозғалысы туралы 2 слайд көрсету. | |
| |Кейін қандай заңдылықтар болып жатқанын олардың | |
| |маңыздылығын айту. Слайд арқылы дәлелдеу, оған көз | |
| |жеткізу. | |
| |4. Солтүстік және Оңтүстік жарты шарлардағы жыл | |
| |мезгілдерінің ауысу сипатын көрсету. «Кібісе жылы» | |
| |туралы айтып, дәлелдеу. | |
| |5. Жер шарындағы жыл мезгілдерінің ауысу барысында | |
| |жылу таралу заңдылықтары, оңтүстік тропик, экватор,| |
| |тропик, поляр аймағы, қоңыржай белдеулер, суық | |
| |белдеуғ ыстық белдеулер туралы алғашқы түсінік | |
| |қалыптастыру. | |
|4. Жаңа |Бүгінгі тақырыпқа арналған қысқа, бірақ мазмұнды |Оқушылар эссе жазады, жазып болғанан кейін |
|тақы-рыпты |эссе жазу. |бір-бірден оқып шығады. |
|бекіту кезеңі | | |
|5. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Жердің Күн жүйесіндегі орнын анықта. | |
| |Жер Күнді қалай, қай уақыт аралығында айналып | |
| |шығады. | |
| |Айналу барысында Жерде еқандай өзгерістер болады? | |
| |Жер өз білігінен қай уақытта айналады және неге | |
| |айналаады? | |
| |Жердің айналуына байланысты осы екі заңдылық | |
| |арасындағы байланысты айтып, түсіндір, мысалдар | |
| |келтір. | |
|6. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
| |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|7. Үйге |§ 5-6 оқып, мазмұндау. Басқа планеталар туралы |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |қосымша мәлімет жинап келу. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |

6-сынып
Сабақ: 5
Мерзімі:
Тақырыбы: ІІ тарау. План және карта. Жергілікті жерді бағдарлау.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға жерді компоспен қалай бағдарлау керек екендігін
түсіндіру. Азимут туралы түсінік қалыптастыру және азимут арқылы жол
табуды, анықтау туралы білім беру.
Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін, өткен тақырыптардағы алған дағдыларын
одан әрі дамыту.
Тәрбиелік: Жергілікті жерді бағдарлау кезінде оқушылардың география пәніне
деген қызығушылықтарын тудыру.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: тұсбағар
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Жаңа материалды меңгерту кезеңі
3. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
5. Бағалау кезеңі
6. Үйге тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Жаңа |Азимут (арабша ас-сумут -жол)- деп белгілі бір |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |затқа қарай жүргізілген бағыт пен солтүстік |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |бағыттың арасындағы бұрышты айтады. |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |С 0º |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(20 мин) | |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |Б 270º Ш 90º |түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| | |алады. |
| | | |
| |О 180º | |
| |Азимут бойынша жүру дегеніміз- алдын- ала | |
| |тағайындалған деректер бойынша бағдарды | |
| |тұсбағдармен белгілейді де, жүрген қашықтықты өлшеп| |
| |отырады. Осындай жолды айтады. | |
| |Азимут бойынша жүру үшін қажетті деректер алдын-ала| |
| |дайындалып алынады. Мұндағы алға қойылатын шарт- | |
| |жергілікті жерде қажетті бағытты таба білу, | |
| |тұсбағдардың көмегімен сол бағыттан айнымай жүріп | |
| |отыру, соның нәтижесінде белгіленген жерден тура | |
| |шығу. Бұл әдісті жол жүруші бір бағдармен екінші | |
| |бағдарға дейін жетіп отырады. | |
|3. Жаңа |Оқушылармен класта орналасқан кез-келген заттың |Мұғалім көмегімен кез-келген заттың азимутын |
|тақы-рыпты |азимутын анықтау, дәптерге сызып алу. |анықтау. Оны дәптерге сызып алу. |
|бекіту кезеңі | | |
| | | |
|(10 мин) | | |
| | | |
| | | |
| | | |
|4. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Сонымен азимут дегеніміз не? | |
|(10 мин) |Азимут не үшін қажет? | |
| |Азимут арқылы бағдарлау үшін не істеу керек? | |
| |Азимуттың сызбасын градуспен тақтаға сызып, | |
| |түсіндір. | |
|5. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|6. Үйге |§ 7 оқу. Анықтамаларды жаттау. |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру | |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 6
Мерзімі:
Тақырыбы: Жер бетінде қашықтықты өлшеу. Қашықтықты қағаз бетіне белгілеу.
Масштаб.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға масштаб, оның түрлері, қашықтықты өлшеу, оны қағаз
бетіне түсіру әдістері туралы білім беру. Картадағы кез-келген географиялық
объектінің масштабына қарап қашықтығын анықтауға және оны дәлме-дәл қағазға
түсіруді үйрету.
Дамытушылық: Азимут туралы білімді одан әрі тереңдету, оқушыларды
бағдарлауға, олардың ойлау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Жергілікті жерді бағдарлау кезінде оқушылардың география пәніне
деген қызығушылықтарын тудыру.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: Дүниежүзінің физикалық картасы.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Жаңа материалды меңгерту кезеңі
3. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
5. Бағалау кезеңі
6. Үйге тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Жаңа |Масштаб дегеніміз (немісше мас-өлшеу; штаб-таяк)- |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |жер бетіндегі өлшенген қашықтықты қағазға |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |түсіргенде қанша рет кішірейтілгендігін көрсететін |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |бөлшек санды айтады. |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(20 мин) |Масштаб |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| | |түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |Сандық атаулы |алады. |
| |сызықты | |
| |Сандық масштаб туралы айтып, мысал келтіру. | |
| |Атаулы масштаб туралы айтып, мысал келтіру, | |
| |сандықтан атаулыға айналдыруды үйрету. | |
| |Сызықты масштаб туралы айтып, мысал келтіру, | |
| |сандықтан сызықтыққа айналдыру жолдарын үйрету. | |
|3. Жаңа |Картадан материктердің Солтүстіктен Оңтүстік |Картаны пайдаланып тапсырмаларды орындау. |
|тақы-рыпты |бағыттағы қашықтығын өлшеу, екі қала аралықтарын |Түсінбеген жерлерін мұғалімнен сұрап алу. |
|бекіту кезеңі |өлшеуді, масштабқа айналдыруды үйрете отырып | |
| |төмендегі тапсырманы беру: | |
|(10 мин) |Еуразия материгінің С-О бағытындағы қашықтығын | |
| |өлше; | |
| |Алматы мен Астана қала аралықтарын өлшеп, масштабын| |
| |анықта; | |
| |Мәскеу мен Астана қаласы аралығындағы ара | |
| |қашықтықты өлшеп, масштабын анықтау, сандық | |
| |маштабтан сызықтық масштабқа айналдыр. | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
|4. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Масштаб дегеніміз не? | |
|(10 мин) |Оның неше түрі бар? | |
| |Масштабтың қандай маңызы бар? | |
| |Түрлері бойынша мысалдар келтір. | |
|5. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|6. Үйге |§ 8 оқу, Қара теңіз жағалауының ұзындығын анықтап, |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |масштабын тап. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 7
Мерзімі:
Тақырыбы: Жергілікті жердің планы. Жергілікті жердің қарапайым планын
түсіру.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға план дегеніміз не? деген сұраққа жауап беру. Планды
түсіру әдіс-тәсілдерімен шартты белгілерімен таныстыру. Планның шаруашылық
үшін маңызы туралы айту.
Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрістерін, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Географиялық мәдениетке баулу, география пәніне деген
қызығушылықты ояту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: жергілікті жердің планы картасы, интербелсенді тақта.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
6. Бағалау кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Үй |Өткен тақырып бойынша фронтальді сұрақтар қою: |Мұғалімнің үйге берілген тапсырмаларына |
|тапс-ырмасын |Азимут дегеніміз не? |дайындалып, сұрақтарды мұқият тыңдап, жауап |
|тексеру |Масштаб дегеніміз не? |беру. Интерактивті тақтадағы суреттерді еске |
|кезеңі. (10 |Масштабтың түрлерін атап, оларға мысал келтір. |түсіріп, мұғалімнің сұрақтарына жауап беру. |
|мин) |1: 25.000 масштабын атаулы және сызықтық масштабқа | |
| |айналдырыңдар? | |
| |Жерорта теңізінің ұзындығын өлшеу жолдарын айтып, | |
| |масштабын айналдыр. | |
|3. Жаңа |План (латынша жалпақ, тегіс)- жер бетінің қағазға |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |кішірейтіліп түсірілген нұсқасын айтады. |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |Жер бедері дегеніміз- жер қыртысының бетіндегі |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |ойлы-қырлы жиынтығын айтады. |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(13 мин) |Абсолют биіктігі дегеніміз (латынша абсолют- толық,|тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |сөзсіз)- жер бетіндегі нүктенің мұхит немесе теңіз |түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |деңгейінен бастап есептелінетін биіктікті айтады. |алады. |
| |Салыстырмалы биіктік дегеніміз (латынша)- жер | |
| |бетіндегі кез- келген нүктенің басқа бір нүктенің | |
| |биіктік айырмасын айтады. | |
| |Жер бетінде салыстырмалы биіктіктер деңгейлегіш | |
| |құралдарымен анықталады. | |
| |Горизонтальдар (грекше горизонт-шектеуші)- | |
| |биіктіктері бірдей нүктелерді қосатын қисық | |
| |сызықтарды айтады. | |
| |Бергштрих (немісше берг-тау; штрих-сызық). Тақтаға | |
| |сызып, көрсету. | |
|4. Жаңа |Атласта, кітапта орналасқан топографиялық картадағы|Оқушылар атластағы топографиялық картамен |
|тақы-рыпты |шартты белгілерді талдау, топографиялық картамен |жұмыс істейді, шартты белгілердің |
|бекіту кезеңі |жұмыс істеуді түсіндіріп, төмендегі аулдар мен қала|айырмашылығын қарайды, мұғалімнің берген |
| |типтес ауылдардың координатасын табу: |тапсырмасын орындайды. Координаттарды іздейді.|
|(10 мин) | | |
|5. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Сонымен план мен картаның қандай айырмашылығы бар? | |
|(7 мин) |Жер бедері дегеніміз не? оның қандай түрлері бар? | |
| |Абсолют биіктік пен салыстырмалы биіктіктің | |
| |айырмашылығы неде? Олар картада қалай белгіленген? | |
| |Шартты белгілердің қандай маңызы бар? | |
| |Топографиялық карталарда координатты қалай табу | |
| |керек? | |
| |Бергштрих дегенніміз не? | |
| |Қандай карталарда бергштрих беріледі? | |
|6. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|7. Үйге |§ 9 оқу, шартты белгілерді сызып, жаттау. |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |Топографиялық картамен жұмыс істеуді үйрену. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 8
Мерзімі:
Тақырыбы: Глобус. Глобустан картаға көшу.
Мақсаты:
Білімділік: Географиялық ендік, бойлық, координаталық тор деген
түсініктерді қалыптастыру. Географиялық координаттарды анықтау жолдарын,
әдіс-тәсілдерін үйрету. Глобус, оның маңызы мен глобустан картаға көшіру
тәсілдері туралы білім беру.
Дамытушылық: Интербелсенді тақтамен, глобуспен жұмыс істеуді дамыту.
Тәрбиелік: География пәніне деген қызығушылықты ояту, географиялық
мәдениетке тарту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: жергілікті жердің планы картасы, интербелсенді тақта,
глобус, дүниежүзінің физикалық картасы.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
6. Бағалау кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Үй |Шартты белгілерді пайдалана отырып, географиялық |Мұғалімнің үйге берілген тапсырмаларына |
|тапс-ырмасын |диктант алу: |дайындалып, сұрақтарды мұқият тыңдап, жауап |
|тексеру | |беру. Интерактивті тақтадағы суреттерді еске |
|кезеңі. (10 | |түсіріп, мұғалімнің сұрақтарына жауап беру. |
|мин) | | |
|3. Жаңа |1. Глобус Жердің нақты үлгісі екендігіне |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |оқушылардың көзін жеткізу. |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |2. Глобустан қажетті нүктелерді табу және өлшеу |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |жұмыстарын жүргізу. Меридиандар, параллельдерді |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(13 мин) |табу. |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |3. Жер шары бетіндегі географиялық объектілер карта|түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |бетіне бұрмаланусыз түспейтіндігі. Ендік, бойлықпен|алады. |
| |жұмыс істеуді, географиялық координаттарды анықтау | |
| |жолдарын үйрету. | |
|4. Жаңа |Төмендегі тапсырмаларды орындау: |Оқушылар тапсырмаларды орындау барысында |
|тақы-рыпты |Қазақстан Репсубликасы қандай жарты шарда және қай |атласты, жарты шарлар картасын және |
|бекіту кезеңі |ендікте орналасқан? |дүниежүзінің физикалық картасын пайдаланады. |
| |Африка материгінің төрт шеткі нүктесін тауып, | |
|(10 мин) |олардың 4 бағытта орналасуына көз жеткізу. | |
|5. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Глобус дегеніміз не? | |
|(7 мин) |Глобустан картаға көшіру жолдары қандай? | |
| |Ендік, бойлықытң сызбасын тақтаға сызып көрсет. | |
| |Меридиан, параллель, экватор сызығын глобустан | |
| |тауып көрсет. | |
| |Географиялық координаттарды білудің қандай маңызы | |
| |бар? | |
|6. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|7. Үйге |§ 11-12 оқу. 29 суретті салып келу.Анықтамаларды |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |жаттау. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 9
Мерзімі:
Тақырыбы: Түрлі карталарда меридиандар мен параллельдердің бейнелену
ерекшеліктері.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға алдыңғы сабақта алған географиялық координаттар,
оларды анықтау, оның әдіс-тәсілдерін, анықтау жолдарын қарастырып, оны
тәжірибе жүзінде қолдана алуды үйрету, білім беру.
Дамытушылық: Интербелсенді тақтамен, глобуспен жұмыс істеуді дамыту.
Тәрбиелік: География пәніне деген қызығушылықты ояту, географиялық
мәдениетке тарту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: интербелсенді тақта, глобус, дүниежүзінің физикалық
картасы.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
6. Бағалау кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Үй |Үй жұмысы бойынша сұрақтар қою: |Мұғалімнің үйге берілген тапсырмаларына |
|тапс-ырмасын |1. Географиялық координаттар дегеніміз не? |дайындалып, сұрақтарды мұқият тыңдап, жауап |
|тексеру |2. Географиялық ендік дегеніміз не? |беру. Интерактивті тақтадағы суреттерді еске |
|кезеңі. (10 |3. Географиялық бойлық дегеніміз не? |түсіріп, мұғалімнің сұрақтарына жауап беру. |
|мин) |4. Глобустан қашықтықты қалай өлшеуге болады? | |
| |5. Неге жер бетінен картаға еш бұрмаланусыз | |
| |түсіруге болмайды? | |
|3. Жаңа |Сонымен өткен сабақта біз географиялық |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |координаттарды, оларды ендік және бойлық бойынша |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |анықтауды үйрендік. Сонымен қатар глобустан |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |меридиандар мен параллельдердің орналасу ретін, |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(13 мин) |Гринвич меридианы туралы білдік. Бүгін біз өткен |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |тақырыпты бекіту үшін географиялық координатты |түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |анықтайтын арнайы формулалармен танысамыз. |алады. |
| |Градус торы дегеніміз- меридиан мен параллель | |
| |сызықтарының қиылысында пайда болған торды айтады. | |
| |Картада географиялық координатты анықтайтын | |
| |формула: | |
| |Мысалы: нүкте 40º пен 45º солтүстік ендіктердің, | |
| |70º пен 75º шығыс бойлықтардың аралығында жатыр. | |
| |Ендікті дәлірек анықтау үшін сызғыш пен екі | |
| |параллельдің ара қашықтығын (АВ) және төменгі | |
| |параллельден нүктеге дейінгі қашықтықты (АН) | |
| |өлшейміз. Картада АВ 5º тең. | |
| |АВ-5º | |
| |АН-х | |
| |х= АН*5º/ АВ | |
| |АН қашықтығының градус мөлшерін 40º-қа қосамыз. | |
| |Егер картадан АН қашықтығын орнына ВН қашықтығын | |
| |өлшесек, табылған шаманы 45º-тан алып тастар едік. | |
| |Бәрібір нәтижесі бірдей. | |
| |Бойлықтарды да осы әдіспен есептеп табамыз. | |
| |Сызғышпен СД және СН қашықтықтарын өлшейміз: | |
| |СД-5º | |
| |СН-х | |
| |х= СН*5º/ СД | |
| |Шыққан нүкте 70º қосамыз Н нүктенің бойлығы шығады.| |
|4. Жаңа |Төмендегі тапсырмаларды орындау: |Оқушылар тапсырмаларды орындау барысында |
|тақы-рыпты |географиялық объектінің координатасы |атласты, жарты шарлар картасын және |
|бекіту кезеңі |Географиялық объектінің аты |дүниежүзінің физикалық картасын пайдаланады. |
| | |Берілген координаттар арқылы географиялық |
|(10 мин) |6º ш.б. 46º с.е. |объектіні табады. |
| |72º ш.б. 48º с.е. | |
| |72º б.б. 32º о.е. | |
| |60º б.б. 66º о.е. | |
| | | |
| | | |
|5. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |- Географиялық координаттарды анықтаудың қандай | |
|(7 мин) |тәсілдері бар? | |
| |- Градус торы дегеніміз не? | |
| |- Тақтадан ендік пен бойлықты сызып көрсет. | |
| |- Гринвич меридианнын тап. | |
|6. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|7. Үйге |§ 13 оқу. Өздерің тұрған мемлекеттің, облысты, |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |қаланың координатасын анықту. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 10
Мерзімі:
Тақырыбы: Карталарды мазмұнына және масштабына қарай жіктеу.
Мақсаты:
Білімділік: Карталар, олардың түрлеру, әрбір картаның өзіне тән белгілері
туралы түсінік қалыптастыру. Масштабына қарай карталар қалай жіктеледі,
осыны қарастыру, олардың жасалу жолдары, маңызы туралы білім беру.
Дамытушылық: Карталарды талдауды, карталарды түсіндіру, оқуды, жұмыс
істеуді дамыту, өткен сабақтарда лаған білімдерін одан әрі дамыту.
Тәрбиелік: География пәніне деген қызығушылықты артыру.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: интербелсенді тақта, дүниежүзінің физикалық картасы,
глобус.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Жаңа материалды меңгерту кезеңі
3. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
5. Бағалау кезеңі
6. Үйге тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Жаңа |Жаңа тақырыпқа көшпес бұрын төмендегі сұрақтарды |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |қою: |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |Карта дегеніміз не? |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |Оның қандай маңызы бар? |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(20 мин) |Масштаб дегеніміз не? |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |«КАРТА»- табақ деген мағынаны білідреді. Карталарды|түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |мазмұнына қарай былай жіктейміз: |алады. |
| | | |
| |КАРТАЛАР | |
| |(мазмұнына қарай) | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| |[pic] | |
| | | |
| |Топографиялық карталар ұшақтан суретке түсірулердің| |
| |нәтижесінде жасалады. Ірі масштабты карталарды | |
| |қорыту арқылы топографиялық шолу және шолу | |
| |карталары жасалады. Топографиялық шолу- карталардың| |
| |дәлдігі топографиялық карталарға қарағанда төмен. | |
| |Ұшқыштар үшін қолайлы. Себебі осы карталар үлкен | |
| |аумақтың жалпы көрініс шолу мақсатында қызмет | |
| |етеді. | |
| |Шолу карталары- жер бетінің үлкен бөлігінің | |
| |географиялық ерекшеліктерін жалпылама зерттеу | |
| |мақсатына арналады немесе оны географиялық карталар| |
| |деп аталады. | |
|3. Жаңа |«Картаның адам үшін маңызы» эссе жазу. |Эссе жазу. Қысқаша өз ой пікірлерін жазу, оқу.|
|тақы-рыпты | | |
|бекіту кезеңі | | |
| | | |
|(10 мин) | | |
| | | |
|4. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Жалпы географиялық карталардың қандай ерекшелігі | |
|(10 мин) |бар? | |
| |Топографиялық карталар қалай жасалады? | |
| |Жалпы географиялық карталар қалай жасалады? | |
| |Мына масштабтың қайсысы ірі? 1: 50.000, 1: 100.000?| |
| |Неге, дәлелде. | |
|5. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|6. Үйге |§ 14 оқу. |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру | |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 11
Мерзімі:
Тақырыбы: Ұсақ масштабты жалпы географиялық карталарда жер бетінің
бейнелену ерекшеліктері.
Мақсаты:
Білімділік: Жер беті көлемінің бейнеленуі, жер бедерінің бейнеленуі, түрлі
сулардың бейнеленуі, елді мекендердің бейнелену ерекшеліктерімен танысып,
олардың ұсақ масштабты карталарда сипатталуы туралы білімді қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін, өткен тақырыптардан жинаған білім мен
икемділіктерді одан әрі дамыту.
Тәрбиелік: Ұсақ масштабты карталарда бейнелену әдістерімен таныса келе
география пәніне деген қызығушылықты ояту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: дүниежүзінің физикалық картасы.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
6. Бағалау кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Үй |Үй жұмысы бойынша тест тапсырмасын алу: |Тест тапсырмасына арнайы бір парақ қағаз |
|тапс-ырмасын |1. Карта дегеніміз не? |дайындап, сұрақтарды мұқият тыңдап, жауап |
|тексеру |А) сурет |беру. |
|кезеңі. (10 |В) табақ | |
|мин) |С) глобус | |
| |2. Карталарды мазмұнына қарай нешеге бөлінеді: | |
| |А) 2 | |
| |В) 3 | |
| |С) 4 | |
| |3. Тақырыптық карталарды тап: | |
| |А) топографиялық карталар | |
| |В) дүниежүзінің климат картасы | |
| |4. Масштабына қарай карталар нешеге бөлінеді? | |
| |А) 3 | |
| |В) 4 | |
| |С) 5 | |
| |5. Ірі масштабты картаны тап: | |
| |А) 1: 90.000 | |
| |В) 1: 200.000 | |
| |С) 1: 150.000 | |
| |6. Қандай картаның дәлдігі нақтырақ? | |
| |А) топографиялық шолу | |
| |В) топографиялық | |
| |7. Қандай карталар ұшқыштарға арналған? | |
| |А) шолу | |
| |В) топографиялық | |
| |С) топографиялық шолу | |
|3. Жаңа |Дүниежүзілік және жарты шарлар картасынан ешқандай |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |қашықтықты өлшеу жұмыстары жүргізілмейді. Жер |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |бедері қат- қабат бояулармен көрсетіледі. |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |0 метрден төмен- қою жасыл |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(13 мин) |0-200 метр- солғыл жасыл биіктік |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |шкаласы |түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |200-500 метр- сарғыш түс |алады. |
| |Мұхиттар, теңіздер, көлдер көгілдір немесе көк | |
| |түске боялады. | |
| |Тереңдікке байланысты өзгереді- тереңдеген сайын | |
| |бояудың түсі де қоюлана береді. Ұсақ масштабты | |
| |жалпы географиялық карталарда тек қана басты елді | |
| |мекендер: | |
| |мемлекеттердің астаналары; | |
| |аса ірі өндіріс орталықтары; | |
| |тарихи қалалар; | |
| |Дөңгелек белгі қойылады. Қатынас жолдарының ең | |
| |маңыздылығы, темір жолдар мен автомобиль жолдары, | |
| |теңіз кеме қатынасы қамтылады. | |
|4. Жаңа |Атлас пен карталарды пайдаланып дүниежүзіндегі аса |Оқушылар тапсырмаларды орындау барысында |
|тақы-рыпты |биік жерлер мен ең терең аймақтарды биіктік және |атласты, жарты шарлар картасын және |
|бекіту кезеңі |тереңдік шкалалары арқылы анықта, биіктік пен |дүниежүзінің физикалық картасын пайдаланады. |
| |тереңдік шамасында тап. | |
|(10 мин) | | |
|5. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Картадағы түрлі-түсті бояулар не үшін қажет? | |
|(7 мин) |Биіктік шкаласы арқылы нені анықтаймыз және қалай | |
| |анықтаймыз? | |
| |Д.ж. ең терең жер қайда орналасқан және қалай | |
| |аталады? | |
| |Д.ж. ең биік жер қайда орналасқан және қалай | |
| |аталады? | |
|6. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|7. Үйге |§ 15 оқу. |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру | |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 12
Мерзімі:
Тақырыбы: Географиялық картаны жергілікті жердің планымен салыстыру.
Картаның маңызы.
Мақсаты:
Білімділік: План және карта бөлімінде алған білімді одан әрі бекіту,
қайталау. План және карта арасындағы айырмашылықтары мен ұқсастықтарын
салыстырып, білім беру. Картаның адам өміріндегі маңызы, оның қазіргі және
ерте кездегі мәліметтермен салыстыру.
Дамытушылық: План және карталармен жұмыс істеу барысында алған білім мен
икемділіктерді одан әрі дамыту.
Тәрбиелік: География пәніне деген қызығушылықты артыру.Географиялық
мәдениетке баулу.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Құрал-жабдықтар: дүниежүзінің физикалық картасы.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Жаңа материалды меңгерту кезеңі
3. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
5. Бағалау кезеңі
6. Үйге тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Жаңа |Жаңа тақырыпқа көшпес бұрын төмендегі сұрақтарды |Оқушылар дәптерлеріне мұғалімнің |
|мате-риалды |қою: |белгілегендерін жазып, өз ойларын ортаға |
|меңгерту |Карта дегеніміз не? |салып, сұрақтарын қояды. Өзара және |
|кезеңі |Оның қандай маңызы бар? |мұғаліммен пікір алмасады. Интерактивті |
|(20 мин) |План дегеніміз не? |тақтадағы суреттерді бірге талқылап, оларды |
| |План мен географиялық картаның ұқсастықтары мен |түсіндіреді. Керек жерлерін жазып, сызып |
| |айырмашылықтары: |алады. |
| |Масштаб айырмашылығы. План өте ірі масштабта | |
| |сызылады: 1 см-5 м; 1 см-10 м. | |
| |Қамтитын аумағының үлкен- кішілігіне қарамастан, | |
| |картада меридиандар мен параллельдер міндетті түрде| |
| |сызылады. Меридиандар С-О; Параллельдер Б-Ш | |
| |бағыттарды көрсетеді. | |
| |Планда осындай сызықтар болмайды. Планның дәл | |
| |жоғарғы жағы- солтүстік, төменгі жағы- оңтүстік, | |
| |сол жағы- батыс, оң жағы- шығыс бағыттарына тура | |
| |кеелді. | |
| |3.Шағын ғана алқапты қамтитындықтан планда Жер | |
| |шарының дөңестігі ескерілмей, жер беті жазық дәл | |
| |есептелінеді. Оның кез- келген жерінде түрлі өлшем | |
| |жұмыстарын жүргізуге болады. Бейнелейтін жердің | |
| |көлеміне картадағы бұрмалау мөлшері артта түседі. | |
| |4.Шартты белгілердің айырмашылығы. Пландағы шартты | |
| |белгілер бойынша көптеген заттардың нақты мөлшерін | |
| |анықтауға болады. Картада ондай мүмкіндік жоқ. | |
| |Картаның біз үшін маңызы өте жоғары: 1. Зерттеу | |
| |жұмыстарына; 2. Бағдар; 3. Танымдық; 4. Климат, ауа| |
| |райы; 5. Болжам жасау; 6. Пайдалы қазбалар. | |
| | | |
|3. Жаңа |«Картаның адам үшін маңызы» эссе жазу. |Эссе жазу. Қысқаша өз ой пікірлерін жазу, оқу.|
|тақы-рыпты | | |
|бекіту кезеңі | | |
| | | |
|(10 мин) | | |
| | | |
|4. Сабақты |Тақырыпты қорытындылай келе фронтальды сұрақтар |Мұғалімнің сұрақтарына өз немесе мұғалімнің |
|қорытындылау |қою: |қалауымен жауап береді. |
|кезеңі |Не себепті планда жер беті бұрмаланбай бейнеленеді?| |
|(10 мин) |План мен географиялық картаның ұқсастықтары неде? | |
| |Айырмашылықтары қандай? | |
| |Картаның күнделікті тұрмыстағы пайдасы туралы мысал| |
| |келтіріңдер? | |
|5. Бағалау |Оқушыларды сабаққа қатысуларына, тапсырмаларды |Өздеріне лайықты бағаларын алады. Ескертулері |
|кезеңі |орындауларына қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай|болса мұғалімге айтады. |
|(2 мин) |5 баллдық шкаламен бағалайды. | |
|6. Үйге |§ 16 оқу. План және карта тарауын қайталап келу, |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |кескін карта, атласты алып келу. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 13
Мерзімі:
Тақырыбы: Сарамандық жұмыс №1.
Мақсаты:
Білімділік: Өткен сабақта алған білім мен икемділіктерді одан әрі дамыту,
білімді бекіту, қайталау.
Дамытушылық: Географиялық көзқарасты, дүниетанымын,картамен жұмыс істеуді
одан әрі дамыту.
Тәрбиелік: Өз еліне деген патриоттық сезімді ояту. Географиялық мәдениетке
баулу.
Сабақтың түрі: қайталау, бекіту.
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: дүниежүзінің физикалық картасы.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Білім мен икемділіктерді бекіту кезеңі.
3. Қорытындылау кезеңі.
4. Бағалау кезеңі.
5. Үйге тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Білім мен |Тапсырма 1. |Атлас,карталарды пайдалана отырып оқушылар |
|икемділіктерді|Анықтама бер: азимут, ендік, бойлық, географиялық |мұғалім берген тапсырмаларды орындауға |
|бекіту кезеңі.|тор, глобус. |кіріседі. Ол үшін транспортир, планшет, ақ |
|(40 мин) |Тапсырма 2. |қағаз, түрлі-түсті қарындаштарды пайдаланады. |
| |Карталар мен атластарды пайдалана отырып төмендегі | |
| |координаттар бойынша географиялық объектілерді | |
| |табыңдар: | |
| |60º с.е.-30º ш.б; 34º с.е.- 30º ш.б; 0º с.е.- 50º | |
| |б.б; 34º с.е.- 20º ш.б. | |
| |Тапсырма 3. | |
| |Төмендегі мәтінді пайдалана отырып план құрастыр: | |
| |Туристер Арыс темір жол станциясынан бастап | |
| |туристік жорыққа шықты. Темір жол азимуты 305º. | |
| |Жолдың солтүстік- шығысында бұта аралас ағаштар | |
| |тұр. Станциядан асфальт жол бойымен 50º бағытта 450| |
| |м жүре отырып шалғынды алаңға шығуға болады. Жолдың| |
| |оң жағында телефон жүйесі, ал сол жағында шарбақ | |
| |бар. Шалғынды алаңмен 750м жүріп су бөгеніне келіп | |
| |жетеді. Бөгеннің шығысында кіші-гірім су қоймасы, | |
| |батысында жел диірмен бар. Бірақ, туристер ол жол | |
| |арқылы жүрмей 310º бағыттағы сүрлеу жолменен 500м | |
| |аралас орман арқылы шалғын алаңына шықты. 200м | |
| |жүрген соң Тихау өзені жағалауына жетті және ағаш | |
| |көпір арқылы өзеннен өтіп 315º бағытта 300м | |
| |қашықтықтағы Заречное ауылына жетті. Жолдың оң | |
| |жағында терең жыра мен сай бар. | |
|3. |Тапсырмаларды аяқтап болғаннан кейін жинап алу. |Дәптерді мұғалімге тапсыру. |
|Қорытындылау | | |
|кезеңі. | | |
|(1 мин) | | |
| | | |
| | | |
|4. Бағалау |Сарамандық жұмысты тексергенен кейін тапсырманы |Максималды баға алуға тырысу. |
|кезеңі |орындау дәрежесіне лайықыт бағаларын қою. | |
|(1 мин) | | |
|5. Үйге |План және карта тарауын қайталап келу, кескін |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |карта, атласты алып келу. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

6-сынып
Сабақ: 14
Мерзімі:
Тақырыбы: І Жарты жылдық бақылау жұмысы.
Мақсаты:
Білімділік: Тоқсан бойы алған білімді қайталау, тексеру, еске түсіу және
бекіту.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту. Танымдық қызығушылығын
арттыру.
Тәрбиелік: Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым- қатынас жасауды
үйрету. Өздігінен жұмыс істеуді үйрету.
Сабақтың түрі: қайталау.
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: интербелсенді тақта.
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Білім мен икемділіктерді бекіту кезеңі.
3. Қорытындылау кезеңі.
4. Үйге тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы

|Сабақ-тың |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|кезеңде-рі | | |
|1. Ұйымдастыру|Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта|
|кезеңі |тексеру. |кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|(2 мин) | | |
|2. Білім мен |І- нұсқа |Атлас,карталарды пайдалана отырып оқушылар |
|икемділіктерді|1. Масштаб және оның түрлері. |мұғалім берген тапсырмаларды орындауға |
|бекіту кезеңі.|2. Ежелгі заманғы географиялық зерттеулер. |кіріседі. Ол үшін транспортир, планшет, ақ |
|(41 мин) |3. Географиялық картаның адам өміріндегі маңызы. |қағаз, түрлі-түсті қарындаштарды пайдаланады. |
| |4. Географиялық карта мазмұнына қарай нешеге | |
| |бөлінеді? Мысал келтір. | |
| | | |
| |ІІ- нұсқа | |
| |1. Жердің күн жүйесіндегі орны. | |
| |2. Орта ғасырлардағы географиялық зерттеулер мен | |
| |ашылулар. | |
| |3. Географиялық карта масштабына қарай нешеге | |
| |бөлінеді? Мысал келтір. | |
| |4. Картада жер бетінің бейнелену ерекшеліктері | |
| |қандай? | |
|3. |Тапсырмаларды аяқтап болғаннан кейін жинап алу. |Дәптерді мұғалімге тапсыру. |
|Қорытындылау | | |
|кезеңі. | | |
|(1 мин) | | |
| | | |
| | | |
|4. Үйге |План және карта тарауын қайталап келу, кескін |Мұғалімнің тапсырмасын күнделіктеріне жазып, |
|тапсырма беру |карта, атласты алып келу. |түсінбегендерін сұрайды. |
|кезеңі | | |
|(1 мин) | | |

Сабақ №18
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Жер қыртысының қозғалысы. Жел сілкіну
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға жер қыртысында болып тұратын қозғалыстар жайында
білім беру. Оқушылардың «жер сілкіну», «жердің баяу қозғалыстары»,
«эпицентр» жайлы ұғымдарын және жер қыртысының үнемі дамуда болатындығы
туралы дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың өткен тәжірибелерінде үйренген икемділіктері мен
дағдыларын, білімдері мен географиялық көзқарастарын кеңейту.
Тәрбиелік: Жер қозғалыстары туралы білімдерін кеңейтіп, пәнге деген
сүйіспеншіліктерін тудыру, географиялық мәдениетке тарту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: дүние жүзінің физикалық картасы, глобус, «Литосфераның
құрылысы» суреті, «Жер сілкінудің» суреті
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
6. Бағалау кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Сабақтың барысы
| |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|Кезеңде| | |
|р | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін |
| |дайындығын тексеру. |анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|2 |Ең алдымен дәптерлерін тексеріп, кейін өткен |Оқушылардың жауаптары: |
| |тақырып бойынша сұрақтар қояды: |1. Жер қыртысы 8 литосфералық тақтадан тұрады: Еуразиялық, |
| |1. Жер қыртысы қанша литосфералық тақтадан |Үнді-Еуропалық, Антарктикалық, Солтүстік Америкалық, Оңтүстік |
| |тұрады? Оларды ата. |Америкалық, Африкалық, Наска тақталары |
| |2. Мұхит орта жоталары дегеніміз не? |2. Жер қыртысының жарықтарының бойымен жан-жаққа таралуының |
| |3. Тау жыныстары дегеніміз не? Олардың қандай |нәтижесінде екі жағынан түзілетін су асты жоталары. |
| |түрлері болады? |3. Жер қыртысын толтырып табиғи денелерді тау жыныстары, оларды |
| | |құрайтын заттар минералдар деп аталады. Олардың 3 түрі болады: |
| | |шөгінді (химиялық, кесек шөгінділер, органикалық), магмалық, |
| | |метаморфты |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қойылады: 1. Жер |Жауаптары: 1. Иә, қозғалады. Оны көзбен байқау қиын, бірақ |
| |қыртысы қозғала ма? Қозғалса оны қалай байқауға |литосфералық тақталар баяу қозғалып тұрады. |
| |болады? |Кейін оқушылар мұғалімнің бағыттауымен жаңа тақырыпты меңгере |
| |Жаңа тақырыпты келесі жосапр бойынша меңгереді: |бастайды: |
| |Жер қыртысының қозғалыстары |1. Жер қыртысы қозғалысының екі түрі болады: 1 – жер қыртысының |
| |Жер сілкіну |баяу көтерілуі мен төмендеуі; 2 – тау жасалу қозғалысы |
| |Жер сілкінуді зерттеу |жер қыртысы ешқашанда тыныш жатпайды: оның кейбір аумағы |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана отырып, |көтерілсе, басқа бір жері шөгеді. Мысалы, Скандинавия жағалары |
| |тақырыпты меңгеру. |жылына шамамен 1 см-ге көтеріледі. Бұл процесс жер бетінің |
| |- Оқулықтағы суреттерге қарап температураны |географиялық жағдайларын өзгертеді. Мәселен, теңіз жағалаулары – |
| |өлшейтін аспаптрдың құрылысын сипаттайды. |құрлыққа, шығанақтар – көлдерге, аралдар – түбектерге айналды. |
| | |Тау жасалу кезінде жер қыртысы майысады, қатпарға бүктеледі |
| | |немесе жарықтармен бөлшектенеді және сол жарықтары бойлап |
| | |ығысады. Мұндай қозғалыс жер бедерін өзгертіп жібереді: жазық |
| | |жердің орнына таулар пайда болады. Тау түзілу жер бетінде жиі |
| | |болатын құбылыс – жер сілкінулерге апарып соғады. |
| | |2. Жер сілкіну дегеніміз – жер қыртысы мен жоғары мантиядағы |
| | |кенет ығысу және ыдыраулардың әсерінен туатын жер асты дүмпулері |
| | |мен жер бетінің тербелістері. |
| | |Жердің терең қойнауындағы тау жыныстары қабаттарының кенет |
| | |жарылып, ығысатын жерін жер сілкіну ошағы (гипоцентр) деп атайды.|
| | |Ошақтағы дүмпудің жер бетіне шығатын жері эпицентр (эпи – |
| | |үстіңгі, центр – шеңбердің орталығы) деп аталады. Жер сілкіну 12 |
| | |балдық шкаламен өлшенеді. |
| | |3. Түрлі зерттеулер жер сілкінуінің ошақтары литосфералық |
| | |тақталардың шеттеріндегі жер қабығының қозғалмалы алқаптарында |
| | |шоғырланғанын көрсетеді. Жер сілкіну жиі болып тұратын аймақтар |
| | |сейсмикалық аймақтар деп аталады. Жер шарында 100-ге жуық |
| | |сейсмикалық стансалар бар. Жер қыртысының қозғалысын өте сезімтал|
| | |келетін сейсмограф құралдары тіркеп отырады. |
|4 |Тақырыпты бекіту үшін пысықтау сұрақтарын қояды:|Оқушылардың жауаптары: 1. Жер қыртысында баяу қозғалыстар тік |
| |1. Жер қыртысында баяу қозғалыстар қалай жүреді?|(көтерілу мен төмендеу) және көлденең «тау жасалу) жүреді. 2. |
| |2. Қазақстан аумағының қай бөлігін бұрынғы кезде|Қазақстан аумағының барлық дерлік жерін теңіз басып жатқан. 3. |
| |теңіз басып жатқан? 3. Жер сілкіну неге |Жер сілкіну тау жасалу процесінің жиілігіне байланысты. 4. Жер |
| |байланысты? 4. Сейсмикалық аймақтар дүние |сілкінуінің ошақтары литосфералық тақталардың шеттеріндегі жер |
| |жүзінде қандай жерлерде орналасқан? |қабығының қозғалмалы алқаптарында орналасқан |
|5 |Сабақты оқушылармен бірге қорытындылайды. |Оқушылар бүгінгі сабақта жер қыртысының қозхғалыстары туралы, жер|
| | |сілкіністері және оларды зерттеудің маңызы туралы білгенін және |
| | |жер сілкіну ошағы , эпицентр, сейсмикалық аймақтар , сейсмикалық|
| | |стансалар, сейсмографтар терминдерімен танысқандары туралы айтып|
| | |сабақты қорытындылайды. |
|6 |Оқушылардың белсенділігіне қарай бағалайды. |Күнделіктеріне бағаларын қойдырып алады. |
|7 |§20, 51-53 б.б. Тақырып соңындағы сұрақтар. |Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады, түсінбеген жерлерін |
| | |мұғалімнен сұрап, анықтайды. |

Сабақ №20
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Жанартаулар, ыстық бұлақтар, гейзерлер.
Мақсаты:
Білімділік: «Жанартау» және «гейзер» ұғымдарын қалыптастыру. Оқушыларға
жанартау үрдісінің жер қойнауынан магманың шығуымен байланыстылығын және
жанартау әрекетінің жер қабықтарының (ЛГА) қалыптасуына әсері туралы білім
беру.
Дамытушылық: жанартауларды картадан көрсету арқылы икемділіктері мен
дағдыларын дамыту.
Тәрбиелік: Жанартаулар, ыстық бұлақтар, гейзерлер туралы оқып
қызығушылықтарын тудыру арқылы пәнге деген сүйіспеншіліктерін арттыру,
картамен жұмыс істету арқылы географиялық мәдениетке баулу.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас, суреттер: «Жанартау
құрылысы», «Жанартау атқылауы»
Негізгі ұғымдар: литосфералық тақталар ұғымы, тау жыныстары
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Жаңа тақырыпқа көшуге дайындық кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі

Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ|
| |тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру. |екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|2 |Кіріспе сұрақтар: |Оқушылардың жауаптары: |
| |1. Литосфералық тақталар дегеніміз не? |1. Жер қыртысын құрайтын орасан зор қатты тақталар |
| |2. Олардың шекаралары материктердің шекараларымен |2. Олар материк маңайындағы мұхит алқаптарымен қоса |
| |сәйкес келе ме? |ірі тақталарды құрайды. Мысалы, Еуразия тақтасына осы |
| |3. Литосфералық жарықтарды бойлай жер бетіне қандай |материкпен бірге Атлант мұхитының солтүстік-шығысы |
| |қоймалжың зат шығады? |және Солтүстік Мұзды мұхитының үлкен бөлігі кіреді. |
| | |3. Жердің терең қойнауынан жоғары температура мен |
| | |үлкен қысым жағдайында түзілетін, газға бай, балқыған |
| | |зат - магма. |
|3 |Жаңа материалды төмендегі жоспар бойынша игеру қажет:|Оқулықтың «Жанартау және оның құрылысы» суретті |
| |1. Жанартаулардың пайда болуы және құрылысы. |талдайды. Суреттен магма ошағын, жанартаудың көмейін, |
| |2. Сөнген және сөнбеген жанартаулар. |кратерді, лаваны көрсетіп сипаттайды. Сонымен қатар |
| |3. Жанартаулрды зерттеу. |жанартаулар сөнген және сөнбеген болып бөлінетіндігі |
| |4. Ыстық бұлақтар, гейзерлер. |айтылады. |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана отырып,тақырыпты |Гейзер ұғымын түсіндіргеннен кейін оқушылар әдетте |
| |меңгеру. |қандай жерлерде болуы мүмкін деген сұрақтарға жауап |
| |- Картадан сөген және сөнбеген жанартауларды анықтау,|береді: олар картадан Камчатканы және Жапония, Жаңа |
| |көрсету. |Зеландия, Исландия аралдарын көрсетеді. |
| |Оқулықтың «Таулардың, сейсмикалық аймақтардың және |Оқулықтың «Таулардың, сейсмикалық аймақтардың және |
| |жанартаулардың таралу картасы» атты иллюстрация |жанартаулардың таралу картасы» атты иллюстрация |
| |бойынша жер бетіндегі жанартаулардың таралуы, жер |бойынша жер бетіндегі жанартаулардың таралуы, жер |
| |сілкіну және тау аймақтарының байланыстылығын анықтау|сілкіну және тау аймақтарының байланыстылығын анықтау |
| |тапсырмасын береді. |тапсырмасын орындайды. |
|4 |Жаңа тақырыпты бекіту сұрақтары: |Тақырыпты бекіту сұрақтарына жауаптары: |
| |Жанартау қалай пайда болады? |1. Тереңде орналасқан магма жер қыртысында пайда |
| |Жанартаудың құрылысын сипаттап беріңдер. |болған жарықша саңылаулар арқылы жоғары қарай зор |
| |Жанартау қалай атқылайды? |қысыммен атқылап, жер бетіне шығып төгіледі. |
| |Жанартаулардың қандай түрлері бар? |2. Магма ошағынан жоғары қарай көмейі, одан жоғары |
| |Жанартауды не үшін зерттеу қажет? |кратер. |
| |Ыстық бұлақтар мен гейзерлер қандай жағдайда пайда |3. Ең алдымен гүріл естіледі, кейін газ бен бу шығады,|
| |болады? |кейін жаңбыр суы мен күл араласқан лай тасқыны, лава |
| | |ағады. |
| | |4. Сөнген және сөнбеген жанартаулар. |
|5 |«Жанартау әрекеттерінің маңызы» тақырыбына ойды |Мұғаліммен бірге «Жанартау әрекеттерінің маңызы» |
| |қорытындылау. |тақырыбына ойларын айтып, сабақты қорытындылайды. |
|6 |Оқушылардың белсенділігіне қарай бағалайды. |Күнделіктеріне бағаларын қойдырып алады. |
|7 |§21 54-57 б.б. |Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады, түсінбеген |
| |Тақырып соңындағы сұрақтар. |жерлерін мұғалімнен сұрап, анықтайды. |
| |38-сурет салу. | |

Сабақ №21
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Таулар. Таулардың биіктігіне қарай бөлінуі
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың «таулар», «тау жотасы», «тау аңғары», «таулы өлке»,
«тау торабы» ұғымдарын қалыптастыру. Таулрдың биіктік бойынша және пайда
болуына қарай бөлінуін меңгерту. Таулардың пайда болуы және ескі,жас таулар
жайында түсінік беру.
Дамытушылық: картадан таулардың түрлерін көрсету арқылы икемділіктері мен
дағдыларын дамыту.
Тәрбиелік: таулар туралы білім алып, пәнге деген сүйіспеншіліктерін тудыру,
географиялық мәдениетке баулу.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, Қазақстанның физикалық картасы,
«Таулар» тақырыбына арналған суреттер. Кескін карталар
Сабақтың кезеңдері: 1. Ұйымдастыру кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
5. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
6. Үйге тапсырма беру кезеңі

Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|-дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін |
| |дайындығын тексеру: оқушылардың барылығында|анықтау. Сабаққа дайындалу. |
| |оқулықтарының, дәптерлерінің, атластарының | |
| |бар-жоқтығын тексеру. | |
|2 |Ең алдымен «таулар», «тау жотасы», «таулы |1.§22 пайдалана отырып, «таулар», «тау жотасы», «тау аңғары», |
| |өлке» және «тау торабы» ұғымдарын |«таулы өлке», «тау торабы» ұғымдарының мағынасын тауып, |
| |түсіндіріп өтеді. Олардың анықтамаларын |дәптерлеріне анықтамасын жазады. |
| |оқулықтан тауып, дәптерлеріне жазып алу |2. Таулардың абсолют биіктігіне қарай топталуын анықтап, |
| |тапсырмасын береді. |сызбаны толықтырып жазады. Әр түріне мысал келтіреді. |
| |Оларға мысалдар келтіреді: Тянь-Шаньдағы |Таулар. |
| |Іле Алатауы мен Күнгей Алатаудың қосылған | |
| |жері Шелек-Кебін тау торабын құрайды. Дүние| |
| |жүзіндегі ең биік тау – Гималай (оқулықтағы|аласа 1000-2000 м биік |
| |суретті көрсетеді). Жер шарындағы ең биік |Оларға бірнеше мысалдар келтіріледі: Қазақстанның Сарыарқасы – |
| |нүкте Джомолунгма (Эверест) шыңы 8848 м. |аласа тауларға жатады. Орташа биік тауларға – Қырым таулары |
| |Кейін таулардың биіктігіне қарай бөлінуі |жатады. Биік тауларға – Кавказ, Алтай таулары жатады. |
| |туралы айтады. Бұл жіктемені оқулық |Мұғалімнің көрсеткен мысалын дәптерлеріне жазып алады: |
| |мәтінінен тауып дәптерлеріне сызбасын |Кавказ тауы Еуразия материгінде, Қара және Каспий теңіздерінің |
| |түсіріп, мысал келтіру тапсырмасын береді. |аралығында орналасқан. |
| |Кейін таулардың географиялық орнын қалай |Тау жоталары солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай созылған|
| |анықтауға болатынын түсіндіріп, мысал |таудың ұзындығы 1100 км. |
| |келтіреді. |Бұл тау биік тауға жатады. Басым биіктіктері 3000-5000 м болып |
| | |келеді. |
| | |Ең биік шыңы – Эльбрус (5642), координаталары – 43°с.е. және |
| | |43° ш.б. |
|3 |Тақырыпты бекіту ретінде тақырып соңындағы |5-тапсырма: Орал – аласа тауларға, Скандинавия таулары – аласа |
| |5,6,7,8 тапсырмаларды орындау тапсырмаларын|тауларға, Альпі таулары – орташа биік тауларға жатады. |
| |береді. |6-тапсырма: Тянь-Шань таулары |
| | |7-тапсырма: Кордильер тауларының биіктігі орталығында 3000-4000|
| | |мыңнан астам, солтүстігі және оңтүстігіне қарай 1000-2000 м-ге |
| | |дейін жетеді. |
|4 |Тақырыпты оқушылармен бірге қорытындылайды.|Тақырыпты мұғаліммен бірге қорытындылайды. |
|5 |Оқушылардың белсенділігіне қарай бағалайды.|Күнделіктеріне бағаларын қойдырып алады. |
|6 |§22 57-58 б.б. Тақырып соңындағы |Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады, түсінбеген жерлерін |
| |сұрақтар. Жартышарлар кескін картасына |мұғалімнен сұрап, анықтайды. |
| |тауларды созылу бағытына қарай белгәлеу. | |
| |Тауларды олардың орналасқан жерлерін | |
| |картадан көрсете білу . | |

Сабақ №22, 23
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Таулардың пайда болуы. Қатпарлы және қатпарлы-жақпарлы таулар.
Таулардың өзгеруі.
Жазықтар. Жазықтардың пайда болуы және өзгеру
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың «таулар», «тау жотасы», «тау аңғары», «таулы өлке»,
«тау торабы», « жазық» ұғымдарын қалыптастыру. Таулрдың биіктік бойынша
және пайда болуына қарай бөлінуін меңгерту. Таулардың пайда болуы және
ескі,жас таулар жайында түсінік беру. Жазықтарды биіктігі жағынан және
пайда болуы жағдайына қарай әртүрлі болатыны жайлы түсініктерін
қалыптастыру. Жазықтардың шаруашылықта пайдалану түрлерін білу.
Дамытушылық: Дүние жүзінің және Қазақстанның физикалық картасынан таулар
мен жазықтарды көрсету және сипаттау арқылы икемділіктері мен дағдыларын
одан әрі дамыту.
Тәрбиелік: Таулар, жазықтар туралы оқып қызығушылықтарын тудыру арқылы
пәнге деген сүйіспеншіліктерін арттыру, картамен жұмыс істету арқылы
географиялық мәдениетке баулу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Негізгі ұғымдар: таулар, тегіс және төбелі жазық, ойпат, қыратты
жазықтар, таулы үстірттер, жыра, сай,
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ |
| |дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын |екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
| |тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, анықтамаларын |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге |
| |тексереді. Кескін карталарын тексереді. |тексертеді. Ескертулері болса, мұғалімге айтып, |
| | |түсінбегендерін сұрайды. |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) |Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) Жанартау – көмейінен |
| |Жанартаулар дегеніміз не, ал таулар дегеніміз |ыстық газ, бу, күл, тас, тау жыныстары атқылап тұратын |
| |не? 2) Тау жотасы, таулы өлке және тау торабы |және жер бетіне отты қоймалжың зат – лава тасып төгілетін |
| |дегеніміз не? 3) Таулар қалай жіктеледі? |конус пішінді тау. Тау дегеніміз жер бетінің маңайындағы |
| |Жаңа материалды төмендегі жоспар бойынша игеру |жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан, қатты тілімденген биік|
| |қажет: |бөліктері. 2) Бір-біріне жалғаса ондаған, жүздеген км-ге |
| |1. Таулардың пайда болуы. Қатпарлы, |созылып жатқан таулар; тау жоталарының шоғыры; тау |
| |қатпарлы-жақпарлы таулар. |жоталарының түйіскен жері; 3) таулар биіктігіне қарай 3-ке|
| |2. Ескі және жас таулар |– аласа, орташа биік, биік таулар болып бөлінеді. |
| |3. Таулардың өзгеруі. Физикалық үгілу, химиялық |1. Мұғалімнің әңгімесін тыңдап отырып, дәптерлеріне |
| |үгілу, органикалық үгілу |қатпарлы таулар, қатпарлы-жақпарлы таулар анықтамаларын |
| |Тегіс және төбелі жазықтар. |жазып алады. Оларға мысалдар келтіреді: |
| |Жазықтардың биіктік айырмашылықтары |Таулар (пайда болуына қарай) |
| |Жазықтардың пайда болуы | |
| |Жазықтардың өзгеруі |қатпарлы таулар |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана |қатпарлы-жақпарлы таулар |
| |отырып,тақырыпты меңгеру. |Альпі, Кавказ, Кордильер таулары Алтай, |
| |- Картадан таулар мен жазықтарды көрсету |Тянь-Шань таулары |
| |Оқулықтың «Таулардың, сейсмикалық аймақтардың | |
| |және жанартаулардың таралу картасы» атты |Кейін жанартаулар мен таулардың арасындағы байланысты |
| |иллюстрация бойынша жер бетіндегі жанартаулардың|анықтайды. Тауларды картадан қарап, сипаттайды |
| |таралуы, жер сілкіну және тау аймақтарының |2. Ескі және жаңа таулардың анықтамаларын жазып алады. |
| |байланыстылығын анықтау тапсырмасын береді. |Оларға мысалдар келтіреді: |
| | |Таулар (жасына қарай) |
| | | |
| | |ескі таулар жас таулар |
| | |Орал, Сарыарқа Кавказ, Памир, Гималай, |
| | |Кордильер |
| | | |
| | |Таулардың биіктігі мен жасы арасындағы байланысты |
| | |анықтайды. Картадан көрсетеді. |
| | |3. Ең алдымен жалпы үгілу не екенін түсініп алып, |
| | |угілудің, физикалық, химиялық және органикалық үгілудің |
| | |анықтамаларын жазып алады. Олардың әрбіреуіне сипаттама |
| | |береді. |
| | |4. Жазықтың анықтамасын жазып алады. Кейін тегіс және |
| | |төбелі жазық не екенін түсініп алғаннан кейін |
| | |анықтамаларын жазып алады. Жазықтар түрлерінің |
| | |ерекшеліктерін анықтап, меңгереді. |
| | |5. Жазықтар биіктіктеріне қарай ойпат, қырат жазықтар және|
| | |таулы |
| | | |
| | | |
| | |ескі таулар жас |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |үстірттер болып бөлінеді. |
| | | |
| | |Жазықтар (биіктігіне қарай) |
| | | |
| | | |
| | |ойпаттар қырат жазықтар |
| | |таулы үстірттер |
| | |200 м-ден төмен 200-500 м |
| | |500 м-ден астам |
| | | |
| | |Жазықтар түрерін картадан адыратып, көрсетеді. |
| | |6. Алғашқы жазы ұғымының анықтамасын тауып жазып алады. |
| | |Жазықтардың пайда болуы тау жыныстары түрлерімен |
| | |байланыстылығын анықтайды, оларға мысалдар келтіреді: |
| | |өзендер тосқындары мен шөгінділерінен пайда болған жазық –|
| | |Ұлы Қытай жазығы. |
| | |7. Жазықтардың өзгеруіне ықпалын тигізетін ішкі және |
| | |сыртқы күштерге сипаттама береді. Олардың салдарынан пайда|
| | |болатын жер бедері пішіндерін анықтайды. Оларға анықтама |
| | |береді. Жазықтарды топтайды: 1) алғашқы жазық, 2) |
| | |аллювийлік жазық, 3) денудациялық жазық, 4) жанартаулық |
| | |жазық. Оларға толық сипаттамалар беріп, шартты белгілерін |
| | |қарастырады. |
|4 |Тақрыптарды бекіту сұрақтары: 1) Таулар пайда |1) қатпарлы және өатпарлы-жақпарлы таулар; 2) жазықтар – |
| |болуына қарай қалай бөлінеді? 2) жазықтар қалай |тегіс, төбелі жазықтар; биіктігіне қарай – ойпат, қыратты|
| |жіктеледі? |жазықтар, таулы үстірттер. |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін анықтап,|Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты |
| |жалпы сабақты қорытындылайды. |өткен жерлерін айтады. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне қарай, |Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, |
| |жауаптарының дұрыстығына қарай бағалайды. |күнделіктеріне қойдырады. |
|7 |Үй тапсырмасына §§23-24. Тақтаға жазған кестені |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |толтыру. Кескін картаға жазықтарды түсіру. | |

Сабақ №24, 25
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Мұхит түбіндегі таулар мен жазықтар. Жер бетін шаруашылықта
пайдалану және қорғау.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың мұхит түбіндегі таулар мен жазықтар жайлы ұғымдарын
қалыптастыру. Мұхит түбін зерттеу әдістерімен таныстыру. Оқушыларды жер
бетін шаруашылықта пайдалану және қорғау шараларымен таныстыру. Алған
білімдерінің негізінде оқушыларда табиғат байлықтарына ұқыпты қатынас
қалыптастыру.
Дамытушылық: Тереңдік шкаласын пайдаланып, мұхит пен теңіздердің
тереңдіктерін анықтау.
Тәрбиелік: Таулар, жазықтар туралы оқып қызығушылықтарын тудыру арқылы
пәнге деген сүйіспеншіліктерін арттыру, картамен жұмыс істету арқылы
географиялық мәдениетке баулу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Негізгі ұғымдар: мұхиттар мен ттеңіздер, тау жыныстарының әр түрлілігі
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ |
| |дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын |екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
| |тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, анықтамаларын |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге |
| |тексереді. Кескін карталарын тексереді. |тексертеді. Ескертулері болса, мұғалімге айтып, |
| | |түсінбегендерін сұрайды. |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) |Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) жердің ішкі |
| |Құрлықтағы таулардың пайда болуына қандай күштер|күштерінің әсерінен әр түрлі жыныстардан тұратын қабаттары|
| |әсер етті? 2) Құрлықтағы жазықтар қалай пайда |майысып, қатпарларға бүктеледі. 2) 3 түрлі жолы бар: 1. |
| |болады? 3) Мұхит түбінде таулар мен жазықтар бар|Бұрынғы теңіз түбі; 2. Өзендердің тосқындары мен |
| |ма? Бар болса, неліктен? Мұхит түбін және оның |шөгінділерінен пайда болады; 3. таулардың ұзық бұзылу |
| |тереңдігін зерттеу неліктен қажет болды? Жаңа |үрдісінің нәтижесінде п.б.; 4. лава тасқындарының жер |
| |материалды төмендегі жоспар бойынша игеру қажет:|бетіне шығып, жайылып, тегістелуінің нәтижесінде п.б. 3)|
| |1. Мұхит түбін зерттеу. |Мұхит түбінде жер бетіндегі сияқты үрдістер жүріп жатады. |
| |2. Мұхит түбіндегі таулар. |Сондықтан онда таулар да жазықтар да болады. |
| |3. Мұхит түбіндегі жазықтар. |1. Мұхит түбін зерттеу әдістерін мәтіннен анықтайды, |
| |4. Жер беті – табиғаттың ең басты байлығы. Адам |нәтижесінде мына түрлерін жазып алады: 1) Бұрынғы кезде |
| |өз іс-әрекетінде жердің табиғат байлықтарын |мұхит тереңдігі арқанға байланған ауыр заттың көмегімен |
| |қалай пайдаланады? |өлшенетін; 2) эхолот құралымен; 3) Кеменің жүзу барысында |
| |Қазба байлықтар – жер қойнауының негізгі қоры. |мұхит түбінің кескінін түсіру құралымен; 4) |
| |Жер бетін ұтымды пайдалану. |фототелекамералармен; 5) жердің жасанды серіктері мен |
| |«Елің бай болсын десең, жеріңнің бабын тап» |ғарыш кемелеріне орнатылған аппараттар арқылы зерттеу |
| |Табиғатты қорғау – мемлекеттік іс. |жұмыстары жүргізілген. |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана отырып, |2. Мұхит түбі жер бедерінің қалыптасуына жер қыртысының |
| |тақырыпты меңгеру. |қалыптасуына жер қыртысының жарықтары, тау түзілу |
| |- Картадан мұхит түбіндегі таулар мен жазықтарды|үрдістері, баяу көлбеу қозғалыстар, жанартау әрекеттері, |
| |көрсету |жер сілкіну күштері әсер ететіндігі естеріне түсіріледі. |
| |Оқулықтың «Таулардың, сейсмикалық аймақтардың |Оқулықтағы немесе тақтадағы Д.ж. мұхит түбінің кесіндісі |
| |және жанартаулардың таралу картасы» атты |суретін талдай отырып «материктік қайраң», «материктік |
| |иллюстрация бойынша жер бетіндегі жанартаулардың|беткей», «мұхит жазығы – қазаншұңқырлар», «мұхит түбіндегі|
| |таралуы, жер сілкіну және тау аймақтарының |таулар» ұғымдарын иегереді. Су бетіне шығып тұрған |
| |байланыстылығын анықтау тапсырмасын береді. |таулардың шыңдары – аралдар болатындығын анықтайды. |
| | |3. Мұхит түбіндегі ірі жазықтары – қазаншұңқырлар |
| | |екендігін анықтайды. Материктік қайраң, материктік беткей,|
| | |шұңғымалардың анықтамасын тауып жазады. |
| | |4. «Жер беті – табиғаттың ең басты байлығы» деген ұғымды |
| | |талқылап, өз ойларын ортаға салады: егін егеді, мал |
| | |бағады, жеміс-жидек, ағаш отырғызады, түрлі құрылыстар |
| | |салып, қалалар тұрғызады, жол тартады, нәтижесінде тамақ |
| | |өнімдерінің 88%-ын жер бетінен алады, сол сияқты жер |
| | |бетінің 10%-ын мал шаруашылығына қажетті жайылымдар алады.|
| | | |
| | |5. «Қазба байлықтар – жер қойнауының негізгі қоры» деген |
| | |сөздердің мән-мағынасын ашып айтады: жер қойнауы – |
| | |байлықтың көзі. Түрлі |
| | |Пайдалы қазбалар жерден өндіріледі. Олар халық |
| | |шаруашылығында пайдаланып, ел экономикасы дамуының көзі |
| | |болып табылады. Сонымен қатар жер бетінде өсетін |
| | |өсімдіктер мен тіршілік ететін жануарлардың шаруашылықтағы|
| | |маңызы зор. Барлық тіршілікке қажетті суқоймалары да, |
| | |бұлақ көздері де осы жер беті мен оның қойнауында. |
| | |6. Жер бетін ұтымды пайдалану деген не, оны жүргізу |
| | |жолдарын анықтайды. өз өлкелерінде қандай жер бетін қорғау|
| | |шаралары жүргізіліп жатқанын айтады. |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |7. Қазақ халқында ертеден сақталған табиғатты қорғау |
| | |дәстүрі туралы өз білгендерін айтады. |
| | |8. Қазақстан Республикасының «Қоршаған ортаны қорғау |
| | |туралы» заңында қандай мәселелер қозғалғандығын айтып |
| | |өтеді. |
|4 |Тақрыптарды бекіту тапсырмалары мен сұрақтары: |1) Экваторды бойлай Атлант мұхитының тереңдігі Оңтүстік |
| |1) екі нұсқаға тапсырмалар беріледі: І нұсқа – |Америка жағалауында Африка жағалауына дейінгі |
| |экваторды бойлай Оңтүстік Америка жағалауынан | |
| |Африка жағалауына дейінгі Атлант мұхитының | |
| |тереңдігі қалай өзгеретініне назар аударып | |
| |сипаттаңдар; ІІ нұсқа - 30˚ с.е. бойынша Африка | |
| |мен Аустралия жағалауларының арасындағы | |
| |тереңдіктерді анықтаңдар; 2) сендер тұратын | |
| |аймақта қандай қазба байлықтары өндіріледі? | |
| |Қазба байлықтарды өндіру қандай экологиялық | |
| |проблемаларды тудырады? Егін және мал | |
| |шаруашылығының пайдасы қандай? Қазақ халқының | |
| |жер бетін қорғауға арналған қандай | |
| |салт-дәстүрлерін айта аласыңдар? Жер бетін | |
| |қорғауға арналған қандай мақал-мәтелдер | |
| |білесіңдер? | |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін анықтап,|Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты |
| |жалпы сабақты қорытындылайды. |өткен жерлерін айтады. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне қарай, |Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, |
| |жауаптарының дұрыстығына қарай бағалайды. |күнделіктеріне қойдырады. |
|7 |Үй тапсырмасына §§25-26. Мәтін соңындағы |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |сұрақтар мен тапсырмаларды орындау. | |

Сабақ №26, 27
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: №2 сарамандық жұмыс. Қайталау сабағы
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың литосфера туралы алған білімдерін қайталап,
бекіту.
Дамытушылық: Тереңдік шкаласын пайдаланып, мұхит пен теңіздердің
тереңдіктерін анықтау.
Тәрбиелік: Кескін картамен жұмыс істеу икемділіктері мен дағыларын
қалыптастыруды жалғастыру, дамыту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ, ойын сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
5. Бағалау кезеңі
3. Тақырыпты бекітіп, қайталау кезеңі
6. Үй тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.|
| |Сабаққа дайындығын тексеру. |Сабаққа дайындалу. |
| |Психологиялық дайындығын тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге тексертеді. |
| |анықтамаларын тексереді. Кескін |Ескертулері болса, мұғалімге айтып, түсінбегендерін сұрайды. |
| |карталарын тексереді. | |
|3 |1. Сарамандық жұмыстың тапсырмалары:|1. Жазыққа/сипаттама берудің жоспары: 1) Жазық/тау қай материкте |
| |1) Физикалық карта бойынша жер |орналасқан, оның ерекшелігі; 2) жазықтың / тау жоталарының созылу |
| |шарының бір жазықтығы мен тауының |бағыты, ұзындығы; 3) жазықтың/таудың орташа биіктігі, биіктігі бойынша|
| |географиялық орнын, орташа және |қандай жазыққа/тауға жатады; 4) жазықтың максималды және минималды |
| |максималды биіктігі аралығын |биіктіктері, таудың ең биік нүктесі, оның координаталары. |
| |сипаттау. |2. «Сұрақ бәйгесі» ойнының сұрақтары. |
| |2) Кескін картада жердің таулы, |І қатар: 1) Атмосфера, гидросфера, биосфера Жердің ........ қабаты |
| |жазықты, вулканды және сейсмикалық |(сыртқы); 2) Оңтүстік Америка тақтасы мен Тынық мұхит тақтасының |
| |белсенді зоналарын белгілеу. |аралығында ...... тақтасы орналасқан (Наска тақтасы); 3) Жер қыртысы |
| |3) Қорытындылау |бетінде су, жел, |
| |2. «Литосфера» тақырыбын қайталау. |мұздық, т.б. сыртқы күштер әсерінен пайда болатын жзыныстар |
| |1) «Сұрақ бәйгесі» ойыны. |............... тау жыныстары деп аталады (шөгінді); 4) Жердің терең |
| | |қойнауындағы тау жыныстары қабаттарының кенет жарылып, ығысатын жері |
| | |.............. д.а. (жер сілкіну ошағы); 5) Температурасы жоғары |
| | |болатын, құрамында әр түрлі тұздар мен газдар кездесетін суларды |
| | |........... деп атайды (минералды сулар); 6) Бірнеше тау жоталары |
| | |түйісетін жерді ........ д.а. (тау торабы); 7) Екінші тау жасалу |
| | |қысымына ұшыраған тау жыныстары алғашқы иілгіштіктерін жоғалтып |
| | |................. таулар пайда қалыптасады (қатпарлы-жақпарлы таулар);|
| | |8) Жас таулардың биіктігі ........ м-ге жетеді; 9) Абсолют биіктігі |
| | |200-500 м-ден астам жазықтар қырат жазықтар д.а. 10) Өзен, көл, теңіз |
| | |жағалауындағы жел айдап үйген құм төбелер – шағылдар. |
| | |ІІ қатар: 1) Маттериктік жер қыртысының қалыңдығы 30-40 км, мұхиттық |
| | |жер қыртысының қалыңдығы 70-80 км. 2) Мұхиттың түбінде ұзыннан-ұзақ |
| | |созылып жататын су асты жоталары. Жеке шыңдары арал түрінде су бетіне |
| | |шығып тұрады – мұхит ортасы жоталары. 3) Минералды жыныстардың түрлері|
| | |3000 шамасында, тау жыныстарының түрлері 1000-ға тартады. 4) Алматыда |
| | |1887 жылы басталған жер сілкінісі 3 жылға созылған. 5) Эльбрус пен |
| | |Казбек қандай жанартауға жатады: сөнген. 6) Жер бетінің маңайындағы |
| | |жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан, қатты тілімденген биік бөліктерін |
| | |таулар д.а. 7) Су мен ауаның әсерінен жүретін үгілу түрі химиялық |
| | |үгілу деп аталады. 8) Орта Сібір, Батыс Аустралия пайда болуына қарай |
| | |қандай жазыққа жатады: вулкандық жазық. 9) Бархандардың биіктігі |
| | |15-20 м-дей болады, шағын барқандар жылына 100-200 м-ге жылжиды. 10) |
| | |Материктік қайраңнан мұхит түбіне ауысатын бөлігін материктік беткей |
| | |д.а. |
| | |ІІІ қатар: 1) Жер қыртысының және мантияның жоғарғы кристалдық тау |
| | |жыныстарынан тұратын қабаты литосфера д.а. 2) Мұхит ортасы |
| | |жоталарының тап ортасында ұзыннан-ұзақ созылған шатқалдар. 3) Жер |
| | |қыртысының 15-20 км тереңдігінде тау жыныстарының 95%-ын магмалық |
| | |тау жыныстары құрайды. 4) Жер сілкіну жиі болып тұратын аймақтарды |
| | |сейсмикалық аймақтар д.а. 5) Жанартаулардың көпшілігі Тынық мұхитының |
| | |жағалауында орналасқан. 6) Карпат таулары биіктігі бойынша орташа биік|
| | |тауға жатады 7) Бұрынғы теңіздер мен мұхиттардың орнында пайда болған |
| | |тауларды қатпарлы таулар д.а. 8) Ла-Плата ойпаты пайда болуына қарай |
| | |аллювиальді жазыққа жатады. 9) Сай – ұлғаюы тоқтағаннан кейін жыраның |
| | |табаны тегістеліп және беткейлері түйетайланып, өсімдік басқан ұзынша |
| | |ойыс. 10) Мұхит түбінің ең көп бөлігін қазаншұңқырлар алып жатыр. |
| |Ойынның шарты: үш қатар жарысады. | |
| |Әрбір қатардың өз сұрақтары болады. | |
| |Әрбір дұрыс жауапқа 10 ұпайдан | |
| |беріледі. Соңында жиналған | |
| |ұпайлардың нәтижесімен жеңімпаз | |
| |қатар анықталады. | |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен |Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен |
| |кемшіліктерін анықтап, жалпы сабақты|жерлерін айтады. Ойнынның нәтижесін саралап, жеңімпаз қатарды |
| |қорытындылайды. |анықтайды. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу |Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне |
| |белсенділігіне қарай, жауаптарының |қойдырады. |
| |дұрыстығына қарай бағалайды. | |
|7 |Үй тапсырмасына «Литосфера» |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |тақырыбын қайталау. | |
Сабақ №28, 29
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Атмосфераның құрамы мен құрылысы. Атмосфералық қысым
Мақсаты:
Білімділік: Атмосфера қабаты туралы оқушыларға түсінік бере отырып, оның
жер қабықтары ішіндегі ерекшелігі туралы ұғым қалыптастыру. Атмосфера
қабаттарының ерекшеліктерін, оның маңыздылығын айта отырып, оны зерттеу
мәселелеріне тоқталу. Атмосфера қабаты туралы түсініктерді жалғастыра
отырып, ауа салмағын, ауа қысымының әр түрлі болу себептерін түсіндіру.
Дамытушылық: Ауа қысымын өлшейтін құралдармен таныстырып, оқушылардың жұмыс
істеу біліктілігін арттыру.
Тәрбиелік: Атмосфераны зерттеу тәсілдерімен таныстыра отырып, оны қорғңау
мәселелерін қарастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Негізгі ұғымдар: стратосфера, торпосфера, озон газы қабаты,
аэростаттардың, шар-зонд, радиозонд , метеорологиялық зымырандар, Жердің
жасанды серіктері, ғарыш кемелер, атмосфералық қысым, қалыпты атмосфералық
қысым, барометр, сынап барометрі, анероид барометр
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
5. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін |
| |дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын |анықтау. Сабаққа дайындалу. |
| |тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, анықтамаларын |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге тексертеді. |
| |тексереді. Кейін өткен тақырыптар бойынша |Ескертулері болса, мұғалімге айтып, түсінбегендерін сұрайды. |
| |бірнеше сұрақтар қояды: |Сұрақтарға жауаптары: |
| |1) Мұхит түбі бедерінің көп бөлігін не алып |1) Мұхит түбі бедерінің көп бөлігін қазаншүңқырлар алып жатыр. |
| |жатыр? |2) Бұл аралдар мұхит ортасы жоталары шыңдарының су бетіне шығып |
| |2) Пасха, Әулие Елена, Тристан-да-Кунья аралдары|қалған бөліктері |
| |қалай пайда болған? |3) Материктік қайраңнан мұхит түбіне аусыатын бөлігі. Ол 200 м-ден |
| |3) Материктік беткей дегеніміз не? |2800 м-ге дейінгі тереңдікте жатады. |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) Жердің |Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) жердің сыртқы қабаттарына |
| |сыртқы қабаттарын еске түсіріңдер 2) Атмосфера|атмосфера, литосфера, гидросфера, биосфера жатады. 2) Атмосфера |
| |туралы не білесіңдер? |жердің ауа қабаты, оның стратосфера, торпосфера деген қабаттары |
| |Кейін бүгінгі сабақтың тақырыбын анықтап, келесі|бар. |
| |жоспар бойынша жаңа тақырыпты меңгере бастайды: |Кейін мұғалімнің бағыттауы бойынша тақырыпты меңгеруге кіріседі: |
| | |1. Оқушылар келесілерді анықтап жазып алады: атмосфера – жер шарын |
| |1. Атмосфераның құрамы |қоршаған ауа қабығы, оның құрамы 78% азоттан, 21% отегіден тұрады |
| |2. Атмосфераның қабаттары |мыналарды түсініп, еске сақтайды: ауада азот көп болғанмен, |
| |3. Атмосфераның маңызы |тіршілік үшін ең маңыздысы – оттегі, басқа газдардың ішіндегі ең |
| |4. Атмосфераны зерттеу жолдары |мағыздысы –көмірқышқыл газы. Атмосфераның жоғарғы шекарасы шамамен |
| |Атмосфераны қорғау |2-3 мың км биіктікте өтеді, ол Жердің өзімен бірге айналады. |
| |Атмосфералық қысымның пайда болуы |2. Мыналарды анықтап жазып алады: температураның және газ құрамының|
| |Қысымның биіктік бойынша өзгеруі |өзгерісіне қарай атмосфера биіктік бойынша бірнеше қабатқа |
| |Атмосфералық қысымды өлшеу |жіктеледі: тропосфера – жер бетіне таяу орналасқан қабаты, |
| | |стратосфера – тропосфераның үстіндегі қабат, ол 50-55 км биіктікке |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана отырып, |дейін барады. |
| |тақырыпты меңгеру. |Мынаны түсініп еске сақтайды: стратосферада озон газы қабаты бар, |
| |- Оқулықтағы суреттерге қарап қысым өлшейтін |стратосферада температура биіктік бойынша бірқалыпты төмендейді, ал|
| |аспаптрдың құрылысын сипаттайды. |атмосфераның үстіңгі бөлігінде ауаның температурасы алдымен 80-90 |
| | |км биіктікке дейін төмендеп, одан әрі 1000-2000°С-ге дейін өседі. |
| | |3. Мыналарды анықтап еске сақтайды: атмосфера не үшін маңызды: -жер|
| | |бетіндегі температураның таралуы ; - жер бетіндегі тіршілік; |
| | |-жауын-шашынның таралуы; -метеориттерден сақтайды |
| | |4. Келесілерді анықтап жазып алады: Атмосфераны зерттеу жолдары – |
| | |аэростаттардың көмегімен, шар-зонд арқылы, радиозонд (атмосфераның |
| | |биік қабаттарын зерттеу үшін), метеорологиялық зымырандар, Жердің |
| | |жасанды серіктері, ғарыш кемелері арқылы |
| | |5. Мынаны еске сақтап қалады: ауа адамның шаруашылық әрекетінен |
| | |ластанады – одан түрлі өкпе аурулары, рау ауруы пайда болады. |
| | |Біздің елімізде Теміртау, Тараз, Зырян, Риддер, Балқаш, Өскемен, |
| | |Шымкент, Алматы қалаларында ауаның ластануы қалыпты жағдайдан 5-10 |
| | |есе асып түседі. |
| | |Ауаны ластанудан сақтау шаралары: зауыттардың, жылу электр |
| | |стансаларының мұржаларынан көтерілетін күл мен шаң-тозаңды |
| | |тазартатын қондырғылар, автокөліктерден шығатын улы газдарға |
| | |сүзгілер орнату, энергияның залалсыз түрлеріне (су, жел, күн, |
| | |жердің ішкі жылуы) көшу, көгалдандыру т.б. шараларды іске асыру |
| | |қажет. |
| | |6. Мыналарды анықтап жазып алады: атмосфералық қысым – ауаның жер |
| | |бетіне түсірген салмағы. Бүкіл ауа қабаты жер бетінің әр шаршы |
| | |сантиметріне 1 кг 33 г салмақ түсіреді. |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |7. Мыналарды анықтап жазып алады: 45° ендіктегі теңіз деңгейінен |
| | |алынған сынап бағанасының 760 мм биіктігіне тең қысым қалыпты |
| | |атмосфералық қысым деп аталады. Атмосфераның жер бетіне таяу |
| | |қабатында әрбір 10 м биіктікке көтерілгенде қысым шамамен 1 мм |
| | |төмендейді. |
| | |Мыналарды еске сақтайды: атмосфералық қысым тек биіктік бойынша |
| | |емес, сон.ымен бірге ауа райы жағдайына байланысты да өзгереді. |
| | |8. Мыналарды анықтап жазып алады: атмосфералық қысымды өлшейтін |
| | |құрал – барометр (грекше барос – салмақ, метрео - өлшеймін) деп |
| | |аталады. Барометрдің екі түрі болады: сынап барометрі және анероид |
| | |барометр (анероид – грекше ылғалсыз) қолданылады. Ауа райын |
| | |бақылау мекемелерінде атмосфера қысымын өлшеуге миллибар (мб) |
| | |өлшемі қолданылады. |
|4 |Тақрыптарды бекіту тапсырмалары мен сұрақтары: |Оқушылардың жауаптары: 1) Адам мен жануарлар оттегімен тыныс алады.|
| |1) Оттегі мен азоттың тіршілік үшін қандай |Оттегі жануды қолдайды. Азот – кез-келген ағзаның тіршілігі үшін |
| |маңызы бар? 2) Тропосферада биіктік артқан |қажетті зат. 2) Өйткені атмосфераның бұл қабатындағы ауа оған |
| |сайын температура неліктен төмендейді? 3) §28 |түскен күн сәулелерінен тікелей жылынбайды, алдымен Жер беті |
| |соңындағы 5-тапсырманы орындау. |жылынып, кейін ол ауаға тарайды. 3) есептің жауабы: А-Б салыстырма |
| | |биіктігі 200 м, абсолют биіктіктері А – 300 м, Б – 500 м. |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін анықтап,|Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен |
| |жалпы сабақты қорытындылайды. |жерлерін айтады. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне қарай, |Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне |
| |жауаптарының дұрыстығына қарай бағалайды. |қойдырады. |
|7 |Үй тапсырмасына §§27-28. Мәтін соңындағы |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |сұрақтар мен тапсырмаларды орындау. | |

Сабақ №30, 31
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Ауаның температурасы. Ауадағы су буы. Тұман мен бұлт
Мақсаты:
Білімділік: Ауа температурасын өлшеу, температураның тәуліктік, жылдық,
өзгерісінің болу себебі және тәуліктің орташа температурасын анықтау
жолдарымен танысу. Су буы қасиеттеріне тоқтала отырып абсолюттік, қаныққан
ауа, салыстырмалы ылғалдылық, су буы конденсациясытүсініктеріне анықтама
беру. Ауадағы су буының пайда болуын географиялық заңдылықтар тұрғысынан
түсіндіру. Тұман және бұлттылық туралы түсініктер қалыптастыру. Олардың
атмосферадағы рөліне тоқатлу. Бұлт және олардың түрлеріне сипаттама беру.
Дамытушылық: Ауа райы температурасын өлшеу, есептеу жұмыстарын жүргізу
арқылы оқушылардың жұмыс істеу біліктілігін арттыру.
Тәрбиелік: Атмосфераның құбылыстарымен танысу арықылы , оны қорғау
мәселелерін қарастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Негізгі ұғымдар: амплитуда, тмепература
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
6. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. |
| |дайындығын тексеру. Психологиялық |Сабаққа дайындалу. |
| |дайындығын тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге тексертеді. Ескертулері |
| |анықтамаларын тексереді. Кейін өткен |болса, мұғалімге айтып, түсінбегендерін сұрайды. Сұрақтарға жауаптары: |
| |тақырыптар бойынша бірнеше сұрақтар |1) Адам мен жануарлар оттегімен тыныс алады. Оттегі жануды қолдайды. Азот –|
| |қояды: |кез-келген ағзаның тіршілігі үшін қажетті зат. |
| |Оттегі мен азоттың тіршілік үшін қандай |2) Өйткені атмосфераның бұл қабатындағы ауа оған түскен күн сәулелерінен |
| |маңызы бар? |тікелей жылынбайды, алдымен Жер беті жылынып, кейін ол ауаға тарайды. |
| |Тропосферада биіктік артқан сайын | |
| |температура неліктен төмендейді? | |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) |Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) Күн сәулелері ауадан кідіріссіз өтіп |
| |Ауаның тікелей күн сәулесінен қызбайтыны|кетеді де, ең алдымен Жер бетін, кейін ауа қабаттарына таралады. 2) |
| |неліктен? 2) Биіктеген сайын |Биіктеген сайын ауа температурасы төмендейді. |
| |температура қалай өзгереді? |Кейін мұғалімнің бағыттауы бойынша тақырыпты меңгеруге кіріседі: |
| |Кейін бүгінгі сабақтың тақырыбын |1. Оқушылар келесілерді анықтап жазып алады: Әрбір 100 м биікке көтерілген |
| |анықтап, келесі жоспар бойынша жаңа |сайын температура 0,6°С төмендейді. Тәулік ішіндегі ең төмен температура |
| |тақырыпты меңгере бастайды: |күн шығар алдындағы уақыт. Ауаның тәулік ішіндегі ең жоғары температурасы |
| |1. Ауаның жер бетінен жылынуы. Ауа |түстен 2-3 сағат кейін байқалады. Тәулік ішіндегі ең жоғарғы және ең |
| |температурасының тәуліктік өзгерісі. |тқменгі температуралардың айырмасын Т.Т.А дейді. |
| |2. Тәуліктік және айлық орташа |Мыналарды түсініп, еске сақтайды: Темепетаруаның тәулік ішінде өзгеруі |
| |температуралар. |Жердің өз білігінен айналуына, соған сәйкес күн сәулесінің түсу мөлшерінің |
| |3. Ауа температурасының жылдық өзгерісі.|өзгеруіне байланысты болады. Тәулік ішіндегі ауа температурасының ауытқуы |
| |Көп жылдық орташа температура. |қысқа қарағанда жазда үлкен. Неғұрлым төмен ендіктерден жоғарғы ендіктерге |
| |4. Ауаның температурасын өлшеу. |барған сайын температураның тәуліктік амплитудасының мөлшері азая береді. |
| |5. Ауаға су буы қайдан таралады. |2. Мыналарды анықтап жазып алады: тәуліктік орташа температураны табу үшін |
| |6. Ауадағы су буының температурамен |өлшеулердің нәтижелерін қосып, бақылау санына бөледі. Мысал: сағат 1-де |
| |байланыстылығы. |+5°С, 7-де -2°С, 13-те +10°С, 19-да +9°С. Тәуліктік жиынтығы 5°С-2°С+10°С |
| |7. Абсолют және салыстырма ылғалдылық. |+9°С=22°С. Тәулік бойынша орташа температура +22°С:30=+7°С |
| |Су буының конденсациясы. Ауаның |Мынаны түсініп еске сақтайды: тәуліктік орташа температурадан айлық орташа |
| |ылғалдылығын өлшеу. |температура шығарылады. |
| |8. Тұман қалай пайда болады? |3. Мыналарды анықтап еске сақтайды: температураның жыл ішіндегі өзгерісі |
| |9. Бұлт және оның түрлері |Жердің Күнді айналу жолындағы орнына байланысты. |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана |Мыналарды анықтап жазып алады: Ең жылы ай мен ең суық айдың орташа |
| |отырып, тақырыпты меңгеру. |температураларының айырмасы ауа температурасының орташа жылдық амплитудасы |
| |- Оқулықтағы суреттерге қарап |деп аталады. Әр айдың көп жылдық орташа температураларының негізінде жылдық|
| |температураны өлшейтін аспаптрдың |орташа температуралар есептеп шығарылады. |
| |құрылысын сипаттайды. |4. Келесілерді анықтап жазып алады: Ауаның температурасы термометрмен |
| | |өлшенеді. |
| | |5. Мынаны еске сақтап қалады: Егер ауаға сол температурада ұстап тұра |
| | |алатын су буы жинақталса, оны су буымен қаныққан ауа деп атайды. |
| | |Мынаны еске сақтайды: кез-келген ауада белглі бір мөлшерде бу күйіндегі су |
| | |бар. Табиғатта су буы тынымсыз айналыста жүреді. Атмосфераның жоғарғы |
| | |қаьаттарында бу салқындаған кезде бұлтқа айналады. Одан жауын-шашын түрінде|
| | |жер бтіне қайтып оралады. |
| | |6. Мыналарды анықтап жазып алады: Ауадағы су буының мөлшері буланатын |
| | |беттің жағдайына және температураға байланысты. Сонымен бірге неғұрлым |
| | |температура жоғарылаған сайын ауадағы су буының мөлшері арта береді. |
| | |7. Мыналарды анықтап жазып алады: Абсолют ылғалдылық – 1 м3 ауадағы су |
| | |буының нақты мөлшері, ол граммен есептеледі (г/м3). Салыстырма ылғалдылық –|
| | |1 м3 ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол температурадағы ауаны |
| | |қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы (%). Белгілі бір жағдайда су |
| | |буларының сұйық күйге (су тамшыларына) айналуын конденсация д.а. (латынша |
| | |конденсацум – қоюлану). Ауаның салыстырма ылғалдығы шаш гигрометрі д.а-тын |
| | |құралмен өлшенеді (грекше гигрос – ылғал, метр - өлшеу) |
| | |Мыналарды еске сақтайды: ауа су буымен қаныққанда салыстырма ылғалдылық |
| | |100%-ға жетеді. 0°С-тан төмен температурада су булары қатты күйге ауысады, |
| | |яғни мұз түйіршіктеріне айналады. |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |8. Мыналарды анықтап жазып алады: ауаның жер бетіне жақын қабатындағы булар|
| | |су тамшыларына айналғанда тұман түседі. |
| | |9. Мыналарды анықтап жазып алады: Бұлт – жер бетінен біраз биікте, |
| | |атмосферада жинақталғанұсақ су тамшылары мен мұз түйіршіктерінің шоғыры. |
| | |Будақ бұлт үйіліп жатқан жұнге немесе мақтаға ұқсайды. Олар әдетте 800-1000|
| | |м биіктікте түзіледі де, жоғары қарай 2 км биіктікке дейін таралады, ал |
| | |қалыңдағанда 3-4 км-ге дейін көтеріледі. Қабат бұлт тұманға ұқсас |
| | |бірсідірғы сұрғылт қабат құрайды. Ол 2 км биіктікке дейін түзіледі. Шарбы |
| | |бұлт өте биікте (6 км және одан да жоғ,ары) түзіледі, ол майда мұз |
| | |кристалдарынан тұрады. Өте биікте қабат-шарбы бұлт түзіледі. Күннің немесе|
| | |айдың төңірегіндегі жарық шеңберді Күннің немесе Айдың қоралануы деп |
| | |атайды. Аспанды бұлттың торлау дәрежесін бұлттылық деп атайды. Ол 0-10 бал|
| | |аралығында белгіленеді. |
| | |Мыналарды еске сақтайды: 0-аспан шайдай ашық, 5 – бұлт аспанның жартысын |
| | |басқан, 10 – бұлт аспанды түгел торлап алған. |
|4 |Тақрыптарды бекіту тапсырмалары мен |Оқушылардың жауаптары: 1) Тәуліктік жиынтығы 18°С+7°С+10°С+25°С= 82°С. |
| |сұрақтары: 1) Шілде айында сағат 1-де |Тәулік бойынша орташа температура +22°С:30=+20,5°С |
| |+18°С, 7-де +10°С, 13-те +25°С, 19-да |2) мысалы, қаңтар айындағы орташа тәуліктік температуралар жиынтығы -636°С |
| |+20°С. Тәуліктік жиынтығын және тәулік |болды, айлық орташа температура -636°С:30=-21,2; |
| |бойынша орташа температураны тап. |3) Петропавл қаласының орташа жылдық амплитудасы 0°С |
| |Айлық орташа температураға мысал келтір.|4) Абсолют ылғалдылық – 1 м3 ауадағы су буының нақты мөлшері, ол граммен |
| |Петропавл қаласында қаңтар айының орташа|есептеледі (г/м3). Салыстырма ылғалдылық – 1 м3 ауадағы су буының нақты |
| |температурасы -19°С, шілде айының орташа|мөлшерінің сол температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы|
| |температурасы +19°С. Орташа жылдық |(%) |
| |амплитуданы тап. | |
| |Абсолют және салыстырма ылғалдылық | |
| |дегеніміз не? | |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін |Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен жерлерін |
| |анықтап, жалпы сабақты қорытындылайды. |айтады. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне|Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне қойдырады. |
| |қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай | |
| |бағалайды. | |
|7 |Үй тапсырмасына §§29, 30, 31. Мәтін |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларды | |
| |орындау. | |

Сабақ №32, 33
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Атмосфералық жауын-шашын. Жел
Мақсаты:
Білімділік: Жауын-шашын түрлерімен таныса отырып, олардың пайда болуы мен
сипатына тоқталу нәтижесінде атмосфералық жауын-шашын туралы түсінікті
қалыптастыру. Өткен сабақтардың негізінде желдің пайда болу себептері мен
оның мазмұнын, маңыздылығын ұғындыру, желдің физикалық заңдылықтар
негізінде пайда болатын құбылыс екендігін түсіндіру.
Дамытушылық: Жнл өрнегін салу, атмосфералық жауын -шашынды өлшеу, есептеу
жұмыстарын жүргізу арқылы оқушылардың жұмыс істеу біліктілігін арттыру.
Тәрбиелік: Атмосфераның құбылыстарымен танысу арықылы , оны қорғау
мәселелерін қарастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Негізгі ұғымдар:
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
7. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. |
| |дайындығын тексеру. Психологиялық |Сабаққа дайындалу. |
| |дайындығын тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге тексертеді. Ескертулері |
| |анықтамаларын тексереді. Кейін өткен |болса, мұғалімге айтып, түсінбегендерін сұрайды. Сұрақтарға жауаптары: |
| |тақырыптар бойынша бірнеше сұрақтар |1) Ең жылы ай мен ең суық айдың орташа температураларының айырмасы ауа |
| |қояды: |температурасының орташа жылдық амплитудасы деп аталады. |
| |1) Ауа температурасының орташа жылдық |2) Егер ауаға сол температурада ұстап тұра алатын су буы жинақталса, оны су|
| |амплитудасы дегеніміз не? |буымен қаныққан ауа деп атайды. |
| |2) Су буымен қаныққан ауа деп нені |3) Салыстырма ылғалдылық – 1 м3 ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол |
| |атайды? |температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы (%) |
| |3) Салыстырма ылғалдылық дегеніміз не? |4) Белгілі бір жағдайда су буларының сұйық күйге (су тамшыларына) айналуын |
| |4) Конденсация дегеніміз не? |конденсация д.а. |
| |5) Бұлт деген не? |5) Бұлт – жер бетінен біраз биікте, атмосферада жинақталған ұсақ су |
| |6) Тұман деген не? |тамшылары мен мұз түйіршіктерінің шоғыры. |
| |7) Күннің немесе Айдың қоралануы деген |6) Ауаның жер бетіне жақын қабатындағы булар су тамшыларына айналғанда |
| |не? |тұман түседі. |
| |8) Бұлттылық деген не? |7) Өте биікте қабат-шарбы бұлт түзіледі. Күннің немесе айдың төңірегіндегі |
| | |жарық шеңберді Күннің немесе Айдың қоралануы деп атайды. |
| | |8) Аспанды бұлттың торлау дәрежесін бұлттылық деп атайды. Ол 0-10 бал |
| | |аралығында белгіленеді. |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) |Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) Ауаның құрамындағы су буының |
| |Бұлт қалай пайда болады? 2) |биіктіктерде салқындап, су тамшыларына айналуынан пайда болады. 2) |
| |Жауын-шашынның қандай түрлерін |жауын-шашынның жаңбыр, қар, бұршақ түрлері болады. 3) Ауаның қозғалуынан |
| |білесіңдер? 3) Жел қалай пайда болады |пайда болады. |
| |деп ойлайсыңдар? |Кейін мұғалімнің бағыттауы бойынша тақырыпты меңгеруге кіріседі: |
| |Кейін бүгінгі сабақтың тақырыбын |1. мына анықтамаларды жазып алады: Бұлттан жер бетіне түсетін сұйық немесе |
| |анықтап, келесі жоспар бойынша жаңа |қатты күйдегі ылғалды атмосфералық ж-ш немесе ж-ш д.а. Жауын-шаынның |
| |тақырыпты меңгере бастайды: |түрлері: жаңбыр, қар, бұршақ, шық, қырау, қылау. Бұлтты құрайтын су |
| |1. Жауын-шашынның түрлері. |тамшылары өте майда келеді. Олардың диаметрі әдетте 0,01 мм болады. |
| |2. Ауаның жер бетіне таяу қабатынан |2. Мыналарды жазып алады: Шық – түнде салқындаған жер бетіне, өсімдікке |
| |түсетін ылғал. |және түрлі заттарға жанасқан ауадан бөлініп, тұрып қалатын ылғал. Қылау – |
| |3. Жауын-шашынды өлшеу. |қыста аязды түндерде ағаштың бұтақтарына, тартылған сымға, тағы басқа |
| |4. Жауын-шашынды есептеу. |желдің өтіндегі заттарға тұрып қалатын, қарға ұқсас, өте майда мұз |
| |5. Булану және буланушылық |кристалдары. Қырау – күзгі желсіз түнде, қыста кейде күндіздің өзінде жер |
| |6. Жел қалай пайда болады. |бетіне, шөпке, түрлі заттардың үстіне олардың температурасы ауаның |
| |7. Желдің жылдамдығы мен бағыты |температурасынан гөрі төмендеп кеткен жағдайда тұратын, ақ ұлпа кристалл |
| |8. Жрегілікті желдер |мұз қабаты. |
| |Жел өрнегі |3. Мыналарды анықтап жазып алады: Жер бетіне түсетін жауын-шашын мөлшері мм|
| |Желді зерттеудің маңызы |есебімен есептеледі. Ауа райын бақылайтын стансаларда арнайы ж-ш өлшеуіш |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана |қолданылады (59- -суретті дәптерлеріне салып алады). Қар жамылғысының |
| |отырып, тақырыпты меңгеру. |қалыңдығы қар өлшеуіш сырықпен анықталады (59- -суретті дәптерлеріне салып |
| |- Оқулықтағы суреттерге қарап |алады). |
| |температураны өлшейтін аспаптрдың |4. Мыналарды анықтап еске сақтайды: Ж-ш-ның тәулік, ай, жыл ішіндегі |
| |құрылысын сипаттайды. |мөлшері сепетеледі. Ауаның температурсы сияқты ж-ш-ның да көп жылдық орта |
| | |мөлшері шығарылады. |
| | |Мыналарды анықтап жазып алады: Жыл ішінде бүкіл жер бетінде түсетін ж-ш-ның|
| | |жартысына жуығы 20°с.е. пен 20°о.е. аралығында түседі. Экватордан |
| | |тропиктьерге қарай ж-ш мөлшері азаяды да қоңыржай белдеуінде қайтадан |
| | |көбейеді. Полярлық аймақтарда жер бетіне түсетін ж-ш-ның 4%-ы ғана түседі. |
| | |Жауын-шашынның ең көп түсетін жері – Тынық мұхитындағы Гавай аралдары және |
| | |Гималай тауының етегі (12000 мм-ден астам) |
| | |5. Мыналарды анықтап жазып алады: Булану дегеніміз судың сұйық күйден газ |
| | |тәріздес күйге өтуі. Буланушылық – су қоры жеткілікті болған жағдайда |
| | |булану мүмкіндігі. |
| | |Мыналарды анықтап еске сақтайды: булнушылық пен нақты булану бір-біріне |
| | |ашық су бетінде және ж-ш жеткілікті, ауаның температурасы төмен болған |
| | |жағдайда ғана сәйкес болуы мүмкін басқа көп жағдайда олар бір-бірінен үлкен|
| | |айырма жасайды. |
| | |6. Мыналарды анықтап жазып алады: Жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта |
| | |бір жерден екінші жерге ауысуын жел деп атайды. Желдің пайда болуының |
| | |неізгі себебі – ауа қысымының жер бетінде әркелкі таралуы. Ауа райын |
| | |бақылайтын стансаларда желдің жылдамдығы мен бағытын анықтайтын құрал |
| | |желбағар (флюгер) деп аталады. |
| | |Мынаны еске сақтайды: Жер бетінің кез-келген бір бөлігінде қысым |
| | |жоғарыласа, ол жердегі ауа қысымы төмен жаққа қарай ауыса бастайды, яғни |
| | |жел соғады. Өз кезегінде қысым айырмасы жер бетінің әркелкі жылынуынан |
| | |туады. Жел көкжиектің өай тұсынан соқса, сол бағыттың атымен аталады: |
| | |солтүстік желі, солтүстік-батыс желі, шығыс желі... Желбағардың құрылысын |
| | |еске сақтап, оның суретін дәптерлеріне салады. |
| | |7. Мыналарды анықтап жазып алады: Жергілікті желдердің негізгілері – |
| | |бриздер мен муссондар. Бриз (французша – жеңілнемесе самал жел) – |
| | |теңіздердің ірі көлдердің жағасында түнде құрлықтан |
| | |Мынаны еске сақтайды: Бриз желінің бір тәулікте бағытын екі рет өзгертуі су|
| | |мен құрлықтың жылыну жылдамдығына байланысты болады. Муссон желінің жылына|
| | |бағытын өзгертуі қыс пен жазда құрлық пен теңіздің әр түрлі жылынуына |
| | |байланысты. Муссондар Еуразияның Тынық мұхитпен жапсарлас өңіріне тән. |
| | |3. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел өрнегі – алынған пункттегі белгілі |
| | |бір мерзімде (ай, маусым, жыл) соғатын желдердің басым бағыттарын көрнекі |
| | |түрде бейнелейтін сызба. |
| | |Мыналарды еске сақтайды: 65-суреттегі жел өрнегі қалай жасалғанын еске |
| | |сақтап суретін дәптерлеріне салып алады. |
| | |4. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел – сарқылмайтын ұуат көзі, жер |
| | |бетіндегі су айналымының негізгі қозғаушы күші. |
| | |Мыналарды еске сақтайды: Желдің шаруашылықта пайдаланылуы мен табиғаттағы |
| | |маңызын еске сақтайды. Бірақ Жер шарының түрлі аймақтарында жыл сайын |
| | |көптеген сұрапыл апатты дауылдар өтіп жатады. Олар үйлерді қиратып, су |
| | |тасқынын тудырады, көптеген адамдардың өмірін қиып кеткен. Мұндай |
| | |апаттардан сақтану үшін алдын ала зерттеу жұмыстарын жүргізіп отыру қажет. |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |суға, күндіз судан құрлыққа соғатын желдер. Муссон (арабша – маусым) – |
| | |қыста құрлықтан теңізге, жазда теңізден құрлыққа қарай соғатын тұрақты |
| | |желдер. |
| | |Мынаны еске сақтайды: Бриз желінің бір тәулікте бағытын екі рет өзгертуі су|
| | |мен құрлықтың жылыну жылдамдығына байланысты болады. Муссон желінің жылына|
| | |бағытын өзгертуі қыс пен жазда құрлық пен теңіздің әр түрлі жылынуына |
| | |байланысты. Муссондар Еуразияның Тынық мұхитпен жапсарлас өңіріне тән. |
| | |3. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел өрнегі – алынған пункттегі белгілі |
| | |бір мерзімде (ай, маусым, жыл) соғатын желдердің басым бағыттарын көрнекі |
| | |түрде бейнелейтін сызба. |
| | |Мыналарды еске сақтайды: 65-суреттегі жел өрнегі қалай жасалғанын еске |
| | |сақтап суретін дәптерлеріне салып алады. |
| | |4. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел – сарқылмайтын ұуат көзі, жер |
| | |бетіндегі су айналымының негізгі қозғаушы күші. |
| | |Мыналарды еске сақтайды: Желдің шаруашылықта пайдаланылуы мен табиғаттағы |
| | |маңызын еске сақтайды. Бірақ Жер шарының түрлі аймақтарында жыл сайын |
| | |көптеген сұрапыл апатты дауылдар өтіп жатады. Олар үйлерді қиратып, су |
| | |тасқынын тудырады, көптеген адамдардың өмірін қиып кеткен. Мұндай |
| | |апаттардан сақтану үшін алдын ала зерттеу жұмыстарын жүргізіп отыру қажет. |
|4 |Тақрыптарды бекіту тапсырмалары мен |Оқушылардың жауаптары: 1) Жазғы уақытта жаңбыр бұлты ауаның жоғары өрлеген |
| |сұрақтары: |күшті ағындарының әсерінен өте үлкен биіктікке көтеріліп, ондағы су |
| |1) Бұршақ қалай пайда болады? |тамшылары қатып, мұз түйіршіктеріне айналады. Мұндайда салмағымен құлап |
| |2) Мектеп алаңында жауын-шашынды қалай |келе жатқан мұз түйіршіктері салқындаған су тамшыларына қосылып жұмырланады|
| |өлшер едіңдер? 3) Картадан Гавай |да, үлкейе түседі. 2) Кәдімгі шелек немесе шелекке ұқсас ыдысты мектеп |
| |аралдары және Гималай тауын тауып |алаңында қаданың басына биіктігі 2 м-дей етіп орнатамыз. Ж-ш-ды жел ұйытқып|
| |алыңдар. 4) Жел дегеніміз не? 5) |алып кетпеу үшін шелектің айналасы қалқанмен қоршалады. Шелекке жиналған |
| |Жергілікті желдерді атап, сипаттаңдар. |судың мөлшерін анықтау үшін өлшеуіш стақанға құямыз. Стақанның қабырғасы |
| |5) Жел өрнегін салыңдар. |өлшем сызықшалармен бөліктерге бөлінген. Оның әрбір 10 бөлігі 1 мм-ге |
| | |сәйкес. Оны таңертең сағат 8-де және кешкі сағат 19-да өлшейміз. 3) |
| | |Картадан Гавай аралдары және Гималай тауын тауып алады. 4) Ауаның |
| | |горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге қозғалуы жел деп аталады. 4) |
| | |Жергілікті желдердің негізгілері – бриздер мен муссондар. Бриз (французша |
| | |– жеңілнемесе самал жел) – теңіздердің ірі көлдердің жағасында түнде |
| | |құрлықтан суға, күндіз судан құрлыққа соғатын желдер. Муссон (арабша – |
| | |маусым) – қыста құрлықтан теңізге, жазда теңізден құрлыққа қарай соғатын |
| | |тұрақты желдер. |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін |Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен жерлерін |
| |анықтап, жалпы сабақты қорытындылайды. |айтады. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне|Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне қойдырады. |
| |қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай | |
| |бағалайды. | |
|7 |Үй тапсырмасына §§32, 33. Мәтін |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларды | |
| |орындау. | |

Сабақ №33, 34
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Ауа райы. Жердің Күнді айнала қозғалысының Жер бетіне жарық пен
жылу таралуына әсері. Жылу белдеулері.
Мақсаты:
Білімділік: Ауа райы туралы түсінік бере отырып, оның өзгеру себептерін
ашып, болжау түрлеріне тоқталу. Жердің күнді айнала қозғалысы параграфы
материалдарын пайдалана отырып жарық пен жылудың таралу заңдылықтарына
тоқталу. Күн тоқырау, күн мен түннің теңелуі, поляр күні мен поляр түні,
жылулық белдеулер туралы түсініктер қалыптастыру.
Дамытушылық: Кескін картаға поляр шеңберлері, тропик шеңберлерін түсіру
арқылы оқушылардың жұмыс істеу біліктілігін арттыру.
Тәрбиелік: Атмосфераның құбылыстарымен танысу арықылы, оны қорғау
мәселелерін қарастыру. Кескін картада тропик және поляр шеңберлерін түсіру
арқылы икемділіктері мен іскерліктерін арттыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Негізгі ұғымдар: Ауа райы, күн тоқырау, күн мен түннің теңелуі, поляр
күні мен поляр түні, жылулық белдеулер
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
5. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|дер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. |
| |дайындығын тексеру. Психологиялық |Сабаққа дайындалу. |
| |дайындығын тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге тексертеді. Ескертулері |
| |анықтамаларын тексереді. Кейін өткен |болса, мұғалімге айтып, түсінбегендерін сұрайды. Сұрақтарға жауаптары: |
| |тақырыптар бойынша бірнеше сұрақтар |1) Жауын-шашынның жаңбар, қар, бұршақ деген түрлері бар. |
| |қояды: |2) Жауын-шашынның ең көп түсетін жері – Тынық мұхитындағы Гавай аралдары |
| |1) Жауын-шашынның қандай түрлері бар? |және Гималай тауының етегі (12000 мм-ден астам) |
| |Жауын-шашынның ең көп түсетін жері? |3) Ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге орын ауыстыруын жел |
| |Жел деген не? Қандай жергілікті |деп атаймыз. Жергілікті желдердің бриз және муссон деген түрлері болады. |
| |желдердің түрлерін білесіңдер? |4) Тропосфераның температурасы, ылғалдылығы, қысымы біртекті болып келген |
| |Ауа массалары деген не? Оның қандай |ірі бөлігі ауа массалары деп аталады. Ауа массаларының негізгі 4 типі |
| |типтері бар? |болады: 1) экваторлық, 2) тропиктік, 3) қоңыржай, 4) арктикалық ауа |
| | |массалары. Экваторлықтан басқасы континенттік және теңіздік болып екіге |
| | |бөлінеді. |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) |Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) Жер бетінің әркелкә қызуы ендікке, жер|
| |Жер беті неліктен әркелкі қызады? 2) Ауа|бедерінің әркелкә болуына байланысты. 2) Қысымның таралуы температураға |
| |температурасы мен қысымның арасында |байланысты болады. 3) Қысымның әркелкі таралуы желдің пайда болуына әсер |
| |қандай байланыс бар? 3) Желдің пайда |етеді. Кейін оқушылар мұғалімнің бағыттауы бойынша жаңа тақырыпты меңгере |
| |болу себептері неде? |бастайды |
| |Кейін бүгінгі сабақтың тақырыбын |1. Мыналарды анықтап жазып алады: Атмосфераның жер бетіне таяу қабаты – |
| |анықтап, келесі жоспар бойынша жаңа |тропосфераның белгілі бір қысқа мерзімдік (тәулік, апта, ай) жай-күйін ауа |
| |тақырыпты меңгере бастайды: |райы деп атайды. Ауа райының элементтері – атмосфералық қысым, температура,|
| |1. Ауа райы. Ауа райының элементтері мен|ылғалдылық, ауа райының құбылыстары – жауын-шашын, жел тұман, бұлт. |
| |құбылыстары. |2. Мыналарды жазып алады: Тропосфераның температурасы, ылғалдылығы, |
| |2. Ауа массалары. |мөлдірлігі, т.б. қасиеттері жөнінен біртектес ірі бөлігі ауа массалары деп |
| |3. Ауа райын болжау. |аталады. Жер шарында негізгі 4 түрлі ауа массасы бар: 1) Экваторлық ауа |
| |4. Жерге келетін жарық пен жылу |массасы – экваторлық ыстық белдеуде қалыптасады. Жылдың барлық мезгілінде |
| |мөлшерінің Күннің көкжиектен биіктігіне |жылы әрі ылғалды болады. 2) Тропиктік ауа (солтүстік және оңтүстік |
| |және түсу уақытының ұзақтығына |жартышарларда) – жылы және құрғақ ауа. 3) Қоңыржай ендіктің ауасы (екі |
| |байланыстылығы. Жазғы күн тоқырау. Күзгі|жартышардың қоңыржай ендігінде қалыптасады) – тропиктік ауаға қарағанда |
| |күн теңелуі. Қысқы күн тоқырауы. |салқын, бірақ ылғалды, ал арктикалық немесе антарктикалық ауаға қарағанда |
| |Көктемгі күн теңелуі. |жылы және ылғалды. 4) Арктиткалық ауа |
| |5. Жылу белдеулері. |(оңтүстік жартышарда антарктикалық ауа) – биік ендіктерде пайда |
| | |болатындықтан суық ауа. Экваторлық ауадан басқа негізгі ауа массалары |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана |континенттік және теңіздік болып екіге бһленеді. |
| |отырып, тақырыпты меңгеру. |3. Мыналарды анықтап жазып алады: Гринвич уақыты – Гринвич меридианының |
| |- Оқулықтағы суреттерге қарап |уақыты. Ауа райы каталары – шартты белгілермен және цифрлармен ауа райының |
| |температураны өлшейтін аспаптрдың |белгілі бір кезеңдегі жай-күйін көрсететін карталар. Ауа райын болжау |
| |құрылысын сипаттайды. |картасы – алда температруаның күйі, желдің бағыты қандай болатынын, жаңбыр |
| | |немесе қар жаууы, тұман түсу мүмкіндігі сияқты белгілерді көрсететін карта.|
| | | |
| | |Мыналарды анықтап еске сақтайды: Ауа райын болжау бүкіл жер бетіндегі |
| | |метеорологиялық стансаларда және атмосфераның біршама биік қабаттарында |
| | |жүргізілетін бақылауларға негізделеді. Қазіргі кезде Жер шарында 10 мыңнан |
| | |астам метеорлогиялық стансалар бар. Бүкіл дүние жүзінің метеоролог |
| | |мамандары бірыңғай Гринвич уақытымен бақылау жүргізеді. Атмосфераның |
| | |жай-күйі туралы деректер ауа райы кемелерінен, ұшақтардан, зымырандардан, |
| | |автомат стансалардан, метеорологиялық Жер серіктерінен алынады. |
| | |4. Мыналарды анықтап еске сақтайды: 22 маусым – солтүстік жартышарда |
| | |23,5°с.е параллельден Күн тік түсіп күннің ең көп ұзаратын уақыты – жазғы |
| | |күн тоқырауы деп аталыды. 66,5°ендіктен солтүстік полюске дейінгі полярлық |
| | |аймақта тәулік бойы Күн батпайды ол – полярлық күн деп аталады. Ал |
| | |оңтүстік жарты шарда керісінше 66,5°ендіктен оңтүстік полюске дейін Күн |
| | |шықпайды – полярлық түн болады. 23 қыркүйекте тал түсте Күннің экваторда |
| | |тас төбеден түсіп, солтүстік және оңтүстік жарты шарға күннің жылуы мен |
| | |жарығы тең бөлінетін құбылысты күзгі күннің теңелуі деп атайды. 22 |
| | |желтоқсанда оңтүстік жарты шарда күннің ұзаруы, солтүстік жарты шарда |
| | |қысқаруы тоқтайды, бұл – қысқы күн тоқырауы деп аталады. Полярлық күн мен |
| | |полярлық түннің полюс жағынан таралуын шектейтін 66,5° ендік параллельді |
| | |полярлық шеңбер деп атайды. 21 наурызда бүкіл планетада күн мен түн |
| | |қайтадан теңеліп Күн тал түсте экваторда қақ төбедеден түсетін уақыт – |
| | |көктемгі күн теңелу деп аталады. |
| | |Мыналарды анықтап жазып алады: полярлық күн мен полярлық түннің ұзақтығы |
| | |поляр шеңберінде 1 тәуліктен полюстерде жарты жылға дейін созылады. |
| | | |
| | |Мыналарды анықтап еске сақтайды: қоңыржай белдеулерінде жылдың 4 мезгілі де|
| | |айқын көрінеді. |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |5. Мыналарды анықтап жазып алады: Солтүстік және оңтүстік жарты шарларда |
| | |23,5° ендіктегі параллельдер солтүстік және оңтүстік тропиктер деп |
| | |аталады. 66,5° ендіктерден өтетін полярлық күн мен полярлық түн басталатын|
| | |параллельдер солтүстік және оңтүстік поляр шеңберлері деп аталады. Жер |
| | |шарында 5 жылу белдеуі бар – 1 ыстық – солтүстік және оңтүстік |
| | |тропиктердің аралығы, 2 қоңыржай - тропиктерден поляр шеңберлеріне дейін |
| | |солтүстік және оңтүстік қоңыржай белдеулері және 2 суық белдеу – әрбір |
| | |жарты шардағы поляр шеңберіненполюстерге дейін с. және о. суық белдеулер |
| | |орналасқан. |
|4 |Тақрыптарды бекіту тапсырмалары мен |Оқушылардың жауаптары: |
| |сұрақтары: |1. Тропосфераның температурасы, ылғалдылығы, мөлдірлігі, т.б. қасиеттері |
| |1. Ауа массалары деген не? |жөнінен біртектес ірі бөлігі ауа массалары деп аталады |
| |2. Ауа массаларының қандай түрлері бар? |2. Негізгі 4 түрлі ауа массасы бар: 1) Экваторлық ауа массасы 2) Тропиктік|
| |3. Қандай жылу белдеулері бар? |ауа (солтүстік және оңтүстік жартышарларда) 3) Қоңыржай ендіктің ауасы (екі|
| |4. Полярлық шеңбер деген не? |жартышардың қоңыржай ендігінде қалыптасады) 4) Арктиткалық ауа |
| | |3. Жер шарында 5 жылу белдеуі бар – 1 ыстық – солтүстік және оңтүстік |
| | |тропиктердің аралығы, 2 қоңыржай - тропиктерден поляр шеңберлеріне дейін |
| | |солтүстік және оңтүстік қоңыржай белдеулері |
| | |4. 66,5° ендіктерден өтетін полярлық күн мен полярлық түн басталатын |
| | |параллельдер солтүстік және оңтүстік поляр шеңберлері деп аталады. |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін |Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен жерлерін |
| |анықтап, жалпы сабақты қорытындылайды. |айтады. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне|Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне қойдырады. |
| |қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай | |
| |бағалайды. | |
|7 |Үй тапсырмасына §§, 33, 34, 35. Мәтін |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларды | |
| |орындау. | |

Сабақ №35,36
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Климат. Өздерің тұрған жердің климаты.
Мақсаты:
Білімділік: Климат туралы түсінік беру. Климаттың алуан түрлілігіне
сипаттама беру. Жергілікті жерді климатын талдау.
Дамытушылық: Физикалық және климат картасымен жұмыс істеу арқылы
оқушылардың жұмыс істеу біліктілігін арттыру.
Тәрбиелік: Атмосфераның құбылыстарымен танысу арықылы, оны қорғау
мәселелерін қарастыру. Жауын-шашынды өлшеу тәсілдерін қарастыру және
диаграмма құрастыру арқылы икемділіктері мен іскерліктерін арттыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас, климат картасы
Негізгі ұғымдар:
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
6. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезеңд|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|ер | | |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа|Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. |
| |дайындығын тексеру. Психологиялық |Сабаққа дайындалу. |
| |дайындығын тексеру. | |
|2 |Дәптерлерінен салған суреттерін, |Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге тексертеді. Ескертулері |
| |анықтамаларын тексереді. Кейін өткен |болса, мұғалімге айтып, түсінбегендерін сұрайды. Сұрақтарға жауаптары: |
| |тақырыптар бойынша бірнеше сұрақтар |1) Абсолют ылғалдылық – 1 м3 ауадағы су буының нақты мөлшері, ол граммен |
| |қояды: |есептеледі (г/м3). Салыстырма ылғалдылық – 1 м3 ауадағы су буының нақты |
| |1) Абсолют және салыстырма ылғалдылық |мөлшерінің сол температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы|
| |дегеніміз не? |(%) |
| |2) Жел деген не? Қандай жергілікті |2) Жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге ауысуын|
| |желдерді білесіңдер? |жел деп атайды. Жергілікті желдерге бриз және муссон жатады. |
| |3) Күзгі күн теңелуі деген не? |3) 23 қыркүйекте тал түстегі Күн экваторда тас төбеден түсіп, солтүстік |
| |4) Тропиктік шеңбер деген не? |және оңтүстік жартышарларда жарық пен жылу тең бөлініп бүкіл планетада күн |
| | |мен түн теңеледеі. |
| | |4) Жер шарындағы 23,5°солтүстік және оңтүстік ендіктер арқылы жүргізілген |
| | |параллельдер. Жазғы күн тоқырауда сорлтүстік тропикте, қысқы күн тоқырауда |
| | |оңтүстік тропикте тал түсте күн тас төбеден түседі. |
|3 |Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) |Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) 2) 3) Кейін оқушылар мұғалімнің |
| |2) 3) |бағыттауы бойынша жаңа тақырыпты меңгере бастайды: |
| |Кейін бүгінгі сабақтың тақырыбын |1. Мыналарды анықтап жазып алады: Климат (грекше клима – еңкіш) – белгілі |
| |анықтап, келесі жоспар бойынша жаңа |бір жердегі ауа райының көп жылдық орташа жай-күйі. Климат элементтері – |
| |тақырыпты меңгере бастайды: |атмосфера қысымы, температура, жауын-шашын, жел, бұлттылық, ылғалдылық және|
| |1. Климат деген не? |басқа да көрсеткіштер. |
| |2. Климаттың ендікке байланыстылығы. |Мыналарды анықтап еске сақтайды: Ауа райы мен климат түсініктері |
| |Климатқа мұхит пен теңізінің әсері. |бір-бірімен тығыз байланысты. Кез келген жердің климат жағдайларынан оның |
| |3. Климатқа жер бедерінің әсері. |ауа райының сипатты ерекшеліктері көрініп тұр. |
| |Климатқа адамның әсері. |2. Мыналарды анықтап жазып алады: Теңіздік климат ауа температурасының |
| |4. Жердің климаттық белдеулері. |тәуліктік және жылдық амплитудасы аз, ылғалды, жауын-шашынды, бұлтты және |
| |5. Өздерің тұрған жердің климаты. |тұманды ауа райының басым болуымен ерекшеленеді. Мысалы, Ұлыбритания |
| | |аралдары. Континенттік климат жағдайында ауа температурасының тәуліктік |
| |- Оқулықты, карта,суретті пайдалана |және жылдық амплитудасы үлкен (қысы суық, жазы ыстық,) болады, жауын-шашын |
| |отырып, тақырыпты меңгеру. |аз түседі. Оған материктердің ішкі бөліктерінің (мысалы, Қазақстанның) |
| |- Оқулықтағы суреттерге қарап |климаты. |
| |температураны өлшейтін аспаптрдың |Мыналарды анықтап еске сақтайды: Түрлі ендіктерде Күннің көкжиектен әр |
| |құрылысын сипаттайды. |түрлі биіктікке көтерілуі және түсу уақытының өзгеруі одан келетін жылу |
| | |мөлшерінің әр түрлілігін тудырады. Бұл өзгеріс Жер шарын жылу белдеулеріне |
| | |(5 жылу белдеуін еске түсіріңдер) бөлуге негіз етіп алынған. Жылу |
| | |белдеулері бір-бірінен температура мөлшеріне байланысты ерекшеленеді. |
| | |3. Мыналарды анықтап жазып алады: |
| | |Мыналарды анықтап еске сақтайды: Биіктеген сайын ауа температурасы да, |
| | |қысым да азаяды. Яғни климат тау беткейінде биіктік беткейінде биіктік |
| | |бойынша өзгереді. Таулы өлкенің өзіндік ерекше климаты қалыптасады. |
| | |Мыналарды анықтап еске сақтайды: адамның климатқа әсерлері: орманды кесуден|
| | |ылғал азаяды, ал су қоймалары ылғалды көбейтеді, отынды көп жағудан |
| | |атмосферада көмірқышқыл газының мөлшері артады. |
| | |4. Мыналарды анықтап жазып алады: Климат белдеулерінің 4 негізгі 3 өтпелі |
| | |түрі бар: экваторлық – ауа температурасы жыл бойы тұрақты 24-28°С, |
| | |жауын-шашын 3000 мм; солтүстік және оңтүстік жарты шарлардағы тропиктік – |
| | |теңіздік және континенттік болып бөлінеді, қоңыржай белдеуінің жазы жылы, |
| | |қысы суық, ол теңіздік және континенттік климат болып екіге бөлінеді. |
| | |Полярлық. Климат белдеуі 70°с.е-тен солтүстікке және 65° о.е-тен оңтүстікке|
| | |қарай орын алады, оның жазы салқын, қысы суық, жауын-шашын аз түседі. |
| | |Негізгі климат белдеулерінің араларын өтпелі белдеулері бөледі: |
| | |субэкваторлық, субтропиктік және субполярлық (латынша суб – таяу) |
| | |белдеулер. |
| | |5.Мыналарды анықтап еске сақтайды: Өздерің тұрған жердің климатының |
| | |сипаттамасы 2 бөлімінен тұрады: І. Климатты қалыптастыратын себептер: 1) |
| | |Географиялық ендік; 2) Жергілікті жердің мұхиттарға алыс-жақындығы; 3) Жер |
| | |бедерінің жазық немесе таулы болуы; 4) Ауа массаларының әсері. ІІ. Өздерің |
| | |тұрған жер климатының сипаттамасы: 1) Климаттың жалпы ерекшеліктері. |
| | |Теңіздік және континенттік климат; 2) Ауаның температурасы; 3) Оташа жылдық|
| | |жауын-шашын; 4) Жыл ішінде соғатын желдердің басым бағыттары; 4) Ауа |
| | |райының қайталанатын түрлері; 5) Климаттың шаруашылық маңызы; 5) Климат |
| | |сипаттамасына қосымшалар. |
|4 |Тақрыптарды бекіту тапсырмалары мен |Оқушылардың жауаптары: |
| |сұрақтары: оқулықтың «Атмосфера» |№3 – 1000 м, |
| |тақырыбын қайталауға арналған |№5 – 5000 м, |
| |сұрақтардың №3, №5, №8, №11, №23 |№8 – 11%, |
| |тапсырмаларды орындау. |№23 – 1,5%. |
| | | |
|5 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін|Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен жерлерін |
| |анықтап, жалпы сабақты қорытындылайды. |айтады. |
|6 |Оқушыларды сабаққа қатысу |Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне қойдырады. |
| |белсенділігіне қарай, жауаптарының | |
| |дұрыстығына қарай бағалайды. | |
|7 |Үй тапсырмасына §§36, 37. Мәтін |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларды | |
| |орындау. | |
Сабақ №37, 38
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: №3 сарамандық жұмыс. Қайталау сабағы
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың атмосфера тақырыбы бойынша алған білімдерін
қайталап, бекіту.
Дамытушылық: Ауа температурасы мен желдің бағыты берілген кестені
пайдаланып, температуаралар графигін, жел өрнегін салу арқылы дағдыларын
дамыту.
Тәрбиелік: Тапсырмаларды орындау барысында оқушыларды ұжымшылдыққа, өзара
сыйластыққа үйрету.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
5. Бағалау кезеңі
3. Тақырыпты бекітіп, қайталау кезеңі
6. Үй тапсырмасын беру кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін |
|2 мин|тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру. |анықтау. Сабаққа дайындалу. Сарамандық жұмыс дәптерлерін алады.|
| |Сарамандық жұмыс дәптерлерін таратады. | |
|2 |Өткен тақырып бойынша бірнеше сұрақтар қойып, |Мұғалімнің өткен тақырып бойынша қойған сұрақтарына жауап |
|5 мин|анықтамаларды тексереді. |береді. Анықтамаларды жатқа айтады. |
|3 |Мұғалім сарамандық жұмыс тапсырмаларын түсіндіреді.|Оқушылардың сарамандық жұмыс тапсырмаларын оындаулары: |
|30 |1. Сарамандық жұмыстың тапсырмалары. Жергілікті |1. Өткен апта бойынша бақылаған ауа температурасы көрсеткіштерін|
|мин |жердің ауа райын бақылау: |ең алдымен кестеге жазып, осы мәліметтердің негізінде |
| |1) жинақталған материал негізінде тәуліктік |температуралардың өзгеру графигін салады. |
| |температураның графигін салу; |Апта бойы бақыланған желдердің бағыттарын кестеге жазып, кейін |
| |2) жел кестесінің сызба-нұсқасын құрастыру |осы мәліметтер негізінде жел өрнегін салады. |
| |3) Қорытындылау |Осы жасалған жұмыстардың негізінде апта бойы ауа райына |
| |2. «Атмосфера» тақырыбын қайталау. Қайталауға |қорытынды жасайды. Әрбір оқушы өз ойын жазады. |
| |арналған тапсырмаларды түсіндіреді. |2. Оқушылар тест тапсырмаларын қос бетке орындайды. Оындап |
| |1) Тест тапсырмаларын орындау. Тест 30 сұрақтан |болғаннан кейін жұмыстарын мұғалімге тапсырады. |
| |тұрады | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
|4 |Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін анықтап, |Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен |
| |жалпы сабақты қорытындылайды. |жерлерін айтады. |
|5 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне қарай, |Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне |
| |жауаптарының дұрыстығына қарай бағалайды. |қойдырады. |
|6 |Үй тапсырмасына «Атмосфера» тақырыбын қайталау. |Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |

Сабақ №39,40
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Гидросфера туралы ұғым. Дүниежүзілік су айналымы. Дүниежүілік
мұхит және оның бөліктері.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға «гидросфера» жайлы ұғым беру. Дүниежүзілік су
айналымы және оның маңызы жайлы оқушылардың білімдерін кеңейту және
тереңдету. Литосфера, атмосфера, гидросфераның байланыстары жайлы алғашқы
мәліметтер беру. «Дүниежүзілік мұхит», «материк», «арал», «түбек», «теңіз»
(шеткі, ішкі), «шығанақ», «бұғаз» ұғымдарын қалыптастыру. Картадан
мұхиттарды, теңіздерді, материктерді көрсете білу және сипаттай алу. Өздері
тұратын жер мен жақын орналасқан теңіздің арақашықтығын өлшеу.
Дамытушылық: Дүние жүзініі физикалық картасынан мұхиттарды, олардың
бөліктерін көрсету арқылы және карта бойынша арақашықтықты өлшеу арқылы
икемділіктері мен дағдыларын дамыту.
Тәрбиелік: Гидросфера, дүниежүзілік су айналымы, дүниежүілік мұхит туралы
білім алып, пәнге деген сүйіспеншіліктерін тудыру, географиялық мәдениетке
баулу.
Сабақтың түрі: жаңа тақырып
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, Қазақстанның физикалық картасы,
«Гидросфера» тақырыбына арналған суреттер. Кескін карталар
Сабақтың кезеңдері: 1. Ұйымдастыру кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі
5. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
6. Үйге тапсырма беру кезеңі

Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ |
| |тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру. |екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|2 |Жаңа тақырыпқа көшу үшін ең алдымен кіріспе сұрақтар |Оқушылардың жауаптары: |
| |қояды: |1) Су – түссіз, мөлдір, иісі-дәмі жоқ үнемі ағып жататын |
| |1) Су дегеніміз не? 2) Табиғатта су қандай күйде |зат. |
| |кездеседі? 3) Қандай жағдайда су бір күйден екінші күйге |2) Табиғатта су сұйық, қатты, газ күйінде кездеседі. 3) |
| |ауысады? 4) Жер бетіндегі тіршілік үшін судың маңызы |Температура өзгергенде су бір күйден екінші күйге ауысады.|
| |қандай? |4) Адам ағзасының 70%-ы судан тұрады, су – тіршілік көзі. |
| |Жаңа тақырыпты меңгеру келесі жоспар бойынша жүреді: |Оқушылар мұғалімнің жаңа тақырып бойынша әңгімесін тыңдап |
| |1. Жердегі су. Планетамыздағы судың мөлшері 1616 млрд км3|отырып, ең неігзіглерін жазып отырады. |
| |екендігін айтады. Олар Жер бетіндегі бүкіл судың |1. Планетамыздағы судың мөлшері 1616 млрд км3.. оқушылар |
| |мұхитттар мен теңіздерге 96,5%, мұздықтар мен тұрақты |мұғалімнің әңгімесін тыңдай отырып дәптерлеріне Жер |
| |қарларға – 1,7% қатысты. Ал өзендер, көлдер, батпақтар |шарындағы әр түрлі сулардың мөлшерін диаграмма арқылы |
| |және атмосферадағы суға тек қана 0,06% ғана тиеді. Жер |сызып көрсетеді. |
| |бетіндегі тұщы су 2,5%. суды адам өнеркәсіпте, ауыл |2. Мұғалімнің сұрақтарына жауап береді: 1) Өйткені оларға |
| |шаруашылығында, күнделікті тұрмыста пайдаланады. |жауын-шашынның суы, жер асты суы қосылып отырады. 2) |
| |2. Табиғаттағы су айналымы. Кіші және үлкен су айналымы. |Өйткені бұл көлдер мен теңіздерден басқа өзендер ағып |
| |Оқушыларға келесі сұрақтарды қоя отырып табиғатағы су |шығып мұхитқа құяды, сонымен қатар су буланып отырады. |
| |айналымы туралы түсінікті анықтайды: 1) Неліктен өзендер |Мұғалімнің әңгімесін тыңдай отырып, оқушылар мен мұғалім |
| |суы таусылып қалмайды? 2) Көптеген өзендер көлдер мен |бірігіп өзендер суларын мұхитқа апарып құяды, жерге |
| |теңіздерге келіп құяды. Неліктен олардың су деңгейі |сіңген су да ағып мұхитқа қоыслады, мұны дүниежүзілік су |
| |көтеріліп кетпейді? Оқушылардың жауапатарын ала отырып |айналымы дейді деген қорытындыға келеді. Оқушылар осы |
| |дүниежүзілік су айналымы ұғымын қалыптастыру үшін |қалыптасқан ұғымның арқасында су айналымының рөлі туралы |
| |арналған сызба немесе оқулық суреті қарастырылады. |өз ойларын айтады: табиғаттағы су айналымының әсерінен |
| |3. Дүниежүзілік мұхит. Мұғалім дүние бөліктеріне тоқталып|тұщы су көлемі бірқалыпты болады. Үлкен және кіші су |
| |кетеді. Жер бетінің көлемі 510 млн. Км2 болса, соның 361|айналымын қарастырады. |
| |млн. км2-ы мұхиттарға, ал 149 млн км2-ы материктерге |3. Оқушылар Жер шарында 6 материк бар екендігімен бірге, |
| |жататынын айтады. Әр мұхитқа қысқаша сипаттама береді. |материктерден дүние бөліктері ұғымын ажырата білуі керек. |
| |4. Мұхит бөліктері. Жаңа тақырыпты меңгеру барысында |Дүние бқліктеріне, материктердің өз аумақтарынан басқа |
| |«теңіз», «ішкі теңіз», «шеткі теңіз» ұғымдарына көңіл |жақын жатқан аралдар да кіретінін анықтайды. Барлық дүние |
| |бөледі. Кейін оқушыларға «шығанақ» пен «бұғаз» не екенін|бөліктері 6. Олар: Еуропа, Азия, Африка, Америка, |
| |анықтап, оларды картадан табу тапсырмасын береді. |Аустралия, Антарктида. Әрбір мұхиттың қысқаша сипаттамасын|
| | |жасайды: ауданы, географиялық орны, ең терең жері. |
| | |4. Осы тақырып бойынша оқушылар «шығанақ» пен «бұғаз» |
| | |ұғымдарын қалыптастыру үшін оқулықтың мәтінінен олардың |
| | |түсініктемесін оқып, айтылған нысандарды картадан табу |
| | |керек. |
|3 |Тақырыпты бекіту үшін тапсырмалар мен сұрақтар береді: |Ең алдымен кескін картамен жұмыс істейді. Кейін мәтінге |
| |1. Кескін картаға Дүние жүзілік мұхит пен оның бөліктерін|көз жүгіртіп, сұрақтарға жауап береді: 1) Мұхит бетінен |
| |түсіру. |буланған судың бір бөлігі оған қайта қосылады. Ол кіші су |
| |2. Сабақ соңында тақырып бойынша кейбір сұрақтар |айналымы. Құрлық бетіне жауған жауын-шашынның бір бөлігі |
| |қойылады: 1) Үлкен және кіші су айналымдары дегеніміз не?|буға айналып, қайтадан атмосфераға көтеріледі, ал екінші |
| |2) Дүние жүзілік мұхиттың бөліктерін ата. 3) Мұхит |бөлігі өзенге, көлге барып қоысылады, жерге сіңеді, сол |
| |бөліктерін ата. Оларға мысалдар келтір. |сияқты мұздықтарды да қалыңдата түседі. Үлкенді-кішілі |
| | |көптеген өзендер құрлық бетімен ағып барып мұхитқа құяды. |
| | |Жеге сіңген су да жер астымен ағып, мұхитқа қосылады. Бұл |
| | |үлкен су айналымы. 2) Дүние жүзілік мұхиттың 4 ірі |
| | |бөлігі: Тынық мұхиты, Атлант мұхиты, Үнді мұхиты, |
| | |Солтүстік мұзды мұхит. 3) Мұхит бөліктері: теңіздер: ішкі |
| | |– Қара теңіз, Жерорта теңізі, Каспий теңізі шеткі теңіздер|
| | |– Саргасс, Фиджи, Кариб, Кар, шығанақтар – Мексика, |
| | |Бенгаль, Гвинея, Аден, бұғаздар- Гибралтар, Мозамбик, |
| | |Беринг. |
|4 |Сабақты оқушылармен бірге қорытындылайды: 1) Бүгінгі |Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап бере отырып, сабақты|
| |сабақта не білдіңдер? Сабақ несімен қызықты болды? |қорытындылайды: 1) Бүгінгі сабақта дүние жүзіндегі судың |
| | |мөлшерін, континенттерді, дүние жүзілік мұхит бөліктерін, |
| | |мұхит бөліктерін білдік. Картамен, кескін картамен жұмыс |
| | |қызықты болды. |
|5 |Оқушыларды сабақта көрсеткен белсенділіктеріне қарай, |Оқушылар өздерінің алған бағаларын біліп, күнделіктеріне |
| |жауаптарының дұрыстығына қарай бағалап, оқушыларға |қойдырып алады. |
| |бағаларын айтады. | |
|6 |Үйге: §38-39 қайталау. Мәтін соңындағы сұрақтар мен |Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады. |
| |тапсырмаларды орындау. | |

Сабақ №41, 42
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Мұхит сунының температурасы мен тұздылығы. Мұхит суының
қозғалысы.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға мұхит суының температурасы мен тұздылығы жайлы
білім беру. Тұздылық пен температураның мұхитттың әр түрлі аймақтарында
біркелкі болмауының себептерін ашу. Оқушыларда «толқындар», «цунами»,
«толысу мен қайту құбылыстары» ұғымдарын қалыптастыру. (оқушылар бұл
құбылыстардың пайда болу себептерін меңгерулеріне тиіс). Оқушылардың карта
және кескін картамен жұмыс істеу біліктерін ары қарай дамыту.
Дамытушылық: Кескін картаға поляр шеңберлері, тропик шеңберлерін түсіру
арқылы оқушылардың жұмыс істеу біліктілігін арттыру.
Тәрбиелік: Атмосфераның құбылыстарымен танысу арықылы, оны қорғау
мәселелерін қарастыру. Кескін картада тропик және поляр шеңберлерін түсіру
арқылы икемділіктері мен іскерліктерін арттыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Негізгі ұғымдар: Ауа райы, күн тоқырау, күн мен түннің теңелуі, поляр
күні мен поляр түні, жылулық белдеулер
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақ жоспары
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ |
| |тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру. |екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|2 |Ең алдымен оқулықтағы мәтін соңындағы сұрақтар бойынша |Мәтін соңындағы сұрақтар мен тапсырмалар жауаптары: |
| |тексеру жүргізеді. Сұрақтар мен тапсырмалардың жауаптары:|2) Қазақстан аумағынан д.ж. мұхитқа шығуға болады. |
| |2) Қазақстан аумаңғынан Д.ж мұхитқа шығуға бола ма? 3) |3) Павлодар облысына ең жақын Арал теңізі, ол мұннан 1240|
| |Сендер тұратын елді мекен ең жақын теңізден қандай |км қашықтықта орналасқан. |
| |қашықтықта орналасқан? Бұл қашықтықты карта бойынша |4) Қара теңізден о-б-қа қарай Босфор бұғазы арқылы Жерорта|
| |өлшеңдер. 4) Қара теңізден бастап ойша Жер шарын айналып |теңізіне, одан Гибралтар бұғазы арқылы Атлант мұхитына |
| |шығатын «саяхат» жасаңдар. Өздерің сол арқылы жүретін |шығамын. Осыдан сол бағытта жүзе отырып, Мексика |
| |және жақынырақ өтетін мұхиттарды, теңіздерді, |шығанағына, Кариб теңізіне өтіп, Пнама каналы арқылы Тынық|
| |шығанақтарды, бұғаздарды, каналдарды атаңдар. 5) Еуразия |мұхитына шығамын. Тынық мұхиты арқылы экватор бойымен жүзе|
| |материгінің жағаларындағы шеткі және ішкі теңіздерді |отырып, көптеген аралдар арқылы өтіп, Үлкен Зонд |
| |атаңдар. 6) Қандай бұғаз екі теңіз бен екі мұхитты қосып,|аралдарынан Үнді мұхитына жүзіп шығамын. Содан Аден |
| |екі материкті және екі мемлекетті бөліп тұрады? 7) Мәтінд|шығанағына жетіп, ол арқылы Қызыл теңізге жетемін. Одан |
| |аталған теңіздерді, шығанақтарды және бұғаздарды кескін |Суэцк каналы арқылы қайта Жерорта теңізіне өтіп, Босфор |
| |картаға жазыңдар. 8) Мұхиттар кестесін толтыру. |бұғазы арқылы Қара теңізіне қайтып келемін. |
| |Соңында 7 тапсырма бойынша кескін карталарын тексереді. |5) Ішкі теңіздер: Каспий, Қара, Қызыл, Жерорта, Балтық; |
| | |шеткі теңіздер: Солтүстік, Норвег, Баренц, Кар, Лаптевтер,|
| | |Шығыс-Сібір, Беринг, Охота, Жапон, Шығыс-Қытай, Сары, |
| | |Оңтүстік-Қытай, Аравия теңіздері. |
| | |6) Беринг бұғазы |
| | |8) Тынық мұхиты: 180 млн км2, Еуразия, Оңтүстік, Солтүстік|
| | |Америка, Аустралия, Антарктида, Мариан шұңғымасы – 11022 |
| | |м; Атлант мұхиты: 92 млн км2, Еуразия, Оңтүстік, Солтүстік|
| | |Америка, Антарктида, Африка, Пуэрто-Рико – 8440 м, Үнді |
| | |мұхиты: 75 млн км2, Еуразия, Африка, Аустралия, |
| | |Антарктида, Үлкен Зонд – 7729 м. |
|3 |Жаңа тақырыпты географиялық диканттан бастайды: |Ең алдымен геогграфиялық диктантқа жауап береді: |
| |1) материктер, 2) дүние бөліктері, 3) мұхитттар, 4) |1) Еуразия, Солтүстік және Оңтүстік Америка, Африка, |
| |теңіздер, 5) аралдар, 6) түбектер, 7) шығанақтар, 8) |Аустралия, Антарктида; 2) Америка, Африка, Еуропа, Азия, |
| |бұғаздар. |Аустралия, Антарктида; 3) Тынық, Атлант, Үнді, Солтүстік |
| |Географиялық диктанттан кейін жаңа материалды игеру |Мұзды мұхит; 4) Ішкі теңіздер: Каспий, Қара, Қызыл, |
| |мақсатында оқушыларға проблемалық сұрақ қояды: «не |Жерорта, Балтық; шеткі теңіздер: Солтүстік, Норвег, |
| |себептен мұхит суының температурасы экваторлық, тропиктік|Баренц, Кар, Лаптевтер, Шығыс-Сібір, Беринг, Охота, Жапон,|
| |және полярлық аймақтарда әр түрлі болып келеді?», «мұнда |Шығыс-Қытай, Сары, Оңтүстік-Қытай, Аравия теңіздері; 5) |
| |қандай заңдылық байқалады? |Гренландия, Мадагаскар, Жаңа Зеландия, Үлкен Антиль |
| |Оқушылардың жауаптарын қорытып, экваторлық аймақты мұхит |аралдары, Жаңа Гвинея; 6) Үндістан, Аравия, Үндіқытай, |
| |суының температурасы 28-29°С, полырлық аймақтарды 0°С |Пиреней, Лабрадор, Сомали; 7) Бенгаль, Мексика, Аден, |
| |көрсететінін айтады. Судың жоғарғы қабатында толқындар |Гудзон, Аляска; 8) Гидралтар, Гудзонов, Беринг, Мозамбик. |
| |мен ағыстардың арқасында араласып, 100 м тереңдікке дейін|Жаңа тақырыпты меңгеру кезінде мұғалімнің қойған сұрағына |
| |судың температурасы 2-3°С дейін ғана төмендейді. Сонымен |жауап береді: |
| |қатар оқушыларға мұхит суының температурасының маусымдық |«өйткені экватордан полюстерге қарай күн келетін жылудың |
| |өзгерістерге де тәуелділігін айту керек. Кейін мұхит |мөлшері азая береді, мұхит пен құрлық беті күн сәулесінен |
| |суының тұздылығы туралы айтып өтеді. Тұздылық 1 л судағы |жылынатындықтан мұхит суы да экватордан полюстерге қарай |
| |еріген тұздардың граммен алынған мқлшері, ол промилле |әркелкі жылынады, яғни мұхит суының температурасы |
| |белгісімен белгіленеді. Мұхит суында ас тұзы, темір, |экватордан полюстерге қарай төмендей береді». Мұхит |
| |хлор, магний, кальций, натрий, күкірт, мыс, күміс, алтын |суының тұздылығын сипаттағанда оқушылар әрбір литр теңіз |
| |болатындығын айтады. Мұхит суының тұздылығы ж-ш |суында орта есеппен 35 г тұз болатындығын білуі керек. |
| |мөлшеріне, судың булануына, айсбергтердің еруіне де |Дүние жүзіндегі ең тұзды теңіз – Қара теңіз, оның |
| |байланысты. Сонымен қатар тұщы су мөлшері аз қосылатын |тұздылығы 39-40 грамға жететінін біледі.Теңізді сипаттау |
| |және булану күшті жүретін жерлерінде тұз мөлшері |жоспарын жазып алады: |
| |көбейеді. |1) географиялық орны, 2) ішкі немесе шеткі теңіз, 3) |
| |Мұхит суы әртүрлі күштердің әсерінен үнемі қозғалыста |көлемі мен жағалау сызықтары, 4) ең үлкен және басым |
| |болады. Ең бірінші фактор – жел. Желдің әсерінен |тереңдігі, 5) тұздылығы. |
| |толқындар 10-15 м биіктікке көтеріледі. Толқынның |Осы жерде оқушылар толқынның элементтерін мұғалімнің |
| |элементтері: қыры немесе жалы, биіктігі, биіктігі, |тақтаға салған графикалық суреті арқылы айқындап меңгеру |
| |табаны, ұзындығы. Толқынның суретін тақтаға салып |мақсатында дәптерлеріне сызып отырады. Кейін оқушылар |
| |көрсетеді. Толқынның күштілігін анықтайтын шкала туралы |оқулық мәтінінен толқынның балдық шкаласы суретін тауып, |
| |айтып өтеді. Кейін «соқпа тоқын», «цунами», «тайфун» |толқынның күші 9 балдық шкаламен анқыталатынын өздері |
| |ұғымына тоқталады. Оның пайда болу себептерін оқушылармен|анықтап біледі. |
| |бірігіп анықтайды. |Цунами (жапонша цунами – қойнауындағы үлкен су) – теңіз |
| |Жағалауға орағыта соғатын соқпа толқын. Ашық мұхитта |түбіндегі жер сілкінулердің әсерінен пайда болатын сұрапыл|
| |цунамидің биіктігі 1-2 метрден аспайды, ал жағалауға |жойқын толқын. |
| |жақындаған кезде оның биіктігі бірден өсіп 20-30 м-ге |Мәтінді оқып, оны берілген суретпен салыстыра отырып, |
| |жетеді. Цунами болар алдында су жағадан бірнеше жүзлеген |оқушылар өз ойларын сараптайды. |
| |метрге шегінеді, оның толқыны сағатына 800 км |Соқпа толқын – теңіз жағасында пайда болатын толқын. Ашық |
| |жылдамдықпен тарайды. Тынық мұхиттың Оңтүстік-Шығыс |теңізден сырғып жағаға жақындағанда толқынның төменгі |
| |Азияға жақын бөлігінде жазда және күзде пайда болып, |бөлігі теңіздің түбіне үйкеліп, жылдамдығын баяулатады да,|
| |сұрапыл дауыл түрінде соғатын жер тайфун деп аталады. |жоғарғы бөлігі одан төңкеріліп асып түсіп, жағаны |
| |Оның әсерінен таудай толқын көтеріледі. Мұхит пен |ұрғылайды. |
| |теңіздерде қайталап тұратын құбылыс – толысу мен қайту. |Тайфун (қытайша тай фын – үлкен жел) – Тынық мұхиттың |
| |Оны меңгеру үшін оның сызбасын пайдалану жөн. Толысу |Оңтүстік-Шығыс Азияға жақын маңында пайда болатын сұрапыл |
| |мен қайту құбылысын талдау барысында оларды шаруашылыққа |дауыл. Жапон, Филиппин аралдарына, Қиыр Шығыстың оңтүстік |
| |пайдалану мәселесі айтылады. |бөлігіне таралады. |
|4 |Тақырыптарды бекіту үшін келесі сұрақтар мен |Тақырыпты бекіту тапсырмалары мен сұрақтарына жауаптары: |
| |тапсырмаларды береді: |1) Мұхиттың тұздылығының таралуын жарты шарлардың кескін |
| |1) Мұхиттың тұздылығының таралуын жарты шарлардың кескін |картасына түсіреді; 2) мысалы, Каспий теңізге сипаттама |
| |картасына түсір;. 2) жоспар бойынша бір теңізге сипаттам |береді: а) Еуразия материгінде орналасқан; ә) ішкі теңіз; |
| |беру; 3) толысу мен қайту құбылыстарын шаруашылықта |б) 396 мың ш.ш; в) 2000 м; 3) Толысу мен қайту: балық |
| |пайдаланудың сызбасын жасау; 4) Толқындардың пайда болу |аулау, балдырлар дайындау, жануарларға жем дайындау, куат |
| |себептері қандай? 5) Жер шарының қандай аймақтарында |өндіру, кеме қатынасы; 4) мұхит түбіндегі жер |
| |цунами жиі қайталайды және неліктен? 6) Судың толысуы мен|сілкінулерінің әсерінен пайда болады; 5) 1960 ж. Анд |
| |қайтуы ненің әсерінен пайда болады? 7) Соқпа толқын, |тауларындағы жер сілкінуден туған цунами Чили |
| |тайфун деген не? |жағалауларын, Американың батыс жағалауын Калифорнияға |
| | |дейін Жаңа Зеландия жағасын, Аустралияны, Филиппин, Гавай |
| | |аралдарын, Жапонияны, Куриль аралдарын қамтыды; 6) айдың |
| | |тартылыс күшіне байланысты теңіз суының толысуы мен қайтуы|
| | |болады; 7) Соқпа толқын – теңіз жағасында пайда болатын |
| | |толқын. Ашық теңізден сырғып жағаға жақындағанда толқынның|
| | |төменгі бөлігі теңіздің түбіне үйкеліп, жылдамдығын |
| | |баяулатады да, жоғарғы бөлігі одан төңкеріліп асып түсіп, |
| | |жағаны ұрғылайды. |
| | |Тайфун (қытайша тай фын – үлкен жел) – Тынық мұхиттың |
| | |Оңтүстік-Шығыс Азияға жақын маңында пайда болатын сұрапыл |
| | |дауыл. |
|5 |Сабақты қоыртындылау үшін оқушыларға сұрақтар қояды: |Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жаууап бере отырып, |
| |Бүгінгі сабақта не білдіңдер? Сабақ несімен қызықты |сабақты қорытындылайды: Бүгінгі сабақта мұхиттар мен |
| |болды? |теіздердің тұздылығы туралы, оларды суының қозғалысы |
| | |туралы білдім. Соқпа толқын, цунами және тайфун туралы |
| | |көзқарастарымыз кеңейді. |
|6 |Оқушыларды үй тапсырмасының орындалуына қарай, сабақ |Алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырып алады. |
| |үстінде көрсеткен белседіліктеріне қарай бағалайды. | |
| |Бағаларын айтып, күнделіктеріне қойып береді. | |
|7 |Үй тапсырамысна: 40,41. анықтамаларды жаттау. Мәтін |Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады. |
| |соңындағы тапсырмаларды орындау, сұрақтарға жауап беру. | |

Сабақ №43
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Мұхит ағыстары
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға мұхит ағыстары және олардың пайда болу себептері
жайлы білім беру.
Дамытушылық: Кескін картаға тұрақты ағыстарды түсіру арқылы оқушылардың
карта, глобус, кескін караталармен жұмыс істеу істеу біліктерін одан ары
дамыту.
Тәрбиелік: Су ағыстарының шаруашылықта пайдаланылуытуралы білім беру арқылы
табиғат суын қорғау мәселелерін қарастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Номенклатура: Лабрадор ағысы, Гольфстрим ағысы, Батыс желдер ағысы,
Куросио ағысы, Шығыс Аустралия ағысы, Солтүстік Атлант ағысы
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
|Кезең| Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын |Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ |
| |тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру. |екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|2 |Ең алдымен оқушылардың дәптерлерін тексереді. Кейін өткен |Оқушылар ең алдымен дәптерлерін тексертеді. Кейін өткен |
| |тақырыптың соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларды сұрайды. |тақырыптың соңындағы сұрақтар мен тапысрмаларды |
| |Қателерін анықтап, бірнеше анықтамаларды сұрайды. |тексертеді. Мқғалімнің сұраған анықтамаларын жатқа |
| | |айтады. |
|3 |Үй тапсырмасын тексеріп болғаннан кейін жаңа тақырыпқа |Оқушылар үй тапсырмасын тексерткеннен кейін мұғалімнің |
| |көшеді. |жаңа тақырыпты түсіндіруін тыңдайды. Осы жерде мұхит |
| |Мұхитттардың кейбір жерлерінде айналадағы судан |ағыстарының анықтамасын жазып алады: мұхиттардағы су |
| |айырмашылығы бар зор ағындар өтеді. Олардың ені жүздеген, |массасының тұрақты түрде белгілі бір бағытта қозғалысын |
| |ұзындығы мыңдаған километрге созылады. Осындай |мұхит ағыстары дейді. Олар өткен тақырыпты еске түсіре |
| |мұхиттардағы су массасының тұрақты түрде белгілі бір |отырып, байланыстыру (ұштастыру) мақсатында толқындардың |
| |бағытта қозғалысын мұхит ағыстары дейді. Кейін осы |пайда болу себептерін еске түсіреді. |
| |ағыстарды туғызатын – тұрақты желдер екенін айтады. |Мұғалім Гольфстрим ағысы туралы айтқаннан кейін оқушылар |
| |Экватор маңында африканың жағалауларынан тұрақты желдер |жарты шарлар картасынан ағысты тауып, ол неліктен жылы |
| |ылғи батысқа қарай соғады. Осы желдер Гольфстрим ағысын |ағыстарға жатады деген сұраққа жауап іздейді.сонымен |
| |тудырады. Мұғалім оқушыларға суық ағыстардың температурасы|бірге Дүниежүзілік мұхиттың әр жерінде суық ағыстар да |
| |неліктен төмен болып келеді деген сұрақ қояды. |өтетінін анықтайды. Картаға қарап отырып, Гренландияның |
| | |батыс жағалауларынан Лабрадор ағысы басталып, ал |
| | |оңтүстікке қарай Лабрадор түбегінің жағалауларын бойлап |
| | |өтетінін сипаттайды. Оқушылар суық ағыстар басталатын |
| | |жердің ендігіне баланысты температурасы да төмен |
| | |болатынын айтады. |
|4 |Тақырыпты бекіту үшін тапсырмалар береді: кескін картаға |Тақырыпты бекіту үшін оқушылар келесі тапсырмаларды |
| |жылы және суық ағыстарды қызыл және көк сызықтармен |орындайды: кескін картаға жылы және суық ағыстарды қызыл |
| |түсіру. Олардың аттарын жазу. |және көк түспен түсіріп, олардың аттарын жазады. |
| |Кейін мұғалім оқушыларға неліктен Еуропаның солтүстігі мен|Кейін мұғалімнің қойған сұрақтарына жауап беру үшін |
| |батысында қысы жылы болып келеді? деген сұрақ қояды. |оқушылар оқулықтың мәтінімен жұмыс істейді: Еуропаның |
| |Осыған жылы ағыстың қатысы бар ма? Егерде болса оны қандай|солтүстік-батыс жағалауларын (45° с.е. шамасынан бастап) |
| |фактілермен дәлелдеуге болады? |Солтүстік Атлант ағысы шаяды. Ол – жылы ағыс, суының |
| | |температурасы айналасындағы сулардан бірнеше градусқа |
| | |жылы болады. Сондықтан осы жағалауларға жұмсақ климат |
| | |қалыптастырады. |
|5 |Сабақты оқушылармен біріге отырып қорытындылайды. Ол үшін |Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап бере отырып, |
| |оқушыларға бірнеше сұрақ қояды: Бүгінгі сабақта не |сабақты өздері қорытындылайды: бүгінгі сабақта мұхит |
| |білдіңдер? Сабақ несімен қызықты болды? |ағыстары туралы, бірнеше жылы және суыұ ағыстарды білдік.|
| | |Кескін картаға мұхит ағыстарын түсіру қызықты болды. |
|6 |Оқушыларды сабақта көрсеткен белсенділігіне қарай, |Оқушылар осы сабақта алған бағаларын біліп, |
| |жауаптарының дұрыстығына қарай және картамен жұмыс істеу |күнделіктеріне қойдырады. |
| |сапасына қарай бағалайды. Бағаларын күнделіктеріне қойып | |
| |береді. | |
|7 |Үй тапсырмасы: §42. тақырыпты қайталау, мәтін соңындағы | |
| |сұрақтармен жұмыс істеу. Номенклатураны жаттау. | |

Сабақ №44
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Мұхит тар мен теңіздердің адамға қызмет етуі. Мұхит пен теңізді
зерттеу және қорғау.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға м
Дамытушылық: Кескін картаға тұрақты ағыстарды түсіру арқылы оқушылардың
карта, глобус, кескін караталармен жұмыс істеу істеу біліктерін одан ары
дамыту.
Тәрбиелік: Су ағыстарының шаруашылықта пайдаланылуытуралы білім беру арқылы
табиғат суын қорғау мәселелерін қарастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас
Номенклатура: Лабрадор ағысы, Гольфстрим ағысы, Батыс желдер ағысы,
Куросио ағысы, Шығыс Аустралия ағысы, Солтүстік Атлант ағысы
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
6. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі

4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы

Сабақ №45,46
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Өзендер. Көлдер.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың көл, өзен және оның негізгі элементтері, шоңғалдар
мен сарқырамалар жайлы ұғымдарын қалыптастыру; жер бедері, тау жыныстары
мен өзен ағысы сипатының байланысын түсіндіру; өзендердің суға млығуы және
өзендерді шаруашылықта пайдалану туралы түсінік беру; өзенге сипаттама беру
тәсілін меңгеру. Оқушылардың экологиялық білімдерін жетілдіруге ықпал
жасау.
Дамытушылық: Кескін картаға өзендерді, көлдерді түсіру арқылы оқушылардың
карта, глобус, кескін караталармен жұмыс істеу істеу біліктерін одан ары
дамыту.
Тәрбиелік: Су ағыстарының шаруашылықта пайдаланылуытуралы білім беру арқылы
табиғат суын қорғау мәселелерін қарастыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас, «Өзен аңғарларының көлденең
қимасы» суреті
Номенклатура: Ертіс, Миссисипи, Конго, Енисей, Еділ, Амазонка, Амур,
Каспий, Арал, Танганьика, Байкал, Зайсан, Бурабай, Шарбақты
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі
5. Бағалау кезеңі
3. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі
6. Үйге тапсырма беру кезеңі

Сабақтың барысы
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|1 |Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.|Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ |
| |Психологиялық дайындығын тексеру. |екенін анықтау. Сабаққа дайындалу. |
|2 |Мұғалім ең алдымен «өзен» деген ұғымға анықтама береді. |Суретке қарай отырып және мұғалімнің әңгімесін тыңдап |
| |Содан кейін өзеннің элементтерін сипаттайды. Ол үшін |отырып, оқушылар әр өзенде арна, жайылма, террасалар, |
| |оқулықтағы «Өзен аңғарларының көлденең қимасы» суретін |жаға болатынын ұғынады. |
| |немесе тақтаға сызылған қарапайым сызбаны қолдануға болады.|Кейін өзен жүйесін сипаттамасына келесі анықтамаларды |
| |Содан кейін өзен жүйесіне сипаттама береді. Ол үшін мынадай|жазып алады: өзен алабы ол өзеннің және оның салаларының|
| |сызбаны қолдану қажет: бастау, орта ағысы, оң саласы, сол |су жинайтын жері. Атырау – өзеннің көлге немесе теңізге |
| |саласы, көл (бастау), бұлақ, жоғарғы ағыс, сол жағасы, |құятын сағалық бөлігінде өзен тасқынынан пайда болатын |
| |саға, оң жағасы, теңіз. Мысал ретінде жергілікті өзенді |тармақ пен тарамдар торына тілімделген ойпат. |
| |немесе оқулықтың мәтініндегі мысалды ала отырып бастау, |Оқушылар мұғалімнің мысалдарын қарай отырып, өздері |
| |сала, өзен аңғары, саға, атырау, өзен алабы, су айрықтары, |карта бойынша кейбір өзендерге сипаттама беруге |
| |жоғарғы, орта, төменгі ағысы сияқты ұғымдарды қалыптастыру |тырысады. |
| |қажет. Бұл ұғымдарды қалыптастыру барысында олардың ерекше,|Кейін мұғалімнің қойған сұрағына жауап іздей отырып, |
| |өздеріне ғана тән белгілеріне оқушылардың назарын аудару |өзеннің ағатын бағыты жер бедерінің еңістігіне |
| |қажет. Мұнда оқулық суреті, карта, сызба суреттер |байланысты екендігін түсінеді. Сонымен бірге жер бедері |
| |пайдаланылады. Ірі өзендердің атырауы өте үлкен болады. |өзендердің ағыс сипатына одан да көбірек әсер ететінін |
| |Мысалы, Амазонка өзені атырауының аумағы 100 мың км2. |аңғару керек. Нәтижесінде жазық жерлермен ағатын |
| |Оқушыларға өзен ағысының бағыты туралы түсінік беру үшін |өзендердің ағысы баяу, ал тау өзендері жылдам, көбік |
| |мұғалім төмендегідей сұрақтарды пайдаланады. |шашып, гүрілдеп ағатынын айту керек. |
| |- Қалай ойлайсыңдар, өзендердің ағу бағыты неге байланысты?|Жергілікті жердің метериалын пайдалану оқушылардың |
| |Жазық жерде және талы өңірде судың ағысы қандай болады? |білімді тиянақты меңгеруіне көмектеседі. Бұл жағдайда, |
| |«Өзендердің суға молығуы», «су тасуы», «тасқын» ұғымдары |басқаша айтқанда индуктивті-дедуктивті әдіс қолданылып, |
| |эвристикалық әңгімелесу арқылы қалыптастырады. Бұл жерде |себеп-салдар байланыстарын оқушылардың өздері |
| |жергілікті өзенді мысалға алып, оқушылардан мынадай |айқындайды. Өзендер молығуының негізінен төрт көзі бар. |
| |сұрақтарға жауап алған жөн. Мысалы, 1) неліктен өзен |Олар жаңбыр, қар, мұздық және жер асты сулары. Көп |
| |көктемде тасиды? 2) қандай кезде суы азаяды? Оның себебін |өзендердің қоректенуі аралас болып табылады. Олай |
| |түсіндіріңдер. |болуына жыл мезгілдерінің ауысып тұруы және ағып өтетін |
| |Оқушылардың «көл» туралы ұғымдарын қалыптастыру үшін оның |ауданы әсер етеді. Жыл маусымдарына қарай өзендегі судың|
| |анықтамасын береді. Көлдің өзеннен айырмашылығы – ол бір |мөлшері өзгеріп отырады. Өзен деңгейінің, яғни оның су |
| |бағытта ағып жатпайды, ал теңізден айырмашылығы - оның |мөлшерінің өзгеру заңдылықтарын олардың режимі дейді – |
| |мұхитпен тікелей байланысы жоқтығында. Көлдердің ауданы мен|деген қорытынды айтылады. «Шоңғалдар» мен «сарқырамалар»|
| |тереңдігі әр түрлі болады. Табиғатта ауданы бірнеше шаршы |ұғымдарын қалыптастыру үшін оқушылардың тау жыныстары |
| |метр ғана болатын өте шағын көлдер де кездеседі. Сонымен |туралы білімдері еске түсіріледі. Оқулықтың мәтініндегі |
| |қатар «теңіз» деп аталатын көлдер де бар. Қазақстан |түсініктемелерді дәптерлеріне жазып, олардың зиянды және|
| |аумағында қандай көлдерді теңіз деп атайтынын сұрайды. |пайдалы жқтары айтылады. Оқушылар ірі сарқырамаларды |
| |Қазақстан аумағында 48 мыңға жуық көл бар. Оның көбі |картадан көрсетіп, неліктен ол сол жерде орналасқанына |
| |Көкшетау өңірінде (оқушылар карта бойынша табады). |байланысты өз божамдарын айтады. |
| |Қазақстан аумағында Арал, Балқаш сияқты үлкен көлдер |«Көлдің» анықтамасын жазып алады: көлемі жағынан |
| |орналасқан. Ал енді, балалар, ойланып көрейік, көл |ауқымды, жер бетіндегі суға толған табиғи тұйық |
| |қазаншұңқырлары қалай пайда болады екен? Неліктен олар әр |шұңқырлар. |
| |түрлі болып келеді? Жер шарындағы Байкал, Рудольф, |Оқушылар мұ,алімнің сұрағына Каспий мен Арал теңіздерін |
| |Танганьика, Ньясса сияқты терең көлдер, сондай-ақ біөздің |атайды және олардың «теңіз» деп аталуына әр түрлі болжам|
| |еліміздегі Зайсан, Бурабай, Шарбақты көлдері тау жасалу |жасайды. Мұнан кейін оқушылар атлас немесе картаны ашып,|
| |үрдісі кезінде пайда болған. Ал таудың опырылуы салдарынан |оларға қандай өзендер құятындығын анықтайды. Көлдердің |
| |өзен аңғарлары бөгеліп қалған жағдайда бөген көлдері пайда |ең терең жерлерін картадан табады және қай бөліктері |
| |болады. Көлдердің үшінші түрі – қалдық көлдер, олар – бір |тереңірек екенін анықтайды. Кейін карта бойынша |
| |кездегі үлкен теңіздің бөлігі. Сөнген жанартаулардың |Қазақстан аумағында көлдің шоғырланған жерін табады. |
| |кратерлерінде пайда болған көлдерді жанартаулық көл деп |Мұғалімнің көлдер туралы әңгімесінен кейін неліктен |
| |атайды. Жазық жерлердегі өзендердің ескі арналары кішігірім|көлдер ағынды және ағынсыз деп аталатынын айтады. Осыған|
| |көлдерге айналады. Оларды қарасу деп атайды. |байланысты картадан ағынды, ағынсыз көлдерді көрсетеді. |
| | |Көлдің батпаққа айналуын оқушылар оқулықтың суретін |
| | |талдау кезінде меңгереді. Кқлдердің шаруашылық маңызы |
| | |туралы оқушылардың өздері айтуы керек. |
|3 |Жаңа тақырыпты бекіту үшін оқушылар үш топқа бөлініп, әр |Оқушылар мұғалімнің берген жоспары бойынша өзендерге |
| |топқа тапсырма беріледі. Бірінші топ – Ертіс өзеніне, |сипаттама береді. Кейін оқушылардың жауаптарын тыңдап |
| |екінші топ – Миссисипиге, үшінші топ Конго өзеніне |талдайды. Қателері түзетіледі. Өзенді сипаттағанда |
| |сипаттама береді. Сипаттама мынадай жоспар бойынша |картаның алдында жұмыс істеулері талап етіледі. |
| |оындалады: 1) географиялық орны (қай материкте орналасқан, |Кейін кескін картамен жұмыс ітейді: кескін картаға |
| |қандай мұхит немесе теңіздің алабына жатады, бастауы, |Еділ, Енисей, Амур, Конго, Амазонка, Миссипи өзендерін |
| |сағасы, салалары туралы мәліметтер); 2) ағысының сипаты |түсіреді. |
| |(таулы, жазық); 3) өзен қай кезде тасиды, қай кезде | |
| |сабасына түседі; 4) өзенде сарқырамалар мен шоңғалдар бар | |
| |ма? 5) шаруашылықта қалай пайдаланады; 6) экологиялық | |
| |проблемалары. оқушыларға физикалық картадан Еділ, Енисей, | |
| |Амур, Конго, Амазонка, Миссипи өзендерін тауып, оларды | |
| |кескін картаға түсіруге тапсырма беріледі. | |
|4 |Сабақты оқушылардың өздеріне қортындылатады. Ол үшін келесі|Оқушылар сұрақтарға жауап бере отырып, сабақты |
| |сұрақтарды қояды: Бүгінгі сбақта не білдіңдер? Сабақ |қортындылайды: бүгінгі сабақта өзендер мен көлдер |
| |несімен қызықты болды? |туралы, олардың түрлерін, ерекшеліктерін білдік. |
| | |Картамен, кескін картамен жұмыс істеу қызықты болды. |
|5 |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне қарай, |Оқушылар алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырып|
| |жауаптарының дұрыстығына қарай бағалайды. Бағаларын |алады. |
| |күнделіктеріне қойып береді. | |
|6 |Үй тапсырмасына §44,45. жоспар бойынша көлге сипаттама |Оқушылар күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады. |
| |беру: 1) көлдің атауы, 2) географиялық орны, 3) қалай пайда|Дәптерлеріне көлді сипаттау жоспарын жазып алады. |
| |болғаны; 4) ағынды не ағынсыздығы; 5) көлдің батпаққа | |
| |айналу қаупінің бар-жоқтығы; 6) көлдің шаруашылық маңызы; | |
| |7) экологиялық проблемалары. | |

Сабақ №47
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Жер асты сулары.
Мақсаты:
Білімділік мақсаты – Оқушылардың жер асты сулары ұғымдарын
қалыптастырып, негізгі анықтамаларын бере отыра, пайда болу себептері мен
түрлері жайлы мағлұмат беріп, шаруашылықтағымаңызы туралы, қорғау
қажеттілігі туралы білім бере отыра, географиялық көзқарасын кеңейту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін жоғарлату,
таным белсенділіктерін арттыру, тірек білімдерді есте сақтауға үйрету,
картадан көлдерді көрсете білу және сипаттай алу, жаңа ұғымдарды түсіндіре
алу қабілеттерін және қызуғышылықтарын дамыту, экологиялық білімдерін
жетілдіру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушыларды ынтымақтастыққа, дербестікке,
шығармашылық ойлауға тәрбиелеу. Өз ойлары мен пікірлерін еркін жеткізе
алуға, тапқырлыққа, ізденушілікке үйрету. Экологиялық тәрбие.
Оқу құралдары: Оқулық, 6 сынып Атлас, дүние жүзінің жарты шарлар
физикалық картасы, Қазақстанның физикалық картасы, кескін карталар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Түсіндірмелі-иллюстративті әдіс
Сабақ жоспары: І кезең – ұйымдастыру (3мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (12 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (15 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІ кезең –қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|Кез|Мұғалім әрекеті |Оқушылар әрекеті |
|ең | | |
|І |Мұғалім оқушылармен амандасып, оларды тыныштыққа орнатады да, оқушылардың сабаққа |Оқушылар сабаққа дайын |
| |дайындығын тексереді. |отырады. |
|ІІ |Мұғалім үй тапсырмасын сұрақ-жауап түрінде тексереді. |Оқушылар ең алдымен |
| |1. Өзен дегеніміз не? |мұғалімнің сұрақтарына жауап |
| |2. Өзен бөліктерін атап, оларды сызып көрсетіңдер. |береді және бір-бірін |
| |3. Д.ж. ең биік сарқырама қайда орналасқан? |толықтырады. |
| |4. Көл дегеніміз не? | |
| |5. Көл қазаншұңқырларының пайда болуы бойынша көлдер қандай түрлерге бөлінеді? | |
| |6. Неліктен ағынды көлдер тұщы, ағынсыз көлдер тұзды болып келеді? | |
| |7. Еуразия материгінде орналасқан, д. ж. ең ірі және ең терең көл? | |
| |Сосын мұғалім өзен мен көл атауларын айтып, оқушылар оларды картадан көрсетеді (Еділ, | |
| |Объ, Енисей, Дунай, Хуанхэ, Инд, Ганг, Амазонка, Миссисипи, Ніл, Конг, Іле, Сырдария, |Сосын картадан өзендер мен |
| |Әмудария, Ертіс, Каспий, Байкал, Балқаш, Арал, Виктория, т.б.). |көлдерді атап көрсетеді. |
|ІІІ|Жаңа тақырыпты меңгеру үшін оқушылар оқулықтың «Жер асты суы» тақырыбының басындағы |Оқушылар сұрақтарына жауап |
| |тірек білімдерін тексеруге арналған сұрақтарға жауап береді. |береді. |
| |Содан кейін «Жер асты суына» анықтама айтылып және олардың қалай пайда болатындығына | |
| |көңіл бөлінеді. |Оқушылар жер асты суларының |
| |Бірінші жолы – жер асты суларының біразы атмосфералық жауын-шашындардан құрылады. |пайда болуының үшінші жолын |
| |Екінші жолы – атмосферадағы су булары жерге сіңіп салқындағанда – су тамшылары айналады.|өздері оқып, айтады. |
| | | |
| |Ал үшінші жолын оқушылар өздері айтады. Оның негізгі мәні – судың өте аз бөлігі балқыған| |
| |магмадан су буының бөлінуі арқылы пайда болады. |Балалар оқулықтағы «Еспе және|
| |Содан кейін суды жақсы өткізетін құм, қиыршық тас, малтатас тау жыныстары көрсетіліп, |қабатаралық сулар» суретін |
| |олар су өткізгіш қабатын құрайтындығын айтады. Сол сияқты су өткізбейтін қабат саз, |пайдаланып, оқушылар еспе мен|
| |гранит, құмтас, сазды тақтатастан тұрады. |артезиан суларына өздері |
| |Сосын мұғалім балаларға сұрақ қояды: |анықтама береді. |
| |1. Еспе және артезан сулар деген не? |Сосын сабақтың соңында жер |
| |2. Минаралды сулар қалай пайда болады? |асты суларын неліктен және |
| |Сонымен қатар, жер асты суларының әрекеттеріне көңіл бөлінеді. Оларды мынадай 2 топқа |қалай қорғау шараларын |
| |бөлуге болады: |оқушылар жергілікті жердің |
| |1. Жер бедерінің түзілуіне ықпал жасайды. Мысалы, сырғымалар, үңгірлер, жер асты |материалдарымен байланыстырып|
| |суларының әрекетінен пайда болады. |айтады. |
| |2. Жер астынан шығатын бұлақтар, өзендер мен көлдердің молығуына үлкен үлес қосады. | |
|ІV |Жаңа материалды бекіту үшін: |Балалар барлық сұрақтарға |
| |1. Қосымшадан тірек ұғымдар, түсініктер немесе терминдерді дәптерге жазу. |жауап береді және |
| |2. Жер асты суының түрлерін және олардың ерекшеліктерін бірдей цифрлармен белгілеңдер. |тапсырмаларды орындайды. |
| |[pic]1 – Еспе суы 2 – Артезиан суы | |
| |3. Су өткізбейтін қабат арқылы қабатаралық су қалай өтеді? | |
| |4.Неліктен құдықтағы су таза, мөлдір, салқын болады? | |
|V |Мұғалім оқушыларды сабақта қатынасу дәрежесі және жауап беру деңгейлері бойынша |Балалар бағаланады. |
| |бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. Оқушылардың баллдарын санайды, тиісті | |
| |бағаларын қояды. | |
|VІ |Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. |Үзіліске шығады. |
| |Үзіліске жібереді. | |

Сабақ №48
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Мұздықтар, олардың маңызы.
Мақсаты:
Білімділік мақсаты – Оқушылардың «мұздықтар», «қар жиегі», «тау
мұздықтары» , «жабынды мұздақтар» ұғымдарын қалыптастыру. Әр түрлі оқыту
құралдарын пайдалана отрып мұздықтардың маңызын түсіндіру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін жоғарылату,
таным белсенділіктерін арттыру, тірек білімдерді есте сақтауға үйрету,
картадан мұздықтары бар тауларды көрсете білу және сипаттай алу, жаңа
ұғымдарды түсіндіре алу қабілеттерін және қызуғышылықтарын дамыту,
экологиялық білімдерін жетілдіру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушыларды ынтымақтастыққа, дербестікке,
шығармашылық ойлауға тәрбиелеу. Өз ойлары мен пікірлерін еркін жеткізе
алуға, тапқырлыққа, ізденушілікке үйрету. Экологиялық тәрбие.
Оқу құралдары: Оқулық, 6 сынып Атлас, дүние жүзінің жарты шарлар
физикалық картасы, Қазақстанның физикалық картасы, кескін карталар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Түсіндірмелі-иллюстративті әдіс
Сабақ жоспары: І кезең – ұйымдастыру (3мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (15 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
ІV кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
V кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
VІ кезең – үй тапсырмасын беру (2 мин)
Сабақ барысы:
|Кез|Мұғалім әрекеті |Оқушылар әрекеті |
|ең | | |
|І |Оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |Оқушылар оқулықтарын, дәптерлерін, атластарын дайындап|
| | |отырады. |
|ІІ |Жаңа тақырыптың жоспары: |Оқушылар мұғалімнің әңгімесін тыңдап отырып, ең |
| |1. Мұздықтар қалай пайда болады? |алдымен сабақтың мақсатымен, мақсатына байланысты |
| |2. Қар жиегі дегеніміз не? |сабақтың жоспарымен танысады. |
| |3. Тау мұздықтары мен жабынды мұздықтар дегеніміз не? |Мұғалімнің кіріспе сұрақтарына жауап береді: 1. Су |
| |4. Мұздықтардың маңызы. |табиғатта сұйық, қатты , газ күйінде кездеседі. 2. мұз|
| |Тірек білімдерді пайдалану үшін мынадай сұрақтарға жауап |қатты, суық, мөлдір, кристалдардан тұрады. 3. |
| |беріледі: 1. Су қандай күйлерде болады? 2. Мұздың қасиеттерін |Биіктеген сайын ауаның температурасы төмендейді. |
| |атаңдар. 3. Биіктеген сайын ауаның температурасы қалай |Ал жаңа ұғымдардың мағынасын толық түсіну үшін оқулық|
| |өзгереді? |мәтініндегі «мұздықтар» және «қар жиегі» ұғымдарының |
| |Бұл тақырыпты меңгеруге проблемалық баяндау әдісі |анықтамаарын дәптерлеріне жазады. Олардың қандай |
| |пайдаланылады. Мысалы, оқушылардың алдына тақырыптың өзекті |жағдайда пайда болатындығын айтып, тадағы жауған |
| |идеясы – мұздықтардың маңызы жайлы мәселе қозғалады. Балалар, |қардың жыл бойы ерімей, жинақтала беретін биіктігін |
| |сендар мұздықтардың маңызы неде деп ойлайсыңдар? Жер шарындағы|белгілейтін шартты сызық «қар жиегі» немесе «қар |
| |барлық мұздықтар ерісе, дүниежүзілік мұхит деңгейі 64 метрге |шекарасы» аталатындығын айтады. Мұздықтар тау |
| |көтерілетіндігін және оның қандай салдары болатынын білесіңдер|мұздықтары және жабынды болып бөлінетінін айқындау |
| |ме? Ал неліктен таулардың шыңдарын жыл бойы мәңгі қар басып |үшін «Мқздықтар» тақырыбының 2 пункті оқиды. Жабынды |
| |жатады? Осы сұрақтарға жауап беру үшін «мұздықтар», «қар |мұздықтар жер бетіндегі мұздықтар көлемінің 98%-н |
| |жиегі», «тау мұздықтары», «жабынды мұздықтар» ұғымдары |құрайды. Олар Антарктида, Гренландия, Арктиканың біраз|
| |қалыптастырылады. Жабынды мұздықтарды меңгерту үшін оқулық |аралдарын алып жатыр (картадан көрсетеді). |
| |мәтінін оқып шығыңдар деген тапсырма береді. Ал тау |Тау мұздықтарын меңгергенде картадан Жер бетіндегі |
| |мұздықтарының көлемі әлдеқайда шағын. Олар Жер шарындағы биік |биік тауларды: Гималай, Памир, Тянь-Шань, Альпі, |
| |таулардың басында болады. Естеріңе түсіріңдер, олар қай |Кордильер, Анд тауларын көрсетеді. |
| |таулар? Ал Қазақстандағы ең ірі тау мұздығы Үле Алатауындағы |Оқушылар Қазақстанның физикалық картасынан |
| |Корженевский мұздығы. Оның ұзындығы 12 км. |Корженевский мұздығының географиялық орнын табады. |
| | |Мұздықтардың маңызы жайлы оқушылардың әрбіреуі өз |
| | |пікірін айту арқылы ашылады. |
|ІІІ|Тақырыпты бекіту үшін оқулық соңындағы сұрақтарды береді. |Тақырыпты бекіту үшін оқулық соңындағы сұрақтарға |
| |Сонымен қатар жарты шарлар картасы бойынша дүние жүзіндегі ірі|жауап береді. Сонымен қатар жарты шарлар картасы |
| |таулардағы мұздықтар және жер бетіндегі жабынды мұздықтарды |бойынша дүние жүзіндегі ірі таулардағы мұздықтар және |
| |көрсету тапсырмасын береді. |жер бетіндегі жабынды мұздықтарды көрсетеді |
|ІV |Сабақты қорытындылау үшін оқушыларға сұрақтар қояды: Бүгінгі |Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап бере отырып |
| |сбақта не білдіңдер? Сабақ несімен қызықты болды? |сабақты қорытындылайды: бүгінгі сабақта біз мұздықтар |
| | |туралы білдік. Тау мұздықтары, жабынды мұздық не |
| | |екенін білдік. Сонымен қатар жер бетінде мұздықтар |
| | |түрлері қайда шоғырланған, Қазақстандағы ең ірі |
| | |мұздықты білдік. |
|V |Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне қарай, жауаптарының |Оқушылар алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне |
| |дұрыстығына қарай бағалайды. Бағаларын күнделіктеріне қойып |қойдырып алады. |
| |береді. | |
|VІ |Үй тапсырмасы: §47 қайталау. Анықтамаларды жаттау. |Үй тапсрымасын күнделіктеріне жазып алады. |

Сабақ №52
Күні:
Сынып: 6
Тақырып: Биосфера туралы ұғым. Тірі ағзалардың алуан түрлілігі және
таралу заңдылықтары.
Тірі ағзалардың жер қабықтарына әсері.

Мақсаты:
Білімділік мақсаты – Биосфера тіршілік ортасы екендігін дәлелдей
отырып, табиғаттағы тіршіліктің бір-бірімен байланыстылығын анықтау.
Дүниетану пәні бойынша табиғат туралы байланысты еске түсіру. Неліктен әр
жерде әр түрлі тірі ағзалар таралған, оның басты себептерін түсіндіру.
Қоршаған ортаға бейімдеушілік қасиеттеріне тоқталу. Ағзалар мен жер
қабықтары арасындағы байланысты ашу. Биосфера туралы түсінікті дамыту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін жоғарылату,
таным белсенділіктерін арттыру, тірек білімдерді есте сақтауға үйрету, жер
қабықтарының арасындағы байланысты сипаттай алу, жаңа ұғымдарды түсіндіре
алу қабілеттерін және қызуғышылықтарын дамыту, экологиялық білімдерін
жетілдіру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушыларды ынтымақтастыққа, дербестікке,
шығармашылық ойлауға тәрбиелеу. Өз ойлары мен пікірлерін еркін жеткізе
алуға, тапқырлыққа, ізденушілікке үйрету. Экологиялық тәрбие.
Оқу құралдары: Оқулық, 6 сынып Атлас, дүние жүзінің жарты шарлар
физикалық картасы, Қазақстанның физикалық картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Түсіндірмелі-иллюстративті әдіс
Сабақ жоспары: І кезең – ұйымдастыру (3мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (15 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
ІV кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
V кезең – үй тапсырмасын беру (2 мин)
VІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|Кезең |Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|І |Мұғалім оқушылармен амандасып, сабақта кім бар-жоғын тексереді.|Оқушылар мұғаліммен орындарынан тұрып амандасады. |
| |Оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |Бүгінгі сабақта кім жоқ екенін тексереді. |
|ІІ |Мұғалім Жер шары қабықтарын сұрай отырып жаңа тақырыпты |Оқушылар Жер қабықтарын еске түсіріп, биосфера Жердің|
| |түсіндіруді бастайды. Жер планетасындағы биосфера географиялық |тіршілік қабығы екенін айтады. Оқушылар «тіршілік |
| |қабықтың тірі ағзалар мекен ететін, қоныстанған және өзгерткен |қабығы», «тірі ағзалар» ұғымдарын ашып, өз ойларын |
| |бөлігі. Биосфера атмосфера қабығының төменгі бөлігін, |айтады. Табиғат – қоғам – адам арасындағы байланысты |
| |гидросфераны толықтай, литосфера қабығының беткі бөлігін |түсіндіреді. |
| |қамтиды. |Тіршілік бірлестігі, биоценоз ұғымдарымен танысып, |
| |Тірі ағзалардың жер бетінде таралу заңдылығын талқылай отырып, |анықтамаларын дәптерлеріне жазып алады. |
| |биогеография ұғымымен таныстырады. |Кейін мұғаліммен бірлесе өсімдіктер мен жануарлар |
| |Кейін тірі ағзалардың географиялық қабықтарға әсерін |карталарын талқылай отырып, биогеография ұғымына |
| |қарастырады. Осыдан топырақтың түзілуіне тоқталады. Топырақ |анықтама береді. |
| |құнарлығы туралы айтып кетеді. |Оқушылар тірі ағзалардың атмосфераға, гидросфераға, |
| | |литосфераға әсерін мысалдар келтіре отырып |
| | |сипаттайды. Осыдан шығып, топырақтың түзілу процесін |
| | |сипаттайды. Мұғалімнің айтуымен топырақ түрлерінің |
| | |ішіндегі ең құнарлысы – қара топырақ екенін |
| | |анықтайды. Топырақтың қарашіріндісі қалай түзілетінін|
| | |сипаттайды. Оның маңызын ашып түсіндіреді. |
|ІІІ |Тақырыпты бекіту үшін «биосфера» түсінігін ашатын сызбанұсқа |Оқушылар «биосфера» тақырыбына байланысты сызбанұсқа |
| |салу тапсырмасын береді. Кейін жаңа ұғымдардың анықтамаларын |салады. әрбір сурет салған оқушы өз сызбасын |
| |сұрайды. Сабақтың соңында тест тапсырмаларын береді. |түсіндіреді. Олар өз сызбаларының негізінде Атмосфера|
| | |– гидросфера – жануарлар дүниесі – биосфера - |
| | |өсімдіктер дүниесі – литосфера – сызбасы шығу керек.|
| | | |
| | |Кейін жаңа тақырып бойынша танысқан ұғымдардың |
| | |анықтамаларын айтып, мазмұнын ашады. Ең соңында тест |
| | |тапсырмаларын орындайды. |
|ІV |Оқушыларды сабақта көрсеткен белсенділігіне қарай, жауаптарының|Оқушылар алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне |
| |дұрыстығына қарай бағалайды. Тақырыптық карталармен жұмыс істеу|қойдырады. |
| |икемділіктерін және шығармашылық деңгейлерін ескереді. | |
|V |Үй тапсырмасына «Биосфера» тақырыбын қайталауға арналған |Оқушылар үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады. |
| |тапсырмаларды береді. |Түсінбегендерін мұғалімнен сұрап, анықтап алады. |
|VІ |Сабақтың артықшылықтары мен кемшіліктерін оқушылармен бірге |Оқушылар мұғаліммен бірге сабақтың артықшылықтары мен|
| |анықтай отырып, сабақты қорытындылайды. |кемшіліктерін анықтай отырып, сабақты қорытындылайды.|

Сабақ №
Күні:
Сынып: 6
Тақырыбы: Географиялық белдеулер мен зоналар.
Экваторлық және субэкваторлық белдеулер.
Мақсаты:
Білімділік мақсаты – Географиялық белдеулер мен зоналар туралы түсінік
беру, таралу заңдылықтарын түсіндіру.
Дамытушылық мақсаты – Картамен, кескін карталармен, атласпен жұмыс
істеу арқылы икемділітктері мен дағдыларын дамыту. Климат белдеулері
картасына қарап, географиялық белдеулер мен зоналарды айыруға үйрену.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушыларды ынтымақтастыққа, дербестікке,
шығармашылық ойлауға тәрбиелеу. Өз ойлары мен пікірлерін еркін жеткізе
алуға, тапқырлыққа, ізденушілікке үйрету. Экологиялық тәрбие.
Оқу құралдары: Климаттық белдеулер картасы, кесте, суреттер.
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Түсіндірмелі-иллюстративті әдіс
Сабақ жоспары: І кезең – ұйымдастыру (3мин) ІV кезең –
бағалау кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (15 мин) V кезең – үй
тапсырмасын беру (2 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин) VІ
кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|Кезең|Мұғалімнің іс-әрекеті |Оқушылардың іс-әрекеті |
|І |Оқушылармен амандасады. Сабақта кім бар-жоғын тексереді. |Оқушылар мұғаліммен амандасады. Сабақта кім бар-жоғын |
| |Сабаққа дайындығын тексереді. |анықтайды. Сабаққа дайындалады. |
|ІІ |Біріншіден, карта бойынша географиялық белдеулердің жер |Оқушылар географиялық белдеулердің климат белдеулерімен|
| |бетінде таралуын, қай материкте оның шекаралары қалай |сәйкес келетінін байқап, анықтайды. Негізгі |
| |өтетіндігін картамен жұмыс істеу барысында түсіндіреді. |географиялық белдеу және өтпелі «суб» белдеулерді кесте|
| |Климаттық белдеулердің зоналарға бөліну себептерін аша отырып |ретімен дәптерге жаза отырып картадан көрсету жұмыстары|
| |әр табиғат зонасына сипаттама береді. |ұйымдастырылады. |
|ІІІ |Тақырыпты бекіту үшін жоғарыда айтылған гегографиялық |Оқушылар оқулық мәтінімен, картамен жұмыс істейді. |
| |белдеулер кестесімен жұмыс істеуді тапсырады. Кестемен жұмыс |Инетрактивті тақтаның көмегімен өсімдік, жануарлар |
| |істеу барысында табиғат белдеулері мен табиғат зоналарын оқып |туралы суреттер көрсетіледі. Кестемен жұмыс істеу |
| |үйрену тәсілдері қарастырылады. |барысында экваторлық, субэкваторлық белдеулер туралы |
| |Кестенің мазмұны: |мәліметтер толығымен қамтылады. Ол мәліметтерге |
| |Географиялық белдеулер: полярлық белдеу (арктикалық), |климаты, топырағы, өсімдігі, жануарлар дүниесі, т.б. |
| |қоңыржай, тропиктік, субэкваторлық, экваторлық, тропиктік, |жатады. Картамен жұмыс істеу нәтижесінде оқушылар бұл |
| |қоңыржай, полярлық (антарктикалық) белдеу. |белдеулердің таралу аймақтарын қай материктерикте, қай |
| |Табиғат зоналары, климаты, өсімдігі, жануарлар дүниесі, |жерлерді алып жатқандығын біліп, анықтайды. |
| |табиғатты қорғау. |Оқушылар мұғалімнің қорытынды сұрақтарына жауап береді:|
| |Кезең соңында қорытынды сұрақтар экваторлық, субэкваторлық |1. Табиғат кешендерінің ендік бойынша өзгеруінен |
| |белдеулер бойынша қойылады: 1. Неліктен жер бетінде жеті |географиялық қабық белдеулер мен зоналарға бөлінеді. |
| |географиялық белдеу таралған? Себебін ашып түсіндіру. 2. |Олар климат белдеулеріне сәйкес келеді. |
| |Неліктен құрлық пен мұхит бетіндегі географиялық белдеу | |
| |шекарасы параллель бағытына сәйкес келмейді? 3. Солтүстік және| |
| |Оңтүстік жарты шардың географиялық белдеулерінің ұқсастығы | |
| |неде, неліктен? | |
|ІV |Үйге тапсырма беру. «Географиялық белдеулер мен зоналар. |Оқушылар тапсырманы жазып алады. |
| |Экваторлық және субэкваторлық белдеулер» оқуға | |

-----------------------
|Ерекшеліктері |Жауаптар |
|- Жер бетінен төмен жатыр |1, 2 |
|- Су өткізбейтін қабаты төменгі |1 |
|жағында ғана бар. |2 |
|- Су өткізбейтін қабаты үстінде |1 |
|де, астында да бар. |2 |
|- Сулы бір қабаты бар. | |
|- Сулы бірнеше қабаты болуы | |
|мүмкін | |

Жалпы географиялық
Мысалы:
Топографиялық карта

Тақырыптық географиялық
Мысалы: Литосфералық тақталар картасы, д.ж. саяси картасы.

Масштабына қарай
КАРТАЛАР

Ірі масштабты
1: 1000.000 топографиялық

Орта масштабты
1: 200.000- 1:1000.000

Ұсақ масштабты
1: 100.000; 1: 50.000; 1: 25.000; 1: 10.000.