Сөздердің стильдік түрлері. экспрессивтік-эмоционалды лексика

9-сынып Қазақ тілі.
В.Ж.Әбдіқалық . Ақтау қаласы Түрлі пәндерді тереңдетіп оқытатын дарынды балаларға арналған облыстық мамандандырылған мектеп интернатының жоғары санатты қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі
Тақырыбы: Сөздердің стильдік түрлері.Экспрессивтік-эмоционалды лексика.
Мақсаты: Қазақ тілінің көп стильді тіл екенін білу. Стиль түрлері мен олардың өз ерекшеліктері туралы жалпылама мағлұмат алу. Міндеті: Тақырып ішіндегі басты құндылықтар мен тірек сөздерді таңдай отырып, қорытынды жасайды және жаттығу барысында қолданады.

Блум жүй. Деңгейлері, белгілері
Берілген деңгейлер бойынша сұрақтар мен тапсырмалар
Қолданылатын әдіс- тәсілдер
Білуі:
Берілген жаңа түсінікті ұғуы, есте сақтауы, мінездеме беруі
А. Оқулықтың 32-33-беттеріндегі теориялық мәліметтерді оқушылардың өз бетінше оқуына 5 минут уақыт беріледі.

Ә. Тақырыптан есте қалғанды айтқызу үшін, тірек сөздер (шайтанкөмек) жазылып, соны қатыстыра сөйлейді.
.Лексика,ұлттық тілдің тармақтары(10-беттен) туралы сілтеме сұрақтар қойылады.
Мұғалім сұрақ бетшесін ұсынады, оқушылар жеке жауап береді
Түсінуі:
Мазмұндау, түсіну, сипаттама беру
Тақырыптағы теориялық мәліметтерді 6 бөлімге бөліп, әр бөлімді қалай түсінгенін айтып береді: топта талқылауға 5 минут, қорғауға 1минуттан беріледі.
Постер қорғауда дайын сілтеме бар.
Қолдануы:
Жаңа білімді тәжірибеде пайдаланып, болжам жасау, жүйелеуі.
Тақтадағы бейтарап тілдік тұлғаларға оның стильдік (әдеби)сәйкес тұлғасын тауып жазыңдар: әкесей, азанмен қышқырып, барың тез, неменеге тұрып қағансыңдар?Жуынып,асқа отырыңыздар. Киім-құралдарыңды жинаш.
Дәптерге орындайды, ауызша дәлелдейді.
Талдауы:
Алған білімді жіктеуі, негізгі идея мен тақырыпты ашуы, бөліктерге бөлуі, оны өзара байланыстыра отырып, айқындауы.
Қазақ тілі Түрік қағанатының кезінде керемет дамыған тіл болғандығын нелер арқылы дәлелдей аламыз?
Қазақ тіліне кейінгі ғасырларда жасалған қандай қысымдарды атай аласыңдар?
Лебіз сөзіне мағыналас сөздер тауып, мәтіннің осы тұсын өз сөздеріңмен түсіндіріп беріңдер.
Стиль туралы қандай мағлұмат жинадыңдар, соны жүйелеп айтып шығыңдар.

Топ болып талдап, спикерлер ғана сөйлейді.
Жинақтауы:
Дара болжамдардан тұтас бір ұғым тудыруы
А. Бейтарап тілдік тұлғалар туралы ереже қорытындылаңдар.
Ә. 34-беттегі Экспрессивтік-эмоционалды лексика тақырыбын оқып, осы сәттегі сыныптағы жұмыс барысын және сырттағы ауа райын сипаттап жазыңдар.

Постер жасау
Бағалауы: (сынай білуі, пайымдауы) шешім қабылдауы, ой қорытындысын жариялауы, өз бағасын беруі.
А. Дебат-әңгіме құруға: Кейбір бейтарап сөздерді қолдану әдеби тілді шұбарландырады; керісінше, байыта түседі.
Ә. Зерттеушілік әңгіме құруға: Әдемі сөйлеу-білім мен біліктің көрінісі.
Б. Келісімшілік әңгіме үшін: Экспрессивтік-эмоциялы сөздерді өз орнымен қолдана білген дұрыс.
Жеке оқушының пікірі тыңдалады.
Постер жасауға да, стикерлермен беруге де болады.
Келесі сабаққа берілетін тапсырма
17-жаттығу бойынша ізденушілік жұмыс жасау: мағыналас сөздерді тауып жазу.
19-жаттығуды қатесіз көшіру.
Дәптерге орындайды, бірін-бірі топта тексереді. Нәтижесін жариялайды.

Қазақ тілі. Жаңа тақырып бойынша оқушылардың білімін бағалау бетшесі

Сабақ кезеңдері, жұмыс барысы
Бағалау дискрипторлары
Ұпай
шәкілі
Ескерту
лер,
Оқушы аты жөні
Берілген теориялық тақырып мазмұнымен танысып, негізгі мәселені білу
. Мазмұнын, деректерді қатесіз айтуы.
. Нақты емес, жалпылама айтып беру.
. Шатасып, ұмытып қалғанын көмек арқылы жеткіліксіз айтып беруі.
0,7-0,9

0,3-0,6

0,1-0,4

Түсінгенін дәлелдей алуы, мысал келтіре отырып айту.
.Мазмұнды толық әрі жүйелі айтуы, қыстырмасыз, әсерлі, жатық сөйлеуі.
.Мазмұнды қысқарта айту, қатесіз, нақты, алайда батылсыз жеткізуі.
.Жаттанды, әсерсіз,шатастыра айтуы.
0,7-0,9

0,4-0,6

0,1-0,3

Жеке бөлімдерді не жеке ережені түсіндіру
.Ережені толық әрі жүйелі айтуы, қыстырмасыз сөйлеуі,мысалы дұрыс.
.Ережені қысқа, қатесіз, нақты, бірақ батылсыз айтуы,мысалы жеткіліксіз.
.Жаттанды, әсерсіз,шатастыра айтуы.
0,7-0,9

0,4-0,6

0,1-0,3

Ережені немесе теориялық білімді пайдалануы
.Сөз мағынасын түсініп, талдауы, синонимдерін табуы, сауатты жазуы.
. Мәліметті тек сұрақ барысында таныта кетуі немесе жеке бір белгісін (сұрағын,т.б.) ғана айтып беруі.
.Талдауда қате жібері, қайталауы.
0,7-0,9

0,4-0,6

0,1-0,3

Сұраққа жауап беру
Дұрыс, толық жауапты көмексіз беру
Аздаған көмекке сүйеніп,дұрыс айту
Жауап шала, деректер қате берілсе...
0,7-0,9
0,4-0,6
0,1-0,3

Топтық талдауда өз ойын айту немесе шығармашылық жұмыс
.Өз ойын дұрыс әрі сенімді айтуы.
.Басқа пікірлермен санаса білуі.
.Ойы дұрыс, бірақ жеткізуі әлсіз.
.Сөйлем құрауы дұрыс, әсерлі.
.Сөйлемі тым қарапайым, жұтаң.
0,7-0,9
0,4-0,6
0,1-0,3
0,4-0,6
0,2-0,3

8 <<Ә>>-сынып Қазақ тілі.
Тақырыбы: 1.Дара, күрделі және үйірлі баяндауыш. Баяндауыштың етістіктен басқа сөз таптарынан жасалуы. 2. Бастауыш пен баяндауыштың байланысы. Бастауыштан кейін қойылатын сызықша.
Мақсаты: Баяндауыштың сөйлем құрайтын ең негізгі мүше екендігін және оның ойды тиянақтап тұратын қасиетін біледі. Есім сөздердің атау септігінде және басқа септіктерде тұрып та , баяндауыш бола алатынын дәлелдейді.
Міндеті: Тақырып ішіндегі басты құндылықтар мен тірек сөздерді таңдай отырып, сол арқылы қорытынды жасайды және жаттығу барысында алған білімдерін қолданады.

Блум жүй. Деңгейлері, белгілері
Берілген деңгейлер бойынша сұрақтар мен тапсырмалар
Қолданылатын әдіс- тәсілдер
Білуі:
Берілген жаңа түсінікті ұғуы, есте сақтауы, мінездеме беруі
А. Оқулықтың 52-53-беттеріндегі теориялық мәліметтерді оқушылардың өз бетінше оқуына 5 минут уақыт беріледі.

Ә. Тақырыптан есте қалғанды айтқызу үшін, тірек сөздер (шайтанкөмек) жазылып, соны қатыстыра сөйлейді.
.Алдыңғы сабақтағы мәліметтер сұралады.
Мұғалім сұрақ бетшесін ұсынады, оқушылар жеке жауап береді
Түсінуі:
Мазмұндау, түсіну, сипаттама беру
Тақырыптағы теориялық мәліметтерді 3 бөлімге бөліп, әр бөлімді қалай түсінгенін айтып береді: топта талқылауға 5 минут, қорғауға 1минуттан беріледі.
Постер қорғауда дайын сілтеме бар.
Қолдануы:
Жаңа білімді тәжірибеде пайдаланып, болжам жасау, жүйелеуі.
.Ауызша : <<У қарағай>> мәтінін оқып, баяндауышсыз сөйлем құрастырып көреді.
.Жазбаша: 38-жаттығуды орындау.
39-жаттығуды іріктеп алып, жазу және тұрлаулы мүшелерін тауып,талдау.
Дәптерге орындайды, ауызша дәлелдейді.
Талдауы:
Алған білімді жіктеуі, негізгі идея мен тақырыпты ашуы, бөліктерге бөлуі, оны өзара байланыстыра отырып, айқындауы.
Баяндауыш пен бастауыштың арасындағы сызықша туралы 54-55-беттерден оқып, ондағы 7 түрлі жолды түсіндіріңдер.
Ереже шығарып айту үшін, ЕГЕР шылауын пайдаланыңдар.
40-жаттығуды орындап, қай заңдылыққа сәйкес сызықша қойылғанын айтыңдар.
Топ болып талдап, спикерлер ғана сөйлейді.

Жинақтауы:
Дара болжамдардан тұтас бір ұғым тудыруы
А. Шағын диктант жаздыру. 8 минут.
Ә. Әр топтан тексеруші ережеге қарап тексереді.
Б. Мұғалім соңынан біреуінің жұмысын тексереді.
Бағалау бетшесін өздері топта толтырады.
Бағалауы: (сынай білуі, пайымдауы) шешім қабылдауы, ой қорытындысын жариялауы, өз бағасын беруі.
А. Дебат-әңгіме құруға: Баяндауышсыз сөйлем құралмайды, жоқ, құрауға болады.
Ә. Зерттеушілік әңгіме құруға: Тек бастауыш пен баяндауыштан тұратын әдемі өлең жолдары бар.
Б. Келісімшілік әңгіме үшін: Диалог пен сауалнамалар, көбінесе, қиысудан тұрады.
Жеке оқушының пікірі тыңдалады.
Постер жасауға да, стикерлермен беруге де болады.
Келесі сабаққа берілетін тапсырма
42-жаттығу бойынша ізденушілік жұмыс жасау: шағын мазмұнын жазу.
43-жаттығуды топтар бөлініп талдайды..
Дәптерге орындайды, бірін-бірі топта тексереді. Нәтижесін жариялайды.

Мәтіндегі тірек сөздер бола алады:
Бастауыштың іс-әрекетін
Жоғалмайды
Құрылысына қарай
Жіктік жалғаулары
Сөз таптары.
Атау тұлғалы, ІІІ жағында, заттанған..., тұйық етістіктен, сан есімнен, көршілес тұрған, күрделі сан есімнен.

Қазақ тілі. Жаңа тақырып бойынша оқушылардың білімін бағалау бетшесі

Сабақ кезеңдері, жұмыс барысы
Бағалау дискрипторлары
Ұпай
шәкілі
Ескерту
лер,
Оқушы аты жөні
Берілген теориялық тақырып мазмұнымен танысып, негізгі мәселені білу
. Мазмұнын, деректерді қатесіз айтуы.
. Нақты емес, жалпылама айтып беру.
. Шатасып, ұмытып қалғанын көмек арқылы жеткіліксіз айтып беруі.
0,7-0,9

0,3-0,6

0,1-0,4

Түсінгенін дәлелдей алуы, мысал келтіре отырып айту.
.Мазмұнды толық әрі жүйелі айтуы, қыстырмасыз, әсерлі, жатық сөйлеуі.
.Мазмұнды қысқарта айту, қатесіз, нақты, алайда батылсыз жеткізуі.
.Жаттанды, әсерсіз,шатастыра айтуы.
0,7-0,9

0,4-0,6

0,1-0,3

Жеке бөлімдерді не жеке ережені түсіндіру
.Ережені толық әрі жүйелі айтуы, қыстырмасыз сөйлеуі,мысалы дұрыс.
.Ережені қысқа, қатесіз, нақты, бірақ батылсыз айтуы,мысалы жеткіліксіз.
.Жаттанды, әсерсіз,шатастыра айтуы.
0,7-0,9

0,4-0,6

0,1-0,3

Ережені немесе теориялық білімді пайдалануы
.Сөз мағынасын түсініп, талдауы, синонимдерін табуы, сауатты жазуы.
. Мәліметті тек сұрақ барысында таныта кетуі немесе жеке бір белгісін (сұрағын,т.б.) ғана айтып беруі.
.Талдауда қате жібері, қайталауы.
0,7-0,9

0,4-0,6

0,1-0,3

Сұраққа жауап беру
Дұрыс, толық жауапты көмексіз беру
Аздаған көмекке сүйеніп,дұрыс айту
Жауап шала, деректер қате берілсе...
0,7-0,9
0,4-0,6
0,1-0,3

Топтық талдауда өз ойын айту немесе шығармашылық жұмыс
.Өз ойын дұрыс әрі сенімді айтуы.
.Басқа пікірлермен санаса білуі.
.Ойы дұрыс, бірақ жеткізуі әлсіз.
.Сөйлем құрауы дұрыс, әсерлі.
.Сөйлемі тым қарапайым, жұтаң.
0,7-0,9
0,4-0,6
0,1-0,3
0,4-0,6
0,2-0,3