«абайдың он жетінші қарасөз» тақырыбын жобалау технологиясы

lefttop Қарағанды облысы Ақтоғай ауданы <<Қошқар жалпы орта білім беретін>> коммуналдық мемлекеттік мекемесінің қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі Тұрғанбаева Айгүл Ыдырысқызы
Түсіндірме хат
8- сыныпта қазақ әдебиеті пәнінен <<Абайдың он жетінші қарасөз>> тақырыбын жобалау технологиясы бойынша өткіздім. Сабақты өткізудегі мақсатым оқушыларға ұлы ақынымыз Абай Құнанбайұлы шығармашылығы туралы тереңірек ұғынуға жол сілтеу. Абайдың қарасөздерін оқыту арқылы оқушыларға ақыл, қайрат , жүрек , ғылымның адам өмірінде алатын орнын түсінуге , өз бойларында осы асыл қасиеттер болу үшін күресе білуге , ақынның қарасөздерінің мәнін , ғылыми философиялық ойды түсінулерін анықтау. Абай сөзімен айтқанда болашақ <<кемел адам>> бейнесін , моделінің жобасын жасау.
Бұл сабақты өткізу барысында оқушылар Абай өзі қарасөзінде айтқандай адамды адамдыққа үйретіп, Абайдың қарасөзі , Абайдың Әдбірахман туралы шығармаларымен жұмыс жасай отырып , мәтіннің танымдық сипатын өздері байқап түсіне алатын нәтижеге жетті. Оқушылар бір- біріне түсіндіру арқылы , топпен жұмыс жасай отырып , оқып- түйгендері жайлы ой- қорытындысы бойынша <<кемел адам>> бейнесін жасап шығарды. << Кемел адам>> бейнесі бойынша өз бойларына қажеті қасиеттерді << Мен>> моделіне енгізу арқылы бойларына сіңіре білді.
Қатысушылар тізімі ( 8- сынып оқушылары )
1 Дәуіт Айсара 7 Ерменбетова Сымбат
2 Темірбек Абылай 8 Ержанова Айфара
3 Манарбек Айым 9 Тілеутай Дәурен
4 Сәкен Арман 10 Нұрланқызы Инабат
5 Сейтімханова Гүлназ 11 Мәдіханұлы Инабат
6 Сейтқали Жәнібек 12 Тұрысбекова Толқын

Қазақ әдебиеті 8- сынып
Тақырыбы Абайдың << Он жетінші>> қарасөзі
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға ұлы ақынымыз Абай Құнанбайұлы шығармашылығы туралы тереңірек ұғынуға жол сілтеу. Абайдың қарасөздерін оқыту арқылы оқушыларға ақыл, қайрат , жүрек , ғылымның адам өмірінде алатын орнын түсінуге , өз бойларында осы асыл қасиеттер болу үшін күресе білуге , ақынның қарасөздерінің мәнін , ғылыми философиялық ойды түсінулерін анықтау. Абай сөзімен айтқанда болашақ <<кемел адам>> бейнесін , моделінің жобасын жасау.
2. Мәтіннің танымдық сипатын , құрылымдық бөліктерін өздері байқай алатын , түсіне алатын нәтижеге жеткізу. Көркем мәтінмен жұмыс істей білу дағдысын жетілдіру , оқып- түйгендері жайлы ой қорытындысын айтқызып жаттықтыру, бір - біріне түсіндіру арқылы ұжымдық шығармашылық жұмыс жүргізе білуге жетелеу.
3. Ұлы ақынның еңбектерін оқи отырып , елін сүюге , адамгершілік , адалдық , ізгілікке , ғылым- білімді меңгерген көкірегі ояу азамат болуға баулу.
Сабақ түрі жаңа білім беру сабағы.
Сабақ типі жобалау технологиясы
Сабақтың әдіс - тәсілдері : түсіндіру , топпен жұмыс , топтастыру , модель жасау , жобалау әдісі , мәнерлеп жатқа оқу , ой қорыту .
Сабақтың көрнекілігі слайд , Абай портреті , << Абай моделі>> , << қара сөз>> жоба моделі , топтарға арналған тапсырмалар , << кемел адам>> моделі ( жобасы).
Міндеттері :
* Абайдың шығармалары мен қарасөздеріндегі философиялық көзқарасын оқып , талдау арқылы мейірім , әділет , шапағат , ар- ұят ұялаған жылы жүректі жан және бұл адам жылы жүректің жетекшісі болған нұрлы ақыл мен ыстық қайраттың иесі <<толық адам>> бейнесін жасау.
* Оқушылардың топтағы жұмыстарын жүйелі жүргізіп жобалауға , жоспарлауға , бағыттауға , ой қоытуға пікір айтуға , дүние танымдық көзқарасын арттыру.
Сабақ барысы
І Ұйымдастыру кезеңі
Сабаққа қажетті көрнекіліктерді әзірлеу, сынып ішін сабаққа дайындау .
Оқушыларды түгендеу . Сынып оқушыларын топқа бөлу .
ІІ Жаңа сабақ
* Балалар , кәне , ойларыңа түсіріңдерші , өткен сабақтарда қай ақын шығармасымен танысып келеміз .
* Абай кім ?
1 - слайд
Топтастыру

Сонымен , балалар , Абай ақын ғана емес , аудармашы , мысалшы , әсем ән жазған сазгер болумен қатар ғалым , философ , ойшыл адам екен . басқа ақындардан ерекшелігі неде ? ( <<Қара сөз>> жазған .)
Бүгінгі сабағымыздың мақсаты - ұлы ақынның философиялық ойларын , қарасөздерінің идеясын түсіну , топпен жұмыс жасай отырып << Он жетінші>> қарасөзін меңгеру .
2- слайд
* Қарасөз дегеніміз не ?
Ғылым туралы , философия туралы , дін туралы қарасөзбен жазылған еңбек . Абай Құнанбаевтың 1890-1898 жылдар арасында жазылған 45 қарасөзі бар . <<Ғақлия>> деген өсиеттері .
Қарасөз - арабтың <<ғақлия>> деген сөзімен мәндес. Ғақлия - көркем сөз , дана сөз , асыл сөз деген мағынаны береді . Абайдың қарасөздері адамзат баласына ортақ сөз . Кейіпкері адам , толық адам ( кемел адам) . Қарасөздері алғаш рет Семей қаласында 1948 жылы <<Абай>> журналында жарық көрді . Орыс , қытай , француз т.б. көптеген әлем тілдеріне аударылды. Абай қарасөзін 45 жасында жазған .
3- слайд <<Қарасөз>> моделі

* Бүгін біз 17- қарасөзінен <<кемел адам>> моделін жасап көреміз
* << Кемел адам>> дегенді қалай түсінеміз ?
* Сен қандай адамсың ?
* << Мен>> моделін дәптерге жазу .
*
* Абай қарасөздерін не үшін жазды ?
Диктофоннан 1- қарасөзінен үзінді тыңдату .
<< Ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін , ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын , кімде - кім ішінен керекті сөз тапса , жазып алсын , я оқысын , керегі жоқ десе , өз сөзім өзімдікі дедім де , ақыры осыған байладым , енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ .>>
* 17- қарасөзін оқып , керегімізге жаратсақ алайық , жаратпасақ қалсын .
Топпен жұмыс << Қарлы кесек>> ойыны
4 топқа тапсырма беру
* Топ - мәтіннің басы << қайрат>>
* Топ - мәтіннің ІІ абзацы <<ақыл>>
* Топ - мәтіннің ІІІ абзацы <<жүрек>>
* Топ - мәтіннің соңы << ғылым>>
Әр топ өздеріне берілген мәтін бөлігін оқып түсінеді. Мәтіннің мазмұнымен түгел танысу үшін әр топтан 1 оқушыдан топтарға жіберіліп , өзге топ мүшелеріне өз топтарының мәтін бөлігін түсіндіреді . Нәтижесінде 4 топта мәтінің толық мазмұнымен танысады . Мәтін мазмұныны анықтау үшін ұжымға сұрақтар қойылады .
* Қайрат , ақыл , жүрек не жөнінде таласты ? Әрқайсысы өз ісін қалай дәлелдеді?
* Олар неге ғылымға жүгінді?
* Ғылым оларға қандай төрелік айтты?
* Слайд ( Сөздік жұмыс )
Мәдмәлат - мақсат , мұрат .
Ғақлия - көркем сөз , дана сөз , асыл сөз .
Нәфсі - құмар
Ахирет - бақиға аттанар кездегі пенде киетін киім
* Неге Абай адамның көп қасиеттері ішінен қайрат , ақыл , жүрек үшеуін ғана таңдап алған ?
* Слайд
<< Ақыл , қайрат , жүректі бірдей ұста ,
Сонда толық боласың елден ерек>>
* Слайд ( Ұлы Абайдың мынандай сөзі бар . )
<< Адам баласы адам баласынан ақыл , ғылым , ар , мінез деген нәрселермен озбақ . Одан басқа нәрселерден оздым ғой демектің бәрі де ақымақтық>>
<< Нұрлы ақыл , ыстық қайрат және оларға әмірі жүретін жылы жүрек бір кісіден табылса , онда ол <<қасиетті адам>> болмақ .>>
* Осының бәрін үйрететін не ? ( ғылым)
* Топпен жұмыс ( Әр топ өз кейіпкер жобасын( моделін) жасайды)
І топ - << қайрат>> ІІ топ - << ақыл>> ІІІ топ - << жүрек>>
ІУ топ - адамға тиетін кеселдерді топтастырады.
* Слайд ( Әр топ өз кейіпкер моделін талдап болған соң , қасиеттерін << Кемел адам>> моделіне енгізеді . )
453390-3810

* Абайдың ( үй тапсырмасы ) << Әбдірахман өлгенде>> өлеңін жатқа сұрау . Әбіш бейнесін айтқызу . Ақын Абай Әбіш бейнесі арқылы нені армандады , меңзеді , айтпақ ойы не болды? Ер бала қандай болу керек ? ( Ер бала тәрбиесі , ер бала бейнесі )
* Әбіштің адамгершілік қасиеттерін << кемел адам>> бейнесіне енгізейік .
* << Кемел адам>> бейнесін толық шығарып , оқу . Осы <<кемел адам>> моделінен өзіңе керегі бар ма ? Өзіңе қандай сипаттарын енгізер едің ?
<< Мен>> моделіне өзіне керектісін керектісін жаздырту . ( Дәптер- мен жұмыс )
Қорытынды
Сонымен Абайдың 17- қарасөзінен керегімізге жарарын таптық па ?
<< Қарасөз>> моделі бойынша сабақты қорытындалау .
17- қарасөздің мәселесі - адамдыққа үйрету ; түрі - айтыс , талас түрінде ; мақсаты - өсиет , ғибрат қалдыру .
Елбасымыз Н. Назарбаев << Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз . Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс>> - деген .
Бағалау (Оқушылар білімін анализ, талдау жасай отырып бағалау .
Үй тапсырмасы 17- қарасөзін оқу. Әдебиеттерден , баспасөз беттерінен Абай туралы не айтады екен іздеу , зерттеу . Ауыл ақсақалдары мен әжелеріміздің артынан қалдырған ғибрат сөздерін жинақтау .
( Қосымшада сабақтың презентациясы, топтар бойынша үлестірілетін сызбалар берілген )
Қосымша -1
Топтар бойынша таратылатын сызбалар
І топ << Қайрат>> тобы ( Қайрат қасиеттерін топтастыру )

ІІ топ <<Ақыл>> тобы (Ақыл қасиеттерін топтастыру )

ІІІ топ << Жүрек>> тобы ( Жүрек қасиеттерін топтастыру )

ІУ топ <<Ғылым>> тобы ( адамға тиетін кеселдерді топтастыру )