Шығыс Қазақстан экономикалық ауданы 9 сынып

Сабақтың тақырыбы: Шығыс Қазақстан экономикалық ауданы.
Сабақтың білімділік мақсаты: Оқушыларға Шығыс қазақстан табиғатның алуан
түрлілігі және арзан су энергиясымен бай поли металл кені негізінде дамыған
түсті металлургия салалары мен ауыл шаруашылығы туралы білім беру.
Сабақтың дамытушылық мақсаты: Оқушылардың карталармен, сызбамен жэне
қосымша материалдарды іріктей алу қабілетін қалыптастыру.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Шығыс Қазақстан экономикалық ауданының
шаруашылық мамандануы мен өнім түрлерінің республика экономикасындағы
алатын орнына баға беру.
Сабақтың көрнекілігі: карта, сызба, кестелер (қосымша материалдар).
Сабақтың түрі және әдісі: аралас жэне қарқынды шоғырландыру
технологиясы. Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңін өткізу.
Жаңа сабақ жоспары:
1. Шығыс Қазақстанның экономикалық-географиялық жағдайы,
қүрамы (картамен жұмыс).
Халқы (республикадағы орны, тығыздығы, орналасуы)
Табиғат ресурстары, шаруашылығы.
Шығыс Қазақстан - ірі полиметал өнеркәсібі мен су электр энергиясы
өндірісінің орталығы.
Ауыл шаруашылығына қолайлы.
Орман алқабының 40% астамы осы ауданда.
Қалалары.
Шет елдермен байланысы.
Аудан экологиясы.
3.1. Түсті металлургия.
Шығыс Қазақстан түсті металлургия кәсіпорнында 74 элемент өндіреді.

|Қазақстанның түсті металдарды өндіруде элемдегі үлесі |
| |ХVIII-ХІХғғ |Қазіргі кезеңі (1998-2000жж) |
| |(Алтайда) |% есебімен Өндіру (тонна) Орны |
|Алтын |3 т |1 |14 |7 |
|Молибден | |3 | | |
|Мыс |31000 т |3 |320000 |4 |
|Титан | |26 | | |
|Мырыш | |7 |18000 |2 |
|Вольфрам | |12 | |1 |
|Күміс |2650т |6 |400 |2 |
|Қорғасын |150000т |7 |90000 | |
|Барий | |7 | | |
|Тантал | |33 | | |
|Ванадий | | | |1 |
|Рений | | | |1 |
|Висмут | | | |1 |

Түсті металдарды топқа бөлу:
а) Жеңіл металдар - Аl, Ті, Мg. б) Ауыр металдар - Си, РЬ, Zn, Ni, Sn. в)
Асыл металдар - Аu, Аg, Рt. г) Сирек металдар - Мо, Ве.
Ерекшелігі:
Құрамы бөлігінің аз мөлшерде болуы: Галий 1т 20г. бар; 1т. кен алу үшін
50000т кен керек.
Бірнеше металдардың қатар кездесуі (Рb, Zn, Аg, Аu, Сu, Ті, Мg).
Көп энергия шығынын керек етеді (Ті, Мg 1т алу үшін 2000 кв/ сағ энргия
керек).
Бағалы қасиеті - тотығуға төзімді, электр өткізгіш, берік, қиын балқиды.
1. осы кезде жүмыс істейтін Өскемен қорғасын-мырыш, титан-
магний комбинаты туралы айту.
«Қазмырыштың» үш тағаны - Риддер полиметал, Өскемен қорғасын-мырыш жэне
Зырян қорғасын комбинаттары акционерлік қоғамдары, түсті металлургияның
аталған үш алабы да нарық қиыншылықтарына қарамастан уақыт ағымымен жеке
жүріп келе жатқан үжымдар екені айтылады.
Алғашқы алтын қоры еліміздің егемендік алғаннан кейін 1994 жылы Өскемен
комбинатында алынды (оқушы қосымша 24 зат алынатынын айтады).
2. Риддер полиметал комбинаты аталу себебі онда қорғасын, мырыш, алтын,
күміс, мыс, сурьма, мышьяк, висмут, кадмий, индий, т.б. түсті метал бірге
алынады. (оқушы қосымша Старкота алтын кен орны ашылғаны туралы айтады).
3. Зырян қорғасын комбинаты (ХVII-ХІХ ғасырдан қазіргі кезең 1998-2000
жылдары атты сызбаны пайдалана отырып өткен ғасыр мен қазіргі өндіруді
салыстыру) ( оқушы қосымша газеттен оқығанымен толықтырады).
Шығыс Қазақстан түсті металлургиясымен машина жасау жэне металл өңдеу
өнеркәсібі тығыз байланысты ( «Шығысмаш» конденсатор зауытының өнімдері
туралы оқушы суретті көрсетіп толықтырады).
3.2. Ауыл шаруашылығы: егін, мал, марал, омарта салалары дамыған.
Жерінің ерекшелігі, эр түрлі саланың өркендеу себебін білу үшін (кітаппен
жүмыс істеу 207-бет). Оқушылар картамен, сызбамен, өз бетімен жұмыс істеп,
өмірмен байланыстырды.
Теңбілбұғы, Кермарал, АҚ патокриннен дәрі-дәрмек жасау қолға алынып аз
жылда әлемге әйгілі бола бастаған.
3.3. Орман, ағаш өңдеу.
Даярлау мен өңдеу орындарын картадан көрсетеді.
Электроэнергиясын өндіру ерекшелігі ( СЭС Алтайэнергия жүйесін қүрайды).
4. Қалалары: Өскемен, Семей (тарихына, шаруашылығына тоқталу).
Оқушылардың өз бетімен істелген жүмысын толықтырып отыру.
5. Шетелмен байланыс: 36 елге өнім шығарады (картамен жүмыс).
[pic]
Болашағы:
1. Химия өнеркәсібін қалыптастыру.
Жаңа технологияны (электротермиялық өңдеумен, электротехниканы)
қолдану.
2. Өнеркәсіптің өндіруші және өңдеуші салаларының арасында алшақтық
болмауға қол жеткізу.
6. Аудан экологиясы.
Сызбаны пайдаланып оқушы өзі жасаған сызбамен айналадағы ортаны қандай
мөлшерде ластанғаны туралы айтады.
Топырақтың өнеркәсіп қалдығымен ластануы және улануы
|Өнеркәсіп орындары |1997 |1997 |Алып жатқан|
| |ж басында |ж аяғында |ауданы (га)|
| |(млн. т) |(млн. т) | |
|Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты |12,64 |0,184 |16 |
|Өскемен титан-магний комбинаты |1,52 |белгісіз |10,8 |
|Риддер полиметалл комбинаты |265,14 |2,37 |165 |
|Зырян қорғасын комбинаты |116,4 |1,643 |20,8 |
|Ертіс мыс қорыту зауыты |8,64 |белгісіз |8 |
|Сорген жылу электр орталығы |1,569 |0,037 |24,55 |

Бекіту:
Сызбаны пайдаланып аудан шаруашылығының негізгі салаларын атаңыз.
Шаруашылығының өркендеу себебін айту.
Қорытынды: Шығыс Қазақстан өнеркәсібінің дамуына не мүмкіндік туғызады?
Ауыл шаруашылығының өркендеуінің негізгі шарттары.
Оқушыларды бағалау.
Үйге тапсырма: Шығыс Қазақстан экономикалық ауданына сызбаны, оқулықты,
кескін картаны пайдалана отырып сипаттама жасау.