Программалар құру

Сабақтың тақырыбы: Программалар құру.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың жиымдар жайлы алған білімдерін жүйелеу,
қорытындылау.
Дамытушылық: Программалар құрғыза отырып ойлау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Программист мәдениетін тәрбиелеу. Топпен, жеке жұмыс жасауға
үйрету.
Сабақтың типі: Қорытынды сабақ.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта. Бағалау парақтары. Флипчарт.
Сабақтың жоспары:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2’
2. Бақытты сәт ойынының шартымен таныстыру. 2’
3. Бақытты сәт ойыны.
37’
4. Үй тапсырмасы. 1’
5. Бағалау. 2’
6. Қорытынды. 1’

Бақытты сәт ойынының құрал – жабдығы:
1. Дөңгелектер салынған қапшық.
2. Секундомер.
3. Ортақ бағалау парағы.
4. Фишкалар.
5. Үй тапсырмасы.
6. Конкурс тапсырмалары.
7. Жауап үлгілері.

Сабақтың барысы:
1. Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2. Бақытты сәт ойынының шартымен таныстыру.
Топ екі командаға бөлінеді, әр команданың өз капитаны және атауы болады.
Ойын төрт турдан тұрады.
1 – тур. «Бой сергіту».
Командаларға 10 сұрақтан беріліп, сұрақтарды талқылауға бес минут беріледі.
Команданың бір өкілі жауап береді, ал бәсекелес команда жауаптың дұрыстығын
үлгі бойынша қадағалап отырады. Сұрақтарға ең көп жауап берген команда
ұтады.
Ойлануға 5 минут уақыт беріледі. Үнемдеген уақытты басқа турларда қолдануға
болады.
2 – тур. «Қапшықтан шыққан бас қатырғыштар».
Команда мүшелері қапшықтын номерлері бар дөңгелектер алып шығады. Жүргізуші
әр номерге сұрақ оқиды.
3 – тур. «Жұмбақтас».
Мұнда жүргізушінің сұрағына жылдамырақ жауап берген команда ұтады. Егер
жауап дайын болса, команда капитаны қолын көтереді.
4 – тур. «Сен – маған, мен – саған».
Командалар бір біріне үйден дайындап әкелген сұрақтарын (2 сұрақтан) қояды.

1 – тур. «Бой сергіту».
Сұрақтар
А – командасы
1. Құрылымдық типтерді ата.
2. Жиымдарды сипаттағанда тұрақтыны қолданған неліктен ыңғайлы?
3. Жиымдарды программаға қалай енгіземіз?
4. х жиымы нақты бес саннан тұрады. Оларды экранға нүкте арқылы жазып
шығаратын программа құр.
5. «Индекс» пен «индекс типі» ұғымдарының айырмашылығы.
В – командасы
1. Жиым туралы түсінік.
2. Жиымдарды экранға қалай шығарамыз?
3. а жиымы бүтін бес саннан тұрады. Оларды экранға үтір арқылы жазып
шығаратын программа құр.
4. Жиымның өлшемі дене не?
5. Жиым элементтері компьютер жадында қалай орналасады?
2 – тур. «Қапшықтан шыққан бас қатырғыштар».
1. Белгілі бір әрекеттерді орындау мақсатында алдын ала бекітілген аты
бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі қалай аталады.
Процедура
2. Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын, тиянақты
мағынасы бар ең қарапайым сөйлемі қалай аталады.
Оператор
3. Программаның орындалу барысында мәндері өзгеріссіз қалатын шамаларды
қалай атайды.
Тұрақты немесе константа
4. Стандартты функцияны жазу үшін міндетті түрде функцияның ... көрсетілуі
қажет.
Аты және жақша ішінде аргументі
5. Алгоритмдерді графикалық жолмен жазу - тіл ережелерін блоктармен
бейнелейтін тәсіл. Мұны Паскаль тілін жазушы көп қолданған, сондықтан оны
соның атымен атап ... синтаксистік диаграммасы деп атап жүр.
Никлаус Вирт
6. Паскаль тілінде дәрежелеу амалы жоқ, сондықтан дәрежелеу жеке программа
көмегімен немесе арнайы өрнек арқылы есептеледі. Өрнекті көрсетіңіз.Мысалы:
а[pic]
Exp(n*ln(a))
7. Шарты соңында тексерілетін қайталау операторы Repeat қолданылғанда шарт
қандай сөзден кейін жазылады.
Until
8. Егер айнымалы сипаттау бөлімінде көрсетілген мәндердің белгілі бір
аралығын ғана қабылдаса, онда оны қалай атаймыз.
Аралық (интервал) типтегі айнымалы
9. Қосалқы программада сипатталған атаулар тек сол қосалқы программада
пайдаланылады. Мұндағы атаулар қалай аталады.
Жергілікті атаулар
10. Алгоритмді графикалық тәсілмен бейнелегенде төмендегі блок-схема
түрінің негізгі әрекеті.

Математикалық өрнектерді есептеу
11. Алгоритм командалары есеп шартына байланысты қандай командалардан
тұрады.
Жай және құрама
12. = (тең),<>(тең емес),<(кіші),>(үлкен),<=(үлкен емес),>=(кіші емес)
мына символдар тобы қалай аталады.
Қатынас белгілері немесе салыстыру белгілері
13. Көрсетіген шама қабылдай алатын мәннің алғашқысы (ең кіші) мен соңғысы
(ең үлкен) екі нүкте арқылы бөлініп көрсетілген типті ата.
Диапазондық немесе ауқымдық тип
14. Паскаль тіліндегі SHOTINT бүтін типі шамасының диапазонын көрсет.
[-127 ; +127]
15. Жиымдардың негізгі параметрлерін көрсет.
Аты, типі және көлемі
16. Программада жиым пайдаланылатын болса, онда ол қай жерде сипатталады.
Var немесе Type бөлімінде
17. Екіөлшемді жиымды математикадағы қай ұғыммен салыстыруға болады?
Матрица
18. Бір атаумен белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиыны қалай
аталады.
Жиым
19. Паскаль тілін ұсынған ғалым:
Никлаус Вирт
20. Алгоритм дегеніміз не?
Алгоритм – берілген есепті шығару жолының реттелген амалдар тізбегі
21. Интерпретатор дегеніміз не?
Программаның әрбір жолын жеке-жеке аударып орындайтын транслятор
22. Қатесін тап:
Program 1_esep;
Var s,x,y:real;
Begin
X:=12.3;
Y:=14.6;
S:=x+y;
Write(s);
End.
Программаның атын саннан бастауға болмайды.

3 – тур. «Жұмбақтас».
А – командасы
№1 Кез келген екі өлшемді массивтің ең үлкен элементін табу программасын
кұр
№2 Кез келген екіөлшемді массивтің теріс элементтерінің көбейтіндісін табу
программасын құр
№3. Кез – келген бір өлшемді массивтің ең кіші элементінің индексін табу
программасын құр
№4 Бір өлшемді массивтің көбейтіндісін табатын программа құр

В – командасы
№1. Кез келген екі өлшемді массивтің оң элементтерінің санын табу
программасын құр
№2 Кез келген екі өлшемді массивтің әрбір бағанындағы оң элементтердің
қосындысын тап, бір өлшемді массив құр
№3 Кез келген екі өлшемді массивтің ең кіші элементтерін табу программасын
құр
№4 Бір өлшемді массивтің элементтерінің қосындысын табатын программа құр

Дұрыс жауап үлгілері

1 – тур. «Бой сергіту».
Сұрақтар
А – командасы
1. Құрылымдық типтерді ата.
Жиым, жиын, жол, жазба, файл.
2. Жиымдарды сипаттағанда тұрақтыны қолданған неліктен ыңғайлы?
Өйткені тұрақтыны қолдансақ, жиым көлемін өзгерту үшін тек бір жерді ғана
өзгертеміз. Қалған бөлік өздігінен ауысады.
3. Жиымдарды программаға қалай енгіземіз? Қайталау операторын қолдану
арқылы. for i:=1 to n do readln (a[i]);
4. х жиымы нақты бес саннан тұрады. Оларды экранға нүкте арқылы жазып
шығаратын программа құр.
Program m1;
Var A:array [1..5] of real;
i:integer;
Begin
Writeln('массив элементiн енгiз');
For i:=1 to n do
readln(a[i]);
For i:=1 to n do
writeln(a[i],’,’);end.
5. «Индекс» пен «индекс типі» ұғымдарының айырмашылығы. Индекс типі
сипаттау бөлімінде жиымды сипаттау үшін қолданылады, ал индекс жиым
элементіне қатынау үшін операторлық бөлікте қолданылады.

Дұрыс жауап үглілері

В – командасы
1. Жиым туралы түсінік.
Бір атаумен біріктіріліп сақталған біртекті элементтер жиынтығы.
2. Жиымдарды экранға қалай шығарамыз?
Қайталау операторын қолдану арқылы. for i:=1 to n do writeln (a[i]);
3. а жиымы бүтін бес саннан тұрады. Оларды экранға үтір арқылы жазып
шығаратын программа құр.
Program m1;
Var A:array [1..5] of integer;
i:integer;
Begin
Writeln('массив элементiн енгiз');
For i:=1 to n do
readln(a[i]);
For i:=1 to n do
writeln(a[i],’,’);end.

4. Жиымның өлшемі дене не? Оның құрамына енетін элементтер саны.
5. Жиымға жады қалай бөлінеді? Оның әрбір элементіне қажет жады көлемі
элементтердің санына көбейтіледі.

Дұрыс жауап үлгілері
3 – тур. «Жұмбақтас».
А – командасы

№1 Кез келген екі өлшемді массивтің ең үлкен элементін табу программасын
кұр
Program m1;
Var A:array [1..100,1..100] of integer;
n,m,i,j,max:integer;
Begin
Writeln('массив элементiн енгiз');
readln(n,m);
randomize;
For i:=1 to n do
for j:=1 to m do
A [i,j]:=-25+random(100);
For i:=1 to n do Begin
writeln;
For j:=1 to m do
write (A[i,j]:4); end;
max:=A[1,1];
For i:=1 to n do
For j:=1 to n do
if A[i,j]>max then max:=A[i,j];
writeln;
writeln ('max=',max:5);
readln
end.
№2 Кез келген екіөлшемді массивтің теріс элементтерінің көбейтіндісін табу
программасын құр
Program E3;
Var A: array [1..100, 1..100] of integer;
i,n,m,j,k:integer;
begin
randomize;
writeln('massiv olhemin engiz');
Readln(n,m);
For i:=1 to n do
For j:=1 to m do
A[i,j]:=-5+random(10);
For i:=1 to n do begin
writeln;
for j:=1 to m do
write (A[i,j]:5); end;
k:=1;
for i:=1 to n do
for j:=1 to m do
if A[i,j]<0 then k:=k*A[i,j];
writeln;
writeln('теріс элементтерінің көбейтіндісі=',k);
Readln
end.
№3. Кез – келген бір өлшемді массивтің ең кіші элементінің индексін табу
программасын құр
program m8;
uses crt;
var k,i,n,max:integer;
a: array [1..100] of integer;
begin
Randomize;
Writeln('массив элементин енгиз');
readln(n);
for i:=1 to n do
a[i]:=-27+random(100);
for i:=1 to n do
write(a[i]:5);
max:=a[1];
for i:=1 to n do
if a[i]>max then begin max:=a[i];k:=i; end;
writeln('');
writeln(' индекси ',k);
readln
end.
№4 Бір өлшемді массивтің көбейтіндісін табатын программа құр
Program m12;
uses crt;
var i,n:integer; s:real;
a: array [1..100] of integer;
begin
Randomize;
Writeln('массив элементин енгиз');
readln(n);
for i:=1 to n do
a[i]:=-27+random(100);
for i:=1 to n do
write(a[i]:5);
s:=1;
for i:=1 to n do
s:=s*a[i];
writeln('');
writeln('сандардын косындысы',sum:6:2);
readln; end.
Дұрыс жауап үлгілері

В – командасы

№1. Кез келген екі өлшемді массивтің оң элементтерінің санын табу
программасын құр
Program E2;
Var A: array [1..100, 1..100] of integer;
i,n,m,j,k:integer;
begin
randomize;
writeln('massiv olhemin engiz');
Readln(n,m);
For i:=1 to n do
For j:=1 to m do
A[i,j]:=-25+random(100);
For i:=1 to n do begin
writeln;
for j:=1 to m do
write (A[i,j]:5); end;
k:=0;
for i:=1 to n do
for j:=1 to m do
if A[i,j]>0 then k:=k+1;
writeln;
writeln('oн элементтер саны=',k);
Readln
end.
№2 Кез келген екі өлшемді массивтің әрбір бағанындағы оң элементтердің
қосындысын тап, бір өлшемді массив құр
program e32;
var s,n,i,j:integer;
a:array[1..100,1..100] of integer;
b:array[1..100] of integer;
begin
writeln;
randomize;
writeln ('massiv olshemin engiz');
readln(n);
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
a[i,j]:=-20+random(100);
for i:=1 to n do begin
writeln;
for j:=1 to n do
write(a[i,j]:5);
end;
for j:=1 to n do
begin
s:=0;
for i:=1 to n do
if 0end;
end;
writeln;
writeln;
for j:=1 to n do
write (b[j]:5);
readln
end.
№3 Кез келген екі өлшемді массивтің ең кіші элементтерін табу программасын
құр
Program m1;
Var A:array [1..100,1..100] of integer;
n,m,i,j,min:integer;
Begin
Writeln('массив элементтер?н енгиз);
readln(n,m);
randomize;
For i:=1 to n do
for j:=1 to m do
A [i,j]:=-25+random(100);
For i:=1 to n do Begin
writeln;
For j:=1 to m do
write (A[i,j]:4); end;
min:=A[1,1];
For i:=1 to n do
For j:=1 to n do
if A[i,j]writeln;
writeln ('min=',min:5);
readln
end.
№4 Бір өлшемді массивтің элементтерінің қосындысын табатын программа құр
Program m12;
uses crt;
var i,n:integer; sum:real;
a: array [1..100] of integer;
begin
Randomize;
Writeln('массив элементин енгиз');
readln(n);
for i:=1 to n do
a[i]:=-27+random(100);
for i:=1 to n do
write(a[i]:5);
sum:=0;
for i:=1 to n do
sum:=sum+a[i];
writeln('');
writeln('сандардын косындысы',sum:6:2);
readln
end.

1 – тур. «Бой сергіту»
2 – тур. «Қапшықтан шыққан бас қатырғыштар».
3 – тур. «Жұмбақтас»
4 – тур. «Мен саған – сен маған»

|Топ |1 – тур |2 – тур |3 – тур |4 – тур |Қорытынды |
|Бағалау |«5» - 5 |«5» - 9,10 |«5» - 4 |«5» - 2 | |
|критери |«4» - 4 |«4» - 7,8 |«4» - 3 |«4» - 1 | |
|йлері |«3» - 3 |«3» - 5,6 |«3» - 2 | | |
|Командан|1 | |1 | |1 | |1 |
|ың аты | | | | | | | |
| | |6 | | | | |
| | |7 | | | | |
| | |8 | | | | |
| | |9 | | | | |
| | |10 | | | | |
| | |11 | | | | |
| | | | | | | |
|Артық | | | | | |
|уақыт | | | | | |
|Дұрыс | | | | | |
|жауап | | | | | |
|саны | | | | | |
|Баға | | | | | |

Оқушыларды бағалау парағы
Топтың атауы:
|Оқушының аты |1 – тур |2 – тур|3 – тур|4 – тур|Қорытынды |
|жөні | | | | |баға |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |

Капитанның аты- жөні:
-----------------------

№1

№2

№16

№15

№14

№13

№12

№11

№18

№17

№10

№9

№8

№7

№19

№20

№21

№22

№3

№4

№5

№6