Кенесары қасымұлы бастаған 1837-1847 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс жайлы ақпарат

Солтүстік Қазақстан облысы
Уәлиханов ауданы
Кішкенекөл мектеп-гимназиясының
тарих пәні мұғалімі
Манаргүл Тоханқызы
(Жас мұғалімге көмек айдарына)

Сабақтың тақырыбы : Кенесары Қасымұлы бастаған 1837-1847 жылғы ұлт-азаттық
көтеріліс
Сабақтың мақсаты:
1.Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілісі жайлы жан-жақты мағұлмат
беру.Көтерілістің мақсатын,барысын, нәтижесі, тарихи маңызы жөнінде білі
беру.
2.Патша үкіметіне қарсы бұған дейінгі білімдерін толықтыра отырып өзіндік
ой қорытындыларын жаңа білімді меңгеруде пайдалану.
3,Бұл көтерілістің аса маңыздылығы қазақтың үш жүзін және бүкіл қазақ
даласын қамтыған ірі көтерілістердің бірі болғандығын және қазақ халқының
тәуелсіздікке бағытталған көтерілістерінің бірі екендігін ұғындыра отырып
осындай қиындықтармен келген «Тәуелсіздікті»баянды етуге осы ұрпақтың
әрқайсысы міндетті екенін ұғындыру

Сабақтың барысы:
1.Өткенді қайталау (тақтаға 10 сұрақ ашылады оқушылар жауап бергеннен
кейін,төмендегі бағалау нормаларына қарап өзін-өзі бағалайды.)

Қазақстанда отаршылдық езгінің күшеюі(тақырыбы)
1.Жаңаелек шебі қашан құрылды?
2.Жоламан Тіленшіұлы бастаған көтеріліс қашан болды?
3.Жаңаелек шебін жасауда қазақтар қанша жерлерінен айырылды?
4.Патша үкіметі Ғұбайдулланы қайда,қандай қызметке тағайындады?
5.Қандай ережеге сай қазақтар тағыда 4млн десятина жерінен айырылыды?
6.1825ж жазалаушы экспедиция қай өзендердің бойындағы қазақтарды
аяусызбқырып жойды?
7.Жаңаелек шебі құрылғанға дейін Елек өзені бойында қандай рулар көшіп-
қонып жүрді?
8.Елек өзені бойында негізі қаланғанбекініс-қорғандарды ата.
9.Саржан Қасымұлының жасағы қашан патша үкіметінің әскеріне ашық шабуылға
шықты?
10.Жаңаелек шекара шебінің құрылысы қашан аяқталды?
Дұрыс жауаптар:
1.1810ж
2.1822-1825жж
3.600 мың десятина
4.Көкшетау округі,аға сұлтан
5.1835ж8-наурыз «Орынбор губернисыныңқырғыз (қазақ)даласы мен шекарасында
жаңа шекара шебін құру туралы»
6.Бұлдырты.Шиелі,Тамды
7.тама,табын
8.Изобильная,Боранды,Жаңаелек,Линев,Көмірлі,Вятлянская,Бердянская
9.1826ж31-қаңтар
10.1822ж

Бағалау
10,9- «5»
8,7,6-«4»
5,4- «3»
2,1- «2»

Еске түсірейік!
Патша үкіметіне қарсы қандай көтерілістермен таныстық?

Міне сондай көтерілістердің бірі!
Сабақтың тақырыбы:
1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс

Жоспар:
Біз бұл сабақта мынадай мәселелерді қарастырамыз:
1.Көтерілістің себептері,мақсаты және қозғаушы күштері.
2.Кенесары Қасымұлы- аса көрнектімемлекет қайраткері.
3.Көтерілістің басталуы.
4.Қазақ хандығының қалпына келтірілуі.
5.Ханның алым-салық және сауда саттық саясаты.
6.Қарулы күштердің құрылуы.
7.Патша үкіметінің жазалау әрекеттері.
8.Долгов және Герн бастаған елшіліктердің Кенесары ордасына келуі.
9.Кенесары Қасымұлының Қоқан хандығымен күресі.
10.Кенесары әскерлерінің Ұлы жүз аумағына қарай шегінуі.
11.Көтерілісшілердің Қырғызыстан аумағындағы қимылдары.
12.Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілістің жеңілу себептері мен
салдары.Көтерілістің тарихи маңызы.

1.Көтерілістің себептері,мақсаты және қозғаушы күштері.

Көтерілістің себебі:

Көтерілісшілердің мақсаты:

Қозғаушы күштер:

ұлттық құрамы.

2.
Кенесары кім?
Абылай хан
___________________________________
Альджан Тохта Тобыш Рыс (қалмақ) Сапай
Сайман(қарақалпақ) Зора(ходжа)

3.Көтерілістің басталуы.

Кенесары көтерілістегі шабуылды кімдерден бастады?- деп ойлайсыңдар.
Кезеңдері

1.Патша үкіметінежағынған 2.Шекара шебіндегі 3.Патша
үкіметінің әскери
сұлтандар мен билердің
Жасақтарына

шабуыл жасады
ауылын шауып алудан

Сұрақтардың жауабын тап.(оқулықпен жұмыс)
1.Көтерілісті тезірек бастаудың себебі неде?
2.Қоңырқұлжа Құдаймендіұлы деген кім?
3.Көкшетау округіндегі ауылдарға шабуыл жасаған кім?
Ақмола бекінісіне басып кіру
Патша үкіметі осы әрекеттерді шешу үшін қандай амалдар қолданды деп
ойлайсыңдар?

4.Қазақ хандығының қалпына келтірілуі.
1841 жыл Кенесары Қасымұлы хан сайланды

Бір орталықтан басқарылатын мемлекет құрды

Оны ханның өзі басқарды.

Кеңесші орган құрамы

? ? ? ?
? ?

6.Қарулы күштердің құрылуы.(сөздердің мағнасын ашу өзіндік жұмыс)
-20 мың сарбаз
-Жүзбасылар
-Мыңбасылар
-Айырым

7.Патша үкіметінің жазалау әрекеттері!!!
-1842 жылы Перовскийді Обручаев алмастырды.
-1842 жылы Сотниковтыңотряды Кенесарының ауылына шабуыл жасады.(Күнімжан)
-1843 жылы қазақ ханына қарсы жорық ұйымдастыру жөнінде жарлық
шығарылды.(3мың сом)

8.Долгов және Герн бастаған елшіліктердің Кенесары ордасына келуі.
1.Мақсаттары ?
2.Неге патша үкіметі күресті жалғастыра бермеді?

Кенесарыға қойылған талаптар:
1.Патша үкіметі белгіленген шектеулі аймақта ғана көшіп қонуға тиіс болды.
2.Кенесары соғыс қимылдарын толық тоқтатып Ресейге бағынуға тиіс болды.
3.Кенесарыға қылмыстық істерді қарауға рұқсат берілмеді.
4.Орынбор ведмоствосына қарайтын қазақтардың барлығы Ресей империясына 1
сом 50 тиын түтін салығын төлеп тұруға міндетті болды.
5.Ресейге ұнамайтын шет елдермен қарым-қатнас жасауға рұқсат етілмеді.

9.Кенесары Қасымұлының Қоқан хандығымен күресі
Кенесары Қасымұлы Қоқан хандығымен неге күресті?
1836 ж-інісі Сержан сұлтанды
Өлтірді.
1840ж -әкесі Қасым төрені

Күрестің нәтижесінде

Жүлек Созақ Меркі Жаңа
қорған

11.Көтерілісшілердің Қырғызыстан аумағындағы қимылдары.
Кенесарының Қырғыздарға арнаған үндеуі:
«Менің мұна келгенімінің мақсаты-сендермен жауласу емес,керісінше қазақтар
менқырғыздардың басын қосып күшейту,оларды қоқандықтардың қол астынан
құтқарып алу»

Қырғыздар :
-патша үкіметінен,
-Сібір әкімшілігінен, Кенесары жеңіліс тапты
-Қоқан хандығынан

Екі жақты келісім: Саурық Жаманқара

12.Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілістің жеңілу себептері мен
салдары.Көтерілістің тарихи маңызы.

Кенесары қалай қаза тапты?
Жеңілістің себептері не ?
Бұл көтерілісте қазақтардың жеңілуі;
Патша үкіметінің
Қырғыз жерлерін,
Жетісуды,
Оңтүстік Қазақстанды басып алуға жол ашты
Қоқан, Хиуа Бұхара хандықтарын алуға мүмкіндік туғызды.

Үй тапсырмасы:
Кенесары Қасымұлы жайлы зерттеушілердің қазіргі таңдағы зерттеулері жайлы
мағұлматтар біліп келу.
-----------------------
Қамбар

Қасым

1.Ағатай
2.Саржан
3.Көшек
4.Есенгелді
5.Кенесары
6.Наурызбай

Орынбор губернаторы -В.Перовский

Батыс Сібір губернаторы-П.Горчаков

Уақытша бейбіт келісім жасалды

Хандықты жасауылдар
арқылы басқарды.